خواص گوجه فرنگي Tomato

Tomato گوجه فرنگي

Lycopersicum esculentum نام علمی

مضرات/طرز استفاده/خواص داروئي/ترکيبات شيميايي

کليات گياه شناسي:

گوجه فرنگي از هزاران سال پيشوجود داشته است ولي البته باندازه يك گيلاس بوده است و کم کم در اثر

پرورش درشت تر شده است .

وطن اصلي اين گياه آمريكاي جنوبي است . درقرن شانزدهم در کشور پرو به مقدر زياد کشت مي شده است .

در قرن هفدهم گوجه فرنگي به انگلستان و هلند راه يافت و چون بسيار گران بود فقط مردم ثروتمند مي

توانستند از آن استفاده کنند و بنام سيب عشق معروف شد .

گوجه فرنگي در حال حاضر در تمام مناطق دنيا کشت مي شود و تقريبا در تمام فصول سال وجود دارد گوجه

فرنگي انواع مختلف دارد و در حدود شانزده نوع آن در بازار بفروش مي رسد .

يك نوع آن گوجه فرنگي سفيد است که داراي اسيد نمي باشد

گوجه فرنگي را بايد هنگاميكه کاملا رسيده است از بوته چيد و مصرف کرد زيرا گوجه فرنگي نارس و سبز است

و براي بدن مخصوصا کليه ها مضر است البته در کشورهاي صنعتي گوجه فرنگي را کال مي چينند تا هنگاميكه

به مقصد مي رسد و يا در انبار مي رسد و قرمز مي شود . اگر گوجه فرنگي کاملا قرمز باشد ولي هنگاميكه

آنرا باز مي کنند تخم آن سبز باشد نشانه اين است که گوجه فرنگي را کال چيده اند و بعدا رسيده است .

گوجه فرنگي گياهي است يكساله داراي شاخه هاي زياد که ارتفاع آن تا حدود يك متر مي رسد

گلهاي آن زرد رنگ است که از کنار شاخه ها و يا ساقه آن بيرون مي آيد . میوه آن گرد و يا تخم مرغي و برنگ

زرد و يا قرمز ديده مي شود .

خواصداروئي:

گوجه فرنگي گر چه داراي اسيد سيتريك است اما بدن را قليايي مي کند

1)گوجه فرنگي درجه قليايي بودن خون را بالا برده و به دفع مواد سمي خون کآمك مي کند بطور کلي تصفيه

کننده خون است

2)به دفع سايد اوريك کمك مي کند

3)گوجه فرنگي برای چشم است

4)براي درمان ورم ملتحمه  مفيد ملين است 

5)سنگ کليه را دفع مي کند

6)آقايان با خوردن مرتب گوجه فرنگي مي توانند خود را در مقابل سرطان پروستات بيمه کنند

7)گوجه فرنگي از ورم آپانديس جلوگيري مي کند

8)براي رفع دندان درد ، ريشه و شاخه برگهاي گوجه فرنگي را با آب بجوشانيد و اين جوشانده را مضمضه کنيد .

9)از جوشانده برگ گوجه فرنگي براي دفع شته و حشرات مي توانيد استفاده کنيد . بدين منظور بايد يك کيلو

گرم برگ تازه گوجه فرنگي را در يك ليتر سرکه خيس کرده و در داخل ظرفي که 2 ليتر آب جوش دارد بريزيد و

ظرف را روي چراغ قرار داده وبمدت 15 دقيقه بجوشانيد ظرف را از روي چراغ برداشته بگذاريد تا مدت دو روز

بماند و گاهگاهي آنرا هم بزنديد سپس آنرا با فشار صاف کنيد

10 )گوجه فرنگي براي مبتلايان به نقرس و رماتيسم مفيد است

11 )گوجه فرنگي ورم مفاصل را برطرف مي کند

12 )از تصلب شرائين جلوگيري مي کند و حتي مصرف آن براي اين مرض مفيد است

13 )اوره خون را پائين مي آورد

14 )ورم مخاط روده را رفع مي کند

15 )براي تميز کردن خون بايد از آّب گوجه فرنگي و کرفس به نسبت مساوي و بمقدار سه فنجان در روز قبل از غذا

و بمدت سه هفته استفاده کنيد .

16 )براي تميز کردن لكه جوهر بر روي لباس يك تكه پنبه را در داخل آب گوجه فرنگي برده و لكه جوهر را با آن

مالش دهيد و سپس آنرا بشوئيد

17 )اگر پوست شما کك و مك دارد هر روز آنرا با آّب گوجه فرنگي تميز کنيد کم کم کك و مكك ها را از بين مي برد

طرز استفاده:

به مبحث نسخه پيچي گياهان دارويي براي بيماري مورد نظر مراجعه نماييد

مضرات :

در بعضي از اشخاص هضم گوجه فرنگي با اشكال صورت مي گيرد آنهائيكه معده حساس دارند نبايد درخوردن

گوجه فرنگي افراط کنند .

