فوج

نهج الفصاحة2

فایده آزمایش

501. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : لحظات سختی این دنیا ، لحظات سختی آخرت را از بین می‌برد.
502. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : لحظه‌های (سخت) بیماری‌ها ، لحظه‌های (عذاب مربوط به) گناهان را از بین می‌برد.

فلسفه امتحان

503. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند بنده‌ای را دوست بدارد ، او را گرفتار بلا سازد و هر گاه او را کاملاّ دوست داشته باشد ، وی را خاص خود می‌سازد. گفتند : چگونه او را خاص خود می‌سازد؟ فرمود : مال و فرزندی برای او باقی نمی‌گذارد.
504. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند بنده‌ای را دوست بدارد او را از دنیا بازمی‌دارد ، چنان که یکی از شما مریض را از آب بازمی‌دارد.
505. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند بنده‌ای را دوست بدارد ، گرفتارش می‌سازد تا گریه و زاری او را بشنود.
506. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه بنده‌ای را دیدی که خدا رنج فقر و بیماری به او می‌چشاند ، (بدانید که) خدا می‌خواهد او را خالص گرداند.
507. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند بنده مؤمنش را به مرض گرفتار می‌سازد تا همه گناهانش را محو کند.

بیشترین کسانی که بلا می بینند

508. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ابتلای پیامبران بیشتر از همه مردم است ، سپس آنان که به پیامبران نزدیک‌ترند. هر کس به اندازه ایمانش مبتلا می‌گردد ؛ اگر در دین‌داری محکم باشد ، ابتلای او سخت ، و اگر در آن سست باشد ، به همان اندازه بلا می‌کشد. بنابراین ، بلا از بنده دور نمی‌شود تا این که همه گناهان او آمرزیده گردد.

آنچه مردم به آن امتحان می شوند

509. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مردم را به وسیله دوستان (و معشوقانشان) بشناسید ؛ زیرا هر فردی به کسی عشق می‌ورزد که برایش جالب است.

سخت ترین آزمایش بندگان

510. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : طاقت فرساترین گرفتاری این است که به آنچه دیگران دارند محتاج شوید ولی آنان از شما دریغ نمایند.
511. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخت‌ترین بلا ، کم‌صبری است.
512. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخت‌ترین گرفتاری ، در عیالمندی همراه با تنگدستی است.
513. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پنج چیز کمرشکن است : بدرفتاری با پدر و مادر ؛ زنی که شوهرش او را امین شمارد ولی او خیانت کند ؛ پیشوایی که مردم او را اطاعت کنند ولی او از خدا نافرمانی نماید ؛ مردی که وعده کار نیک دهد ولی تخلف نماید ؛ و بدگویی شخص درباره نسب مردم.
514. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگز خداوند ، بنده‌ای را به چیزی بدتر از شرک آزمایش ننموده و بعد از شرک ، هرگز به چیزی سخت‌تر از کور شدن آزمایش ننموده و هر گاه بنده‌ای به کوری مبتلا شد و شکیبایی ورزید ، خداوند او را آمرزید.

دعا کردن هنگام دیدن اهل بلا

515. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه مصیبت زدگان را دیدید ، از خدا تندرستی طلب نمایید.

زدودن گناهان به وسیله بلا

516. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ بنده‌ای در دنیا به بلایی گرفتار نگردد مگر در قبال گناهی. و کرم و عفو خداوند بزرگ‌تر از این است که روز قیامت از آن گناه بازخواست نماید.

آنچه بلا را دفع می کند

517. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با زکات ، اموالتان را حفظ کنید ؛ با صدقه ، بیمارانتان را درمان نمایید ؛ و دعا را در مقابل گرفتاری سپر سازید.

بهتان

تهمت

518. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر زنی ، به ناحق کسی (فرزندی) را به گروهی ملحق نماید ، خداوند هیچ عنایتی بدو ننموده و او را به بهشت نمی‌برد. و هر مردی فرزند خود را در حالی که بدو می‌نگرد ، انکار نماید ، خداوند خود را از او مستور نموده و او را در میان انسان‌های اولین و آخرین رسوا می‌کند.

آرامش

آرامش

519. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تانّی و وقار در هر چیزی خوب است مگر در کار آخرت (که در آن باید شتاب کرد).
520. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خواستی کار (مهمی) انجام بدهی تامل کن تا خداوند راه آن را به تو نشان دهد.
521. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حوصله و بردباری از (لطف) خداوند ولی عجله و شتاب از (وسوسه) شیطان است.
522. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آرامش ، غنیمت است و ترک آن ، خسارت است.

فضیلت آرامش

523. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تانی و آرامش از ناحیه خداوند ، ولی عجله و شتاب ، وسوسه شیطان است.
524. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تانّی ، میانه‌روی و نیک‌نامی (یا خوش‌رویی) ، جزیی از بیست و چهار جزا پیغمبری است.

ثمره آرامش

525. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که شکیبایی ورزد ، به آرزویش می‌رسد.
526. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که تامل کند ، به هدف یا نزدیک به آن می‌رسد. و هر که شتاب ورزد ، به خطا یا نزدیک به آن می‌رود.

بازرگانی

انواع بازرگانان

527. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تاجر ترسو ، محروم است (و به چیزی دست نمی‌یابد) ولی تاجر جسور و پردل به روزی می‌رسد.
528. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تاجر در انتظار روزی است ولی محتکر لعنت را انتظار می‌کشد.

بهترین تجارت

529. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر خدای تعالی اجازه تجارت به اهل بهشت می‌داد ، هر آینه آنان پارچه و عطر تجارت می‌کردند.

آداب خرید و فروش

530. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما بخواهد خانه و ملکش را بفروشد ، ابتدا باید به همسایه‌اش پیشنهاد کند.
531. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آسان‌گیری مایه سود است و سخت‌گیری شوم (نحس) است.
532. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با اولین عَرضه ، معامله را بپذیر (خوش معامله باش) ؛ زیرا منفعت ، با آسان‌گیری همراه است.
533. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چیزی که قیمتش را ندارم ، نمی‌خرم.
534. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند دوست می‌دارد بنده‌ای را که در خرید و فروش و پرداخت و دریافت (قرض) آسان گیر باشد.

پذیرفتن تقاضای فسخ معامله

535. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که معامله شخص پشیمانی را اقاله کند ، خدای تعالی لغزش‌های او را نادیده می‌گیرد.

نهی از کم فروشی

536. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه گرفتار حسد شدید ، ستم نکنید و هر گاه گمان بردید ، به آن ترتیب اثر ندهید و هر گاه چیزی را وزن کردید ، زیادی بدهید.

خرید و فروش طعام

537. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که طعامی خرید ، آن را نفروشد مگر در صورتی که آن را تحویل گرفته باشد.

نکوهش فروختن هر چیز معیوب

538. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر بنده‌ای چیز فاسدی بفروشد ، خداوند تلف کننده‌ای بر او مسلط نماید.
539. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هر که چیز معیوبی را بدون بیان عیبش بفروشد ، پیوسته در دشمنی خداونداست وپیوسته فرشتگان اورا لعنت کنند.

بهترین بازرگانان

540. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هشیار باشید! که بهترین تاجران کسی است که نیکو داد و ستد کند (خوش حساب باشد) و بدترین آنها کسی است که داد و ستدش بد باشد. حال ، اگر فردی نیکو پرداخت کند اما بد بستاند یا بد پرداخت کند ولی نیکو بستاند ، این هم بخشی از تاجران است.

فضیلت بازرگان امین و راستگو

541. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تاجر راستگو و امین ، (روز قیامت) همراه پیامبران ، درستکاران و شهیدان است.
542. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تاجر راستگوی ، (روز قیامت) از درهای بهشت منع نمی‌گردد.
543. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تاجر راست‌گو ، فقیر نمی‌شود.
544. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تاجر مسلمانی که امین و راستگو باشد ، روز قیامت همراه شهیدان است.

بازرگانان ستمکار

545. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای گروه تاجران! همانا روز قیامت خداوند شما را بدکار محشور می‌نماید مگر آن که راست گوید و امانت را ادا کند.

تجسس

نهی از عیب جویی مردم

546. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : من مامور نیستم تا دل‌های مردم را بشکافم و شکمهایشان را پاره نمایم.

تحقیر

کسانی که سزاوار تحقیر نیستند

547. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه کس را جز منافق حقیر نشمارد : آن که مویش در (راه) اسلام سفید شده است ، دانشمند و پیشوای دادگر.

تربیت

تربیت فرزندان

548. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فرزندانتان را گرامی داشته و نیکو تربیتشان نمایید.

کار امروز را به فردا افکندن

کار امروز را به فردا افکندن

549. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اهمال و سستی ، شعار شیطان است که به دل‌های مؤمنان القا می‌کند.

نهی از کار امروز را به فردا افکندن

550. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از اهمال کاری و آرزوی طولانی بپرهیزید ؛ زیرا آنها عامل نابودی امّتها هستند.
551. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از اهمال کاری ناشی از آرزوهای دراز ، بپرهیز ؛ زیرا تو برای امروز آفریده شدی نه فردا. پس اگر فردایی در کار بود ، فردا نیز مثل امروز باش و اگر نبود ، دیگر فردا به خاطر اهمال امروز خود پشیمان نیستی.

شبیه شدن

شبیه شدن

552. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (با رنگ کردن) موی سپیدتان را تغییر دهید و خود را شبیه یهودیان نکنید.
553. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، لعنت کند مردی را که لباس زن را بپوشد و زنی را که لباس مرد را بپوشد.
554. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، مردان زن‌نما و زنان مردنما را لعنت کند.
555. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که خود را به دیگران (کفار) شبیه سازد ، از ما نیست.
556. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که خود را به گروهی شبیه سازد ، از آنان است.

تسلیت

تسلی دادن به سوگوار

557. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که مصیبت زده را تسلّی دهد ، همانند او پاداش دارد.

سرزنش کرد

نکوهش سرزنش کردن

558. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که برادرش را به خاطر گناهی سرزنش نماید ، نمیرد تا این که مرتکب آن گناه شود.
559. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که کار بدی را شایع نماید ، مانند عامل آن است. و هر که مؤمنی را به چیزی عیب گذارد ، نمیرد تا خود مرتکبش گردد.

اندیشیدن

فضیلت اندیشیدن

560. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دوراندیشی ، نصف زندگانی ؛ مهر و دوستی ، نصف عقل ؛ غم و اندوه ، نصف پیری ؛ و کمی عیال بخشی از آسایش است.
561. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ساعتی اندیشیدن از شصت سال عبادت کردن بهتر است.

تشویق به اندیشیدن

562. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دل‌هایتان را به انتظار عادت دهید و بسیار تفکر و اندیشه نمایید.

دوراندیشی قبل از شروع عمل

563. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره کار خود دوراندیشی کن ؛ اگر سراسنجام آن را خیر می‌بینی ، اقدام نما ؛ و اگر از عاقبت بدش بیم داری ، خودداری کن.

