نهج الفصاحة1

 

مشخصات کتاب

سرشناسه : پاینده، ابوالقاسم، ۱۲۸۷ - ۱۳۶۳. ، گردآورنده.
عنوان و نام پدیدآور : نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم همراه با ترجمه فارسی و نمایه موضوعی / [گردآورنده ابوالقاسم پاینده] ؛ باهتمام غلامحسین مجیدی‌خوانساری.
مشخصات نشر : قم : انصاریان ، ۱۳۸۳.
مشخصات ظاهری : ۷۷۶ ص. ؛ ۵/۲۴× ۵/۱۷س‌م.
شابک : 964-438-650-7
یادداشت : پشت جلد به انگلیسی: Nahj Al-Fasahah= Peak of rhetorics maxims of the...
یادداشت : کتابنامه به صورت زیرنویس.
یادداشت : نمایه.
موضوع : محمد(ص)، پیامبر اسلام، ۵۳ قبل از هجرت - ۱۱ق. -- کلمات قصار.
موضوع : احادیث اخلاقی -- قرن ۱۴.
موضوع : احادیث شیعه -- قرن ۱۴.
شناسه افزوده : مجیدی، غلامحسین، ۱۳۴۶- ، مصحح.
رده بندی کنگره : BP۱۴۲/۵/ب۲ن۹۰۴۱ ۱۳۸۲ب
رده بندی دیویی : ۲۹۷/۲۱۸
شماره کتابشناسی ملی : ۱۰۵۸۳۱۵

مقدمه

 

مقدمه مؤلف

بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم
کلمات گهربار پیامبرصلی الله علیه وآله ، آن شمس فروزان تاریکی‌ها و روشنی بخش و هدایت‌گر انسان‌ها ، کلامی بر گرفته از وحی و الهامات الهی و تفسیر کننده سخن حق است. این سخنان ، تمامی احکام و مسائل مورد نیاز زندگی انسان‌ها را در برگرفته ، به گونه‌ای که با هیچ مسئله‌ای مواجه نمی‌شویم ، جز آن که رهنمودهای ایشان ، چراغ راه ما در آن مرحله است : «و نزّلنا عَلیکَ الکِتابَ تِبیاناً لِکُلّ شَی‌ءٍ»(1) ؛ و ما این کتاب آسمانی را بر تو نازل کردیم که بیان همه چیز در آن است.
اگر تاریخ را ورق بزنیم ، نافذتر ، فرهنگ آفرین‌تر ، آگاهی بخش‌تر وتمدن سازتر از شخصیت والای الهی او را پیدا نخواهیم کرد ؛ کسی که تمامی رفتار و کردارش مورد نظر و رضایت خداوند است. آن حضرت ، نه فقط در عرصه دین و اخلاق ، بلکه در تمام زمینه‌ها ، کلمات و راهنمایی نافذ و هدایت گری دارد.
اوست پیامبری که دارای خلق عظیم است : «إنّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ»(2) ؛ به راستی که تو را خویی والاست.
اوست پیامبری که نرمخوی و مهربان است : «فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللَّه لِنتَ لَهُم و لَو کُنتَ فَظّاً غَلیظَ القَلبِ لانفَضُّوا مِن حَولِکَ»(3) ؛ پس به (برکت)رحمت الهی با آنان نرمخو (و پرمهر)شدی و اگر تند خو و سخت دل بودی ، قطعاً از پیرامون تو پراکنده می‌شدند.
اوست پیامبری که دعوت گر به سوی خدا و چراغ فروزان است : «و داعِیاً إلَی اللَّه بِإذنِهِ و سِراجاً مُنیراً»(4) ؛ و دعوت کننده به سوی خدا به فرمان او ، و چراغی تابناک است.
او متصّف به جمیع صفات خوبان و نیکان است : «آنچه همه خوبان دارند تو تنها داری».
وجود مقدس پیامبر اسلام‌صلی الله علیه وآله همچون خورشید تابانی است که ظلمت‌های جهل و شرک و نفاق و کفر را از افق آسمان روح انسان‌ها می‌زداید و انسان را تا منتهی الیه کمال - جایی که انسان بجز خدا را نبیند - می‌کشاند.

دشمنان پیامبر

آن گونه که نابینایان از نور آفتاب استفاده نمی‌کنند و خفاشانی که چشمانشان توانایی دیدن نور خورشید را ندارد ؛ خود را از آن پنهان می‌دارند ، کوردلان لجوج و خفاش صفتان کوردل نیز از نور پیامبر هرگز استفاده نکرده و نمی‌کنند. تا جایی که دست در گوش می‌نهادند تا آهنگ روح بخش قرآن را از زبان او نشنوند. ابوجهل وار می‌زیستند تا مرگشان فرا می‌رسید ؛ ابوجهلی که چهارده سال کنار نور بود ، اما نتوانست نور را درک کند و با همان جهل و نادانی مُرد ؛ چرا که او با دید جاهلانه و دنیایی به پیامبر می‌نگریست و پیامبر را همان بچه یتیم عبداللَّه می‌دید ، نه برگزیده و مبعوث شده از طرف پروردگار و نه خلیفة اللَّه روی زمین.
امثال او نه تنها از نور او استفاده نکردند ، بلکه با دشمنی‌های خود موجب اذیت و آزار آن حضرت می‌شدند. ولی پیامبر در برابر همه این آزار و اذیت‌ها ایستادگی نمود و در مقابل تمام زخم زبان‌ها و بدگویی‌ها و جسارت‌ها و آزارهای بدنی و روحی تسلیم دشمنان نشده و سرانجام در اهداف خود پیروز شد.

هدف پیامبر

پیامبرصلی الله علیه وآله با تبلیغ و مبارزه با ظلم و فساد ، رسالت خود را دنبال نمود ؛ رسالتی که خود فرمود : «إنّما بُعثت لأتمم مکارم الأخلاق»(5) ؛ همانا من برای تکمیل مکارم اخلاق برانگیخته شدم.
مسئله تهذیب نفس و متخلق شدن به محاسن اخلاقی چنان اهمیت دارد که پیامبراکرم‌صلی الله علیه وآله تکمیل نمودن اخلاق را ، هدف بعثت خود می‌شمرد و از او به عنوان جهاد اکبر یاد می‌کند. مرحوم طبرسی در مجمع البیان درباره آیه «وَ جاهِدهُم بِهِ جِهاداً کَبیراً»(6)می‌فرماید : این آیه دلیل روشنی است بر اینکه جهاد فکری و تبلیغاتی در برابر وسوسه‌های گمراهان و دشمنان حق ، از بزرگترین جهادهاست. و حتی ممکن است حدیث معروف پیامبر که فرمود : «رَجَعنا مِن الجِهاد الأصغَر إلی الجِهاد الأکبَر» ؛ (7)«ما از جهاد کوچک به سوی جهاد بزرگ بازگشتیم» ، اشاره به همین جهاد و عظمت کار دانشمندان و علما در تبلیغ دین باشد. در قرآن آمده است : 
«کَما أرسَلنا فیکُم رَسولاً مِنکُم یَتلُوا عَلیکُم آیاتِنا و یُزَکّیکُم و یُعَلِّمُکُمُ الکِتابَ و الحِکمَةَ و یُعَلِّمُکُم ما لَم تَکونوا تَعلَمونَ»(8) ؛ رسولی در میان شما از نوع خودتان فرستادیم که آیات ما را برای شما می‌خواند و شما را تزکیه می‌کند و کتاب و حکمت می‌آموزد و آنچه را که نمی‌دانستید به شما یاد می‌دهد.
این آیه هدف از بعثت را روشن می‌کند ؛ آغاز کار رسول خدا و دستور جاودانه اسلام را به دست رسول خدا می‌سپارد و هدف او را چنین بیان می‌کند که پیامبر سخنان خدا را بر نظام صحیح و مناسبی پی در پی بر شما می‌خواند تا قلوبتان را آماده پذیرش معانی آن کند. او شما را پرورش می‌دهد و با کمک گرفتن از آیات خدا بر کمالات معنوی و مادی شما می‌افزاید و روحتان را نمو می‌دهد ؛ گل‌های فضیلت را بر شاخسار وجودتان آشکار می‌سازد و انواع صفات زشت را - که در عصر جاهلیت جامعه شما را فرا گرفته بود - از آن می‌زداید و کتاب و حکمت را به شما می‌آموزد.
او الگوی برانگیخته از طرف پروردگار است که برای نجات و سعادت ما آمده است : «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کانَ یَرجُوا اللَّهَ و الیَومَ الآخِرَ و ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً»(9) ؛ قطعاً برای شما در رفتار رسول خدا مایه اقتدا و سرمشق زندگی است برای کسی که به خدا و روز واپسین امید دارد و خدا را بسیار یاد می‌کند.

کلام او

او الگویی است که کلامش ، عملش ، رفتارش و همه خصوصیاتش الهی است. خود حضرت می‌فرماید که من تنها از دستورات و تعلیماتی پیروی می‌کنم که از طریق وحی و از ناحیه پروردگار به من می‌رسد : «إن أَتّبِعُ إلاَّ ما یُوحی إلَیَّ»(10) ؛ من جز از آنچه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم.
از این جمله استفاده می‌شود که هر چه داشت و هر چه کرد و هر چه گفت ، از وحی آسمانی سرچشمه گرفته بود. و در جای دیگر نیز فرمود : 
«وَ ما یَنطِقُ عَنِ الهَوی ، إن هُوَ إلاّ وَحیٌ یُوحی»(11) ؛ هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید. آنچه می‌گوید ، جز وحی‌ای که به او القا می‌شود نیست.
چرا که گمراهی‌ها غالباً نتیجه پیروی از هوای نفس است : «وِ لا تَتّبِعِ الهَوی فَیُظِلَّکَ عَن سَبیلِ اللَّه»(12) ؛ از هوای نفس پیروی مکن که تو را از طریق خداوند گمراه می‌سازد.
کلام او هرگز انسان را به انحراف نمی‌کشاند ، بلکه راه سعادت را به دنبال دارد تا جایی که خداوند در قرآن قسم یاد می‌کند و می‌فرماید : «ما ضَلَّ صاحِبُکُم وَ ما غَوی»(13) ؛ هرگز دوست شما - محمد- منحرف نشده و مقصد را گم نکرده است.
چرا که او رسول خداست و خداوند در تمام زمینه‌ها راه صحیح را به او تعلیم می‌نماید ؛ چنان که پیامبر را در قرآن مخاطب قرار می‌دهد و می‌فرماید : «و اتَّبعْ ما یوحی إلَیکَ مِن ربِّکَ»(14) ؛ از آنچه از طرف پروردگارت به تو وحی می‌شود پیروی کن.

وظیفه ما در مقابل پیامبر

«لا تَجعَلوا دُعاءَ الرّسولِ بَینَکُم کَدُعاءِ بَعضِکُم بَعضاً»(15) ؛ دعوت پیامبر را میان خودتان همانند دعوت برخی از شما برخی دیگر را قرار مدهید.
او هنگامی که شما را برای مسئله‌ای فرا می‌خواند ، حتماً یک موضوع مهم الهی و دینی است و باید آن را با اهمیت تلقی کنید و دعوت‌های او را ساده نگیرید. قرآن امر می‌کند که آنچه را رسول خدا برای شما آورده است ، بگیرید و اجرا کنید و آنچه را از آن نهی کرد ، از آن خودداری نمایید و تقوای الهی را پیشه کنید که خداوند شدید العقاب است : «وَ ما آتاکُمُ الرّسولُ فَخُذوهُ و ما نَهاکُم عنهُ فَانتَهُوا وَاتّقوا اللَّهَ إنّ اللَّهَ شَدیدُ العِقابِ»(16) ؛ آنچه را فرستاده ما به شما داد بگیرید و از آنچه شما را منع و نهی کرد ، باز ایستید ، و از خدا بترسید که خداوند سخت کیفر است.
اگر چه این آیه در یک مورد خاص آمده ، ولی بنا بر قاعده جرمی و انطباق یک حکم عمومی و کلی است. همه مسلمانان موظف‌اند اوامر و نواهی پیامبر را به گوش جان بشنوند و اطاعت کنند ؛ خواه در زمینه مسائل مربوط به حکومت اسلامی باشد یا مسائل اقتصادی یا اخلاقی یا عبادی و یا غیر آن. خصوصاً اینکه در ذیل آیه ، کسانی را که مخالفت کنند ، به عذاب شدید تهدید کرده است. و در جایی دیگر آمده : 
«استَجیبُوا لِلّهِ و لِلرّسُولِ إذا دَعاکُم لِما یُحییکُم»(17) ؛ به ندای خداوند و پیامبر وقتی که شما را به پیامی حیات بخش می‌خوانند لبیک گویید.
گفتنی است آنچه انسان را به «حیاة طیّبه» ، حیاتی که در تمام زمینه‌های زندگی از آن نور الهی منتشر می‌شود ، و انسان در آن احساس آرامش و امنیت دارد ، می‌رساند ، آیین پر مهر اسلام است که در چهارچوب کتاب نورانی و مقدس قرآن فرو فرستاده شده است و در کنارش کلمات گهربار ائمه هدی و در رأس آن کلمات الهام یافته و برگرفته از کلام وحی الهی ، یعنی سخنان پیامبر مکرم اسلام است که در قالب احادیث در دسترس ما پیروان سنت نبوی قرار گرفته است.
حفظ این احادیث شریف و عمل به آن و انتشار آن ، یکی از وظایف مهم سالکان و رهروان و پیروان مکتب اهل‌بیت‌علیهم السلام‌است که باید کسانی که عطش معرفت سیره نبوی دارند را ، با انتشار و در دسترس قرار دادن این احادیث به شیوه‌های نوین سیراب ساخت. باید اندیشید تا بهترین راه برای ارائه این فرهنگ و نشر این کلمات پیدا نمود و با سبک‌های نوین آن را برای عموم عرضه ساخت. اگر چه گذشتگان ما نیز قدم اساسی برای ترویج احادیث و کلمات نورانی پیامبر برداشته و توانسته‌اند در این زمینه خدماتی را ارائه دهند و در قالب‌های گوناگون و سبک‌های مختلف این احادیث را به نسل‌های بعد از خود انتقال دهند ، ولی این از ما سلب مسئولیت نمی‌کند و ما نیز باید برای نسل‌های دیگر قدم برداشته و با سبک‌های جدید و جذابْ مردم را با این فرهنگ غنی آشنا نماییم.
از جمله شیوه‌هایی که تاکنون در جمع احادیث به کار رفته می‌توان بدان اشاره کرد عبارت‌اند از : 
1. جمع‌آوری کلمات رسول خداصلی الله علیه وآله‌بدون ذکر نام قائل آن ؛ مانند : کتاب‌های جامع الصغیر ، کنزالعمال ، الفردوس.
2. جمع‌آوری کلمات رسول خداصلی الله علیه وآله‌بر حسب راوی ؛ مانند : کتاب‌های مسنداحمد ، طبقات الکبری ، تاریخ دمشق ، معجم الکبیر.
3. جمع‌آوری احادیث نبوی بر اساس صور حدیث ؛ مانند : کتاب فردوس الأخبار.
4. جمع آوری احادیث نبوی بر اساس ارتباط منطقی یا موضوعی ؛ مانند : کتاب‌های صحیح البخاری ، صحیح مسلم.
اثری که پیش روی شماست ، مجموعه‌ای از کلمات گهر بار رسول خداصلی الله علیه وآله است که توسط مرحوم ابولقاسم پاینده جمع آوری شده بود ؛ ولی اکنون شالوده آن کتاب تغییر یافته و با کارهای نوینی که بر روی آن صورت گرفته ، می‌توان گفت حیات جدیدی به خود گرفته است. از جمله کارهایی که انجام شده ، می‌توان به این موارد اشاره کرد : 
1. تمام احادیث جمع‌آوری شده ، در 412 موضوع اصلی و 1774 موضوع فرعی موضوع بندی شده است.
2. تمام موضوعات اصلی بر حسب حروف الفبا مرتب شده است تا دستیابی به موضوعات را برای مطالعه کننده آسان سازد.
3. تمام روایات ، مستند سازی شده و به خاطر اختصار ، به ذکر یک مصدر اکتفا کرده‌ایم.
4. تمام روایات ، با صرف‌نظر از ترجمه سابق ، به طور روان و گویا ترجمه شده است.
به نظر می‌رسد انجام این گونه کارها به کتاب ارزش و اعتبار بیشتری داده و باعث جذابیت کتاب شود. امید است علاقه‌مندان بیشتری بتوانند از این مجموعه - که راهی است برای به کمال و سعادت رسیدن انسان - استفاده بیشتری بنمایند.
از آنجا که هر کتابی خالی از اشکال و ایراد نیست ، این کتاب هم از این قاعده مستثنا نیست و ما نیز مدعی بی نقص بودن آن نیستیم. لذا از شما مطالعه کنندگان عزیز و علاقه‌مندان به معارف الهی خواستاریم که با هدیه دادن ایرادها و نواقص ، ما را در احیای این گونه مجموعه‌ها یاری نمایند.
در پایان از تمامی مراکز علمی و تحقیقی که به نحوی در تکمیل این مجموعه ما را یاری کردند ، مخصوصاً مؤسسه فرهنگی دارالحدیث و کتابخانه مدینةالعلم آیت اللَّه خویی رحمه الله کمال تشکر و امتنان را دارم.
همچنین از آقایان احسان سرخه‌ای و عبدالهادی مسعودی واز کلیه کسانی که باعث تشویق و تکمیل این اثر شدند ؛ مخصوصاًاز جناب آقای آریانی که در امر ترجمه مساعده کامل نمودند سپاسگزارم. و نیز از همسر گرامی‌ام که در پدید آمدن این مجموعه مرا یاری کرد ، کمال تشکر را دارم.
غلامحسین مجیدی
شعبان المعظم 1425 ه. ق - 1383 ه. ش