بعضي از افراد نسبت به گوجه فرنگي حساسيت دارند اينگونه افراد نيز نبايد گوجه فرنگي بخورند

***اطلاعات کامل درباره گوجه فرنگی***

گوجه فرنگی

طبقه‌بندی علمی:

فرمانرو:گیاهان

Division:گیاهان گلدار

رده:دولپه‌ای‌ها

راسته:بادنجان‌سانان

تیره:سیب‌زمینیان

سرده:Solanum

گونه:S. lycopersicum

نام علمی

Solanum lycopersicum

لینه

گوجه فرنگی (نام علمی: Solanum lycopersicum) میوه‌ای سرخ‌رنگ و آبدار است. این گیاه بومی آمریکای جنوبی و مرکزی است که طی دورهٔ استعماری اسپانیا به سایر نقاط جهان منتقل شد. انواع مختلف این گیاه امروزه در سراسر جهان پرورش داده می‌شود. البته "گوجه فرنگى" از نظر علم باغبانى و نداشتن هسته در دسته سبزيجات حساب ميشود

گوجه فرنگی سرشار از ویتامین سی و لیکوپن است. این میوه امروزه به روش‌های مختلفی، به طور خام یا به‌عنوان یکی از مواد لازم برای تهیهٔ غذا، انواع سس و نوشیدنی مصرف می‌شود و بخش مهمی از رژیم غذایی مردم بسیاری از کشورها را تشکیل می‌دهد. کشت و پرورش این گیاه به طور کلی، مساحتی حدود سه میلیون هکتار را به خود اختصاص داده است، که نزدیک یک‌سوم کل مساحت مختص به کشت تره‌بار در جهان است.

با وجود این که گوجه فرنگی در علم گیاه‌شناسی یک میوه تلقی می‌شود، اغلب به‌عنوان تره‌بار شناخته می‌شود.

گوجه فرنگی به تیرهٔ سیب‌زمینیان تعلق دارد و از گیاهان چندساله است.

به علت اهمیت اقتصادی، این گیاه موضوع تحقیق و پژوهش‌های بسیاری قرار دارد و در علم ژنتیک به‌عنوان یکی از گیاهان الگو شناخته می‌شود. تحقیقات انجام‌شده بر این گیاه در سال ۱۹۹۰ به تولید نخستین نوع تراریختهٔ مجاز برای مصرف و تجارت در ایالات متحده آمریکا انجامید.

تاریخچه:

طرز انتقال گوجه فرنگی در جهان :

۱)پرو: خاستگاه گیاه خودرو

۲)مکزیک: اولین مرکز پرورش گوجه فرنگی

۳)اروپا و آسیا: دومین مرکز پرورش گوجه فرنگی

۴)ایالات متحده آمریکا: سومین مرکز پرورش گوجه فرنگی

خاستگاه گوجه فرنگی آمریکای جنوبی می‌باشد. شواهد ژنتیکی نشان می‌دهند که اجداد گوجه فرنگی گیاهانی خودرو و علفی بودند که میوه‌های کوچک سبزرنگی داشتند و در نقاط کوهستانی پرو می‌روییدند. این گیاهان گونه‌های مختلفی از سرده پیشین Lycopersicon بودند. یکی از این گونه‌ها با نام علمی Solanum lycopersicum به مکزیک منتقل شد و پس از مدتی در آن‌جا توسط بومیان پرورش یافت.

تاریخ دقیق پرورش گوجه فرنگی برای اولین بار مشخص نیست. به نظر می‌رسد نخستین گوجه فرنگی پرورش‌یافته نوعی میوهٔ زردرنگ به اندازهٔ گوجه فرنگی‌های ریز گیلاسی بوده که توسط آزتک‌ها کشت می‌شده است. نوشته‌های برجامانده از این تمدن نشان می‌دهند که این میوه همراه با فلفل، ذرت و نمک آماده و مصرف می‌شد.

گفته شده گوجه فرنگی حدوداً از ۵۰۰ سال پیش از مسیح در جنوب مکزیک پرورش داده می‌شد. بومیان پوئبلو بر این باور بودند که کسانی که دانه‌های گوجه فرنگی را مصرف می‌کردند با نیروهای خدایان متبرک می‌شدند.