اندیشیدن ممنوع

564. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در نعمت‌های الهی بیندیشید ولی درباره ذات خدا در فکر فرو نروید.
565. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره مخلوقات بیندیشید ولی درباره خالق در فکر فرو نروید ؛ زیرا مقام و منزلت او را درنمی‌یابید.
566. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره مخلوقات بیندیشید ولی در ذات خدا به فکر فرو نروید ؛ چون هلاک می‌شوید.
567. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در هر چیزی بیندیشید ولی در ذات خدا به فکر فرو نروید.

نزدیکی

نزدیکی

568. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی فرمود : هر گاه بنده یک وجب به سوی من بیاید ، من یک ذراع به او نزدیک می‌شوم. هر گاه یک ذراع به سوی من بیاید ، من بیش از دو ذراع به او نزدیک می‌شوم. و هر گاه آرام به سوی من بیاید ، من باشتاب به او نزدیک می‌شوم.

وسایل نزدیک شدن به خدا

569. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به وسیله دشمنی با گناهکاران ، به خدا نزدیک شوید ؛ با چهره‌های عبوس با آنان دیدار کنید ؛ خشنودی خدا را در ناخشنودی آنان بجویید ؛ و با دوری از آنها به خدا نزدیک گردید.

تقلید

تقلید نکوهیده

570. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هر آینه راه و روش پیشینیان خود را وجب به وجب و ذراع به ذراع خواهید پیمود (به طوری که) حتی اگر یکی از آنان به سوراخ سوسماری داخل شده باشد شما نیز داخل خواهید شد و حتی اگر یکی از آنان در راه با همسرش مجامعت نموده باشد شما نیز چنین خواهید کرد.

تقوا

تقوا

571. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محبوب‌ترین بندگان نزد خدا ، پرهیزکاران گمنامند.
572. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : حیا ، مایه زینت ؛ تقوا ، مایه بزرگی ؛ بهترین سواری ، شکیبایی ؛ و انتظار گشایش از ناحیه خداوند عزّوجلّ ، عبادت است.
573. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، تقوا را توشه راهت سازد ؛ گناهت را ببخشاید ؛ و هر جا هستی خوبی را برایت آسان گرداند.
574. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که را تقوا روزی شود ، خیر دنیا و آخرت روزی‌اش شده است.

تشویق به داشتن تقوا

575. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در سختی و راحتی ، از خدا بترس.
576. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدا ترس باش ، و هیچ کار نیکی را کوچک مشمار ، هر چند خالی نمودن (آب) سطل در ظرف تشنه باشد و با برادر دینی‌ات با چهره گشاده دیدار کن.
577. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر جا هستی ، خدا ترس باش ، و در پی گناه ، نیکی کن تا آن را محو کند و با مردم ، خوش اخلاق و نیکو رفتار باش.
578. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در کار نهان و آشکارت ، تو را به ترس از خدای تعالی سفارش می‌نمایم. و هر گاه بدی کردی ، (به دنبال آن) نیکی کن. و از کسی چیزی درخواست نکن. و امانت نگیر. و بین دو نفر قضاوت نکن.
579. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از خدا بترس ؛ زیرا تقوای الهی ، دربردارنده همه نیکی‌هاست.
580. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به قدر طاقت ، تقوای الهی پیشه کن. و خدا را نزد هر سنگ و درختی یاد کن. و هر گاه گناهی از تو سر زد ، بلافاصله توبه کن : توبه پنهانی در برابر گناه پنهانی و توبه آشکار در برابر گناه آشکار.

پرهیزگارترین مردم

581. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پرهیزکارتر از همه مردم کسی است که در نفع و ضررش ، حق را بگوید.

بهترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست

582. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنگر (و بدان) که تو جز به واسطه تقوا و پرهیزکاری بر هیچ سرخ پوست و سیاه پوستی برتری نداری.
583. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای مردم! پروردگارتان یکی و پدرتان یکی ، همه شما از آدم و آدم نیز از خاک آفریده شده است. همانا بزرگوارترین شما ، پرهیزکارترین شماست ، هیچ عربی بر عجمی برتری ندارد مگر به پرهیزکاری.

پرهیزگاران

584. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده به مقام پرهیزکاران نرسد مگر این که مباح را (نیز) به خاطر ترس افتادن در غیرمباح ترک نماید.

معدن پرهیزگاری

585. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چیزی معدنی دارد و معدن پرهیزگاری دل عارفان است.
586. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از معدن‌های پرهیزکاری است که ندانسته‌ها را بیاموزی و به دانسته‌ها ضمیمه کنی وکوتاهی در ازدیاد دانسته‌ها ، مایه نقصان آن است و بهره‌برداری کم از دانسته‌ها ، شخص را در دست‌یابی به ندانسته‌ها بی‌اعتنا می‌سازد.

ثمره تقوا

587. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از دنیا توشه برگیرد ، در آخرت سودش دهد.
588. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از خدا بترسد ، زبانش کند شود و خشمش را فرو نشاند (انتقام نمی‌گیرد).
589. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از خدا بترسد ، خداوند او را از (شر) هر چیزی حفظ می‌نماید.
590. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از خدا بترسد ، خداوند همه چیز را از او می‌ترساند. و هر که از خدا نترسد ، خداوند او را از همه چیز می‌ترساند.
591. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ چیزی را از ترس خدا رها نمی‌کنی ، مگر آنکه خداوند بهتر از آن را به تو عطا خواهد کرد.

بهترین یاور برای تقوا

592. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین یاور برای تقوای الهی ، دارایی است.

آنچه برای پرهیزگار زیان آور نیست

593. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ثروتمندی برای پرهیزکار زیان‌آور نیست. و سلامتی برای پرهیزکار از ثروتمندی بهتر است و پاکی باطن از جمله نعمت‌هاست.

تکلف

نشانه های شخص متکلف

594. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای کسی که بی‌جهت خود را به زحمت می‌اندازد سه نشانه است : در حضور ، چاپلوسی می‌کند ، در غیاب ، غیبت می‌نماید و در مصیبت ، دشنام دهد.

تکلیف

خدا هر کسی را به اندازه توانش تکلیف داده است

595. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : سه کس تکلیف ندارند : دیوانه‌ئ عقل باخته ، تا زمانی که شفا یابد ؛ خوابیده ، تا زمانی که بیدار شود ؛ و طفل ، تا زمانی که بالغ گردد.
596. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از امت من (آثار) خطا ، فراموشی و اجبار ، برداشته شده است.

چاپلوسی

چاپلوسی

597. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر چهره ستایشگران ، خاک بیفشانید.

موارد جایز بودن تملق

598. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چاپلوسی جز برای پدر و مادر و پیشوای عادل روا نیست. نیکویی جز نزد شرافتمند و دین‌دار ، روا نیست.

فروتنی

ترغیب به فروتنی نمودن

599. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند به من وحی فرموده که فروتنی نمایید تا یکی بر دیگری فخر فروشی و تعدی ننماید.
600. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فروتنی کنید که فروتنی یک امر قلبی است و نباید مسلمانی ، مسلمان دیگر را آزار دهد.

نتیجه فروتنی

601. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هشیار باشید! چه بسیارند کسانی که خود را عزیز می‌شمارند در حالی که این کار او را خوار می‌کند و چه بسیارند کسانی که خود را خوار می‌شمارند که البته این کار او را عزیز می‌گرداند.
602. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فروتنی ، مقام بنده را بالا می‌برد پس فروتنی نمایید تا خداوند بر مقامتان بیفزاید. و گذشت ، عزت بنده را زیاد می‌کند پس گذشت کنید تا خداوند شما را عزیز گرداند. و صدقه ، مایه افزایش دارایی است پس صدقه دهید تا خداوند دارایی شما را فزونی بخشد.
603. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فروتنی ، مقام بنده را بالا می‌برد پس ، فروتنی نمایید تا خداوند مقامتان را بالا ببرد. بخشش ، عزت بنده را زیاد می‌کند پس ، بخشش کنید تا خداوند شما را عزیز گرداند. صدقه ، دارایی را افزون کند پس ، صدقه دهید تا خداوند بر شما رحمت نازل فرماید.
604. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : صدقه از دارایی نمی‌کاهد. خداوند عزت بنده بخشنده را افزون می‌کند. و هر که به خاطر خدا فروتنی کند ، خداوند مقامش را بالا برد.
605. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به خاطر خدا فروتنی نماید ، خداوند او را بالا برد. و هرکه تکبر نماید خداوند او را پایین آورد. و هر که به خداقسم دروغ خورد ، خداوند تکذیبش می‌کند.
606. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که میانه‌روی کند ، خداوند بی‌نیازش سازد. و هر که اسراف نماید ، خداوند فقیرش می‌کند. و هر که فروتنی نماید ، خداوند او را بالا برد. و هر که ستمگری کند ، خداوند او را درهم کوبد.

کسی که سزاوار فروتنی است

607. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نسبت به کسی که به تو نیکی کرده ، فروتن باش هر چند غلام حبشی باشد. و از کسی که به تو بدی کرده ، دادخواهی کن هر چند که آزاد قرشی باشد.
608. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در برابر استاد و شاگرد خود ، فروتن باشید و از دانشمندان گردن‌کش نباشید.
609. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با فقیران ، فروتنی و هم‌نشینی کنید تا از بزرگان الهی گردیده و از تکبر به دور باشید.

توبه

توبه

610. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : خداوند ، قاتل مؤمن را به توبه موفّق نمی‌کند.
611. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشنودی خداوند از توبه بنده‌اش بیشتر از خوشحالی یکی از شماهاست در وقتی که شتر گم شده‌اش را در بیابان می‌یابد.
612. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشنودی خداوند از توبه بنده‌اش از خشنودی عقیمی که بچه‌دار می‌شود ؛ گم کرده‌ای که می‌یابد ؛ و تشنه‌ای که به آب می‌رسد ، بیشتر است.
613. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشنودی خداوند از توبه شخص توبه کار از خشنودی تشنه‌ای که به آب می‌رسد ؛ عقیمی که بچه‌دار می‌شود ؛ و گم کرده‌ای که می‌یابد ، بیشتر است. بنابراین ، هر کس با توبه خالص به سوی او بازگردد ، خداوند خطاها و گناهان او را از یاد دو فرشته نگهبان و هم‌چنین اعضای وی و همه نقاط زمین به فراموشی می‌سپارد.

حقیقت توبه

614. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : توبه کردن از گناه این است که به سوی آن باز نگردی.

تشویق به توبه کردن

615. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه مرتکب گناهی شدی ، بی درنگ در پی آن توبه کن ؛ توبه پنهانی از گناه پنهانی و توبه آشکار از گناه آشکار.
616. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به سوی خدای تعالی توبه و بازگشت نمایید ؛ زیرا من هر روز صد بار به سوی او توبه می‌کنم.
617. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیش از مرگ ، به سوی پروردگارتان توبه کنید. و پیش از اشتغال و گرفتاری ، به کارهای نیک بپردازید.
618. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به قدر طاقت ، تقوای الهی پیشه کن. و خدا را نزد هر سنگ و درختی یاد کن. و هر گاه گناهی از تو سر زد ، بلافاصله توبه کن : توبه پنهانی در برابر گناه پنهانی و توبه آشکار در برابر گناه آشکار.