آخرالزمان

 

نشانه های آخرالزمان

1. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه آخرالزمان فرا رسد ، مرگ ، نیکان امت مرا گلچین می‌نماید ؛ چنان که یکی از شما خرماهای خوب را از طبق برمی‌گزیند.
2. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگاه پیمان‌شکنی‌ها و سست امانتی‌های مردم را دیدی و این چنین بودند - حضرت مابین انگشتانش را باز کرد (کنایه از این که با هم اختلاف داشتند)-. در این صورت ، خانه نشین و ساکت باش! و معروف را اختیار و منکر را رها ساز ، تنها به کار خویش مشغول شده و از کار جامعه کناره‌گیری کن!
3. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه بهترینتان فرمانروا ، بخشندگانتان ثروتمند و کارهایتان با مشورت باشد ، روی زمین از شکم آن برایتان بهتر است. و هر گاه بدترین تان فرمانروا ، بخیلانتان ثروتمند و کارهایتان به دست زنان باشد ، شکم زمین از روی آن برایتان بهتر است.
4. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه کار (امارت و فرمانروایی جهان) به دست نااهلان سپرده شد ، در انتظار رستاخیز باشید.
5. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (هر چه) رستاخیز نزدیک می‌گردد ، بر حرص و طمع مردم نسبت به دنیا افزوده می‌شود ؛ (غافل از این که) دنیا از آنان فاصله می‌گیرد.
6. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیش از رستاخیز ، دروغگویان زیاد می‌شوند ؛ از آنها برحذر باشید.
7. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از جمله نشانه‌های رستاخیز ، اینهاست ؛ برچیدن دانش ، بروز نادانی ، رواج زنا ، شراب خواری ، مردن مردان و ماندن زنان به طوری که برای پنجاه زن ، یک سرپرست باشد.
8. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (از نشانه‌های آخر الزمان این که) پیش از رستاخیز ، آشفتگی روزگار است.
9. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیش از رستاخیز ، فتنه‌هایی چون پاره‌های شب تاریک ، پدید می‌آید.
10. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه سه رویداد را مشاهده کردی ، قیامت برپا می‌شود : ویران کردن آبادی و آباد کردن ویرانی ، نیکی ، بد و بدی ، نیک تلقی شود و شخصْ با امانت بازی کند ؛ چنان که شتر با درختْ بازی می‌کند.
11. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (در آینده) فتنه‌هایی پیش خواهد آمد ؛ به طوری که مرد به هنگام روز مؤمن و به هنگام شب کافر گردد ، مگر کسی که خداوند او را به وسیله علم و آگاهی نجات بخشد.
12. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روزگاری بر مردم پیش می‌آید که مردْ میان ناتوانی و نادرستی (گناه) مخیر شود. هر کس چنین زمانی را دریافت ، ناتوانی(وبی‌عرضگی) را بر نادرستی‌برگزیند.
13. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : این دین به وسیله مردانی که نزد خداوند بهره‌ای ندارد ، نیرو خواهد گرفت. در آخرالزمان ، خسف (فرورفتگی یا خواری) ، قذف (قی کردن) و مسخ (تغییر قیافه) پیش می‌آید ؛ آن گاه که نوازندگان و آرایش‌گران پدیدار شوند و شراب ، حلال به شمار آید.
14. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روزگاری بر امت من پیش می‌آید که فقیرانْ بسیار و فقیهانْ اندک شوند و راه دانش بسته شود و آشوب گسترش یابد. و پس از آن ، روزگاری فرا رسد که مردانی از امت من قرآن بخوانند ، ولی از گلویشان بالاتر نرود (به مفاهیم و عمل به آن کاری ندارند). و پس از آن ، زمانی می‌رسد که مشرک به خدا با مؤمن‌مجادله‌می‌کندوسخنی مانند او می‌گوید.
15. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه دستاویزهای اسلام یکی پس از دیگری شکسته خواهد شد. هر گاه دستاویزی شکسته شد ، مردم به دستاویز بعدی چنگ خواهند زد و نخستین دستاویزی که خواهد شکست حکومت حق و آخرین آنها نماز است.
16. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به آنچه من می‌دانم آگاه بودید ، هر آینه بسیار گریه و کمتر خنده می‌کردید ؛ نفاقْ آشکار گشته ، امانت (داری) برچیده ، (درِ) رحمتْ بسته ، امینْ متهم شده و خیانت پیشه امین شمرده خواهد شد ؛ به طوری که فتنه‌ها همچون شب تاریک شما را فرا خواهد گرفت.
17. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روزگاری بر مردم پیش آید که مرد به مالی که دریافت می‌کند بی‌اعتنا باشد که آیا از حلال است یا حرام؟.
18. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روزگاری بر مردم پیش آید که همه رباخوار شوند ؛ اگر کسی هم رباخواری نکند ، غبارش بدو برسد.
19. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روزگاری بر مردم پیش آید که راست‌گو تکذیب شود و دروغ‌گو تصدیق گردد ؛ امینْ خائن شمرده شود و خائنْ امین ؛ مرد شهادت دهد ، بی‌آن که از او درخواست شهادت شود ؛ و قسم خورد ، هر چند از او درخواست قسم نشود. و (در این صورت) خوش‌بخت‌ترین مردم ، فرومایه پسر فرومایه گردد که به خدا و پیامبرش ایمان ندارد.
20. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پس از من ، امتم را فتنه‌هایی همانند پاره‌های شب تاریک فرا می‌گیرد که مرد در آن (روزگار) به هنگام صبح ، مؤمن و به هنگام شب ، کافر می‌گردد.و گروه‌هایی دینشان را در مقابل مال اندک دنیا می‌فروشند.
21. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از علائم قیامت ، بدگویی ، بدکاری ، قطع رحم ، خائن شمردن امین و امین شمردن خائن است.
22. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روزگاری بر مردم خواهد آمد که آن که بر حفظ دینش مقاومت می‌کند ، مانند این است که آتش به دست گرفته باشد.
23. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روزگاری بر مردم خواهد آمد که مؤمن در آن از گوسفندش خوارتر باشد.

آخرت

 

برتری آخرت

24. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دنیا چیزی از آخرت نمی‌گیرد ، جز به اندازه‌ی سوزنی که در دریا فرو برند و از آب آن گیرد.

آخرت سرای همیشگی است

25.پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همه تعجب در این است که کسی خانه جاوید (آخرت) را باور دارد ؛ امّا برای خانه‌ی غرور (دنیا) تلاش می‌کند.

آنچه موجب بزرگی در آخرت می شود

26. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به بزرگی در آخرت علاقه‌مند است ، زینت دنیا را رها کند.

آنچه سزاوار اهل آخرت نیست

27. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دنیا بر اهل آخرت و آخرت بر اهل دنیا حرام است. و دنیا و آخرت هر دو بر اهل خدا حرام است.

نکوهش کسی که آخرتش را برای دنیای دیگران نابود کند

28. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که آخرتش را برای دنیای دیگران نابود کند ، از بدترین مردمان است.

آدم

 

آدم

29. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هوشیار باشید! که همه انسان ها از آدم پدید آمده‌اند و آدم از خاک (پس مغرور نباشید و بدانید که) گرامی‌ترین انسان ها نزد خدا پرهیزکارترین آنهاست.
30. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای مردم! پروردگارتان یکی و پدرتان یکی است. همه شما از آدم و آدم نیز از خاک آفریده شده است. همانا بزرگوارترین شما ، پرهیزکارترین شماست. هیچ عربی بر عجمی برتری ندارد ، مگر به پرهیزکاری.
31. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مردم فرزندان آدم اند و آدم از خاک است.
32. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن گاه که خدای تعالی آدم را در بهشت آفرید ، هر قدر که خداوند خواست او را رها نمود پس ابلیس بر گرد او می‌چرخید و او را زیر نظر داشت. وقتی که او را توخالی دید ، فهمید که او مخلوقی خویشتن‌دار نیست.

اقسام فرزندان آدم

33. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هوشیار باشید! که بنی‌آدم در طبقات مختلف آفریده شده‌اند ؛ بعضی مؤمن متولد می‌شوند ، مؤمن زندگی می‌کنند و مؤمن می‌میرند ؛ برخی کافر متولد می‌شوند ، کافر زندگی می‌کنند و کافر می‌میرند ؛ بعضی ، کافر متولد می‌شوند ، کافر زندگی می‌کنند ، (ولی عاقبت) مؤمن می‌میرند.

آفت ها

 

آفت ها

34. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرکشی آفت شجاعت ، تفاخر آفت شرافت (فامیلی) ، منّت آفت گشاده دستی ، خودپسندی آفت زیبایی ، دروغ آفت سخن ، فراموشی آفت دانش ، سفاهت آفت بردباری ، اسراف آفت بخشش و هوس آفت دین‌داری است.
35. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز آفت دین‌داری (مردم) است : دانشمند بدکار ، پیشوای ستمکار و تلاشگر نادان.
36. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فراموشی ، آفت دانش است و بازگو کردن و در میان گذاشتن و سپردن آن به نااهل ، موجب تلف آن می‌گردد.
37. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چیزی آفتی دارد که آن را فاسد می‌کند و آفت این دین (اسلام) والیان بد است.

نیکان

 

صفات نیکان

38. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرکس دارای سه ویژگی باشد ، از نیکان است : رضا به قضا ، مقاومت در برابر محرمات الهی و خشم در راه خداوند عزّوجلّ.

خوشا بحال این ها

39. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که فروتنی‌اش از روی کمبود نیست ؛ خواری نفسش از روی فقر نیست ؛ از مالی که بدون گناه جمع کرده ، انفاق نماید ؛ با اهل دانشمندان و حکیمان اختلاط کند ؛ و به ذلیلان و فقیران رحم نماید. خوشا! به حال آن که نفسش خوار ، کسبش حلال ، باطنش نیکو ، ظاهرش گرامی و شرّش از مردم به دور باشد. خوشا! به حال آن که به علمش عمل کند ؛ زیادی مالش را انفاق نماید ؛ و زیادی سخنش را بازدارد.
40. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که عمرش دراز و عملش نیکو باشد که در نتیجه خوش عاقبت خواهد بود ؛ زیرا پروردگار عزّوجلّ از او خشنود است و بدا! به حال آن که عمرش دراز و عملش بد باشد که در نتیجه بدعاقبت خواهد بود ؛ زیرا پروردگار عزّوجلّ از او خشمگین است.
41. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که عیب خودش او را از پرداختن به عیب‌های مردم بازدارد ؛ از مالی که بدون گناه کسب نموده انفاق کند ؛ با دانشمندان و حکیمان اختلاط نماید ؛ و از فرومایگان و گناه‌کاران کناره‌گیری کند.
42. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که در نزد خویش خوار ولی فطرتش نیکو باشد ؛ زیادی مالش را انفاق کند ؛ زیادی سخنش را بازدارد ؛ سنت برایش فراگیر باشد تا او را به بدعت بازنگرداند.

اجاره

 

تعیین کارمزد

43. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما کارگری‌رااجیرمی‌کند ، او را از مزدش آگاه سازد.
آداب پرداخت مزد
44. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به گدا چیزی بده ؛ هر چند با اسب نزد تو آید و مزد کارگر را قبل از خشکیدن عرقش عطا کن.