در مورد انتقال گوجه فرنگی به اروپا نظریه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی از تاریخ‌دانان بر این عقیده هستند که ارنان کورتس، مکتشف اسپانیایی، این میوه‌های کوچک زردرنگ را پس از تصرف شهر تنوکتیتلان، پایتخت آزتک‌ها در سال ۱۵۲۱، به اروپا منتقل کرد. نظریهٔ دیگر این است که کریستف کلمب در سال ۱۴۹۳ نخستین فردی بود که این گیاه را به اروپا منتقل کرد. قدیمی‌ترین مدرک که از وجود گوجه فرنگی در اروپا اطلاع می‌دهد کتابی در مورد گیاه‌شناسی است که در سال ۱۵۴۴ توسط پیِترو آندرئا ماتیولی، پزشک و گیاه‌شناس ایتالیایی نوشته شده است. وی در دست‌نوشتهٔ خود از این میوه با عنوان pomo d’oro، به معنای سیب طلایی یاد کرده است.

توزیع توسط اسپانیایی‌ها:

پس از ساکن شدن در آمریکای لاتین، اسپانیایی‌ها گوجه‌فرنگی را در اوایل قرن شانزدهم در مستعمره‌های مختلف خود در کارائیب توزیع کردند. آن‌ها هم‌چنین آن را به اروپا و جزایر فیلیپین منتقل کردند که از آن‌جا به آسیای جنوب شرقی و سپس سراسر آسیا انتقال داده شد. گوجه فرنگی به آسانی در آب‌وهوای مدیترانه‌ای رشد کرد و از حدود سال ۱۵۴۰ در این منطقه پرورش داده شد.

نخستین تصویر گیاه گوجه فرنگی در اروپا توسط پیترو آندرئا ماتیولی

این میوه در همان ابتدا پس از توزیع به اروپا مورد مصرف خوراکی قرار گرفت و در اوایل قرن هفدهم میلادی برای تهیهٔ غذا در اسپانیا استفاده می‌شد. نخستین کتاب آشپزی کشف شده که شامل دستورهایی برای پخت غذا با گوجه فرنگی بوده است در سال ۱۶۹۲ در ناپل منتشر شد. به نظر می‌رسد نویسندهٔ این کتاب این دستورها را از منابع اسپانیایی به‌دست آورده باشد. با این وجود این میوه در برخی نقاط چون فلورانس صرفاً مصرف تزئینی داشت و تنها در اواخر قرن هفدهم یا اوایل قرن هجدهم برای مصرف خوراکی مورد استفاده قرار گرفت.

بریتانیا:

گوجه فرنگی تنها در اوایل سال ۱۵۹۰ در بریتانیا پرورش داده شد. یکی از نخستین کسانی که آن را کشت کرد جراحی به نام جان جرارد بود که در سال ۱۵۹۷ کتابی در مورد گیاه‌شناسی منتشر کرد که به موضوع این گیاه نیز می‌پرداخت. وی می‌دانست که گوجه فرنگی در اسپانیا و ایتالیا خورده می‌شود؛ با این وجود اعتقاد داشت که این میوه سمی است. در واقع این گیاه حاوی میزان کمی توماتین، نوعی گلیکوآلکوئید سمی است که معمولاً خطرناک نمی‌باشد. دیدگاه جرارد بر افکار عمومی تأثیر گذاشت و این گیاه در بریتانیا و مستعمره‌های آن در آمریکای شمالی به عنوان خوراکی ناسالم شناخته شد.

در اواسط قرن هجدهم، گوجه فرنگی به طور گسترده در بریتانیا خورده می‌شد. در همین قرن دانشنامه بریتانیکا دربارهٔ این میوه چنین نوشت که از گوجه فرنگی به طور روزانه در سوپ‌ها و نیز به‌عنوان چاشنی استفاده می‌شود. در عصر ویکتوریا، میزان پرورش گوجه فرنگی در گلخانه به حد صنعتی رسید.

آمریکای شمالی:

قدیمی‌ترین مدارک مربوط به کشت گوجه فرنگی در شمال آمریکا به سال ۱۷۱۰ در کارولینای جنوبی برمی‌گردد. ممکن است این گیاه از طریق کارائیب به آمریکای شمالی رسیده باشد. در اواسط این قرن، برخی از مردم هنوز بر این باور بودند که گوجه فرنگی سمی است، و به طور کلی این گیاهان بیش‌تر جنبهٔ زینتی داشتند تا مصرف خوراکی. توماس جفرسون، از بنیادگذاران ایالات متحده آمریکا مقداری از دانه‌های گوجه فرنگی را که در پاریس خورده بود به آمریکا فرستاد.

به‌علت شرایط آب‌وهوایی، برخی ایالات چون فلوریدا و کالیفورنیا عمدتاً تبدیل به تولیدکنندگان گوجه فرنگی شدند. دانشگاه کالیفرنیا در دیویس به یکی از مراکز اصلی پژوهش در مورد گوجه فرنگی تبدیل شده است.