پشیمانی نوعی توبه است

619. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند بداند که بنده‌ای از گناهش پشیمان گشته ، پیش از استغفار او را می‌آمرزد.
620. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که خطایی یا گناهی مرتکب شود سپس پشیمان گردد ، همان کفاره‌اش محسوب می‌شود.
621. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پشیمانی ، توبه است. و توبه کننده از گناه مانند کسی است که گناه ندارد.

درب توبه باز است

622. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای توبه دری در مغرب است که وسعت آن به مقدار هفتاد سال راه پیمودن می‌باشد و پیوسته باز است تا این که برخی از آیات الهی نمایان گردد (مانند) طلوع خورشید از مغرب (قیامت برپا شود).

توبه نصوح

623. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : توبه نصوح ، همان پشیمانی از گناه است ، آن گاه که گناه از تو صادر شود سپس از خدای تعالی آمرزش بخواهی و هرگز پی آن نروی.

ثمره توبه

624. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که از گناه توبه می‌کند مانند کسی است که اصلاّ گناه ندارد ، و هر گاه خداوند بنده‌ای را دوست بدارد ، هیچ گناهی او را زیان نمی‌رساند (گرفتار گناه نمی‌شود).
625. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که از گناه توبه می‌کند مانند کسی است که اصلاّ گناه ندارد و کسی که از گناه آمرزش خواهد در حالی که اصرار بر گناه دارد مانند کسی است که پروردگارش را مسخره می‌نماید. و هر کس مسلمانی را آزار دهد ، به اندازه نخلستانها ، گناه بر او نوشته می‌شود.

برای هر گناهی توبه ای است

626. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گناهی نزد خداوند توبه‌ای دارد جز بداخلاقی ؛ زیرا بداخلاق از گناهی توبه نکرده به گناه بدتر از آن بازمی‌گردد.

پذیرش توبه

627. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای توبه دری است که فاصله بین دو لنگه آن به وسعت مشرق و مغرب می‌باشد و آن در ، مادامی که خورشید از مغرب طلوع نکرده (قیامت نشده) بسته نمی‌شود.
628. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر آن قدر گناه کنید که گناهانتان تا آسمان رسید سپس توبه نمایید ، باز خداوند توبه شما را می‌پذیرد.

چه زمانی توبه پذیرفته می شود

629. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی توبه بنده را مادامی که جان به لب نرسیده ، می‌پذیرد.
630. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پس از مرگ ، (دیگر) جای عذرپذیری نیست.

کسی که توبه او پذیرفته نمی شود

631. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند توبه را بر هر بدعت‌گذاری ممنوع ساخته است.

یگانگی خدا

نتیجه کسی که صادقانه شهادت بگوید

632. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشحال باشید و به دیگران نیز مژده دهید که هر کسی صادقانه شهادت دهد که معبودی جز الله نیست ، وارد بهشت می‌گردد.

توفیق

فضیلت توفیق بر عقل

633. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کم‌توفیقی بهتر از بسیاری عقل است. عقل در کار دنیا زیان است (حیف است که عقل در راه کسب دنیا به کار گرفته شود) ولی عقل و خردورزی در کار دین مایه سرور است.

توکل

آداب توکل

634. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زانوی شتر را ببند و توکل کن (در کارها عزم خویش را جزم کرده و با توکل به خدا اقدام کن).
635. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شتر را ببند و بر خدا توکل کن.

نتیجه توکل

636. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به شایستگی بر خدای تعالی توکل نمایید ، خداوند روزی شما را می‌رساند چنانچه مرغان را روزی می‌دهد ؛ که صبح گرسنه‌اند و شب سیر.
637. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از همه چیز بریده و به خدا بپیوندد ، خداوند تمام مخارج او را تامین می‌نماید و از جایی که گمان نمی‌برد روزی‌اش می‌دهد. و هر که (از خدا بریده و) به دنیا بپیوندد ، خداوند او را به دنیا واگذار می‌کند.

تهمت

تهمت

638. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به مؤمنی نسبت کفر دهد ، مانند این است که او را کشته باشد.

نکوهش تهمت

639. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دزد زده ، آن قدر افراد بی‌گناه را متهم می‌سازد که جرم خودش از دزد بزرگ‌تر گردد.

فرجام تهمت زدن

640. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که درباره شخصی چیزی که در او نیست بگوید تا معیوبش نماید ، خداوند او را در آتش جهنم محبوس دارد تا این که گفته خویش را ثابت کند.

آنچه موجب تهمت می‌شود

641. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که با متهمان همنشین گردد ، به تهمت سزاوارتر است.

ثواب

خداوند به مؤمن ظلم نمی کند

642. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی در نیکی به مؤمن ستم نمی‌کند (او را از نیکی محروم نمی‌سازد) ؛ در دنیا به او نیکی عطا فرموده و در آخرت نیز ثوابش می‌دهد. اما کافر در دنیا به خاطر نیکی‌هایش روزی می‌خورد ، همین که به آخرت رسید ، دیگر هیچ کار نیکی ندارد تا بدان پاداش یابد.

همسایه

همسایه

643. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آنچه برای خود می‌پسندی ، برای دیگران بپسند تا مؤمن (حقیقی) باشی و در همسایگی نیکو مرام باش تا مسلمان (حقیقی) باشی.
644. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره همسایه به شما سفارش می‌نمایم.

محدوده همسایگی

645. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محدوده‌ئ همسایگی تا چهل خانه است.

خوش همسایگی

646. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حرمت همسایه بر همسایه مانند حرمت خون اوست.
647. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوش همسایگی ، شهرها را آباد و عمرها را طولانی می‌کند.
648. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : صله رحم ، خوش اخلاقی و خوش همسایگی ؛ شهرها را آباد و عمرها را زیاد می‌کند.
649. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه اگر مرد با ده زن زنا نماید ، برای او از زنای با زن همسایه ، بهتر است. و هر آینه اگر مرد از ده خانه دزدی نماید ، برای او از دزدی کردن از خانه همسایه ، آسان‌تر است.
650. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیوسته جبرئیل درباره همسایه به من سفارش می‌نمود به طوری که گمان کردم همسایه ارث خواهد برد.
651. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به خداوند و آخرت ایمان دارد ، باید همسایه‌اش را گرامی دارد.

حق همسایه

652. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همسایه در خرید خانه همسایه نسبت به دیگران مقدم است.
653. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همسایه در خرید از همسایه‌اش ، بر دیگران مقدم است و اگر غائب باشد در صورتی که راه خانه آنها یکی است ، باید منتظر او بماند.
654. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق همسایه این است که اگر مریض شد ، عیادت کنی ؛ اگر مُرد ، تشییع نمایی ؛ اگر از تو قرض طلب کند ، به او بدهی ؛ اگر خیری به او رسید ، تهنیت گویی ؛ اگر مصیبتی بر او وارد شد ، تعزیت‌گویی ؛ و ساختمان خود را از ساختمان او بالاتر نبری تا جریان باد را بر او مسدود نمایی.
655. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همسایه حقی دارد.
656. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که سیر باشد در حالی که همسایه‌اش گرسنه است ، مؤمن نیست.

اول همسایه سپس خرید خانه

657. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیش از خرید خانه ، همسایه (خوب) ، و پیش از سفر ، رفیق (خوب) جستجو کنید.
658. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همسایه را پیش از (خرید) خانه (باید شناخت) ؛ رفیق را پیش از راه (افتادن باید جست) ؛ و توشه را پیش از سفر (باید تهیه کرد).

آزردن همسایه

659. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که همسایه‌اش از بدی‌های او درامان نباشد ، مؤمن نیست.

جویا شدن از حال همسایه

660. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نباید مؤمن بدون همسایه‌اش سیر باشد.
661. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که سیر بخوابد در حالی که می‌داند همسایه‌اش گرسنه است ، به من ایمان نیاورده است.

اقسام همسایگان

662. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همسایگان سه قسمند : همسایه‌ای که یک حق دارد که او کمترین حق همسایگی را داراست ؛ همسایه‌ای که دو حق دارد ؛ و همسایه‌ای که سه حق دارد ؛ اما قسم اول ، همسایه مشرک است که هیچ رابطه خویشاوندی ندارد و تنها حق همسایگی دارد. اما قسم دوم ، همسایه مسلمان است که او حق اسلام و حق همسایگی دارد. و اما قسم سوم ، همسایه مسلمان و خویشاوند است که او حق اسلام ، حق همسایگی و حق خویشاوندی ، هر سه را داراست.

بهترین همسایگان نزد خدا

663. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین یاران نزد خداوند ، سودمندترین آنان برای رفیقش است. و بهترین همسایگان نزد خدا سودمندترین آنان برای همسایه‌اش است.

مجادله کردن

پرهیز از جدال

664. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از بگو مگو ، بسیار درخواست کردن و تلف کردن مال ، دوری کن.

نکوهش مجادله کردن

665. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مجادله درباره‌ئ قرآن ، کفر است.

مجادله نکوهیده

666. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که ناآگاهانه در مناقشه‌ای مجادله کند ، پیوسته مورد خشم الهی است تا این که (از جدال) دست بردارد.

جماع

آداب جماع کردن

667. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هنگام هم بستر شدن با همسر یا کنیز خویش به عورتش نگاه نکنید ؛ زیرا این کار ، مایه کوری است.

جماعت

جماعت

668. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (وحدت و) جماعت ، مایه رحمت ، و تفرقه ، موجب عذاب است.
669. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که یک وجب از جماعت دوری کند ، خداوند طوق اسلام را از گردنش برمی‌دارد.
670. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از جماعت دوری کند ، به مرگ جاهلیت مرده است.

دست خدا با جماعت است

671. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اجتماع دو نفر از تنهایی ، سه نفر از دو نفر و چهار نفر از سه نفر بهتر است. بنابراین ، همواره با جماعت بودن و یکپارچگی را حفظ کنید.
672. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دست خداوند همراه جماعت است.

زیبایی

زیبایی

673. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما به کسی که از جهت مالی و جسمی از او بالاتر است می‌نگرد ، باید به کسی که از او پایین‌تر است بنگرد (در امور مادی همیشه خود را با پایین‌تر از خودت مقایسه کن).
674. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی زیباست و زیبایی را دوست دارد ، بخشنده است و بخشندگی را دوست دارد ، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد.
675. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زیبایی ، مطابق حق سخن گفتن است. و کمال ، مطابق راستی رفتار کردن است.

آفت جمال

676. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرکشی آفت شجاعت ، تفاخر آفت شرافت (فامیلی) منّت آفت گشاده دستی ، خودپسندی آفت زیبایی ، دروغ آفت سخن ، فراموشی آفت دانش ، سفاهت آفت بردباری ، اسراف آفت بخشش و هوس آفت دین‌داری است.

زیبایی انسان

677. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زیبایی مرد ، در زبان اوست.

زیبایی قرآن

678. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : برای هر چیزی زیبایی هست وزیبایی (قرائت) قرآن ، صوت خوش است.

جن

جن

679. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جن کسی را که در خانه‌اش ، اسب اصیلی دارد ، مخبّط و لگدمال نمی‌کند.