پاداش

 

پاداش عظیم

45. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هنگام گرفتاری ، پاداشْ بزرگ می‌گردد. و هر گاه خداوند قومی را دوست بدارد ، گرفتارشان می‌کند.

پاداش به مقدار خرد عطا می گردد

46. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مردم نیکی‌ها را به جا می‌آورند ؛ اما روز قیامت پاداش آنان بر اساس اندازه‌ی خردشان عطا می‌گردد.

اجل

 

هر پدیده ای عمری دارد

47. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کنیزان خویش را به خاطر شکستن ظروف‌تان (کتک) نزنید ؛ زیرا آنها نیز همانند مردم مرگی دارند.

احتکار

 

احتکار

48. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : احتکار مواد غذایی در سرزمین مکه (به منزله‌ی) کفر است.

نکوهش احتکار

49. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جز خطاکار احتکار نمی‌کند.

محتکر

50. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چه بد بنده‌ای است احتکار کننده ؛ اگر خدای تعالی قیمت‌ها را پایین بیاورد ، غمگین ؛ ولی اگر بالا ببرد ، خوشحال می‌گردد.
51. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که به بازار ما (اجناس مورد نیاز مسلمانان را) وارد می‌نماید ، مانند جهادگر در راه خداست. و آن که در بازار ما (مسلمانان) احتکار می‌کند ، مانند کسی است که در کتاب خدا کافر به شمار رفته است.
52. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وارد کننده‌ی (اجناس به بازار مسلمانان) روزی می‌خورد ؛ ولی احتکار کننده لعنت می‌برد.
53. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس غذای مسلمانان را احتکار نماید ، خداوند او را به جُذام مبتلا سازد.

نیکی کردن

 

حقیقت نیکی کردن

54. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیکی آن است که خدا را چنان عبادت نمایی ، که گویا او را می‌بینی ؛ اگر تو او را نبینی ، او تو را می‌بیند.

ترغیب به نیکی کردن

55. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی نیکوکار است. پس شما نیز نیکی کنید.

زیباترین نیکی ها

56. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همانا زیباترین نیکی‌ها ، اخلاق خوش است.

خوبی کردن به برده

57. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : لباس ، ثروتمندی را آشکار می‌سازد ، روغن (خوشبو) فقر را از بین می‌برد و نیکی به برده (باعث می‌شود که) خداوند به سبب آن دشمن را سرشکسته نماید.

خوبی کردن به کسی که بدی کرده است

58. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیوند خود را با کسی که از تو بریده ، بر قرار ساز ، به کسی که به تو بدی کرده ، نیکی کن و حق را بگو ؛ هر چند علیه خودت باشد.

نشانه‌ی نیکوکار

59. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر همسایگانْ تو را به نیکی می ستایند ، بدان که نیکوکاری ، و اگر آنها تو را به بدی یاد می کنند ، بدان که بدکاری.

برادر

 

برادر

60. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مرد با (تکیه بر) برادرش بسیار (نیرومند) می‌گردد.

آداب برادری

61. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چرا یکی از شما برادرش را می‌کشد؟ هر گاه یکی از شما از برادرش چیزی (مالی) که مایه شگفتی او شود ببیند ، باید برای او برکت بخواهد.

تشویق به برادری

62. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با یکدیگر دشمنی نکنید ، از همدیگر روی برنگردانید و در میان یکدیگر هم‌چشمی ننمایید. ای بندگان خدا! با هم برادر باشید.
63. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر یکدیگر حسد نورزید ، در معامله بالا دست هم نزنید ، با یکدیگر دشمنی نکنید و از همدیگر روی نگردانید. ای بندگان خدا! با یکدیگر برادر باشید و عیب جو ، ثناگو و طعنه‌زن نباشید.

آزمودن برادران

64. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه سه ویژگی در برادر دینی خود مشاهده نمودی ، بدو امیدوار باش : حیا ، امانت و راستی. پس هر گاه این ویژگی‌ها را نداشت ، به او امید نبند.

حکایت دو برادر

65. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت دو برادر ، مانند دو دست است که یکی دیگری را می‌شوید.

تشویق به نفع رسانی به برادران

66. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کدام از شما بتواند به برادرش سود رساند ، باید به او سود رساند.

مؤمن آیینه‌ی مؤمن است

67. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر یک از شما آیینه‌ی برادر دینی خود است. پس هر گاه عیبی در او دید ، باید آن را از او بزداید.

بهترین برادران

68. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین برادران شما کسی است که عیب‌های شما را به خودتان هدیه کند (بدون رودربایستی به خودتان بگوید).

برآوردن نیاز برادران

69. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برادران (کوچک تر) بندگان شمایند که خداوند آنها را تحت اختیارتان قرار داده است. بنابراین ، هر کس برادر زیر دست دارد ، باید او را از غذای خود سیر کند ، از لباس خود به او بپوشاند ، کار طاقت فرسا بر او تحمیل نکند و در کار سنگین به او یاری رساند.

آنچه برای برادری سزاوار نیست

70. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به برادرت نیرنگ نزن و با او شوخی نکن و به او وعده‌ای نده که تخلف در پی دارد.
71. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با برادر خویش مماطله ، دشمنی و حیله‌گری نکن.
72. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آنچه برای خود نمی‌پسندی ، برای دیگری نیز نپسند. و آنچه برای خود می‌پسندی ، برای برادرت نیز بپسند.

اخلاص

 

سرانجام کسی که چهل صبح برای خدا اخلاص ورزد

73. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که چهل صبح برای خداوند اخلاص ورزد ، چشمه‌های حکمت از قلبش بر زبانش جاری گردد.

نقش اخلاص در پاداش

74. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پاداش در مقابل خلوص است و (قبولی) عمل به نیّت وابسته است.

نقش اخلاص در پذیرفته شدن عمل

75. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خالصانه دین‌داری کن ؛ آن گاه ، عمل اندک برای تو کافی است.
76. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اعمالتان را برای خدا خالص کنید ؛ زیرا که خداوند ، تنها عمل خالص را می‌پذیرد.

فضیلت مخلصان

77. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا به حال مخلصان! آنان چراغ‌های هدایت اند که از (درخشش) آنها هر فتنه‌ی تاریکی آشکار و فاش می‌گردد.

ادب

 

ادب

78. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مرا پروردگارم نیکو ، ادب آموخت.
79. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که ادب ندارد ، عقل ندارد.

فضیلت ادب کردن

80. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه ، اگر مردْ فرزندش را ادب نماید ، برای او از یک صاع (پیمانه) صدقه دادن ، بهتر است.

اذان

 

نکوهش کسی که صدای اذان را بشنود ، ولی اجابت نکند

81. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بالاترین ستم و کفر این است که کسی (ندای) منادی خدای تعالی را بشنود که او را به نماز فرا می‌خواند و به رستگاری دعوت می‌کند ، امّا آن را اجابت نکند.

ارزش اذان گو

82. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت مؤذنان از همه مردم سرافرازترند.

گوش

 

پرهیز از آنچه برای گوش ناگوارست

83. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از هر چه برای گوشْ ناگوار است ، بپرهیز.

اجازه

 

نکوهش نگاه به نوشته‌ی برادرت بدون اجازه

84. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس بدون اجازه به نوشته‌ی برادرش نگاه کند ، گویی به آتش جهنم نگریسته است.

ارث

 

ارث

85. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر ورثه‌ی خود را بی‌نیاز ترک نمایی ، بهتر است از این که فقیر رها کنی.
86. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هنگام وصیت ، فقط ثلث دارایی خود را برای دیگران قرار بده ، که ثلث هم سهم بسیاری است ؛ زیرا تو اگر وارثان خویش را بی‌نیاز سازی بهتر است از این که محتاج دیگران رها کنی. هر چه در راه خدا خرج کنی ، پاداش آن را درمی‌یابی ؛ حتی آنچه برای همسرت انفاق می‌کنی.

زمین

 

زمین

87. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : از زمین مراقبت کنید ؛ زیرا که آن (به منزله‌ی) مادر شماست. و هر کس در روی زمین ، خوبی یا بدی نماید ، زمین از آن خبر می‌دهد.
88. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زمین را مسح کنید ؛ زیرا نسبت به شما نیکوست.

تشویق به زنده کردن زمین

89. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر مردی زمینی را آباد کند و تشنه جگری از آن آب بنوشد ، خداوند در قبال آن برایش پاداشی مقرر فرماید.

هر کس زمینی را احیا نماید ، از آن اوست

90. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زمین ، زمین خدا است و بندگان ، بندگان خدا. هر کس زمین مرده‌ای را آباد نماید ، آن زمین متعلق به اوست.
91. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همه بندگان ، بندگان خدای اند و همه سرزمین‌ها ، سرزمین‌های خدا. هر کس چیزی از زمین موات را احیا نماید ، متعلق به خودش است.

طلب خیر

 

طلب خیر

92. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه برای انجام کاری همّت گماشتی ، هفت مرتبه از پروردگار خویش خیرخواهی کن. آن گاه به چیزی که بر دلت خطور می‌کند بنگر ، که همانا خیر و صلاح تو در آن است.
93. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که خیر بطلبد ، نومید نگردد ، هر که مشورت نماید ، پشیمان نشود و هر که محرمات قرآن را حلال شمارد ، به قرآن ایمان ندارد.

طلب نمودن باران

 

آداب دعا کردن برای طلب باران

94. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیغمبری برای طلب باران از خدای تعالی با مردم بیرون آمد. ناگهان ، مورچه‌ای را دید که دستان خود را به سوی آسمان بلند کرده است. آن گاه فرمود : برگردید که خدا به خاطر این مورچه دعای شما را پذیرفت.

پناه بردن

 

پناه بردن

95. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از شر همسایه‌ی ماندگار به خدا پناه برید ؛ زیرا همسایه‌ی مسافر ، قبل از این که مفارقت او را بخواهند ، خودش دور می‌شود.
96. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از فقر و تنگ دستی و نیز از ستم و ستم‌پذیری به خدا پناه برید.
97. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : از زنان بد به خدا پناه برید و از نیکانشان بر حذر باشید.
98. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از چشم بد به خدا پناه برید ؛ زیرا بد چشمی حقیقت دارد.

آنچه را که باید برای آن به خدا پناه برد

99. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از سه چیز کمرشکن به خدا پناه برید : همسایه بد که اگر نیکی ببینید کتمان نماید و اگر بدی ببیند ، پخشش کند ، و همسر بد که با او همبستر شوی بدزبانی کند و اگر از او غایب بودی خیانت کند ، و پیشوای بد که اگر به او نیکی کنی نمی‌پذیرد و اگر بدی کنی نمی‌بخشد.
100. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از سختیِ بلا ، شدت بدبختی ، قضای بد و سرزنش دشمنان به خدا پناه برید.

طلب آمرزش

 

آمرزش

101. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر دردی دوایی دارد و دوای گناهان ، آمرزش خواهی است.

ترغیب بر استغفار نمودن

102. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سزاوار است که مرد جلسات خلوتی داشته باشد و گناهانش را یاد کند و از خداوند برای آنها آمرزش بخواهد.

نتیجه استغفار

103. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : استغفار (آمرزش خواهی) سبب محو گناهان است.
104. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بسیار استغفار کند ، خداوند برای او از هر غمی گشایش ، و از هر تنگنایی ، راه فراری قرار می‌دهد و او را از جایی که گمان نبرد روزی رساند.

استقامت

 

تشویق به پایداری

105. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پایداری کن و با مردم خوش‌اخلاق باش.
106. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پایداری کنید و چه زیباست که پایدار باشید!

اسراف

 

پرهیز از اسراف

107. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : بخوریدوبیاشامیدوصدقه دهید و بدون اسراف و تکبر ، لباس بپوشید.

نتیجه اسراف

108. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که میانه‌روی کند ، خداوند بی‌نیازش سازد. هر که اسراف نماید ، خداوند فقیرش می‌کند. هر که فروتنی نماید ، خداوند او را بالا برد. و هر که ستمگری کند ، خداوند او را درهم کوبد.
109. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که اندازه نگه دارد ، خداوند روزی‌اش دهد. و هر که اسراف نماید ، خداوند او را محروم سازد.

آنچه اسراف به شمار می آید

110. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : یکی از اقسام اسراف این است که هر چه و هر اندازه بخواهی بخوری.

اسلام

 

اسلام

111. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا نمی‌دانی که اسلام ، پیش از خود را محو می‌سازد ؛ هجرت ، پیش از خود را محو می‌سازد ؛ حج ، پیش از خود را محو می‌سازد (هر سه این ها ، آثار مترتب بر عقیده و رفتار گذشته را از بین می‌برند)؟
112. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اسلام ، امری ظاهری و آشکار است ؛ ولی ایمان امری قلبی و باطنی است.
113. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اسلام پاکیزه است. پس شما نیز پاکیزه باشید ؛ زیرا (کسی) جز پاکیزه به بهشت داخل نمی‌گردد.
114. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همانا دین اسلام غریبانه ظهور خواهد کرد ، و مانند آغازش ، به زودی غریب خواهد گشت. پس خوشا به حال غریبان!
115. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه خدای تبارک و تعالی اسلام را به وسیله مردانی خارج از اسلام ، یاری و تایید می‌کند.
116. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اسلام برتر است و چیزی بر آن برتری نمی‌یابد.

بهترین اسلام

117. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین ایمان آن است که مردم از تو در امان باشند (یا مردم تو را امین شمارند) و بهترین اسلام آن است که مردم از دست و زبان تو در آسایش باشند.

پایه های اسلام

118. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دوستی و دشمنی در راه خدا ، محکم‌ترین دستاویز اسلام است.
119. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اسلام بر پنج چیز استوار است : شهادت بر یگانگی خدا و رسالت محمد ، صلی‌اللَّه علیه وآله وسلم ، برپایی نماز ، پرداخت زکات ، حج خانه خدا و روزه ماه رمضان.
120. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره (درستی) سه چیز قسم می‌خورم : (اول) خدای تعالی کسی را که در اسلام سهمی دارد با کسی که سهمی ندارد ، یکسان قرار نداده است. و سهم‌های اسلام سه چیز است : نماز ، روزه و زکات. (دوم) هرگاه خداوند در دنیا با بنده‌ای دوستی کرد ، روز قیامت او را به دیگری واگذار نمی‌کند. (سوم) هر که قومی را دوست بدارد ، خداوند او را با آن قوم محشور گرداند. و (بر مطلب) چهارم اگر قسم بخورم ، امیدوارم که گناه نکرده باشم (و آن این که) هر گاه خداوند در دنیا (عیب) بنده‌ای را پوشاند ، روز قیامت نیز آن را می‌پوشاند.