رقم‌های مختلف گوجه فرنگی

خاورمیانه:

گوجه فرنگی در اوایل قرن نوزدهم در خاورمیانه توزیع شد و غالباً به عنوان یکی از مواد لازم برای پخت غذا مصرف می‌شد.

ایران:

این گیاه از دو طریق وارد ایران شد: راه اول از طریق ترکیه و ارمنستان، و راه دوم از طریق سفرهای مکرر خاندان قاجار به فرانسه بود. نام اولیهٔ گوجه فرنگی در ایران بادمجان ارمنی یا رومی بود.

در دوره قاجاریه، افراد خاندان معیری برای نخستین بار گوجه‌فرنگی را در مزرعه‌ای (که محوطهٔ فرودگاه مهرآباد کنونی است) پرورش دادند.

کشت و پرورش:

اشکال مختلف گوجه فرنگی:

۱)پهن

۲)کمی پهن

۳)گرد

۴)بلند و گرد

۵)شبیه قلب

۶)استوانه‌ای

۷)شبیه گلابی

۸) شبیه آلو

رقم‌های مختلف گوجه فرنگی:

امروزه هزاران (نزدیک ۷۵۰۰) رقم گوجه فرنگی در سراسر جهان کشت می‌شود. این رقم‌ها در اندازه، شکل، رنگ و طعم با یک‌دیگر فرق می‌کنند. قطر آن‌ها ممکن است از ۱ یا ۲ سانتی‌متر (گوجه فرنگی ریز آلبالویی و گوجه فرنگی وحشی) تا ۱۰ سانتی‌متر (گوجه فرنگی گوشت گاوی) باشد. با این وجود بیش‌تر گوجه فرنگی‌ها در مراکز خرید قطری به اندازهٔ ۵، ۶ سانتی‌متر دارند.

اغلب انواع گوجه فرنگی میوه‌هایی قرمزرنگ دارند، با این حال این میوه به رنگ‌های زرد، نارنجی، صورتی، بنفش، سبز، سیاه و سفید نیز دیده می‌شود. گوجه فرنگی‌های چندرنگ یا مخطط نیز به‌ندرت کمتری یافت می‌شوند.

گوجه فرنگی‌هایی که به منظور کنسرو شدن یا تولید سوپ پرورش داده می‌شوند معمولاً کشیده (طول ۷ تا ۹ سانتی‌متر و عرض ۴ تا ۵ سانتی‌متر) و کم‌آب‌تر از سایر رقم‌ها هستند و به گوجه فرنگی‌های آلویی معروفند.

تولید:

در سال ۲۰۰۸ حدود ۱۳۰ میلیون تن گوجه فرنگی در جهان تولید شد. چین با یک‌چهارم تولیدات جهانی (که بیش‌تر آن در بازار داخلی آن مصرف می‌شود)، و به دنبال آن ایالات متحده آمریکا، ترکیه، هند، ایتالیا، مصر و ایران بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ گوجه فرنگی در این سال بودند. ایالت کالیفرنیا ۹۰٪ تولیدات گوجه فرنگی آلویی ایالات متحده آمریکا و ۳۵٪ جهان را به خود اختصاص می‌دهد.

گوجه فرنگی آلویی

طبق اطلاعات اف‌ای‌اواس‌تی‌ای‌تی  مهم‌ترین تولیدکنندگان گوجه فرنگی در جهان در سال ۲۰۰۸ کشورهای زیر بودند:

کشورتولید گوجه فرنگی به تُن

چین :                        ۳۳٬۸۱۱٬۷۰۲

ایالات متحده آمریکا۱۲٬۵۷۵٬۹۰۰

 ترکیه                       ۱۰٬۹۸۵٬۴۰۰

هند                         ۱۰٬۲۶۰٬۶۰۰

ایتالیا                       ۵٬۹۷۶٬۹۱۲

مجموع جهانی۱۲۹٬۶۴۹٬۸۸۳

تولید گوجه فرنگی معمولاً به دو دستهٔ مجزا تقسیم می‌شود: تولید برای مصرف تازه (گوجه فرنگی بازار) و تولید برای تبدیل (گوجه فرنگی صنعتی). گوجه فرنگی صنعتی (که معمولاً از نوع گوجه فرنگی آلویی است) حدوداً یک‌دوم تولیدات اروپایی، ۹۰٪ تولیدات ایالات متحده آمریکا و ۱۵٪ تولیدات چین را تشکیل می‌دهد (در سال ۲۰۰۸).

تولید گوجه فرنگی برای مصارف صنعتی تقریباً یک‌چهارم تولید کل جهانی (۲۶٫۸ میلیون تن در سال ۲۰۰۲، به‌عبارتی ۲۳٫۴٪) را تشکیل می‌دهد. سه منطقهٔ اصلی که این نوع گوجه فرنگی را تولید می‌کنند کالیفرنیا، کشورهای نزدیک سواحل مدیترانه و چین هستند.