اقسام جن

680. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند عزّوجلّ جن را سه قسم آفرید : قسم اول ؛ مارها ، عقرب‌ها و حشراتند. قسم دوم ؛ مانند باد در هوا روانند. قسم سوم ؛ حساب و عقاب دارند و خداوند انسان را نیز سه قسم آفرید : قسم اول ؛ مانند حیواناتند. قسم دوم ؛ دارای جسم آدمی ولی روح شیطانی‌اند. قسم سوم ؛ در سایه خداوند هستند آن روزی که سایه‌ای جز سایه او نیست.

بهشت

بهشت

681. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : میان بنده و بهشت هفت عقبه فاصله است که آسان‌ترین آنها ، مرگ و سخت‌ترین آنها ، توقف در پیشگاه خدای تعالی آن هنگامی که ستمدیدگان ، دامن ستمگران را می‌گیرند.
682. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت و جهنم از بند کفشتان به هر یک از شما نزدیک‌تر است.
683. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چیزی مانند جهنم ندیدم که گریزنده‌اش خواب باشد و چیزی مانند بهشت ندیدم که طالب آن خواب باشد.

صفت بهشت

684. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در بهشت ، چیزهایی هست که آنها را نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه بر قلب کسی خطور کرده است.
685. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ساختمان بهشت ، خشتی از نقره و خشتی از طلا ؛ ملاط (گِل) آن ، مشک اذفر ؛ سنگریزه آن لؤلؤ و یاقوت ؛ و خاک آن زعفران است. و هر که وارد آن شود پیوسته متنعم و از بدبختی به دور است ؛ جاودانه است و نمی‌میرد ؛ لباسهایشان کهنه نمی‌گردد ؛ و جوانی‌شان پایان ندارد.
686. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در بهشت چیزهایی (نعمت‌هایی) است که نه چشمی دیده ، نه گوشی شنیده و نه بر خاطر کسی گذشته است.
687. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هر آینه یک سحرخیزی یا شب زنده‌داری در راه خدا از دنیا و آنچه در آن می‌باشد ، بهتر است. و هر آینه به اندازه کمان یا جای پای یکی از شما در بهشت از دنیا و آنچه در آن می‌باشد ، بهتر است. و اگر یکی از زنان بهشتی به روی زمین درخشش نماید ، هر آینه میان آسمان و زمین را خوش‌بو و نورانی می‌کند و سرپوش آن از دنیا و آنچه در آن می‌باشد ، بهتر است.
688. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی بهشت را سفید آفرید و محبوب‌ترین چیز (رنگ) نزد خدا ، سفیدی است.

خانه سخاوتمندان

689. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در بهشت ، خانه‌ای است که آن را خانه سخاوتمندان نامند.
690. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت ، خانه سخاوتمندان است.

خانه شادی

691. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در بهشت ، خانه‌ای است که آن را خانه شادی نامند و تنها کسانی که یتیمان مؤمنان را خوشحال نمایند در آن وارد می‌گردند.

بهای بهشت

692. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جبرییل به من گفت که خدای تعالی می‌فرماید : (کلمه) «لااله‌الا الله» قلعه من است ؛ هر که در آن وارد شود از عذاب من درامان خواهد بود.

درجات بهشت

693. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در بهشت ، صد طبقه و مقام است که اگر همه جهانیان در یکی از آنها جمع شوند ، در آن جای گیرند.
694. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت دارای صد درجه (و طبقه) است که میان دو طبقه آن فاصله بین آسمان و زمین است.
695. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت دارای صد درجه (و طبقه) است که میان دو طبقه آن ، مسافت پانصد سال راه است.
696. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت دارای صد درجه (و طبقه) است که اگر جهانیان در یکی از آنها اجتماع کنند ، گنجایش دارد.
697. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در بهشت ، مقامی است که تنها غم‌خواران بدان می‌رسند.

بازار بهشت

698. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در بهشت ، بازاری است که در آن فقط تصویر مردان و زنان ، خرید و فروش می‌شود. هر گاه مردی به تصویری علاقه داشت ، وارد آن می‌گردد.

راه بهشت

699. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای هر چیزی راهی است و راه بهشت ، دانش است.

کلید بهشت

700. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چیزی کلیدی دارد و کلید بهشت ، دوستی مستمندان و فقیران است.

کسانی که بهشت برایشان واجب است

701. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شما نسبت به رعایت شش صفت پیش من متعهد شوید تا بهشت را برایتان ضمانت کنم : در تقسیم ارث به یکدیگر ستم نکنید ، (حتی درباره خودتان) با مردم به عدالت رفتار کنید ، در جنگ با دشمنتان نهراسید ، در غنیمت‌های خودتان خیانت ننمایید ، ستمگرانتان را از ظلم بر ستمدیدگان منع کنید.
702. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر شش چیز را برای من تعهد کنید ، بهشت را برایتان تضمین می‌کنم : هرگاه یکی از شما سخنی گفت ، دروغ نگوید ؛ وعده داد ، تخلف نکند ؛ امانت گرفت ، خیانت نکند ؛ چشمانتان را (از نگاه حرام) ببندید ؛ دستانتان را (از کار حرام) باز دارید و عورت خود را از (حرام) حفظ کنید.
703. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جز رحیم و مهربان به بهشت نمی‌رود.
704. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کیست که تعهد کند این که از مردم چیزی نخواهد و من برایش بهشت عهده‌دار شوم؟.
705. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند شر دهان و عورت هر که را حفظ نماید ، به بهشت می‌رود.

کسانی که بهشت بر آنها حرام شده است

706. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی بهشت را بر هر ریاکاری حرام نموده است.
707. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند بهشت را بر سه کس حرام نموده است : شراب خوار ، بدرفتاری کننده با پدر و مادر ؛ و دیوثی که شخص پلید را در بین خانواده‌اش راه دهد.
708. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه کس هرگز وارد بهشت نمی‌شوند : دیوث ؛ زنان مردنما ؛ و شراب خوار.
709. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه کس وارد بهشت نمی‌شوند : عاق پدر و مادر ؛ دیوث ؛ و زنان مردنما.
710. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه کس وارد بهشت نمی‌شوند : شراب خوار ؛ قطع کننده رحم ؛ و تصدیق کننده سحر و جادو.
711. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ورود هر بدزبانی به بهشت حرام است.
712. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، بهشت را ، به هر بدزبانی که نسبت به گفته‌ها و شنیده‌ها بی‌مبالات است ، حرام نموده است.
713. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از ناحیه خدای تعالی سوگند یاد شده که هیچ بخیلی به بهشت وارد نمی‌شود.
714. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیله‌گر و بخیل به بهشت نمی‌روند.
715. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدسیرت به بهشت نمی‌رود.
716. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده‌ای که همسایه‌اش از بدی‌های او در امان نیست ، به بهشت نمی‌رود.
717. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قطع کننده رحم به بهشت نمی‌رود.
718. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تهمت زن به بهشت نمی‌رود.

کسی که بوی بهشت را نمی یابد

719. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به سه کس بوی بهشت نمی‌رسد : مردی که خود را به غیر پدرش نسبت دهد ؛ مردی که بر من دروغ بندد ؛ و مردی که برخلاف دیده‌اش (سخن) دروغ گوید.
720. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بوی بهشت از فاصله پانصد سالی پیداست و کسی که با عمل آخرتی به دنبال دنیا باشد ، آن را درنمی‌یابد.

عوامل رفتن به بهشت

721. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای این که باسلام و امنیت وارد بهشت گردید ؛ سلام را آشکار ، اطعام غذا ، صله رحم کرده و هنگام شب که مردم خوابند ، نماز بخوانید.
722. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی به بهشت می‌رود که آرزویش می‌کند و کسی از جهنم اجتناب می‌کند که از آن بیم دارد و خداوند به کسی رحم می‌نماید که او نیز رحم کند.
723. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به سه چیز قایل شود (اعتقاد داشته باشد) به بهشت وارد می‌گردد : آن که خداوند را پروردگار ، اسلام را دین و محمد را پیغمبر خود بداند. و چهارمی جهاد در راه خداوند عزّوجلّ است که فضیلتی به اندازه مابین آسمان و زمین دارد.
724. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه ویژگی در هر کس باشد ، خداوند او را در کنف حمایتش پناه داده و رحمتش را بر او گسترانده و (سرانجام) به بهشت وارد می‌کند : آن که هر گاه به او عطا شود ، سپاس گزارد ؛ هر گاه قدرت یابد ، عفو کند ؛ و هر گاه خشمگین شود ، کوتاه بیاید.
725. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که سه چیز را داشته باشد ، خداوند او را روزی که هیچ سایبانی جز سایبان خدا نیست ، در زیر سایه عرش نگه می‌دارد : وضوی با زحمت گرفتن ؛ در تاریکی‌ها به مساجد رفتن ؛ و غذا دادن به گرسنه.
726. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه ویژگی در هر که باشد ، خدای تعالی او را در کنف حمایتش پناه داده و به بهشت وارد می‌نماید : مدارا با ناتوان ؛ مهربانی با پدر و مادر ؛ و نیکی با زیردست.
727. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت زیر پای مادران است.
728. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت زیر سایه شمشیرهاست.
729. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت ، جایگاه هر توبه‌کار ، و رحمت ، جایگاه هر وقف‌گزار است.
730. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که مشتاق بهشت است ، به سوی نیکی‌ها می‌شتابد. و هر که از آتش جهنم بهراسد ، از شهوات دوری می‌کند. و هر که در انتظار مرگ است ، از لذت‌ها چشم می‌پوشد. و هر که در دنیا زاهد باشد ، مصیبت‌ها بر او آسان گردد.
731. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دوست دارد که در دل بهشت جای گیرد ، باید با جماعت باشد.
732. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شما نسبت به شش چیز پیش من متعهد شوید تا بهشت را برایتان ضمانت کنم : راستگویی در گفتار ، وفای به وعده ، ادای امانت ، نگهداری دامن (از آلودگی) ، بستن نگاههای (حرام) و بازداری دستان (از کارهای ناپسند).
733. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همانا درهای بهشت زیر سایه شمشیرها گشوده می‌شود.
734. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای‌تعالی‌با یک‌تیر ، سه نفر را به بهشت می‌برد ؛ سازنده تیر که آن را به قصد استفاده در راه خیر می‌سازد ، آن که تیر را می‌اندازد و آن که تیر را در اختیار تیرانداز قرار می‌دهد.
735. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی به خاطر یک لقمه نان و یک مشت خرما و مانند آن که به فقیر داده می‌شود ، سه نفر را به بهشت می‌برد ؛ صاحبخانه را که فرمان داده ، زنی که آن را آماده ساخته و خادمی که آن را به کام فقیر رسانده است.

بهشت پوشیده از ناخوشی هاست

736. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت با ناملایمات و سختی‌ها ولی جهنم با شهوات و لذات پوشیده است.

نخستین کسانی که وارد بهشت می‌شوند

737. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیکوکاران و بدکاران آخرت همان نیکوکاران و بدکاران دنیا هستند و (بدان که) نیکوکاران نخستین کسانی‌اند که وارد بهشت می‌گردند.
738. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نخستین کسانی که به بهشت دعوت می‌شوند ، بسیار ستایشگران خدایند.