آنچه اسلام را نابود می کند

121. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ چیز مانند بخل ، اسلام (مسلمان) را پایمال نمی‌کند.

حرمت مسلمان

122. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همه چیز مسلمان ؛ خون ، آبرو و مال او بر مسلمان حرام است.

خوشا به حال آن که اسلام آورد

123. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که به سوی اسلام هدایت یافته و زندگی‌اش در حد کفاف و قانع است.

آنچه برای هر مسلمان لازم است

124. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز بر هر مسلمانی لازم است : غسل روز جمعه ، مسواک زدن و استعمال بوی خوش.

مسلمان کیست؟

125. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبانش درامان باشند.
126. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مسلمان برادر مسلمان است ؛ بر او ستم روا نمی‌دارد و (به دشمن) تسلیمش نمی‌کند.
127. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مسلمان ، آیینه مسلمان است ؛ هر گاه چیزی روی او دید ، باید برگیرد.

مسلمانان کیانند؟

128. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مسلمانان در برابر دیگران ، یک دست (متحد) هستند.
129. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مسلمانان برادر یکدیگرند ؛ کسی را بر دیگری جز به تقوا برتری نیست.
130. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مسلمانان (باید) به شروط خویش مادامی که مطابق حق است ، وفادار باشند.

بهترین مسلمانی

131. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبانش در سلامت و امان باشند و بهترین مؤمنان خوش اخلاق‌ترین آنهاست.
132. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ناسزا و ناسزاگویی از اسلام به دورند. و بهترین مسلمان کسی است که اخلاقش نیکوتر باشد.
133. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین مسلمانان ، کسی است که مسلمانان از دست و زبانش در آسایش باشند.
134. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از میان شما اسلام آن کس بهتر است که اخلاقش نیکوتر است در صورتی که (در کار دین) دانا باشد.
135. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در شگفتم از مسلمان (راستین) ؛ هر گاه گرفتاری برایش پیش آید ، عبرت گیرد و شکیبایی نماید و هر گاه خیری بدو رسد ، خداوند را ستایش نموده و سپاس گزارد.
136. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نشانه خوب بودن اسلام کسی این است که چیزی را که به او مربوط نیست رها کند (فضولی نکند).

خدا به خاطر مسلمان نیکوکار بلا را دفع می‌نماید

137. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی به احترام یک مسلمان نیکوکار ، بلا را از اهل خانه صد همسایه‌اش دور می‌نماید.

نام

 

نامهای نیکو

138. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نام نیک ، ملایمت و اعتدال ، جزئی از بیست و چهار جزا نبوّت است.
139. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نام نیک ، جزئی از هفتاد و پنج جزا نبوّت است.

اطعام کردن

 

تشویق به اطعام کردن

140. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غذایتان را طعام پرهیزکاران و نیکی‌هایتان را برای مؤمنان قرار دهید.
141. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زیبا سخن بگوی و طعام و غذا عطا کن.

آداب اطعام کردن

142. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از آن چیزی که خودتان نمی‌خورید به مستمندان اطعام نکنید.

فضیلت غذا دادن به گرسنه

143. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر مسلمانی ، مسلمان برهنه‌ای را بپوشاند ، خدای تعالی او را از پارچه‌های سبز بهشتی می‌پوشاند. و هر مسلمانی ، مسلمان گرسنه‌ای را سیر نماید ، روز قیامت خدای تعالی او را از میوه‌های بهشتی اطعام می‌دهد. و هر مسلمانی ، مسلمان تشنه‌ای را سیراب نماید ، روز قیامت خدای تعالی به او از شراب سربسته بنوشاند.
144. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه در راه خدا یک لقمه غذا دادن به برادر مسلمانی در نزد من از یک درهم صدقه دادن محبوب‌تر است و هر آینه در راه خدا یک درهم عطا کردن به برادر مسلمانی در نزد من از ده درهم صدقه محبوب‌تر است. و نیز ده درهم عطا کردن در نزد من از آزاد کردن یک بنده محبوب‌تر است.
145. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ کاری بهتر از سیر کردن شکم گرسنه نیست.
146. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که مسلمان گرسنه‌ای را اطعام کند ، خداوند از میوه‌های بهشتی او را اطعام نماید.

پوزش خواهی

 

پوزش خواهی

147. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند عذر هر کس را تا سن شصت سالگی می‌پذیرد.

پرهیز از کاری که موجب عذر خواهی می شود

148. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از هر کار عذر داری بپرهیز.

تشویق به پذیرفتن عذر ، عذرخواه

149. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پاک‌دامن باشید تا زنانتان پاک‌دامن باشند ؛ به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند ؛ و هر کس از چیزی که از ناحیه او به برادر مسلمانش رسیده ، عذر به درگاه او آورد ولی برادر مسلمان عذر او را نپذیرد ، (روز قیامت) بر حوض من وارد نمی‌شود.
150. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نسبت به زنان مردم پاک‌دامنی پیشه کنید تا زنانتان پاک‌دامن باشند ؛ به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی نمایند ؛ و هر کس از برادرش عذرخواهی نمود ، او باید بپذیرد ؛ چه حق باشد چه باطل ، و گرنه ، (روز قیامت) بر حوض من وارد نمی‌شود.
151. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هرکه عذرخواهی کننده را نپذیرد ؛ راست باشد یا دروغ ، به شفاعت من نایل نمی‌شود.
152. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که برادرش عذر به درگاه وی آورد ، باید بپذیرد ؛ چه حق باشد یا باطل ، اگر چنین نکرد ، بر سر حوض کوثر نزد من نمی‌آید.
153. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ کس بیش از خداوند ستایش را دوست ندارد. و هیچ کس بیش از خداوند عذرپذیر نیست.

غنیمت شمردن

 

آنچه سزاوار غنیمت شمردن است

154. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمار : جوانی را پیش از پیری ، سلامتی را پیش از بیماری ، بی‌نیازی را پیش از نیازمندی ، فراغت را پیش از اشتغال و زندگی را پیش از مرگ.
155. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هنگام رقّت و نرمی دل ، دعا را غنیمت شمارید ؛ زیرا رقّت قلب ، مایه رحمت است.
156. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دعای مؤمن مبتلا و گرفتار را غنیمت شمارید.

میانه روی

 

میانه روی

157. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (نه افراط و ونه تفریط بلکه) راهی میان آن دو ؛ زیرا بهترین کارها ، میانه‌روی است.
158. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تانّی ، میانه‌روی و نیک‌نامی (یا خوش‌رویی) ، جزیی از بیست و چهار جزا پیغمبری است.
159. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که میانه‌روی کند ، فقیر نمی‌شود.
160. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نام نیک ، ملایمت و اعتدال ، جزئی از بیست و چهار جزا نبوّت است.
161. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چه زیباست! اعتدال هنگام بی‌نیازی ؛ چه زیباست! اعتدال هنگام نداری ؛ و چه زیباست! اعتدال در عبادت.

تشویق به میانه روی

162. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای مردم! میانه‌رو باشید ، میانه‌رو باشید ؛ زیرا خدای تعالی (ازمیانه‌روی) ملول نمی‌گردد تا این که شما ملول شوید.

نتیجه میانه روی

163. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : میانه روی در خرج کردن ، نصف معیشت (زندگی داری) ، دوستی با مردم ، نصف عقل و زیبایی پرسش ، نصف علم است.
164. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : میانه‌روی ، نصف معیشت و خوش‌اخلاقی ، نصف دین‌داری است.
165. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که (در کار خیر) سبقت می‌گیرد و آن که اعتدال را رعایت می‌نماید ، هر دو بدون حساب به بهشت وارد می‌شوند ولی آن که به خویشتن ستم نموده ، به آسانی حساب‌رسی گردیده سپس به بهشت می‌رود.
166. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که مشورت نماید ، پشیمان نمی‌گردد و آن که میانه‌روی کند ، فقیر نمی‌شود.
167. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که اندازه نگه دارد ، خداوند روزی‌اش دهد. و هر که اسراف نماید ، خداوند او را محروم سازد.
168. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که میانه‌روی کند ، خداوند بی‌نیازش سازد. و هر که اسراف نماید ، خداوند فقیرش می‌کند. و هر که فروتنی نماید ، خداوند او را بالا برد. و هر که ستمگری کند ، خداوند او را درهم کوبد.

خوردن

 

از آداب سفره

169. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همانند بندگان غذا می‌خورم و مانند آنان (بر زمین) می‌نشینم.
170. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خادمتان غذایی برایتان بیاورد که خود تهیه کرده و دودش را خورده ، باید او را هم‌نشین خود سازید و یا این که از آن غذا یک یا دو لقمه به او بدهید.
171. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غذا خوردن در بازار ، نشانه پستی است.
172. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غذا خوردن با خدمتکار ، نشانه فروتنی است.
173. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غذایتان را سرد نمایید تا برای شما برکت داشته باشد.
174. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با هم غذا بخورید و پراکنده نشوید ؛ زیرا غذای یک نفر برای دو نفر و غذای دو نفر برای سه و چهار نفر کافی است. با هم غذا بخورید و پراکنده نشوید ؛ زیرا برکت با جماعت است.
175. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که غذا بخورد در حالی دیگری بدو می‌نگرد و به او چیزی ندهد ، به بلایی گرفتار آید که درمان نداشته باشد.

کم خوری

176. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آدمی ظرفی را پر نمی‌کند که بدتر از شکم باشد. برای آدمیزاد خوراکی که او را برپا دارد کافی است.

آثار پرخوری

177. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پرخوری ، دل را سخت می‌کند.
178. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : علاقه به دنیا ، غم و اندوه را بسیار می‌کند و پرخوری ، دل را سخت می‌گرداند.
179. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به پر خوردن و آشامیدن عادت داشته باشد ، دلش سخت گردد.
180. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که کم خوری کند ، بدنش سالم ماند ، و هر که پر خوری کند ، بدنش بیمار و دلش سخت گردد.

شام بخورید هر چند به اندازه مشتی خرما باشد

181. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شام بخورید هر چند به اندازه مشتی خرما باشد ؛ زیرا شام نخوردن ضعف و پیری می‌آورد.

نتیجه پاکیزگی غذا

182. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پاکیزگی غذا ، خود غذا را و (نیز) ، دین و روزی را زیاد می‌کند.

غذای سخاوتمند دوا است

183. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غذای سخاوتمند ، دوا و غذای بخیل ، درد است.

فضیلت غذاخور سپاس گزار

184. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چه بسا! غذاخور سپاسگزار ، پاداشش بیشتر از روزه‌دار شکیبا باشد.
185. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غذاخور شکرگزار ، به منزله روزه‌دار شکیباست.

محرمات خوردن

186. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که در ظرف نقره و طلا می‌خورد و می‌آشامد ، همانا آتش جهنم را غرغره کرده (و در شکم خود فرو می‌برد).

خدا

 

مشاهده خدا

187. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از جبرئیل پرسیدم : آیا پروردگارت را می‌بینی؟ گفت : بین من و او هفتاد پرده نورانی وجود دارد که اگر نزدیک‌ترین آنها را مشاهده کنم ، آتش می‌گیرم.

صفات خداوند

188. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی بزرگوار است و بزرگواری را دوست دارد.
189. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی نمی‌خوابد و خواب بر او روا نیست ؛ قسمت (یا میزان) را پایین و بالا می‌برد ؛ طاعت شبانه قبل از طاعت روزانه و نیز طاعت روزانه قبل از طاعت شبانه به پیشگاهش برده می‌شود ؛ پرده او از جنس نور است که اگر پرده کنار زند ؛ عظمت و انوار جلوه خداوندی‌اش هر آنچه از مخلوقاتش بدو چشم گشاید ، خواهد سوخت.
190. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی فرمود : کبریا (بزرگی) ردای من است. هر کس درباره ردایم با من بستیزد ، او را درهم می‌کوبم.

خداوند خالق است

 

اشاره

191. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر آن آبی را که از آن فرزند به وجود می‌آید بر روی سنگی بریزی ، خدای تعالی از همان سنگ ، فرزند بیرون می‌آورد و به تحقیق ، خدای تعالی کسی را که خود خالق اوست می‌آفریند.

خداوند غیرتمند است

192. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچکس غیرتمندتر از خدا نیست.

خداوند قدرتمند است

193. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قدرت خداوند بر تو بیشتر از قدرت تو نسبت به خداست.

خداوند ستایش را دوست دارد

194. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ کس بیش از خداوند ستایش را دوست ندارد. و هیچ کس بیش از خداوند عذرپذیر نیست.

همه چیزها از ناحیه خداست

195. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همه چیزها ؛ چه نیک چه بد ، از ناحیه خداست (خوب و بد را خدا آفریده است).

هنگامی که خداوند چیزی را اراده نماید

196. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند آفرینش چیزی را اراده نماید ، هیچ چیز دیگر نمی‌تواند مانع او شود.
197. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند بخواهد کاری انجام شود ، عقل خردمندان را سلب می‌کند (تا اندیشه مخالف نداشته باشند).
198. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند درباره بنده‌ای حکمی کند ، هیچ چیز نمی‌تواند قضا و حکم او را تغییر دهد.
199. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند تحقق امری را اراده نماید ، عقل مردان را می‌گیرد تا فرمان خود را به انجام رساند. وقتی که آن را انجام داد ، عقل آنان را بازمی‌گرداند در حالی که برای آنان پشیمانی به جا مانده است.

ترغیب به گرامی داشتن سلطان خدایی

200. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به قدرت الهی توهین کند ، خداوند او را خوار سازد. و هر که قدرت الهی را بزرگ شمارد ، خداوند او را گرامی دارد.

امامت

 

حدیث ثقلین

201. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اما بعد ، هان ای مردم! همانا من بشری هستم که نزدیک است فرستاده پروردگارم (برای گرفتن جانم) پیش من آید تا این که او را اجابت نمایم در حالی که من دو چیز گرانبها را میان شما می‌گذارم : یکی از آن دو ، کتاب خدا (قرآن) ؛ که در آن هدایت و نور (آگاهی) است ؛ هر کس بدان چنگ زند و بدان دست یازد ، راه هدایت خواهد پیمود و هر کس آن را خطا پندارد ، گمراه خواهد شد. بنابراین ، کتاب خدا را بگیرید و بدان چنگ زنید و (دومی) اهل بیت (و عترت) من ؛ که درباره اهل بیتم خدا را یادآورتان می‌شوم (و تاکیداً) درباره اهل بیتم خدا را یادآورتان می‌شوم.
202. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو چیز را در میان شما گذاشتم که با وجود آنها ، هرگز گمراه نمی‌شوید : کتاب خدا ، وسنت و روش من ، که آن دو از یکدیگر جدا نمی‌گردند تا بر سر حوض به من برسند.