طبق آمار فائو تولید جهانی گوجه فرنگی در سال ۲۰۰۷ به ۱۲۶٫۲ میلیون تن در مساحت ۴٫۶۳ میلیون هکتار بوده است، و به‌عبارتی بازدهی متوسط برابر ۲۷٫۳ تن در هکتار. لازم به ذکر است که تولیدات غیرتجاری (شخصی وخانوادگی) در این آمار به حساب نیامده است.

کشت هایدروپونیک گوجه فرنگی

طبق اطلاعات فائو گوجه فرنگی در ۱۷۰ دنیا با آب‌وهواهای مختلف کشت می‌شود. پس از سیب‌زمینی و سیب‌زمینی شیرین، گوجه فرنگی بیش‌ترین حجم تولید تره‌بار جهانی را دارد و در فهرست بالاتر از هندوانه و کلم قرار می‌گیرد.

۱۶ کشور زیر در مجموع ۸۰٪ تولید جهانی را تشکیل می‌دهند:

سال ۲۰۰۷	مساحت کشت (هزار هکتار)	بازده (تن بر هکتار)	تولید (هزار تن)
چین	۱۴۵۵	۲۳٫۱	۳۳٬۶۴۵
ایالات متحده آمریکا	۱۷۵	۶۵٫۷	۱۱٬۵۰۰
ترکیه	۲۷۰	۳۶٫۷	۹٬۹۲۰
هند	۴۷۹	۱۷٫۹	۸٬۵۸۶
مصر	۱۹۴	۳۷٫۹	۷٬۵۵۰
ایتالیا	۱۸۸	۵۱٫۰	۶٬۰۲۶
ایران	۱۴۰	۳۵٫۷	۵٬۰۰۰
اسپانیا	۵۶	۶۵٫۰	۳٬۶۱۵
برزیل	۵۷	۵۹٫۴	۳٬۳۶۴
مکزیک	۱۳۰	۲۲٫۳	۲٬۹۰۰
روسیه	۱۵۸	۱۵٫۱	۲٬۳۹۳
اوکراین	۸۰	۱۹٫۰	۱٬۵۲۰
یونان	۲۷	۵۴٫۷	۱٬۴۵۰
ازبکستان	۵۷	۲۳٫۲	۱٬۳۲۷
شیلی	۲۰	۶۵٫۱	۱٬۲۷۰
مراکش	۲۰	۵۷٫۰	۱٬۱۴۰

تولید جهانی گوجه فرنگی از سال ۱۹۶۱ تا ۲۰۰۷ چهاربرابر شد و ز ۲۷٫۶ میلیون تن به ۱۰۲٫۲ میلیون تن رسید. به ایت ترتیب رشد متوسط سالانه حدود ۳٫۳۶٪ بوده است. این رشد خصوصاً در آسیا زیاد بوده است و چین تولیدات خود را هفت‌برابر و هند ۱۸٫۵برابر کرده است.

گوجه فرنگی ریز گیلاسی

صادرات و واردات:

در سال ۲۰۰۶ صادرات گوجه فرنگی تازه کمی بیش از ۶ میلیون تن بود و ۴٫۸٪ تولیدات جهانی آن سال را تشکیل می‌داد. سه کشور کشور صادرکنندهٔ اصلی مکزیک، سوریه و اسپانیا بودند.

نخستین کشورهای واردکنندهٔ گوجه فرنگی تازه در همان سال به‌ترتیب ایالات متحده آمریکا، آلمان، فرانسه، انگلستان و روسیه بوده‌اند.

مهم‌ترین کشورهای صادرکنندهٔ گوجه فرنگی پردازش‌شده (خمیر و پوره) در سال ۲۰۰۶ به‌ترتیب چین، اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا، شیلی و ترکیه بودند. کشورهای واردکنندهٔ این نوع گوجه فرنگی در همان سال به ترتیب روسیه، ژاپن، اتحادیه اروپا، مکزیک و کانادا بوده‌اند.

کشورصادرات گوجه فرنگی تازه (هزار تن)

کشور	صادرات گوجه فرنگی تازه (هزار تن)
مکزیک	۱٬۰۳۲
سوریه	۱٬۰۰۵
اسپانیا	۹۸۷
هلند	۷۷۷
اردن	۳۴۵
ترکیه	۲۴۷
بلژیک	۲۰۰
مراکش	۱۹۲
ایالات متحده آمریکا	۱۴۴
کانادا	۱۴۲

کشورهای مصرف‌کننده:

گوجه فرنگی

طبق آمار فائو، مصرف جهانی گوجه فرنگی در سال ۲۰۰۳ ۱۰۲٫۸ میلیون تن بود. چین با ۲۴٫۶٪ این رقم نخستین کشور مصرف‌کنندهٔ گوجه فرنگی است و ایالات متحده آمریکا (۹٫۸٪)، هند (۸٫۷٪)، ترکیه (۵٫۹٪) و مصر (۵٫۹٪) به‌ترتیب پس از آن قرار می‌گیرند.