آنچه در دو نمای بهشت نوشته شده است

739. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وارد بهشت شدم ، آن‌گاه دیدم که در دو نمای آن سه سطر با طلا نوشته شده است : سطر اول ، «معبودی جز الله نیست و محمدصلی الله علیه وآله فرستاده خداست» ؛ سطر دوم ، «آنچه پیش فرستادیم ، یافتیم و آنچه خوردیم ، سود بردیم و آنچه جا گذاشتیم ، زیان کردیم» ؛ و سطر سوم ، «امت گناه‌کار و پروردگار آمرزنده».

آنچه از دنیا در بهشت است

740. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جز نامی از آنچه در دنیا هست چیزی در بهشت نیست (نعمت‌های بهشتی بالاتر از اینهاست).

آنچه به عرش آویخته شده است

741. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز به عرش آویخته‌اند : خویشاوندی ، گوید : خدایا! من به تو وابسته‌ام پس ، بریده نشوم ؛ امانت ، گوید : خدایا! من به تو وابسته‌ام پس ، به من خیانت نشود ؛ و نعمت ، گوید : خدایا! من به تو وابسته‌ام پس ، مورد کفران قرار نگیرم.

بهشتیان

742. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زنان ، کمترین ساکنان بهشتند.
743. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بیشتر بهشتیان ، ابلهانند.
744. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : ترس از خدا واخلاق زیبا ، بیشتر از هر چیز مردم را راهی بهشت می‌گرداند.
745. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشتیان ، صاحبان غرفه‌های بالای بهشتی را می‌بینند همان طوری که شما ستارگان آسمان را می‌بینید.
746. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر یکی از زنان بهشت ، خود را به زمین بنمایاند ، هر آینه زمین را از بوی مشک پُر کرده و نور خورشید و ماه را محو می‌نماید.

صفت نعمت بهشتیان

747. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر نعمتی زوال‌پذیر است مگر نعمت بهشتیان و هر اندوهی ، قطع شدنی است مگر اندوه جهنمیان.

سخاوت

سخاوت

748. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی بخشنده است و بخشندگی را دوست دارد و اخلاق عالی را دوست ولی اخلاق پست را دشمن دارد.
749. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی خوشبو است و بوی خوش را دوست دارد ، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد ، بزرگوار است و بزرگواری را دوست دارد ، بخشنده است و بخشندگی را دوست دارد. بنابراین ، آستانه خانه‌هایتان را پاکیزه نگهدارید تا به یهودیان شباهت نداشته باشید.

آفت سخاوت

750. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرکشی آفت شجاعت ، تفاخر آفت شرافت (فامیلی) منّت آفت گشاده دستی ، خودپسندی آفت زیبایی ، دروغ آفت سخن ، فراموشی آفت دانش ، سفاهت آفت بردباری ، اسراف آفت بخشش و هوس آفت دین‌داری است.

مبارزه

مبارزه

751. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پاکیزه‌ترین کسب مرد مسلمان ، تیراندازی او در راه خداست.

حقیقت جهاد

752. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جهاد (صرفاً) شمشیر زدن مرد در راه خدای تعالی نیست ، بلکه هر کس پدر ، مادر و فرزندش را سرپرستی نماید ، او در حال جهاد است و نیز هر کس خود را اداره نموده و از محتاج شدن به مردم حفظ کند ، او در حال جهاد است.

فضیلت مبارزه در راه خدا

753. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه یک ساعت به صف ایستادن در راه خدا از عبادت شصت سال ، بهتر است.
754. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تازیانه بستن یکی از شما در بهشت از آنچه میان آسمان و زمین می‌باشد ، بهتر است.

فضیلت نگهبانی

755. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : یک شب نگهبانی در راه خداوند عزّوجلّ از شب‌زنده‌داری هزار شب که روزش هم روزه باشد ، بهتر است.
756. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر دو چشم ، آتش جهنم حرام است : چشمی که از ترس خدا بگرید و چشمی که در برابر کفار از اسلام و مسلمانان نگهبانی کند.

تشویق بر مبارزه

757. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جهاد (و تلاش) کنید تا سالم و بی‌نیاز گردید.
758. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با مال و جان و زبانتان به جهاد با مشرکان برخیزید.

اقسام جهاد

759. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جهاد ، چهار قسم است : امر به معروف ؛ نهی از منکر ؛ راستی در موقع صبر (و سختی) ؛ و تنفر از فاسق.

محبوب ترین مبارزه نزد خدا

760. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محبوب‌ترین مبارزه نزد خدا ، گفتن سخن حق در مقابل پیشوای ستمگر است.
761. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین جهاد سخن حق گفتن نزد پادشاه ستمگر است.
762. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین مجاهد کسی است که روز را بدون اندیشه ظلم بر دیگری آغاز نماید.
763. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بزرگ‌ترین جهاد ، مبارزه با نفس و تمایلات خود است.

آثار مبارزه

764. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همانا درهای بهشت زیر سایه شمشیرها گشوده می‌شود.

مبارزه و جهاد اوج مسلمانی است

765. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اوج مسلمانی ، جهاد در راه خداست که جز مسلمانان برتر ، به آن (مقام) نرسند.

مبارزه برای مردان مقرر شده است

766. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی غیرت و تکبر (در مقابل نامحرمان) را بر زنان و جهاد (در راه خدا) را بر مردان مقرر فرموده است ؛ هر یک از آنان از روی ایمان و امتحان (در این راه) شکیبایی ورزد ، ثواب شهید دارد.

مبارزه زن

767. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حج ، جهاد هر ناتوانی است. و جهاد زن ، نیکو شوهرداری کردن است.

مجاهد

768. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شمشیرها ، کلیدهای بهشتند.

فضیلت مبارزه کنندگان

769. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی بر مجاهدان جنگ بدر نظر افکند و فرمود : هر گونه می‌خواهید رفتار کنید ، همانا شما را بخشیدم.

مجاهد کسی است که با نفس خویش مبارزه کند

770. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مجاهد کسی است که در راه اطاعت الهی با نفس خویش مبارزه نماید.

نتیجه کمک کردن به مبارزین

771. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی با یک تیر ، سه نفر را به بهشت می‌برد ؛ سازنده تیر که آن را به قصد استفاده در راه خیر می‌سازد ، آن که تیر را می‌اندازد و آن که تیر را در اختیار تیرانداز قرار می‌دهد.

برای زنان مبارزه کنندگان حرمت است

772. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حرمت زنان مجاهدان بر غیر مجاهدان مانند حرمت مادرانشان است ؛ هر مردی از غیر مجاهدان درباره خانواده‌ای از مجاهدان خیانتی بنماید ، او را در روز قیامت به پای دارند و به مجاهد گویند : او درباره خانواده تو خیانت کرده ، از کارهای نیک او هر چه می‌خواهی ، برگیر. وی نیز از اعمال او هر چه خواست برگیرد. پس (ای خیانت کاران!) چه گمان کردید؟

نادانی

نادانی

773. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کارها ، شناخت خداست ؛ کار آگاهانه چه کم و چه زیادش برای تو مفید است ولی کار از روی نادانی ، کم و زیادش هیچ فایده‌ای برای تو ندارد.
774. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر جهل تو همین بس که هر چه را می‌دانی ، آشکار سازی.

تشویق به رها کردن جهل

775. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که نادانی را رها کند ؛ زیادی را ببخشد ؛ و به عدالت رفتار نماید.

صفت جاهل

776. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نادان بر معاشران ستم ؛ بر زیردستان تعدی ؛ به بزرگان تکبر ؛ و بدون فرق گذاشتن (بین خوب و بد) سخن می‌گوید.

وای بر جاهل از عالم

777. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وای بر عالم از جاهل! و وای بر جاهل از عالم!.

چاره نادانی

778. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چاره نادانی ، پرسش است.

دوزخ

دوزخ

779. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت و جهنم از بند کفشتان به هر یک از شما نزدیک‌تر است.
780. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جهنم به امور شهوانی و بهشت به مکروهات پوشانده شده است.
781. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر خدا گران است که جان دو دختر بنده مسلمانی را بگیرد ، آن گاه او را به جهنم ببرد.
782. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر گرزی از آهن جهنم در زمین قرار گیرد ، همه جهانیان جمع شوند نمی‌توانند آن را از زمین بردارند. و اگر کوهی را با گرزی از آهن جهنم بکوبند آن طوری که اهل جهنم را می‌کوبند ، هر آینه کوه ریزریز شده و غبار می‌گردد.
783. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چیزی مانند جهنم ندیدم که گریزنده‌اش خواب باشد و چیزی مانند بهشت ندیدم که طالب آن خواب باشد.

تشویق به نگهداری خویش از آتش جهنم

784. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرکسی باید روی خویش را از آتش جهنم نگه دارد هر چند به وسیله (صدقه دادن) پاره خرمایی باشد.

صفت آتش جهنم

785. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آتش این دنیای شما یک جزئی از هفتاد جزء آتش جهنم است. و همین یک جزء اگر دو مرتبه با آب خاموش نگردیده بود ، (به خاطر شدّت حرارت) از آن نمی‌توانستید بهره‌مند شوید. و این جزء از خدا می‌خواهد که دوباره او را به جهنم بازنگرداند.
786. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر پاره‌ای از شعله‌های جهنم در مشرق قرار گیرد ، آن که در مغرب است حرارت آن را درمی‌یابد.

درهای جهنم

787. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای جهنم دری است که تنها کسی که خشم خود را با نافرمانی خدا چاره می‌کند ، از آن وارد می‌گردد.
788. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جهنم ، دری دارد که از آن ، جز کسی که خشمش را با نارضایتی خدای تعالی فرونشانده وارد نمی‌گردد.

آنچه دور می کند از آتش

789. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چهار ویژگی است که خدای تعالی دارندگان آن را از آتش جهنم و شر شیطان باز می‌دارد : آن که هنگام رغبت ، بیم ، شهوت و غضب ، بر نفس خویش مسلّط باشد.
790. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی به بهشت می‌رود که آرزویش می‌کند و کسی از جهنم اجتناب می‌کند که از آن بیم دارد و خداوند به کسی رحم می‌نماید که او نیز رحم کند.

کسانی که از آتش جهنم پوشانده نمی شوند

791. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه کس از آتش جهنم پوشانده نمی‌شوند : منت‌گذار ، عاق پدر و مادر ؛ و شراب خوار.

کسی که آتش جهنم بر او حرام می‌شود

792. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی کسی را که ذکر «لااله‌الاالله» را صرفاً به قصد (خشنودی) خدا بگوید ، بر آتش جهنم حرام نموده است.
793. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آتش جهنم ، جز سجده گاه ، تمام بدن آدمیزاد را می‌سوزاند ؛ زیرا خداوند عزّوجلّ سوزاندن سجده گاه را بر آتش جهنم حرام فرموده است.
794. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جهنم بر چشمی که از ترس خدا بگرید ؛ در راه خدا بیدار ماند ؛ از محرمات الهی پوشانده شود ؛ یا در راه خدا در آید ، حرام است.
795. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو چشم را آتش جهنم هرگز نمی‌سوزاند : چشمی که از ترس خدا بگرید وچشمی که شبانه درراه‌خدانگهبانی دهد.