بهترین پیشوایان

203. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین پیشوایان شما ، کسانی هستند که آنان را دوست دارید و آنان نیز ، شما را دوست دارند ؛ بر آنان درود می‌فرستید و آنان نیز ، بر شما درود می‌فرستند. و بدترین پیشوایان شما ، کسانی هستند که آنان را دشمن دارید و آنان نیز ، شما را دشمن دارند.

فضیلت پیشوای عادل

204. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در پیشگاه خداوند ، شخصی برتر از آن پیشوایی نیست که گفتارش راست و حکومتش عادلانه باشد.

ظهور امام زمان

205. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه زمین از ظلم و تجاوز (دشمنی) پُر خواهد شد آن گاه مردی از اهل بیت من ظهور می‌کند تا این که زمین را از قسط و عدل پُر می‌نماید آن چنان که از ظلم و تجاوز پُر شده بود.
206. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیوسته گروهی از امت من بر حق استوارند تا این که امر الهی فرا رسد.

فرمانروایان ستمگر

207. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (در آینده) پیشوایانی بر شما حکومت می‌کنند که روزی هایتان را تصرف می‌نمایند ؛ با شما سخن به دروغ می‌گویند ؛ بد عمل می‌کنند ؛ از شما خشنود نگردند تا این که کار بدشان را نیک بشمارید ؛ دروغشان را تصدیق کنید. بنابراین ، مادامی که به حق گردن نهادند ، شما نیز حقشان را عطا کنید ولی اگر تعدّی نمودند ، هر که در این راه کشته شود ، شهید است.
208. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت عذاب پیشوای ستمگر از همه مردم سخت‌تر است.

امان دادن

 

نشانه امان دادن

209. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که تو را سرزنش نمود ، تو را (از کینه خویش) ایمن ساخته است.

امانتداری

 

امانتداری

210. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : امانت را به صاحبش برگردان ، و خیانت را با خیانت پاسخ نده.
211. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر دارای چهار ویژگی هستی ، دیگر به نداری دنیا غم مخور : راستی در گفتار ، امانت داری ، اخلاق نیکو و پاکی در خوراک.

آثار امانتداری

212. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : امانت مایه جلب روزی و خیانت مایه جلب فقر است.

مجالس امانت است

213. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همنشینان در برابر امانت خدای تعالی با همدیگر اختلاط می‌نمایند. بنابراین ، بر یکی روا نیست که راز دیگری را افشا کند.
214. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه سخنی (رازی) از زبان کسی فاش گشته و سپس متوجه اطراف شد ، آن سخن نزد شما امانت است.

کسی که امانتدار نباشد ایمان ندارد

215. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که امانت‌دار نیست ، ایمان ندارد.

امت

 

امت

216. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی دو شمشیر (جنگ) را بر این امت (مسلمانان) جمع نمی‌نماید : شمشیری (جنگی) از خودشان و شمشیری (جنگی) از ناحیه دشمن. (هر گاه گرفتار جنگ با دشمن خارجی شدند ، نزاع‌های داخلی را کنار گذاشته و متحد می‌شوند).

نیکان امت

217. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین امت من ، تندخویانی هستند که هر گاه به خشم آیند ، (زود) باز گردند.
218. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین امت من ، دانشمندان آن و بهترین دانشمندان آن ، بردبارترین آنهاست.
219. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین امت من ، دانشمندان آن و بهترین دانشمندان آن ، مهربان‌ترین آنهاست.... هان! دانشمند مهربان ، روز قیامت می‌آید و در حالی که همچون ستاره درخشان نور می‌دهد ، مابین مشرق و مغرب را می‌پیماید.
220. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین امت من ، کسی است که (مردم را) به سوی خدای تعالی بخواند و بندگان خدا را دوستدار او گرداند.
221. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین‌افرادامّت‌من‌آنهایند که به دنیا بی‌اعتناترند و به آخرت مشتاق‌تر.
222. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بزرگان امت من آنهایی هستند که نه چنان بهره‌مندند تا طغیان کنند و نه چنان درمانده‌اند تا گدایی کنند.

بدان امت

223. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدترین امت من ، کسی است که عهده‌دار قضاوت شود ؛ اگر (امر) بر او مشتبه شود ، مشورت ننماید ؛ اگر به صواب برسد گردن فرازد ؛ و اگر خشمگین شد ، درشتی کند و نویسنده‌ی بدی ، مانند عمل کننده به آن است.
224. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدان امت من ، پرگویان پرچانه‌ی پرمدعایند و نیکان امت من ، خوش اخلاق‌ترین آنهاست.

امت ناشایسته

225. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی امتی را که حق ضعیفان خود را عطا نمی‌کنند ، تقدیس نمی‌نماید.

نخستین چیزی که از میان این امت می رود

226. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نخستین چیزی که از دینتان از دست می‌دهید ، امانت ، و آخرین چیز نماز است.
227. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نخستین چیزی که از میان این امت برچیده می‌شود ، حیا و امانت است.

نگرانی پیامبر درباره امتش

228. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از جمله چیزهایی که بیش از هر چیز از (گرفتاری) امتم به آنها بیمناکم ؛ شکم پرستی ، پرخوابی ، تنبلی و ضعف یقین است.
229. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : ترسناک‌ترین چیزی که بر امتم از آن هراس دارم ، هوس و آرزوی دراز است.
230. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ترسناک‌ترین چیزی که از آن بر امت خود بیمناکم ، شرک به خداست. هان! نمی‌گویم که آنها خورشید و ماه و بت می‌پرستند بلکه (به خاطر) کارهایی که برای غیر خدا انجام می‌دهند و گرفتار شهوت پنهانی می‌گردند.
231. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ترسناک‌ترین چیزی که از آن بر امت خود بیمناکم ، پیشوایان گمراه کننده است.
232. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ترسناک‌ترین چیزی که از آن بر امت خود بیمناکم ، عمل قوم لوط است.
233. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : من پس از خودم از سه کار امتم بیمناکم : لغزش دانشمند ، فرمان ستمگر و پیروی هوس.
234. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای امت من! از ندانسته‌هایتان بیم ندارم ولی دقت کنید که درباره دانسته‌هایتان چگونه رفتار می‌نمایید؟.
235. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه من درباره شما از فتنه آسایش بیشتر از فتنه تنگ‌دستی هراسانم ؛ شما به فتنه تنگ‌دستی مبتلا شدید و شکیبایی نموید (ولی باید مواظب باشید که) دنیا شیرین و سرسبز و خرم (فریبنده) است.
236. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره امتم از اراذل و اوباشی که آنان را بکشند و نیز از دشمنی که آنان را پامال کند ، بیم ندارم ولیکن درباره امتم از پیشوایان گمراه می‌ترسم که اگر اطاعت‌شان کنند ، گمراهشان می‌نمایند و اگر نافرمانی‌شان کنند ، به قتلشان می‌رسانند.
237. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر امت خودم جز درباره ضعف یقین (ایمان) بیم ندارم.
238. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از هیچ فتنه‌ای ترسناک‌تر از زنان و شراب ، بر امت خود بیم ندارم.
239. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره شما از فقر بیم ندارم ولیکن از ثروت‌اندوزی شما می‌ترسم و نیز درباره شما از خطا بیم ندارم ولیکن از (گناهان) و کارهای عمدی شما می‌ترسم.

برای هر امتی امتحانی است

240. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای هر امتی امتحانی است و امتحان امت من در مال و دارایی می‌باشد.

حکایت امت من

241. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت امت من ، مانند باران است که معلوم نیست (آیا) آغازش بهتر است یا پایانش؟.

چیزهایی که دامن گیر امت من است

242. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز دامن‌گیر امت من است : بدگمانی ، حسد و فال زدن. هر گاه گمان بردی ، آن را حق نپندار ؛ هر گاه حسد ورزیدی ، از خداوند آمرزش بخواه ؛ و هر گاه فال زدی ، به آن اعتنا نکن و به کار خود بپرداز.

آرزو

 

آرزو رحمت است

243. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : امید و آرزو برای امت من رحمتی از ناحیه خدا می‌باشد ؛ زیرا اگر آرزو نبود ، هیچ مادری فرزندش را شیر نمی‌داد و هیچ درختکاری ، درختی نمی‌کاشت.

آرزو و مرگ

244. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر اجل و راه آن را ببینی ، آرزو و دل‌خوشی آن را دشمن می‌داری.
245. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به اجل و راه آن بیندیشید ، هر آینه آرزو و دلخوشی آن را دشمن می‌دارید.

کسی که همه توان خود را در آرزوهایش به کار گیرد

246. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زیان کارترین مردم کسی است که همه توان خود را برای رسیدن به آرزوهایش به کار گیرد و در حالی که روزگار او را در تحقق آرزوها یاری نکرده با دست خالی از دنیا برود و در پیشگاه خدای تعالی بدون حجت و دلیلی حاضر گردد.

پرهیز دادن از آرزوهای باطل

247. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما آرزویی می‌کند ، در آن بیندیشد ؛ زیرا نمی‌داند که کدام‌یک از آرزوهایش برای او مقدر شده است.
248. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که برای امت من به اندازه یک شب ، گرانی را آرزو نماید ، خداوند چهل سال عملش را تباه می‌سازد.

نتایج آرزوی دراز

249. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از اهمال کاری و آرزوی طولانی بپرهیزید ؛ زیرا آنها عامل نابودی امّتها هستند.

امنیت

 

امنیت

. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : امنیت و سلامتی ، دو نعمتی است که بسیاری از مردم در آن مغبونند.

پیامبران

 

ویژگی های پیامبران

251. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چشمانم می‌خوابد ولی دلم به خواب نمی‌رود.
252. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پنج چیز از روش‌های پیامبران است : حیا ، بردباری ، حجامت ، مسواک و عطر زدن.
253. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی ، هیچ پیامبری را به غیر لغت (و زبان) قومش مبعوث نفرموده است.

حکایت رسول خدا

254. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت من و شما ، همانند مردی است که آتشی افروخت وقتی پروانه‌ها و ملخ‌ها می‌خواستند در آن بیفتند ، او آنها را دور می‌کرد. و من نیز کمربندهای شما را گرفته‌ام تا در آتش نیفتید ولی شما از دست من درمی‌روید.

انتظار

 

انتظار گشایش

255. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با شکیبایی در انتظار فرج بودن ، عبادت است.
256. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : انتظار گشایش از ناحیه خداوند ، عبادت است. و هر کس به روزی اندک خشنود باشد ، خداوند به وسیله عبادت اندک از او خشنود می‌گردد.

انتقام

 

کسانی که سزاوار نیست از آنها انتقام بگیرند

257. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه کس از سه کس انتقام نمی‌گیرد : آزاد از بنده ، دانا از نادان و توانا از ناتوان.

از کسی که به تو بدی کرده دادخواهی کن

258. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نسبت به کسی که به تو نیکی کرده ، فروتن باش هر چند غلام حبشی باشد. و از کسی که به تو بدی کرده ، دادخواهی کن هر چند که آزاد قرشی باشد.

انسان

 

ارزش انسان

259. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جز انسان ، چیزی از هزار مثل خودش بهتر نیست.

انفاق

 

انفاق

260. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به گدا چیزی بده هر چند با اسب نزد تو آید و مزد کارگر را قبل از خشکیدن عرقش عطا کن.
261. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (خطاب به یک زنی فرمود : ) بی حساب ، انفاق کن وگرنه ، خداوند نیز (نعمت‌هایش را) بر تو حساب می‌کند. و بخل ورزی نکن وگرنه ، خداوند نیز بر تو بخل ورزد.
262. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بخشش کن و تنگ نگیر که بر تو تنگ گیرند.
263. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر مسلمانی ، مسلمان برهنه‌ای را بپوشاند ، خدای تعالی او را از پارچه‌های سبز بهشتی می‌پوشاند. و هر مسلمانی ، مسلمان گرسنه‌ای را سیر نماید ، روز قیامت خدای تعالی او را از میوه‌های بهشتی اطعام می‌دهد. و هر مسلمانی ، مسلمان تشنه‌ای را سیراب نماید ، روز قیامت خدای تعالی به او از شراب سربسته بنوشاند.

انفاقی که بیشترین اجر را دارد

264. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دیناری را در راه خدا ، دیناری را برای آزاد کردن بنده‌ای ؛ دیناری را به فقیر ؛ و دیناری را به خاندان خود انفاق می‌کنی. اما (بدان) آنچه را به خاندان خود انفاق می‌نمایی ، پاداشش بیشتر است.
265. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند به یکی از شما خیری ارزانی داشت ، ابتدا آن را برای خود و خاندانش مصرف نماید.

تشویق به انفاق

266. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دستها سه گونه است : دست خدا که از همه دستها بالاتر است ، دست بخشنده که زیر دست خدا است و دست گدا که پایین‌تر است. بنابراین ، بخشش کن و خود را وامانده ننما.
267. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند رحمت کند کسی را که از زیادی در گفتار خودداری نماید و مازاد مالش را انفاق نماید.
268. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در دست فقیر ، چیزی بگذار هر چند سُم سوخته باشد.
269. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه در راه خدا یک لقمه غذا دادن به برادر مسلمانی در نزد من از یک درهم صدقه دادن محبوب‌تر است و هر آینه در راه خدا یک درهم عطا کردن به برادر مسلمانی در نزد من از ده درهم صدقه محبوب‌تر است. و نیز ده درهم عطا کردن در نزد من از آزاد کردن یک بنده محبوب‌تر است.
270. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کدام از شما بتواند با جامه‌ای برادر مؤمنش را بپوشاند ، این کار را انجام دهد.

نتیجه انفاق

271. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خود را از آتش جهنم برحذر دارید هر چند با بخشش پاره خرمایی ، اگر آن هم نبود پس با اهدای سخنی نیکو.
272. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی به خاطر یک لقمه نان و یک مشت خرما و مانند آن که به فقیر داده می‌شود ، سه نفر را به بهشت می‌برد ؛ صاحبخانه را که فرمان داده ، زنی که آن را آماده ساخته و خادمی که آن را به کام فقیر رسانده است.
273. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : عطا به مستمندان از مرگ بد محافظت می‌کند.

دعای ملائکه برای انفاق کننده

274. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگز! خورشید طلوع نمی‌کند مگر این که دو فرشته از دو سوی آن می‌گویند : خدایا! انفاق کننده را زودتر عوض ده و بازدارنده (بخیل) را زودتر تلف رسان.

فضیلت انفاق در حال حیات

275. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه اگر مرد در حیاتش یک درهم صدقه دهد ، برای او از صدقه دادن یک صد درهم هنگام مرگ بهتر است.