رکورد مصرف سالانهٔ گوجه فرنگی به ازای هر یک نفر به لیبی (۱۱۷ کیلوگرم در سال) تعلق می‌گیرد. به دنبال آن یونان (۱۱۵ کیلوگرم در سال) و سایر کشورهای اطراف دریای مدیترانه (تونس، ترکیه، مصر، ایتالیا و لبنان) قرار می‌گیرند. میزان مصرف گوجه فرنگی خانگی در این آمار محاسبه نشده است.

۱۸ کشور زیر در مجموع ۷۷٪ مصارف جهانی را به خود اختصاص می‌دهند.

سال ۲۰۰۳	کل مصرف (هزار تن)	مصرف به ازای هر یک نفر (Kg/نفر/سال)
چین	۲۵٬۲۶۵	۱۹
ایالات متحده آمریکا	۱۰٬۱۰۹	۳۴
هند	۶٬۸۳۶	۶
ترکیه	۶٬۱۱۲	۸۵
مصر	۶٬۰۷۰	۸۴
ایتالیا	۳٬۷۹۷	۶۶
ایران	۳٬۳۹۴	۴۹
برزیل	۳٬۳۰۵	۱۸
روسیه	۲٬۵۴۰	۱۷
اسپانیا	۱٬۷۵۳	۴۲
فرانسه	۱٬۵۵۶	۲۵
انگلستان	۱٬۳۴۷	۲۲
یونان	۱٬۲۶۸	۱۱۵
مکزیک	۱٬۲۵۳	۱۲
آلمان	۱٬۲۲۶	۱۴
اوکراین	۱٬۱۷۰	۲۴
ازبکستان	۱٬۰۹۶	۴۲
ژاپن	۱٬۰۶۶	۸

آفت و بیماری:

گوجه فرنگی‌ای که دچار یک بیماری باکتریایی شده است.

مقاومت رقم‌های مختلف گوجه فرنگی نسبت به آفات و بیماری‌های گوناگون متفاوت است.

محصولات گوجه فرنگی در معرض از بین رفتن توسط آفات، بیماری‌های قارچی، باکتریایی و ویروسی، رقابت با علف‌های هرز و شرایط آب‌وهوایی و خاکی نامساعد هستند. آفات و بیماری‌های گوجه فرنگی اغلب با آفات و بیماری‌های سایر گیاهان خانوادهٔ سیب‌زمینیان مانند بادمجان و توتون مشترک‌اند.

یکی از بیماری‌های شایع گوجه فرنگی در اثر ویروس موزائیک توتون ایجاد می‌شود. انواع سفیدک و آتشک از سایر موارد شایعی هستند که موجب خرابی این محصولات می‌شوند.

سن سپردار، کرم طوقه‌بر، شته، وایت‌فلای، کرم میوه گوجه فرنگی، کنه تارتن دولکه‌ای، لیسه و سوسک سیب‌زمینی کلرادو از آفات گوجه فرنگی می‌باشند.

مصرف:

گوجه فرنگی امروزه در سراسر جهان به شیوه‌های مختلف، به‌صورت خام در انواع سالاد، و به‌طور پردازش‌شده برای تهیهٔ غذا و سوپ، سس و رُب مصرف می‌شود. آب گوجه فرنگی هم‌چنین نوشیدنی خنکی است که برای تهیهٔ برخی کوکتل‌ها چون بلادی مری استفاده می‌شود.

گوجه فرنگی خاصیت اسیدی دارد و به همین دلیل ذخیره و نگاهداری آن در انبار به صورت خام، سس و رُب آسان می‌باشد. این میوه هم‌چنین می‌تواند به صورت ورقه‌های نازک خشک‌شده در روغن زیتون نگاهداری و مصرف شود.

گوجه فرنگی در غذاهای مدیترانه‌ای به خصوص در ایتالیا استفادهٔ فراوان دارد و از مواد اصلی مورد نیاز برای تهیهٔ پیتزا و سس برای پاستا است.

ارزش خوراکی:

درصدها نسبی‌اند

منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

گوجه فرنگی از لحاظ ارزش غذایی بسیار کم‌کالری (۲۰ کیلوکالری در هر ۱۰۰ گرم) و سرشار از ویتامین‌های مختلف (آ، ث و ای) و مواد معدنی است. ۹۳ تا ۹۵٪ آن را آب تشکیل می‌دهد و قندها که ۳ تا ۴٪ آن را نشکیل می‌دهند عبارت‌اند از گلوکز و فروکتوز.