کسی که از آتش بیرون می آید

796. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اما جهنمیانی که در آتش جاودانه‌اند ، مرگ و زندگی برای آنان معنی ندارد ولی کسانی که به خاطر گناهانشان در آتش افتاده‌اند ؛ آتش جهنم آنان را می‌میراند تا این که ذغال شوند ، آن گاه درباره ایشان اجازه شفاعت داده می‌شود ، سپس گروه گروه آنان را آورده و بر کنار نهرهای بهشتی می‌افکنند ، آن گاه ندا می‌دهند : ای اهل بهشت! بر آنان (آب) بپاشید. در نتیجه ، آنان همانند دانه‌ای که در گذرگاه سیل بوده از نو می‌رویند.

عوامل رفتن به آتش

797. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو شکاف ، بیشتر از هر چیز مردم را به جهنم می‌برند : دهان و عورت.

آتش دوزخ پوشیده از شهوات است

798. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهشت با ناملایمات و سختی‌ها ولی جهنم با شهوات و لذات پوشیده است.

آسان ترین عذاب

799. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آسانترین عذاب جهنمیان ، عذاب کسی است که در اثر حرارت کفش آتشین بر پایش ، مغزش به جوش می‌آید.
800. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت ، آسان‌ترین عذاب از آن کسی است که بر کف پاهایش دو قطعه آتش نهند به طوری که مغز سرش به جوش آید.

بیشترین اهل جهنم

801. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بیشتر جهنمیان ، زنان هستند.

صفات اهل جهنم

802. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا تو را باخبر سازم که چه کسانی اهل جهنم هستند؟ هر کس که متکبر ، خودخواه ، گردنکش ، حریص و بخیل باشد.

خوراک دوزخیان

803. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر دلوی از آشامیدنی جهنم را در دنیا بریزند ، اهل دنیا متعفن می‌شوند.
804. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر قطره‌ای از زقوم در دنیا بیفتد ، هر آینه زندگی اهل دنیا را تباه می‌سازد. پس ، چگونه است حال کسی که زقوم ، غذایش باشد؟.

وصف کسانی که در دوزخ جاویدانند

805. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به اهل جهنم گفته شود که به شماره ریگ‌های دنیا در جهنم خواهید ماند ، به این خبر خوشحال شوند ولی اگر به اهل بهشت گفته شود که به شماره ریگ‌های دنیا در بهشت خواهید ماند ، غمگین شوند ولیکن بهشت برای آنان ابدی است.

نیاز

نیاز

806. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در جستجوی نیازمندی‌ها ، عزت نفس داشته باشید ؛ زیرا جریان کارها با تقدیر و اندازه است.
807. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که غمی از غم‌های دنیا را از مسلمانی دور کند ، خداوند غمی از غم‌های روز قیامت را از او برطرف می‌کند. و هر که بر تنگ‌دستی ، آسان بگیرد ، خداوند در دنیا و آخرت بر او آسان بگیرد. و هر که بر مسلمانی رازپوشی کند ، خداوند در دنیا و آخرت درباره او رازپوشی نماید.
808. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از بهترین اعمال ، شاد کردن مؤمن است ؛ یعنی قرضش را بپردازی ، حاجتش برآوری و رنجی را از او برطرف نمایی.

آداب درخواست نیاز

809. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما از برادر دینی‌اش حاجتی می‌طلبد ، قبلاً با ستایش بر کول او بار سنگین نزند (حمارش نکند).

برآوردن نیاز مؤمن

810. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه اگر برادر مؤمن خویش را بر حاجتش یاری نمایم در نزد من از روزه یک ماه و اعتکاف در مسجدالحرام ، محبوب‌تر است.
811. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که حاجت برادر مسلمانی را برآورد ، پاداش او مانند کسی است که حج و عمره به جا آورده باشد.
812. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند به دست هر کسی برای مسلمانی گشایشی فراهم نماید ، رنج دنیا و آخرت را از او بردارد.

فایده کسی که برای حاجت برادرش بکوشد

813. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که در پی حاجت برادرش بکوشد ، خداوند حاجت او را برطرف می‌کند.

آنچه که موجب روا شدن حاجت می‌شود

814. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا دوست داری نرم دل و حاجت روا گردی؟ پس به وسیله نوازش و اطعام یتیم از غذای خود ، با او مهربانی کن ، آن گاه دلت نرم گشته و حاجتت را درمی‌یابی.

بهترین کارها

815. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محبوب‌ترین کارها نزد خدا ، سیر کردن بینوا یا پرداخت قرض او یا رفع اندوه از او است.

حج

حج

816. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا نمی‌دانی که اسلام ، پیش از خود را محو می‌سازد ؛ هجرت ، پیش از خود را محو می‌سازد ؛ حج ، پیش از خود را محو می‌سازد (این هر سه ، آثار مترتب بر عقیده و رفتار گذشته را از بین می‌برند).
817. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حج ، جهاد هر ناتوانی است. و جهاد زن ، نیکو شوهرداری کردن است.

آثار حج

818. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حج به جا آورید تا بی‌نیاز گردید و مسافرت کنید تا سالم بمانید.

آداب حج رفتن

819. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه کسی با مال غیر حلال حج به جا آورد ، آن گاه که لبیک می‌گوید ، خداوند در پاسخ می‌فرماید : لبیک و سعدیک تو درست نیست و این به خودت باز گردانده می‌شود (حج تو مقبول نمی‌باشد).

حج نیکو

820. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حج نیکو ، پاداشی جز بهشت ندارد.

حجامت کردن

آثار حجامت کردن

821. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حجامت مایه شفاست.

حجت

حجت

822. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مادامی که سرمستی نادانی و دنیاپرستی از شما پدیدار نگشته ، در برابر خداوند برای دفاع از خود صاحب بیّنه و دلیل می‌باشید.

حدود

حدود

823. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تا آنجا که می‌توانید حدود (شرعی و مجازات‌ها) را از مسلمانان دور کنید ؛ زیرا که خطای پیشوا در عفو بهتر از خطای او در کیفر است.
824. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حدود را با شبهات دفع نمایید (با طرح شبهه از ثبوت حد ممانعت کنید) و لغزش‌های بزرگان را مادامی که به حدی از حدود الهی منجر نشده ، ببخشید.

جاری کردن حدود

825. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قانون و حدود الهی را درباره بیگانه و نزدیک برپا دارید و در راه خدا سرزنش دیگران شما را ملول نسازد.

ترغیب به اجرای حدود

826. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اجرای یک حد شرعی در زمین برای مردم مفیدتر از چهل روز باریدن است.

سزای ساحر

827. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سزای ساحر ، یک ضربه شمشیر است.

سخن

سخن

828. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای مردم! هر چیزی (حکمی) از ناحیه من برای شما نقل شد ؛ اگر موافق کتاب خدا بود ، آن را من گفته‌ام ولی اگر مخالف کتاب خدا بود ، آن را من نگفته‌ام.

آفت سخن

829. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرکشی آفت شجاعت ، تفاخر آفت شرافت (فامیلی) منّت آفت گشاده دستی ، خودپسندی آفت زیبایی ، دروغ آفت سخن ، فراموشی آفت دانش ، سفاهت آفت بردباری ، اسراف آفت بخشش و هوس آفت دین‌داری است.

تشویق به حفظ حدیث

830. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند رحمت کند کسی را که سخنی از ما بشنود و آن را حفظ کند سپس آن را به کسی رساند که بیشتر از او ، آن را حفظ می‌نماید.

بهترین هدیه

831. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین هدیه‌ها ، سخنی از سخنان حکمت‌آمیز است.

محدث

832. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند یاری می‌کند کسی را که از ما چیزی بشنود و همان طوری که شنیده به دیگران برساند.
833. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند یاری می‌کند کسی را که از ما سخنی را بشنود و آن را به خاطر بسپارد تا این که به دیگری برساند. و چه بسیارند کسانی که دانایی را به داناتر از خود رسانند. و چه بسیارند عامل دانایی که خود دانا نیستند.

حرام

حرام

834. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای هر پادشاهی قرقی است و قرق خدا در زمین ، محرمات است.
835. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای مردم! هیچ چیز را به من ارتباط ندهید ؛ زیرا من چیزی را حلال یا حرام نکردم جز این که خدای تعالی آن را حلال یا حرام گردانید.
836. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حلال آن است که خداوند در قرآن حلال کرده و حرام آن است که خداوند در قرآن حرام کرده است و هر چه را مسکوت گذاشته ، مورد عفو و گذشت می‌باشد.

نکوهش حرام

837. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه اگر یکی از شما در دهانش خاکی بگذارد ، برای او از گذاشتن چیز حرام در دهانش ، بهتر است.

پرهیز از حرام

838. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از به کارگیری سنگ (مال) حرام در بنیان (زندگی) اجتناب کنید ؛ زیرا مایه ویرانی (و فروپاشی زندگی) است.
839. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : واجبات خدای تعالی را انجام بده تا عابدترین مردم باشی ، و از محرّمات خدا دوری کن تا پارساترین مردم باشی و به سهمی که خدا برایت تقدیر نموده ، راضی باش تا بی‌نیازترین مردم باشی.

آنچه حرام شمرده شده

840. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قیمت (پول) شراب ، مهر زناکار و قیمت سگ حرام است و (بازی) شطرنج (نیز به عنوان قمار) حرام است. و اگر صاحب سگ قیمت آن را از تو درخواست کرد ، دستانش را پُر از خاک بنما و شراب و قمار حرام است. و هر چیز مست کننده حرام است.
841. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر (عمل سخت و) مشکلی حرام است و در دین (عمل) مشکل وجود ندارد.

جنگ

جنگ

842. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جنگ ؛ یعنی نیرنگ.

نهی از جنگیدن با خدا

843. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که با خداوند بستیزد ، خدا بر او پیروز شود. و هر که با خداوند فریب‌کاری کند ، خدا او را فریب دهد.

آزمندی

آزمندی

844. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همانا فرزند آدم بر چیزی که از آن منع می‌شود ، حریص است.
845. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تو را از سه خصلت نهی می‌کنم : حسد ، حرص و تکبر.
846. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو گرسنه سیر نمی‌شوند : طالب علم و طالب مال.

پرهیز از حرص

847. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از تکبر بپرهیزید ؛ زیرا تکبر ، شیطان را وادار کرد تا آدم را سجده نکند. از حرص بپرهیزید ؛ زیرا حرص آدم را وادار ساخت تا از میوه آن درخت (ممنوع) بخورد. و از حسد بپرهیزید ؛ زیرا یکی از فرزندان آدم ، دیگری را از روی حسد کشت. پس اینها (تکبر ، حرص و حسد) ریشه همه گناهانند.

حریص

848. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : طمع‌کار ، کسی است که از راه کسب حرام سود جوید.