ارزش انفاق هنگام سلامتی

276. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درهمی را که مرد در حال سلامتی انفاق می‌کند ، بهتر از آزاد کردن بنده به هنگام مرگ است.

اولیاء خدا

 

اولیاء خدا

277. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چه بسا! ژولیده‌ی غبارآلود که دو لباس کهنه دارد و چشم مردم از او بیزار است ، اگر از جانب خدا (بر تحقق امری) قسم بخورد ، خداوند (به خاطر او) ، آن امر را محقق می‌سازد.

توهین کردن

 

توهین کردن

278. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوارترین مردم کسی است که آنان را خوار کند.

خاندان

 

حکایت خاندان من

279. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت خاندان من ، مانند کشتی نوح است که هر کس سوار آن شود ، نجات یابد و هر کس از آن بازماند ، غرق شود.

اهل و عیال

 

اهل و عیال

280. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کمی عیال ، یکی از دو آسایش است.
281. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وای! بر کسی که به نیکی عیالش را ترک کند و به بدی نزد پروردگارش رود.

کمی عیال

282. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دوراندیشی ، نصف زندگانی ؛ مهر و دوستی ، نصف عقل ؛ غم و اندوه ، نصف پیری ؛ و کمی عیال بخشی از آسایش است.

نتیجه نیکی به آنهایی که سرپرستی می کند

283. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس از امت من ، سه دختر یا سه خواهر را سرپرستی نماید و به آنان نیکی کند ، (روز قیامت) آنان برای او پوششی از آتش جهنم می‌گردند.

فضیلت انفاق مرد بر خاندانش

284. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : انفاق (خرجی) مرد بر خاندانش ، صدقه محسوب می‌گردد.

نکوهش سخت گیری بر عیال

285. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که خداوند به او روزی فراوان عطا فرموده ولی او بر عیال خود سخت بگیرد ، از ما نیست.

روزها

 

روزها

286. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : انسان همیشه میان دو روز واقع است ؛ روز گذشته که اعمال آن محاسبه و بر آن مُهر زده شده است و روز آینده که نمی‌داند و شاید بدان نرسد.

آزردن

 

آزردن

287. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت در پیشگاه خداوند عذاب کسی که در دنیا مردم را بیشتر آزار رسانده ، سخت‌تر است.

پرهیز از اذیت کردن

288. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فروتنی کنید که فروتنی یک امر قلبی است و نباید مسلمانی ، مسلمان دیگر را آزار دهد.

آزردن مؤمن

289. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که از گناه توبه می‌کند مانند کسی است که اصلاّ گناه ندارد و کسی که از گناه آمرزش خواهد در حالی که اصرار بر گناه دارد مانند کسی است که پروردگارش را مسخره می‌نماید. و هر کس مسلمانی را آزار دهد ، به اندازه نخلستانها ، گناه بر او نوشته می‌شود.
290. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که مسلمانان را در راه‌هایشان بیآزارد ، لعنت آنان بر او واجب است.
291. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که مسلمانی را بیآزارد ، مرا آزرده است. و هر که مرا بیآزارد خداوند را آزرده است.

تشویق به دفع آنچه موجب آزار می‌شود

292. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آزار از راه مسلمانان دور کن.
293. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آزار و اذیت (و موانع پیشرفت) را از سر راه مسلمانان برطرف کن.

شکیبایی بر آزار دیدن در راه خدا

294. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه در راه خدا آزار شدم آن هنگامی که (هنوز) کسی آزار ندیده بود. و در راه خدا ترسیدم آن هنگامی که (هنوز) کسی نترسیده بود. و هر آینه سی روز و شب بر من می‌گذشت که من و بلال غذایی جز به اندازه‌ای که در زیر بغل پنهان می‌شد ، نداشتیم.
295. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ کس به اندازه من در راه خداوند اذیت نشده است.

نتیجه آزردن

296. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آزار رسانی در آتش جهنم است.

نتیجه بر طرف کردن اسباب اذیت

297. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اسباب اذیت و آزار از راه مسلمانان برطرف ساز تا نیکی‌های تو افزایش یابد.
298. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه مردی را در حال گردش در بهشت دیدم ، بخاطر درختی را که به مردم آزار می‌رسانده ، از سر راه بریده بود.
299. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مردی که شاخه تیغی را از سر راه بردارد ، خداوند عزّوجلّ گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد.
300. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر سر راه ، شاخه درختی بود که مردم را آزار می‌رساند ، مردی آن را کنار زد و به همین خاطر وارد بهشت گردید.
301. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که سنگی را از سر راه بردارد ، حسنه‌ای برایش ثبت می‌شود.

ایمان

 

حقیقت ایمان

302. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چیزی حقیقتی دارد و بنده‌ای به حقیقت ایمان دست نمی‌یابد تا این که بداند آنچه نصیبش شده ممکن نبود که بدو نرسد و آنچه از آن محروم شده ممکن نبود که بدو برسد (به مقام تفویض الامر الیه رسیده باشد).
303. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (حقیقت) ایمان ، شکیبایی و بخشش است.
304. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (مراتب) ایمان ، شناخت قلبی ، اعتراف زبانی و رفتار ظاهری است.
305. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اسلام یک امر ظاهری و آشکار است ولی ایمان یک امر قلبی و باطنی است.
306. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان دو نیمه است : نیمی در شکیبایی و نیمی در سپاس گزاری است.
307. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان با آرزو کردن محقق نمی‌شود ولیکن ایمان (واقعی) آن است که در قلب جای گیرد و عمل آن را تصدیق نماید.
308. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ یک از شما مؤمن نیست مگر این که دوست بدارد برای برادر خویش آنچه را که برای خود دوست می‌دارد.
309. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده به حقیقت ایمان نمی‌رسد مگر این که زبانش را حفظ نماید.
310. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده به حقیقت ایمان نمی‌رسد مگر این که بداند آنچه بدو رسیده یا نرسیده از روی تقدیر است.
311. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان بنده‌ای استوار نگردد تا این که دل او محکم شود و دل او محکم نمی‌شود تا این که زبانش اصلاح گردد.
312. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ یک از شما حقیقت ایمانش را کامل نکند تا این که زبانش را حفظ نماید.

نقش عمل در ایمان

313. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان بدون عمل و عمل بدون ایمان ، پذیرفته نیست.

ارکان ایمان

314. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پنچ چیز از لوازم ایمان است که هر کس نداشته باشد ، ایمان ندارد : تسلیم در برابر فرمان خداوند ؛ به قضای الهی خشنود بودن ؛ تفویض کارها به خداوند ؛ توکل بر خداوند ؛ و شکیبایی هنگام صدمه نخستین.

بهترین ایمان

315. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین ایمان آن است که مردم از تو در امان باشند (یا مردم تو را امین شمارند) و بهترین اسلام آن است که مردم از دست و زبان تو در آسایش باشند.
316. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین ایمان به خدا ، این است که یقین بدانی هر کجا باشی ، خدا با تو است.
317. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین ایمان ، این است که دوستی و دشمنی‌ات برای خدا باشد ، زبانت را در یاد خدا بکارگیری ، آنچه برای خود می‌پسندی برای دیگران بپسندی ، آنچه برای خود روا نداری برای دیگران روا نداری و سخن نیک بگویی یا خاموش باشی.
318. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین ثمره ایمان شکیبایی و گذشت است.

ایمان و عمل همراه یکدیگرند

319. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان و عمل همراه یکدیگرند و هر یک بدون دیگری درست نیست.

شرم و ایمان

320. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا و ایمان ، همیشه همراه یکدیگرند ، هرگاه یکی نباشد ، دیگری نیز نخواهد بود.

فارس و ایمان

321. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر ایمان در ثریّا باشد ، هر آینه مردانی از فارس بدان می‌رسند.

آنچه از لوازم ایمان است

322. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز از لوازم ایمان است : آن که هنگام خشم ، به باطل نیفتد ؛ آن که هنگام رضایت ، از حق دور نگردد ؛ و آن که هنگام قدرت ، در مال دیگری تصرف نکند.
323. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز نشانه ایمان است : بخشش به هنگام تنگ‌دستی ؛ اهدای سلام به دانشمند ؛ و رعایت عدالت (حتی) نسبت به خود.
324. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز نشانه ایمان حقیقی است : بخشش به هنگام تنگ‌دستی ؛ عدالت ، (حتی) نسبت به خود ؛ و بذل علم برای دانش‌آموز.
325. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا و لکنت زبانی ، دو شعبه‌ای از ایمان و بدزبانی و بیان (شیرین زبانی) ، دو شعبه‌ای از نفاق و دورویی می‌باشند.

کسی که حلاوت ایمان را می چشد

326. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : سه ویژگی در هر که باشد ، شیرینی ایمان را خواهد چشید : خداوند و پیامبرش را بیشتر از همه دوست داشته باشد ؛ دیگری را به خاطر خدا دوست بدارد ؛ و پس از آن که خداوند او را از کفر نجات بخشید ، بازگشت به کفر را نپسندد هم‌چنان که افتادن در آتش را نمی‌پسندد.

آنچه با ایمان سازگار نیست

327. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو ویژگی در مؤمن جمع نمی‌شود : بخل و دروغ.

آنچه ایمان را کامل می کند

328. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه ویژگی در هر که باشد ایمانش کامل است : مردی که در راه خدا از سرزنش ملامت‌گیر بیم ندارد ، در کارش ریا نمی‌کند و اگر در برابر دو کار قرار گیرد که یکی برای دنیا و دیگری برای آخرت باشد ، کار آخرت را بر کار دنیا ترجیح می‌دهد. 
329. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه ویژگی در هر که باشد ، صفات ایمان در او کامل است : آن که هنگام رضایت ، در باطل نیفتد ؛ هنگام خشم ، از حق بیرون نشود ؛ و هنگام قدرت ، به حقوق دیگران تجاوز نکند.
330. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که سه چیز را داشته باشد ، مستحق پاداش گردیده و ایمانش کامل می‌شود : اخلاق خوش ، که به واسطه آن در بین مردم زندگی کند ؛ پارسایی ، که او را از محرمات الهی بازدارد ؛ و بردباری ، که او را از نادانی نادان برکنار دارد.
331. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که بلا را نعمت و آسایش را مصیبت نداند ، از ایمان کامل برخوردار نیست.
332. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده بدون سه ویژگی ایمانش را کامل نمی‌کند : انفاق از روی تنگ‌دستی ، انصاف (و عدالت حتی) درباره خویش و اهدای سلام.
333. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به خاطر خدا ، دوستی ، دشمنی ، عطا و منع نماید ، ایمانش کامل است.

تازه کردن ایمان

334. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (با گذشت زمان) ایمان در دلتان کهنه می‌شود چنانچه لباس کهنه می‌گردد. بنابراین ، از خدا بخواهید که ایمان را در دلهایتان تازه نماید.
335. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمانتان را تازه کنید ، و کلمه «لااله‌الا الله» را بسیار بگویید.

چشیدن طعم ایمان

336. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دوست دارد مزه ایمان را بچشد ، شخصی را فقط به خاطر خدای تعالی دوست داشته باشد.
337. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دوست دارد مزه ایمان را بچشد ، پس شخصی را به خاطر خداوند دوست داشته باشد.

نتیجه ایمان به تقدیر

338. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان و اعتقاد به تقدیر غم و اندوه را از بین می‌برد.

منفورترین مردم نزد خدا

339. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدترین مردم نزد خدا ، کسی است که ایمان آورد سپس کفر ورزد.

ارمغان مؤمن

340. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مرگ ، ارمغان مؤمن است.
341. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ارمغان مؤمن در دنیا ، فقر است.

ارجمندی مؤمن

342. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شرافت مؤمن ، در شب زنده داری اوست و عزت وی ، در بی‌نیازی او از مردم است.

مؤمن کیست؟

343. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : دانش بیاموز ؛ زیرا دانش ، دوست صمیمی مؤمن ؛ بردباری ، وزیر او ؛ خرد ، راهنمای او ؛ عمل ، سرپرست او ؛ مدارا ، پدر او ؛ ملایمت ، برادر او ؛ و شکیبایی ، فرمانده لشکر اوست.
344. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که را کار نیکش خوشحال و کار بدش ناراحت کند ، او مؤمن است.
345. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به خداوند و آخرت ایمان دارد ، باید سخن خوب بگوید یا خاموش باشد.
346. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به خداوند و آخرت ایمان دارد ، مسلمانی را نمی‌ترساند.
347. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از جمله کرامت مؤمن نزد خدای تعالی این است که جامه‌اش پاکیزه و به اندک قانع باشد.
348. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن کسی است که مردم او را امین جان ، مال و خونشان بدانند.
349. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت مؤمن در سایه صدقه‌اش است.
350. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، (با پرهیزکاری) شیطان را لاغر می‌کند چنان که یکی از شما (با سوارکاری)در سفر شترش را لاغر می‌کند.
351. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن برای مؤمن مانند پایه‌های ساختمان است که همدیگر را استوار سازند.
352. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، برادر مؤمن است که در هر حال نباید خیرخواهی او را ترک نماید.
353. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، سراسر منفعت است ؛ اگر همراهی‌اش کنی ، سودت دهد ؛ اگر با او مشورت کنی ، سودت دهد ؛ اگر شریکش شوی ، سودت دهد ؛ و همه کارهایش مایه منفعت است.
354. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، آیینه مؤمن است ، برادر مؤمن است و از پشت سر مراقب اوست.
355. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن برای مؤمن ، همانند پایه‌های محکم ساختمان است که همدیگر را استوار می‌سازند.
356. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، الفت می‌گیرد (زود می‌جوشد) و کسی که الفت نگیرد و دیگری نیز با او الفت نگیرد ، خیری در او نیست.
357. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، مورد غیرت قرار می‌گیرد (حمایت می‌شود) و غیرت خداوند شدیدتر است.
358. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : مؤمن ، در هر حال خوب است ؛ در حال جان کندن نیز خداوند را ستایش می‌نماید.