مهم‌ترین مواد معدنی موجود در گوجه فرنگی که به نوع خاک و کود بستگی دارد شامل پتاسیم، کلر و فسفر است.

گوجه فرنگی هم‌چنین دارای لیکوپن، یکی از قوی‌ترین انواع آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی، و چند نوع رنگ‌دانه از خانوادهٔ کاروتنوئیدها از جمله بتاکاروتن است.

ارزش محتمل برای سلامتی

گوجه فرنگی حاوی ویتامین‌های آ، ث و لیکوپن است. رنگ قرمز گوجه فرنگی از لیکوپن موجود در آن ناشی می‌شود. این ماده که آنتی اکسیدان بسیار قوی‌ای محسوب می‌شود،تحقیقات نشان میدهد که مصرف بسیار بالای گوجه فرنگی خام خطر ابتلا به سرطان پروستات را به میزان کمی کاهش میدهد.

تعدادی از تحقیقات نشان می‌دهند که لیکوپن، به خصوص در گوجه فرنگی پخته، در جلوگیری از ابتلا به سرطان پروستات مؤثر است؛ ولی تحقیقات دیگری با این نتایج مغایرت داشتند.

به‌علاوه، تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف گوجه فرنگی و کاهش ریسک ابتلا به سرطان سینه، سرطان سر و گردن و بیماری‌های مخرب اعصاب مرتبط است.

جهش‌های ژنتیکی در رقم‌های مختلف گوجه فرنگی و انواع وحشی آن گنجی از ژن‌های مختلف که لیکوپن، کاروتن، آنتوسیانین و آنتی‌اکسیدان‌های دیگر تولید می‌کنند به وجود آورده است. میزان این آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها در برخی رقم‌های پرورش داده‌شده نسبت به میزان طبیعی آن افزایش داده شده است.[۲]

سالاد موتزارلا

کاروتنوئیدهای موجود در گوجه فرنگی

(μg/100 g)

بتاکاروتن۴۴۹

آلفاکاروتن۱۰۱

لیکوپن۲۵۷۳

لوتئین/زآکسانتین۱۲۳

فیتوئن۱۸۶۰

فیتوفلوئن۸۲۰

نوعی سوپ محلی در اندلس که با گوجه فرنگی تازه تهیه می‌شود.

خوراکی

گوجه فرنگی به طور خام یا پخته خورده می‌شود. گوجه فرنگی خام را می‌توان با نمک مصرف کرد، ولی اغلب آن را در سالاد با موادی دیگر مخلوط می‌کنند و سپس مصرف می‌کنند. گوجه فرنگی خام هم‌چنین برای تهیهٔ برخی سوپ‌ها استفاده می‌شود.

پختن گوجه فرنگی موجب از بین رفتن بخشی از ویتامین‌های آن می‌شود، ولی در عین حال جذب لیکوپن را افزایش می‌دهد. گوجه فرنگی پخته از مواد تشکیل‌دهندهٔ بسیاری از غذاها و سس‌هاست.

فراوری گوجه فرنگی

امروزه صنعت عظیمی فراوری گوجه فرنگی را برعهده دارد و آن را به صورت خشک شده، پوست‌کنده، پوره، رُِب، انواع سس از جمله سس کچاپ، پودر و آب‌میوه در اختیار مصرف‌کنندگان می‌گذارد. دو عمل اصلی فراوری صنعتی گوجه فرنگی تغلیظ کردن و خشک کردن هستند.

دلمه گوجه فرنگی

نگاهداری

گوجه فرنگی نرسیده معمولاً در دمای اتاق و در جای تاریک نگاهداری می‌شود تا زمانی که برسد. با این شرایط، عمر مفید آن ۳ تا ۴ روز است. پس از رسیدن، گوجه فرنگی باید ظرف یک تا دو روز مصرف شود. گوجه فرنگی تنها در صورتی در یخچال قرار داده می‌شود که کاملاً رسیده باشد، هرچند این موجب تغییر طعم می‌شود.

مسمومیت

برگ‌ها، ساقه و میوهٔ سبز نرسیدهٔ این گیاه دارای میزان کمی توماتین است که سمی است. مصرف برگ گوجه فرنگی در چای در حداقل یک مورد موجب مرگ فرد شده است، ولی به‌طور کلی میزان توماتین گوجه فرنگی به آن حد زیاد نیست که برای انسان خطری داشته باشد، و غذاهایی چون گوجه فرنگی سبز نرسیدهٔ سرخ‌شده برای سلامتی ضرری ندارند. گوجه فرنگی رسیده دارای توماتین نمی‌باشد.