سیری ناپذیری آزمند

849. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی فرمود : ای فرزند آدم! هر روز روزی داده می‌شوی ولی باز تو غمگینی! هر روز از عمرت کاسته می‌شود ولی باز تو شادمانی! تو در حد کفایت ، بهره‌مندی ولی باز چیزی را که مایه سرکشی توست می‌طلبی! نه به اندک قانع می‌شوی و نه از بسیار سیر می‌گردی!.
850. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر برای آدمیزاد دو بیابان (و درّه) طلا بود ، باز به دنبال درّه سومی بود. و شکم آدمیزاد را غیر خاک پُر نمی‌کند. و هر که توبه نماید ، خداوند توبه‌اش را می‌پذیرد.
851. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر آدمیزاد یک درّه (بیابان) سرمایه داشت ، دومی را نیز می‌خواست و اگر دو درّه سرمایه داشت ، سومی را می‌جست و شکم آدمیزاد را جز خاک پر نمی‌کند و خداوند توبه هر توبه‌کاری را می‌پذیرد.
852. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر آدمیزاد بیابانی از نخل می‌داشت ، همانند آن را آرزو می‌کرد سپس همانند آن را آرزو می‌کرد تا این که بیابان‌هایی از نخل را آرزو می‌کرد و شکم آدمیزاد را جز خاک پر نمی‌کند.

دوراندیشی

دوراندیشی

853. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دوراندیشی و احتیاط ، (نوعی) بدگمانی است.

اندوه

ارزش محزون بودن

854. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (همواره) محزون باشید ؛ چون که حزن ، چراغ دل است. خودتان را (پیوسته) گرسنه و تشنه نگه دارید.

فلسفه اندوه

855. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مصیبت‌ها ، مرض‌ها و اندوه‌ها ، کیفرهای دنیوی هستند.

آنچه که موجب اندوه می شود

856. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند به خاطر حکمت و فضل خویش ، آسایش و شادی را در یقین و رضا و غم و اندوه را در دو دلی و غضب قرار داده است.

عوامل اندوه زا

857. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به آنچه برای شما ذخیره شده آگاه بودید ، بر آنچه از شما بازداشته شده غم نمی‌خوردید.

حسابرسی

حسابرسی

858. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه روز قیامت حقوق همگان به صاحبش بازگردانده می‌شود حتی بز شاخ‌دار که بز بی‌شاخ را شاخ زده ، تقاص می‌گردد.
859. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از هر که حساب‌کشی شود ، عذاب بیند.
860. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس ، حسابگر خویشتن است.

محاسبه کنید قبل از آن که به حسابتان رسیدگی کنند

861. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند رحمت کند بنده‌ای را که ستمی نسبت به آبرو و مال برادرش نموده و پیش از بازخواست ، حلالیت بخواهد. چون آنجا (روز قیامت) دینار و درهمی نیست ؛ اگر کارهای نیکی داشت ، از آن می‌گیرند. وگرنه ، بخشی از گناهان ستمدیده را بر گناهان او می‌افزایند.

آنچه مورد بازخواست قرار می گیرد

862. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی بنده را درباره زیادی دانشش همانند زیادی دارایی‌اش مورد سؤال قرار می‌دهد.
863. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بیهوده گنجشکی را بکشد ، روز قیامت می‌آید و نزد عرش فریاد می‌زند : پروردگارا! از این بپرس که چرا بی‌فایده مرا کشت؟.
864. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هر که به ناحق گنجشکی را بکشد ، روز قیامت از او بازخواست می‌کند.

آنچه خداوند روز حسابرسی می گوید

865. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی می‌فرماید : ای فرزند آدم! مریض شدم ولی تو از من عیادت نکردی. عرض کرد : ای پروردگار من! چگونه تو را که پروردگار جهانیانی عیادت می‌کردم؟ فرمود : آیا ندانستی که فلان بنده من مریض شد و تو از او عیادت نکردی؟ آیا ندانستی که اگر از او عیادت می‌کردی ، مرا نزد او می‌یافتی؟
ای فرزند آدم! از تو غذا خواستم ولی تو غذایم ندادی. عرض کرد : ای پروردگار من! چگونه تو را که پروردگار جهانیانی غذا می‌دادم؟ فرمود : آیا ندانستی که فلان بنده من از تو غذا خواست و تو ندادی؟ آیا ندانستی که اگر تو به او غذا می‌دادی ، (پاداش) آن را نزد من می‌یافتی؟ ای فرزند آدم! از تو آب خواستم و تو آبم ندادی. عرض کرد : ای پروردگار من! چگونه تو را که پروردگار جهانیانی آب می‌دادم؟ فرمود : فلان بنده من از تو آب خواست و تو ندادی. آیا ندانستی که اگر تو او را آب می‌دادی ، (پاداش) آن را نزد من می‌یافتی؟.

نخستین چیزی که از انسان حسابرسی می شود

866. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت ، نخستین داوری میان مردم ، درباره خونهاست.

آنچه که حسابرسی روز قیامت را آسان می سازد

867. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دارای سه ویژگی باشد ، خدای تعالی حساب را بر او آسان گرفته و با نظر رحمتش او را به بهشت وارد می‌کند : به آن که تو را محروم ساخته ، عطا کن ؛ آن که را به تو ستم روا داشته ، عفو بنما ؛ و با آن که از تو بریده ، بپیوند.

کسی که حسابش سخت تر است

868. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که دو درهم دارد ، حسابش از آن که یک درهم دارد ، سخت‌تر است و آن که دو دینار دارد ، حسابش از آن که یک دینار دارد ، سخت‌تر است.

گروه های مردم در حسابرسی

اشاره

869. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت خدای تعالی بر عوام (مردم عادی) چیزهایی را می‌بخشد که بر دانشمندان نمی‌بخشد.

حسابرسی امت رسول خدا

870. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از خداوند خواستم که (روز قیامت) حساب‌رسی امتم را برعهده خودم بگذارد تا این که پیش امت‌های دیگر رسوا نشوند. خداوند عزّوجلّ به من وحی فرمود : ای محمد! بلکه آنان را خودم حساب‌رسی می‌کنم که اگر لغزش و گناهی از آن‌ها سرزده باشد ، آن را حتی از تو نیز بپوشانم تا این که پیش تو هم رسوا نگردند.

شرافت

معنای شرافت

871. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : عقلی مانند تدبیر ، تقوایی مانند خویشتن‌داری و شرفی مانند خوش‌اخلاقی نیست.

شرافت

872. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مقام و شخصیت ، (نوعی) سرمایه است.
873. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (اندازه) بزرگواری مرد به دین (داری) ، جوان مردی او به عقل و شخصیت او به اخلاقش (مربوط) است.

آفت شرافت

874. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرکشی آفت شجاعت ، تفاخر آفت شرافت (فامیلی) منّت آفت گشاده دستی ، خودپسندی آفت زیبایی ، دروغ آفت سخن ، فراموشی آفت دانش ، سفاهت آفت بردباری ، اسراف آفت بخشش و هوس آفت دین‌داری است.

حسد

حسد

875. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تو را از سه خصلت نهی می‌کنم : حسد ، حرص و تکبر.
876. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نزدیک بود که حسد ، بر تقدیر چیره گردد.

حسادت و ایمان

877. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حسد ، ایمان را فاسد می‌کند چنانچه صبر (شیره تلخ درختی است) عسل را فاسد (و تلخ) می‌نماید.

پرهیز از حسد

878. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از حسد بپرهیزید ؛ زیرا حسد ، نیکی‌ها را از بین می‌برد چنانچه آتش ، هیزم را می‌سوزاند.
879. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از تکبر بپرهیزید ؛ زیرا تکبر ، شیطان را وادار کرد تا آدم را سجده نکند. از حرص بپرهیزید ؛ زیرا حرص آدم را وادار ساخت تا از میوه آن درخت (ممنوع) بخورد. و از حسد بپرهیزید ؛ زیرا یکی از فرزندان آدم ، دیگری را از روی حسد کشت. پس اینها (تکبر ، حرص و حسد) ریشه همه گناهانند.

نکوهش حسد

880. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آسایش حسود از همه کمتر است.

آثار حسد

881. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کینه و حسد ، نیکی‌ها را می‌خورند چنانچه آتش ، هیزم را می‌خورد (می‌سوزاند).

در حسادت تعدی نکنید

882. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه گرفتار حسد شدید ، تعدی نکنید و هر گاه گمان بردید ، آن را حقیقت ندانید و هر گاه چیزی را وزن کردید ، زیادی بدهید.

چه موقع حسادت حسود زیان می رساند؟

883. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همه فرزندان آدم ، حسودند ولیکن هیچ حسودی را حسدش زیان نمی‌رساند مادامی که به زبان نیاورد ، یا دست به کار نشود.

هر متنعمی محسود است

884. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر صاحب نعمتی ، در معرض حسادت است مگر صاحب تواضع.

حسرت

دریغ خورترین انسان ها در روز قیامت

885. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت حسرت دو نفر از همه مردم بیشتر است : مردی که در دنیا فرصت تحصیل علم داشته ولی در پی آن نرفته و مردی که دیگران از دانش او سود بردند ولی خود بی‌بهره ماند.

نیکی

بهترین نیکی ها

886. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین نیکی‌ها ، گرامی داشت هم‌نشینان است.

چند برابر شدن نیکی ها

887. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی نیکی‌ها و بدی‌ها و چیزهای میان آن دو را (برای خلق خود) دیکته نمود ؛ هر کس اراده کرد تا کار نیکی انجام دهد ولی به جا نیاورد ، خدای تعالی نزد خود آن را یک نیکی کامل می‌نویسد ، اما اگر انجام کار نʚɠرا اراده کرده و بدان نیز عمل نماید ، خداوند در پیشگاه خود آن را ده تا هفتصد برابر و بلکه بیشتر می‌نویسد ؛ و اگر کسی تصمیم به انجام کار بدی گرفت ولی مرتکب آن نگردید ، خداوند در پیشگاه خود آن را یک نیکی کامل قلمداد می‌کند ، اما اگر تصمیم به انجامش گرفت و مرتکب آن نیز گردید ، خداوند آن را یک بدی می‌نویسد. بدین ترتیب کسی در پیشگاه خداوند هلاک نمی‌گردد جز این که خودش خویشتن را هلاک سازد.

حق

حق

888. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : من هم بشرم و شما که برای رفع خصومت ، به من رجوع می‌کنید ، چه بسا برخی از شما دلایل خود رابهتر از دیگری برای من مطرح نماید که در نتیجه ، من هم بر طبق شنیده‌ام به نفع او داوری کنم. اما اگر من در مقابل حق مسلمانی به نفع کسی حکم کرده باشم ، آن چیزی که در اثر این حکم نصیبش می‌گردد ، پاره‌ای از آتش است ؛ می‌خواهد نگهدارد یا رهایش کند (و به صاحب حقیقی آن بدهد).
889. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : گویا! حق در این دنیا بر غیر از ما واجب گشته و گویا! مرگ در این دنیا بر غیر از ما نوشته شده و گویا! مردگانی که تشییع می‌شوند سفر کوتاهی نموده دوباره به سوی ما بازمی‌گردند در حالی که اجسادشان را دفن می‌کنیم و میراث‌شان را می‌خوریم گویا! ما بعد از آنان جاودانیم به طوری که هر موعظه‌ای را فراموش نموده و از هر حادثه‌ای خود را ایمن ساخته‌ایم.