صفتهای مؤمن

359. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه کار نیکویت تو را شادمان و کار پلیدت تو را نگران ساخت ، (بدان که) مؤمن حقیقی هستی.
360. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشبخت‌ترین مردم نزد من مؤمنی است که : متعلقاتش کم ، از نماز بهره‌مند ، تا لقای حق بر روزی به حد کفاف صبر کند ، پروردگارش رانیکو بندگی نماید ، در بین مردم گمنام ، مرگش زود فرا می‌رسد ، ارثش اندک و گریندگانش کم باشد.
361. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همانا مؤمن در سایه خوش اخلاقی به مقام شب زنده داری و روزه داری دست می‌یازد.
362. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده مؤمن خدا ؛ بر دشمن خویش ستم نمی‌کند ، در راه دوست مرتکب گناه نمی‌شود ، امانت را ضایع نمی‌سازد ، حسد نمی‌ورزد ، طعنه نمی‌زند ، لعن نمی‌کند ، به حق اعتراف می‌کند هر چند در موردش از او درخواست شهادت ننمایند ، لقب‌های بد به کار نمی‌برد ، در نماز خاشع ، در زکات شتابنده ، در گرفتاری‌ها با وقار ، در آسایش سپاس گزار ، به آنچه دارد قانع است ، آنچه برای او نیست مدعی آن نمی‌گردد ، بخل او را از کار خیر بازنمی‌دارد ، با مردم می‌آمیزد تا چیزی یاد بگیرد ، با مردم سخن می‌گوید تا چیزی بفهمد و اگر مورد ستم و تجاوز قرار گیرد ، شکیبایی پیشه می‌کند تا خدای رحمان یاری رسان او باشد.
363. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن با شمشیر و زبانش به مبارزه می‌پردازد.
364. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن چنان است که (در راه خیر) هر چه در توان دارد می‌کوشد. و ناتوانی‌هایش را آرزو می‌کند.
365. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن از شنیدن (سخن) نیک سیر نمی‌گردد تا این که عاقبتش بهشت باشد.
366. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده‌ای مؤمن نیست مگر این که از نیکی آنچه برای خود دوست می‌دارد برای برادر مسلمانش نیز دوست بدارد.
367. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود.
368. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که با نام خدا از شما پناه خواست ، پناهش دهید. و هر که با نام خدا از شما درخواست نمود ، عطایش دهید. و هر که شما را خواند ، اجابتش کنید. و هر که به شما نیکی کرد جبرانش کنید و اگر چیزی نیافتید ، برایش آن قدر دعا کنید که بدانید نیکی او را جبران کرده‌اید.
369. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به خداوند و آخرت ایمان دارد ، باید به همسایه‌اش نیکی کند. و هر که به خداوند و آخرت ایمان دارد ، باید مهمانش را گرامی بدارد. و هر که به خداوند و آخرت ایمان دارد ، باید سخن خوب بگوید یا خاموش باشد.
370. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، شریف و بزرگوار است و فاجر ، فریب‌کار و فرومایه است.
371. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، زیرک ، باهوش و محتاط است.
372. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، کم‌خرج (و کم‌زحمت) است.
373. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، آسان‌گیر و ملایم است حتی به خاطر نرمخویی او را احمق می‌پنداری.
374. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، مانند شتر رام شده ، آسان‌گیر و ملایم است ؛ اگر کشیده شود ، می‌رود و اگر بر سنگی خوابانده شود ، می‌خوابد.
375. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سزاوار است که مؤمن دارای هشت ویژگی باشد : در حوادث سخت ، باوقار ؛ هنگام بلا ، شکیبا ؛ هنگام آسایش ، سپاس‌گزار ؛ به روزی الهی ، قانع باشد ؛ بر دشمنان ستم نکند ؛ مزاحم دوستان نشود ؛ تنش در زحمت باشد و مردم از دست او در آسایش باشند.

بزرگی مؤمن

376. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، نزد خداوند از برخی فرشتگان گرامی‌تر است.

فضیلت مؤمن

377. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کار مؤمن ، شگفت‌انگیز است ؛ زیرا همه کارهایش (هر چه پیش آید) برایش خیر است و این مسئله فقط برای مؤمن چنین است ؛ اگر آسایش و خوش‌بختی برایش پیش آید ، سپاس‌گزاری کند و این ، برای او خیر است و اگر ناگواری و بدبختی برایش پیش آید ، شکیبایی کند و این نیز ، برای او خیر است.
378. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نزد خداوند ، چیزی گرامی‌تر از مؤمن نیست.
379. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ چیزی را سراغ نداریم که از هزار مثل خودش بهتر باشد جز مرد مؤمن.

بهترین مؤمن

380. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبانش در سلامت و امان باشند و بهترین مؤمنان خوش اخلاق‌ترین آنهاست.
381. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان مؤمنی بهتر است که هر گاه از او بخواهند ، عطا کند و هر گاه به او عطا نشود ، راه بی‌نیازی در پیش گیرد.
382. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : باایمان‌ترین شما ، خوش اخلاق‌ترین شماست.
383. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کامل‌ترین مؤمنان خوش اخلاق‌ترین آنهاست و بهترین شما ، کسانی هستند که برای زنانشان نیکوترند.
384. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین مؤمنان ، کسی است که قانع باشد و بدترین‌شان ، کسی است که طمع‌کار باشد.
385. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمنی که با مردم اختلاط می‌کند و اذیّتشان را تحمل می‌نماید ، بهتر است از مؤمنی که با مردم اختلاط نمی‌کند و اذیّتشان را تحمل نمی‌نماید.

حکایت مؤمن

محلی که بسته شده است( خویش جولان کند سپس به آنجا بازگردد.
391. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت مؤمن ، همانند عطار است ؛ اگر با او بنشینی ، سودت دهد ؛ اگر با او راه بروی ، سودت دهد ؛ و اگر با او شریک باشی ، سودت دهد.
392. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت مؤمن ، مانند نخل است ؛ هر چه از آن بگیری ، برایت مفید است.
393. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت مؤمن ، همانند ساقه کشت است ؛ از هر سو که باد وزد آن را منحنی کند و هر گاه باد آرام گرفت ، راست شود. مؤمن نیز چنین است که با بلا و گرفتاری منحنی می‌شود. و حکایت بدکار ، مانند درخت صنوبر است تا خداوند نابودی آن را بخواهد.
394. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت مؤمن ، مانند شمش طلاست ؛ اگر بر آن دمیده شود ، سرخ گردد و اگر وزن شود ، کاهش نیابد.
395. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت مؤمن ، در ظاهر مانند خانه ویران است اما وقتی داخلش شدی آن را پاکیزه می‌یابی. و حکایت بدکار ، همانند قبر مرتفع گچ‌کاری شده است که هر بیننده‌ای را به شگفت آورد در حالی که باطن آن از عفونت پر است.

بخشش مؤمن

396. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن بابت هر چه خرج و انفاق نماید (از خدا) پاداش می‌گیرد جز آنچه در خاک (زراعت) یا ساختمان مصرف نماید.

برای مؤمن راحتی نیست

397. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر مؤمن در سوراخ موشی باشد ، خداوند کسی را برایش مهیا نماید که آزارش دهد.

برای مؤمن دشمنانی است

398. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن چهار گونه دشمن دارد : مؤمنی که نسبت به او حسادت می‌کند ؛ منافقی که با او دشمنی می‌نماید ؛ شیطانی که گمراهش می‌کند ؛ و کافری که با او می‌جنگد.

وضع مؤمن در روز قیامت

399. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (روز قیامت) خدای تعالی مؤمن را به خود نزدیک گردانده و او را از (دیدگان) مردم در کنف حمایت و پوشش خود نگه داشته و به گناهانش معترف می‌سازد. آن گاه به او می‌فرماید : آیا فلان گناه را می‌شناسی؟ آیا فلان گناه (دیگر) را می‌شناسی؟ عرض می‌کند : آری ، ای پروردگار من! وقتی که خدا او را به گناهانش معترف نمود و او نیز خود را هلاک شده یافت ، خدا می‌فرماید : من در دنیا گناهان تو را پوشاندم و امروز آنها را بر تو می‌بخشم سپس نامه اعمال نیکش را به دست راست او عطا می‌کند. و اما خدا درباره کافر و منافق به طور آشکار و علنی می‌فرماید : «اینها کسانی هستند که بر خدای خود دروغ بستند. هان! لعنت خدا بر ستمکاران باد».

صفاتی که با مؤمن سازگاری ندارد

400. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو ویژگی در مؤمن جمع نمی‌شود : بخل و بداخلاقی.
401. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن با هر صفتی سازگار است جز خیانت و دروغ.
402. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : طعنه‌زن ، لعنت‌گو ، فحش دهنده و بدزبان ، مؤمن نیست.
403. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چاپلوسی از اخلاق مؤمن نیست و همچنین حسد مگر در طلب دانش.
404. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چاپلوسی از اخلاق مؤمن نیست.
405. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن ، ترور نمی‌کند.
406. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نشاید که مؤمن ، خود را خوار کند.
407. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روا نیست که مؤمنی با تندی به برادرش نگاه آزارآمیز بنماید.
408. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر خویی با طبع مؤمن سازگار است جز خیانت و دروغ.

نتیجه کسی که درمذمت مؤمنی شرکت نماید

409. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر اهل آسمان و زمین در مذمت مؤمنی شرکت نمایند ، هر آینه خداوند عزّوجلّ همه آنها را در آتش جهنم واژگون سازد.

کامل ترین مؤمنان

410. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از جمله کامل‌ترین مؤمنان کسی است که اخلاقش بهتر و نسبت به خاندانش مهربان‌تر باشد.
411. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نشانه کامل ایمان بنده این است که در هر سخنش إن شاء الله بگوید.

مؤمنان همچون یک پیکرند

412. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمنان در رحم و دوستی و عطوفت بین یکدیگر ، همانند جسمی می‌باشند که هر گاه عضوی از آن به تب و تاب افتد ، سایر اعضا نیز با او هم ناله گردند.
413. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مؤمن نسبت به مؤمنان به منزله سر از بدن است ؛ مؤمن به خاطر رنج مؤمنان ، رنجور می‌شود چنانچه بدن به خاطر دردسر ، دردناک می‌گردد.

بهار مؤمن

414. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : زمستان ، بهار مؤمن است.

باطل

 

باطل

415. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق را از سوی هر کس که باشد ، بپذیر چه کوچک و چه بزرگ ، هر چند دشمن و بیگانه باشد و باطل را از سوی هر کس که باشد به خودش برگردان چه کوچک و چه بزرگ ، هر چند دوست و نزدیک باشد.

بخل

 

بخل

416. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (خطاب به یک زنی فرمود : ) بی حساب ، انفاق کن وگرنه ، خداوند نیز (نعمت‌هایش را) بر تو حساب می‌کند. و بخل ورزی نکن وگرنه ، خداوند نیز بر تو بخل ورزد.
417. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کدام دردی از بخل رنج‌آورتر است؟.
418. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر بخل مرد همین بس که بگوید : همه حق خود را می‌گیرم و چیزی از آن را رها نمی‌کنم.
419. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخاوت ، درختی از درختان بهشت است که شاخه‌های آن در دنیا آویزان است ؛ هر کس شاخه‌ای از آن را بگیرد ، همان شاخه او را به سوی بهشت راهبری می‌نماید. و بخل ، درختی از درختان جهنم است که شاخه‌های آن در دنیا آویزان است ؛ هر کس شاخه‌ای از آن را بگیرد ، همان شاخه او را به سوی جهنم می‌کشاند.

نکوهش بخل

420. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حسود کمتر از دیگران (از زندگی) لذت می‌برد.

نتیجه بخل

421. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از بخل بپرهیزید ؛ زیرا بخل پیشینیان را هلاک نموده و آنان را به ریختن خون همدیگر و حلال شمردن (ازدواج) با محرمهایشان وادار ساخت.
422. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بخیل ، به بهشت وارد نمی‌شود.

بخیل

423. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بخیل ، کسی است که پیش او از من یاد شود ولی بر من درود نفرستد.
424. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شخص سخاوتمند ، به خدا ، مردم و بهشت ، نزدیک و از جهنم ، دور است و شخص بخیل ، از خدا ، مردم و بهشت ، دور و به جهنم ، نزدیک است. و نادان سخاوتمند نزد خداوند از دانشمند بخیل ، محبوب‌تر است.
425. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخاوتمند ، به دلیل خوش‌گمانی به خدا ، کرم می‌نماید. و بخیل ، به دلیل بدگمانی به خدا ، بخل می‌ورزد.

نفرین ملائکه بر علیه بخیل

426. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگز! خورشید طلوع نمی‌کند مگر این که دو فرشته از دو سوی آن می‌گویند : خدایا! انفاق کننده را زودتر عوض ده و بازدارنده (بخیل) را زودتر تلف رسان.

خسیس ترین مردم

427. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ناتوان‌ترین مردم کسی است که در کار دنیا عاجز باشد و خسیس‌ترین مردم کسی است که در ادای سلام بخل ورزد.
428. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بخیل‌ترین مردم کسی است که در سلام دادن بخیلی کند. و ناتوان‌ترین مردم کسی است که از دعا کردن عاجز باشد.

کسی که از بخل به دور است

429. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس ، زکات بپردازد ، مهمان نوازی کند و هنگام سختی بخشش نماید ، از بخل به دور است.

بدعت

 

بدعت

430. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، عمل بدعت‌گزار را نمی‌پذیرد تا این که از بدعت خویش دست بردارد.
431. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند توبه را بر هر بدعت‌گذاری ممنوع ساخته است.

بطلان عمل بدعتگزار

432. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که در کار ما (دین) بدعتی بگذارد ، مردود است.

نتیجه بدعت گزاری

433. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که در این امت بدعت جدیدی بگذارد ، نمیرد تا سزای آن بدو برسد.

روی گرداندن از بدعتگزار

434. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بدعت‌گری را خوار کند ، خداوند روز وحشت بزرگ ، او را ایمن دارد.
435. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بدعت‌گزاری را توبیخ نماید ، خداوند دلش را از امنیت و ایمان پُر کند.
436. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بدعت‌گزاری را گرامی بدارد ، هر آینه بر نابودی اسلام کمک کرده است.

نیکوکاری

 

نیکوکاری

437. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز از شاخه‌های نیکوکاری است : بخشنده‌گی طبع ، خوش‌گفتاری و شکیبایی بر آزار.
438. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز از گنجینه‌های نیکی است : صدقه در نهان ، کتمان مصیبت و کتمان شکایت. خداوند می‌فرماید : هرگاه بنده‌ام را مبتلا ساختم ولی او شکیبایی ورزید و به عیادت‌کنندگان ابراز شکایت ننمود ، گوشت و خونی بهتر از گوشت و خون (قبلی) خودش به او می‌دهم. اگر او را شفا دادم ، از گناه پاک می‌کنم و اگر جانش را گرفتم ، مشمول رحمتم می‌شود.
439. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز از گنجینه‌های نیکی است : نهان داشتن دردها ، گرفتاری‌ها و مصیبت‌ها. و هر که مصیبت خود را آشکار سازد ، نمی‌تواند صبور باشد.