مصرف گوجه فرنگی خام در بعضی از افراد موجب حساسیت می‌شود و می‌تواند به آنافیلاکسی منجر شود. این حساسیت نادر به‌علت ترکیب برخی از پروتئین‌های موجود در گوجه فرنگی و ایمونوگلوبین‌های ای می‌باشد.

گوجه فرنگی تازه می‌تواند به باکتری سالمونلا آلوده شود. در اواخر بهار سال ۲۰۰۸ مصرف گوجه فرنگی آلوده به این باکتری در ایالات متحدهٔ آمریکا موجب مسمویت ۲۲۸ فرد و بستری شدن ۲۵ نفر در ۲۳ ایالت گردید. به این ترتیب گوجه فرنگی از بسیاری از زنجیره‌های غذایی و فروشگاه‌ها جمع‌آوری گردید. در کانادا گزارشی حاکی از مسمومیت به‌علت مصرف گوجه فرنگی آلوده اعلام نشد، ولی زنجیره‌های غذایی بزرگ چون مک‌دونالد و کی‌اف‌سی از روی احتیاط گوجه فرنگی را موقتاً از منوهای خود حذف کردند.

گوجه فرنگی سبز سرخ‌شده و سوخاری از غذاهای جانبی در جنوب ایالات متحدهٔ آمریکاست.

محل اتصال ساقه گوجه‌فرنگی و قسمت‌های سبزرنگ گوجه‌فرنگی می‌توانند تا ۱/۲ درصد حاوی سولانین باشد. ۵۰ گرم سولانین می‌تواند موجب سردرد، حالت تهوع و استفراغ شود. برای همین نیز باید از مصرف گوجه‌فرنگی‌های کال دوری کرد و محل اتصال ساقه را همواره با احتیاط جدا کرد.

میوه یا تره‌بار

از لحاظ گیاه‌شناسی گوجه فرنگی میوه محسوب می‌شود. با این حال میزان قند و شیرینی گوجه فرنگی نسبت به میوه‌های دگر کم‌تر است و اغلب به‌عنوان بخشی از سالاد یا غذایی اصلی، و نه دسر، سِرو می‌شود. به این ترتیب به‌علت مصرف عملی‌ای که در آشپزی دارد تره‌بار خوانده می‌شود. این ابهام مختص گوجه فرنگی نیست و تعدادی دیگر از گیاهانی که تره‌بار می‌خوانیم، هم‌چون بادنجان، خیار، کدو و کدو حلوایی، میوه هستند.

این ابهام در ایالات متحدهٔ آمریکا در سال ۱۸۸۷ موجب یک مباحثهٔ حقوقی شد. در این سال قوانین تعرفه‌های گمرکی موجب می‌کردند که برای تره‌بار (و نه میوه‌ها) عوارض پرداخت شود. به این ترتیب جایگاه و طبقه‌بندی گوجه فرنگی در این کشور اهمیت قانونی یافت. دیوان عالی ایالات متحده آمریکا برای حل این مشکل، در روز ۱۰ مه ۱۸۹۳ بر پایهٔ تعریف عمومی که گوجه فرنگی را به‌علت استفادهٔ عملی آن تره‌بار محسوب می‌کرد، اعلام کرد که گوجه فرنگی جزء تره‌بار است. با این حال این اظهار تنها به‌منظور به‌عمل درآوردن قوانین تعرفه‌های گمرکی بود و موجب اقدام برای تغییر رده‌بندی گوجه فرنگی از لحاظ گیاه‌شناسی نگردید.

شورای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۱ در یک رهنمود اعلام کرد که گوجه فرنگی باید میوه محسوب شود.

رکوردها

سنگین‌ترین گوجه فرنگی وزنی برابر ۳٫۵۱ کیلوگرم داشت و در سال ۱۹۸۶ در اکلاهما پرورش داده شده بود. بزرگترین گوجه فرنگی نیز با عرضی برابر ۱۹٫۸ سانتی متر در سال ۲۰۰۰ در انگلستان به ثبت رسید.

درخت گوجه فرنگی در تفرجگاه جهانی والت دیزنی در فلوریدا.

بوتهٔ بزرگ گوجه فرنگی موجود در تفرجگاه جهانی والت دیزنی در فلوریدا احتمالاً بزرگ‌ترین گیاه گوجه فرنگی در جهان است و با محصول بیش از ۳۲٬۰۰۰ گوجه فرنگی برای وزنی کلی برابر ۵۲۲ کیلوگرم رکورددار رکوردهای جهانی گینس می‌باشد. هر تاک این گیاه به طور هم‌زمان هزاران گوجه فرنگی می‌دهد که در رستوران‌های پارک دیزنی سِرو می‌شوند.

خواص گیاه زوفا Hyssop