حقیقت نیکی

440. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیکی ، (همان) خوش اخلاقی است و بدی ، چیزی است که در سینه جا می‌گیرد و دوست نداری که مردم بر آن آگاه شوند.
441. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیکی ، آن است که دل و نفس (روح) بدان آرام گیرند و بدی ، آن است که در نفس جای گیرد و دل بدان شک و تردید داشته باشد گرچه موافق نظر صاحب نظران باشد.
442. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیکی ، در زیبایی لباس و ظاهر زندگی نیست ولیکن نیکی ، همان آرامش و وقار است.

تشویق به نیکوکاری

443. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیکی کن ؛ زیرا نیکوکار دوست دارد که مردم در خیر و خرّمی باشند.

آنچه نیکویی شمرده شده است

444. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از جمله نیکویی ، پیوند با دوست پدر است.

از گنجینه های نیکی

445. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از گنجینه‌های نیکی ، کتمان مصیبت‌ها ، مرض‌ها و صدقه است.

ثمره نیکی

446. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیکی و صله رحم ، عمرها را طولانی ، شهرها را آباد و دارایی‌ها را فراوان می‌کند هر چند از ناحیه قوم بدکار باشد.
447. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیکی ، مندرس و کهنه نمی‌شود ، و گناه ، فراموش نمی‌گردد ، و خدای دادگر ، نمی‌میرد. (بنابراین ، ) هر چه می‌خواهی انجام بده (اما بدان که) همان طوری که وام می‌دهی ، وام می‌گیری.
448. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیک خویی مایه رشد ؛ بداخلاقی مایه بدبختی ؛ نیکوکاری مایه افزایش عمر ؛ و صدقه مرگ بد را دفع می‌کند.
449. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دعا ، قضا را دفع می‌نماید ؛ نیکی ، روزی را افزون می‌کند ؛ و بنده ، به وسیله گناهی که مرتکب می‌شود ، خود را از روزی ، محروم می‌گرداند.
450. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : صدقه بجا ، نیکوکاری ، نیکی به پدر و مادر و صله رحم ، بدبختی را به خوشبختی تبدیل می‌کنند ؛ عمر را زیاد می‌نمایند ؛ و از سقوطهای بد (مرگهای ناگوار) نگه می‌دارند.
451. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قضا را جز دعا دفع نمی‌کند و جز نیکی ، عمر را زیاد نمی‌کند.

بهترین راه های نیکی

452. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین راه‌های نیکی ، صدقه دادن است.

بهترین نیکی ها

453. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین نیکی آن است که شخص بعد از مرگ پدرش ، با دوستان او پیوند نماید.
454. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو ویژگی است که نیکوتر از آنها چیزی نیست : ایمان به خدا و سودمندی برای بندگان خدا.

نیکوکاری کامل

455. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کمال نیکی این است که در نهان همان کنی که آشکارا می‌کنی.

فضیلت نیکوکاران

456. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چنانچه از خار ، انگور نمی‌توان چید هم‌چنین بدکاران به مقامات نیکوکاران نمی‌رسند. پس به هر راهی که می‌خواهید بروید که هر راهی را بروید بر اهل آن وارد می‌شوید.

برکت

 

برکت

457. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مجلسی که در آن گروهی همنشین هستند ولی سخن همدیگر را گوش نمی‌دهند ، برکت ندارد.

آنچه باعث برکت می شود

458. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خانه‌ای که بچه در آن نباشد ، برکت ندارد.
459. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برکت در بزرگان ماست ؛ هر کس بر کوچک ما رحم نکند و بزرگ ما را محترم نشمارد ، از ما نیست.
460. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برکت در پیشانی اسبان (جنگی) است.
461. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برکت (در همراهی) با بزرگانتان است.
462. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سحری بخورید ؛ زیرا در غذای سحر (سحری) برکت است.
463. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : سه چیز مایه برکت است : نسیه‌فروشی ، به همدیگر قرض دادن و آمیختن گندم با جو برای مصرف خانه ، نه برای فروش.
464. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس سه کار را با تکیه بر خدا و امید ثواب انجام دهد ، خدای تعالی بر خود لازم فرموده است که او را یاری رسانده و برکت دهد : هر کس در راه آزادی خویش با تکیه بر خدا و امید ثواب ، تلاش نماید ، خدای تعالی بر خود لازم فرموده است که او را یاری رسانده و برکت دهد ؛ هر کس با تکیه بر خدا و امید ثواب ، ازدواج نماید ، خدای تعالی بر خود لازم فرموده است که او را یاری رسانده و برکت دهد ؛ و هر کس زمین مواتی را با تکیه بر خدا و امید ثواب آباد نماید ، خدای تعالی بر خود لازم فرموده است که او را یاری رسانده و برکت دهد.

پیک

 

ویژگی پیک

465. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه قاصدی نزد من روانه می‌کنید آن را از زیبا چهرگان و نیک نامان برگزینید.

بینش

 

بینش

466. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کور آن نیست که دیده‌اش کور باشد ، بلکه کور (واقعی) آن است که بینشش (چشم دل) کور باشد.

بغض و نفرت

 

افراد مبغوض نزد خدا

467. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی چهار کس را دشمن دارد : فروشنده قسم خور ، فقیر متکبر ، پیر زنا کار و پیشوای ستمگر.
468. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی ثروتمند ستمکار ، پیر نادان و فقیر متکبر را دشمن دارد.
469. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی کسی را که در برابر برادران دینی خود عبوس باشد ، دشمن دارد.
470. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی کسی را که در دوران زندگی بخیل و نزدیک مرگ بخشنده باشد ، دشمن دارد.
471. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی مؤمن بی‌خرد را دشمن دارد.
472. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی ناسزا و ناسزاگویی را دشمن دارد.
473. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی کسی را که در بین خاندان خود (پیر) هفتاد ساله است اما در رفتار و مرامش چون (جوان) بیست ساله باشد ، دشمن دارد.
474. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، پیر زناکار ، ثروتمند ستمکار و فقیر متکبر را دشمن دارد.
475. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند سه کس را دوست و سه کس را دشمن دارد. اما سه نفری که خداوند عزّوجلّ آنان را دوست دارد : مردی که پیش گروهی آید و برای خدا از آنها چیزی درخواست کند نه به جهت خویشاوندی ، ولی آنان امتناع ورزند آن گاه مردی مخفیانه به او چیزی عطا کند به طوری که جز خدا از آن باخبر نشود ؛ گروهی شبانه راه سپارند تا این که وقتی خواب دوست داشتنی‌تر شد ، همه سرهایشان را گذاشتند و خوابیدند. آن گاه یکی برخیزد و به من تقرب جوید و قرآن تلاوت کند ؛ و مردی که با گروهی به جنگ رود وقتی با دشمن مواجه شدند ، یارانش فرار کنند ولی او در مقابل دشمن سینه سپر کرده و بجنگد تا کشته شود یا این که پیروز گردد. و اما سه نفری که خداوند آنها را دشمن دارد : پیر زناکار ؛ فقیر متکبر ؛ و ثروتمند ستمکار است.
476. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند سه کس را دوست و سه کس را دشمن دارد. (اما سه نفر اول) : مردی به همراه گروهی با دشمن مواجه می‌شود و سینه‌اش را سپر آنان نماید تا این که کشته شود یا پیروزی نصیب یارانش کند ؛ گروهی مسافرت می‌کنند تا این که در اثر طولانی شدن سفر به خواب می‌روند ولی یکی از آنان بیدار می‌ماند و مشغول نماز می‌شود تا به هنگام حرکت ، یارانش را بیدار نماید ؛ و مردی که همسایه‌اش به او آزار می‌رساند ولی او شکیبایی می‌ورزد تا این که مرگ یا سفر بین آنان جدایی افکند. و اما سه نفری خداوند آنان را دشمن دارد : تاجر قسم خوار ؛ فقیر متکبر ؛ و بخیل منت‌گذار است.

منفورترین مردم نزد خدا

477. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : منفورترین مردان در پیشگاه خداوند ، دشمن کینه‌توز است.
478. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مبغوض‌ترین بندگان نزد خدا ، شخص پلید و منفوری است که در مال و فرزند ، مصیبتی بدو نرسیده باشد.
479. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همانا روز قیامت محبوب‌ترین مردم نزد خدای تعالی و نزدیک‌ترین آنها به خدا ، پیشوای عادل است. و مبغوض‌ترین مردم نزد خدای تعالی و دورترین آنها از خدا ، پیشوای ستمگر است.
480. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تبارک و تعالی هر دانای به دنیا و نادان به آخرت را دشمن دارد.
481. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هشت گروه ، منفورترین مخلوقات خدا در روز قیامت هستند : لعنت شدگان که همان دروغ‌گویانند ؛ خیال‌پردازان که همان متکبرانند ؛ آنان که دشمنی برادران (دینی) را در دل دارند ولی هنگام دیدارشان خوش رویی می‌کنند ؛ آنان که دعوت به سوی خدا و رسول را به کندی پذیرند ولی هرگاه به سوی شیطان دعوت شوند ، می‌شتابند ؛ آنان که هر گاه به مطامع دنیا می‌رسند آن را با قسمهایشان هر چند به ناحق باشد ، برای خود حلال می‌شمارند ؛ سخن‌چینان ؛ آنان که بین دوستان (برادران دینی) تفرقه بیاندازند ؛ و ستمکارانی که دیگران را ضعیف می‌کنند و پر لغزشند که خداوند عزّوجلّ آنها را ناپاک می‌داند.

هر گاه خداوند بنده‌ای را دشمن بدارد

482. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند بنده‌ای را دوست بدارد محبتش را در دل فرشتگان جای می‌دهد و هر گاه بنده‌ای را دشمن بدارد ابتدا کینه‌اش را در دل فرشتگان و سپس در دل آدمیان می‌اندازد.
483. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خدا بخواهد بنده‌ای را هلاک کند ، حیا را از او می‌گیرد. و هر گاه حیا را از او گرفت ، مورد نفرت و دشمنی قرار می‌گیرد. و هر گاه منفور واقع شد ، امانت از او گرفته می‌شود. و هر گاه امانت از او سلب شد ، خیانت پیشه گشته و دیگران نیز به او خیانت می‌کنند و رحم از او برداشته می‌شود. و هر گاه رحم از او جدا شود ، مطرود و ملعون می‌گردد به طوری که طوق اسلام را از گردن او بردارند.
484. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگاه خدای تعالی بنده‌ای را دوست بدارد ، جبرئیل را خواسته و می‌فرماید : من فلانی را دوست دارم پس تو او را دوست بدار. جبرئیل نیز او را دوست داشته و در آسمان ندا سر می‌دهد : خداوند فلانی را دوست دارد پس شما او را دوست بدارید. اهل آسمان نیز او را دوست می‌دارند و هم‌چنین در میان اهل زمین فرد مقبول و معتبری می‌گردد. و (بر عکس) هر گاه خداوند بنده‌ای را دشمن بدارد ، جبرئیل را خواسته و می‌فرماید : من فلانی را دشمن دارم پس تو او را دشمن بدار. جبرئیل نیز او را دشمن داشته و به اهل آسمان ندا سر می‌دهد : خدای تعالی فلانی را دشمن دارد پس شما او را دشمن بدارید. آنان نیز او را دشمن می‌دارند و هم‌چنین در میان اهل زمین فردی مبغوض و منفور می‌گردد.

کارهای منفور نزد خدا

485. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خدای تعالی بر بنده‌ای انعام فرمود ، دوست دارد اثر نعمتش روی او نمایان گردد و تنگدستی و تظاهر به آن را دوست ندارد. و گدای پررو را دشمن و شخص باحیا و عفیف را دوست دارد.
486. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی طلاق را دشمن دارد.
487. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی کثافت و ژولیدگی را دشمن دارد.
488. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوردن بی‌گرسنگی ، خواب بدون خستگی ؛ و خنده بدون شگفتی ، نزد خداوند به سختی منفور است.

دشمنی موروثی است

489. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دوستی و دشمنی موروثی هستند (به نسل بعدی منتقل می‌شوند).
490. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دوستی و دشمنی ، موروثی است.

آنچه که نزد رسول خدا منفور است

491. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن گاه به نوجوانی رسیدم ، بتها نزد من مبغوض شدند و شعر نیز نزد من منفور گشت و به هیچ چیزی که در دوران جاهلیت انجام می‌شد اهتمام نورزیدم جز دو بار که خداوند مرا از (شرّ) آن دو حفظ نمود و دیگر تکرار نکردم.

زورگویی

 

پرهیز از ستمگری

492. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از تعدی و ستمگری بپرهیزید ؛ زیرا هیچ کیفری برای اجرا شدن مهیاتر از آن نیست.

نکوهش زورگویی

493. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (حتی) اگر کوهی بر کوه دیگر تجاوز نماید ، خداوند آن کوه متجاوز را درهم می‌کوبد.
494. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جز زنازاده بر مردم ستم نمی‌کند مگر این که رگی از زناکار در او باشد.

گریستن

 

گریستن

495. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : گریه جزو رحمت است ولی (شیون و) فریاد از ناحیه شیطان است.

تشویق به گریه از ترس خدا

496. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند رحمت کند دیده‌ای را که از ترس خدا بگرید و خداوند رحمت کند دیده‌ای را که در راه خدا بیدار ماند.

آزمایش

 

آزمایش

 

497. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با بلای قحطی مواجه شدید (و خوب امتحان داده و) شکیبایی نمودید ولی من از آزمایش ناز و نعمت (زینت دنیا و خوشگذرانی) که از ناحیه‌ئ زنان ترتیب داده می‌شود ، نسبت به شما بیم دارم ، آن گاه که آنان النگوی طلا و لباس‌های فاخر شام و یمن بر تن کنند و (به خاطر تامین امیال خود) توانگران را به زحمت اندازند و فقیران را به چیزی که ندارند تکلیف کنند.
498. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (گاهی) فتنه از راه می‌رسد و بندگان را درهم می‌کوبد (ولی) دانشمند به یاری دانش خویش از آن نجات می‌یابد.
499. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بلا (و امتحان) در بند سخن بنده‌ای است که می‌گوید : به خدا سوگند هرگز فلان کار را انجام نمی‌دهم. مگر این که شیطان همه کارهایش را رها می‌کند تا او را نسبت به آن کار حریص و دلبسته کرده و به گناه وادارد.
500. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بلا (و امتحان) در بند سخن است ؛ اگر مردی دیگری را به خوردن شیر سگ ، سرزنش کند ، هر آینه خود از او شیر خواهد خورد.

بعدی