شتافتن به ادای حق

890. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (ادای) هیچ حقی را به فردا نگذارید ؛ زیرا از ناحیه خدای تعالی برای هر روزی تکلیفی است.

حق پذیری

891. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق را از سوی هر کس که باشد ، بپذیر چه کوچک و چه بزرگ ، هر چند دشمن و بیگانه باشد و باطل را از سوی هر کس که باشد به خودش برگردان چه کوچک و چه بزرگ ، هر چند دوست و نزدیک باشد.
892. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال پیشی گیرندگان به زیر سایه الهی ، آنان که هر گاه حق به ایشان عرضه گردد ، می‌پذیرند ؛ و (هنگام داوری) همانند خودشان برای مردم نیز حکم می‌کنند.

لزوم حق گویی هر چند بر علیه خود

893. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هشیار باشید! هر گاه کسی بر حقی آگاه است ، ترس مردم نباید او را از گفتن حق باز دارد.
894. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با کسی که از تو بریده ، پیوند رسان ؛ به کسی که به تو بدی کرده ، نیکی کن ؛ و حق را بگو هر چند علیه خودت باشد.
895. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق را بگو هر چند تلخ باشد.
896. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ترس مردم ، یکی از شما را از اقامه حقی که می‌داند ، باز ندارد.

حقوق

حق خدا بر هر مسلمان

897. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق خدا بر هر مسلمانی این است که هفته‌ای یک روز غسل نماید و سر و تنش را بشوید.

حق مسلمان بر مسلمان

898. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق مسلمان بر مسلمان شش چیز است : هر گاه ملاقات کردی ، بر او سلام کن ؛ هر گاه دعوت کرد ، بپذیر ؛ هر گاه مشورت (و نصیحت) خواست ، برایش خیرخواهی کن ؛ هر گاه عطسه زد و حمد خدا گفت ، برایش عافیت بخواه ؛ هر گاه بیمار شد ، عیادت کن ؛ هر گاه مُرد ، تشییع کن.
899. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مسلمان بر (عهده) مسلمان دیگر پنج حق دارد : هر گاه او را ببیند ، بر او سلام نماید ؛ هر گاه او را دعوت کند ، بپذیرد ؛ هر گاه مریض شد ، از او عیادت کند ؛ هر گاه مُرد ، جنازه‌اش را تشییع نماید ؛ و آنچه برای خود می‌پسندد برای او نیز بپسندد.
900. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر مؤمنان لازم است که از غم یکدیگر رنجور شوند همان طوری که سر ، جسم را به درد می‌کشاند.

حق برادر بزرگ تر بر برادر کوچک

901. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق برادر بزرگ‌تر بر برادر کوچک تر همچون حق پدر بر فرزند است.

حق همسایه

902. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق همسایه این است که اگر مریض شد ، عیادت کنی ؛ اگر مُرد ، تشییع نمایی ؛ اگر از تو قرض طلب کند ، به او بدهی ؛ اگر خیری به او رسید ، تهنیت گویی ؛ اگر مصیبتی بر او وارد شد ، تعزیت‌گویی ؛ و ساختمان خود را از ساختمان او بالاتر نبری تا جریان باد را بر او مسدود نمایی.

حق شوهر بر همسرش

903. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق شوهر بر همسرش این است که بدون اجازه او یک روز هم روزه غیر واجب نگیرد ؛ اگر چنین کرد ، گناهکار است و روزه‌اش قبول نمی‌شود. و نیز بدون اجازه او از خانه شوهرش چیزی عطا نکند که اگر چنین کرد ، پاداش متعلق به شوهر ولی گناه برای زن است. و نیز بدون اجازه شوهر از خانه خارج نشود که اگر چنین کرد ، خداوند و فرشتگان عذاب او را لعنت می‌کنند تا این که توبه نماید یا بازگردد اگرچه شوهرش ستمگر باشد.
904. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق شوهر بر زن این است که : از بستر او دوری نگیرد ؛ قسم او را به جا آورد ؛ از فرمانش پیروی ننماید ؛ بدون اجازه او بیرون نرود ؛ و کسی را که او دوست ندارد به خانه‌اش نیاورد.
905. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : حق زن بر شوهرش این است که : هر گاه غذا خورد به زنش هم بدهد ؛ هر گاه لباس پوشید به او نیز بپوشاند ؛ به صورت او نزند ؛ به او بد نگوید ؛ جز در خانه از او دوری نگیرد.
906. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر زن ، به حق شوهر آگاه بود ، هنگام صبح و شام او (هنگام غذا خوردن شوهر) نمی‌نشست تا این که او از (خوردن) فارغ شود.
907. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شوهر بیش از دیگران بر گردن زن و مادر بیش از دیگران بر گردن مرد حق دارد.

حق مملوک

908. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غذا و لباس خوب داشتن ، حق مملوک (برده) است و نباید بیش از توانایی ، بر او تکلیف شود.
909. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آقا (و مولای) مملوک درباره او باید سه خصلت را رعایت نماید : او را در خواندن نماز شتاب زده نکند ؛ از سر غذا بلندش نکند ؛ و کاملاّ او را سیر نماید.

حق فرزند بر پدرش

910. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق فرزند (پسر) بر پدر این است که : نام نیک بر او نهد ؛ جایگاهش را نیکو سازد ؛ و نیکو ادب نماید.
911. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق فرزند (پسر) بر پدر این است که : نوشتن ، شنا کردن و تیراندازی به او بیاموزد ؛ روزی حلال و پاکیزه به او بدهد ؛ و هر گاه بالغ شد ، برایش زن بگیرد.
912. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق فرزند (پسر) بر پدر این است که : نام نیک بر او نهد ؛ وقتی بالغ شد ، برایش زن بگیرد ؛ و نوشتن را بر او بیاموزد.

صاحب حق

913. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که حق دار است ، سخن شنیدنی دارد.

وای بر کسی که از حق مسلم بکاهد

914. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وای! بر کسی که کار مسلمانی را به تاخیر اندازد تا از حق او بکاهد.

حکمت

سر منشا حکمت

915. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرمنشا حکمت ، ترس از خداست.
916. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرمنشا حکمت ، شناخت خداست.

حکمت گمشده مؤمن است

917. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکمت گم شده مؤمن است و آن را از هر که بشنود ، می‌گیرد و اهمیّت نمی‌دهد که از کجا آمده است.
918. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخن حکیمانه گم‌گشته هر حکیمی است.
919. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخن حکیمانه ، گم‌گشته مؤمن است ؛ هر گاه آن را بیابد ، او شایسته (دریافت) آن است.

مراقبت از حکمت

920. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکمت را به نااهل نسپارید تا این که بر آن ستم روا دارند ، و آن را از اهلش بازندارید تا این که بر آن ستم کنید.

آثار حکمت

921. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکمت (و دانایی) ، شرافت شخص شریف را افزایش می‌دهد.
922. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند با نور حکمت دل‌های مرده را زنده می‌کند چنانچه زمین را به وسیله باران آسمان سرسبز و خرّم می‌نماید.

آنچه حکمت می آورد

923. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر انسانی در سر خویش حکمتی دارد که به دست فرشته‌ای است. هر گاه فروتنی کند ، به فرشته خطاب شود : حکمتش را بالا بر و هر گاه تکبر کند ، به فرشته خطاب شود : حکمتش را پایین آر.

حکیم

924. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جز آن که لغزیده ، بردبار نیست و جز آن که تجربه اندوخته ، حکیم نیست.

ویژگی های حکیمان

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه اهل گرسنگی و تفکر (زاهدان عارف) را دیدید نزدیکشان شوید ؛ زیرا حکمت بر زبانشان جاری است.

آنچه سزاوار حکیم نیست

926. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خردمند نیست کسی که با ملازم قهری خویش که خداوند روزی او را از این راه قرار داده ، به نیکی رفتار ننماید.

حلال

حلال

927. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای مردم! هیچ چیز را به من ارتباط ندهید ؛ زیرا من چیزی را حلال یا حرام نکردم جز این که خدای تعالی آن را حلال یا حرام گردانید.
928. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حلال آن است که خداوند در قرآن حلال کرده و حرام آن است که خداوند در قرآن حرام کرده است و هر چه را مسکوت گذاشته ، مورد عفو و گذشت می‌باشد.

نکوهش کسی که حلال را حرام نماید

929. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که حلال را حرام می‌کند ، مانند کسی است که حرام را حلال گرداند.

استفاده از مال مؤمن جز با رضایتش حلال نیست

930. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حرمت مال مسلمان ، مانند حرمت خون اوست.

قسم

قسم

931. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نتیجه قسم ، شکستن آن یا پشیمانی است.
932. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سوگند تو (باید) بر اساس تایید رفیق تو باشد.
933. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سوگند بر اساس نیّت سوگندخور است.

قسم نابود کننده برکت است

934. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قسم (در معامله) جنس را تمام و برکت را نابود می‌کند.

پرهیز از قسم خوردن چه جدی چه شوخی

935. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس از شما بر جدّی قسم خوردن جراتش بیشتر باشد ، بر آتش جهنّم نیز جدّی‌تر و نزدیک‌تر است.

نهی از قسم خوردن به خدای سبحان

936. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (بدون ضرورت) به خداوند سوگند نخورید ؛ زیرا هر که به خدا سوگند خورد ، خداوند او را تکذیب می‌نماید.
937. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدون ضرورت ، به خداوند سوگند دروغ و راست نخور ؛ خداوند را در معرض قسم خود قرار نده ؛ زیرا خداوند به کسی که به نام او قسم دروغ بخورد ، رحم ننموده و مراقبتش نمی‌کند.

نهی از قسم خوردن به غیر خدا

938. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که (می‌خواهد) قسم بخورد ، جز به خدا قسم نخورد.
939. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به غیر خداوند قسم خورد ، مشرک شده است.
940. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی شما را از قسم یاد کردن به پدرانتان نهی فرموده است.

آثار قسم دروغ خوردن

941. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که قطع رحم کند یا قسم دروغ خورد ، پیش از آن که بمیرد وبالش را می‌بیند.
942. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قسم دروغ کالا را تمام (و آب) می‌کند و کسب را از بین می‌برد.

کفّاره قسم

943. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که قسمی خورد و از آن خیری دید ، باید کفّاره قسمش را بدهد سپس کاری بهتر از آن انجام دهد.

کسی که قسمش رد نمی شود

944. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بعضی بندگان خدا ، اگر قسم خورند که خدا چنان خواهد کرد ، خداوند سوگندشان را تصدیق می‌کند.

بردباری

بردباری

945. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگز! خداوند به وسیله نادانی کسی را عزیز نمی‌گرداند. و هرگز! خداوند به وسیله بردباری کسی را خوار نمی‌سازد.

تشویق به بردباری

946. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه ویژگی است که هر کس یکی از آنها را نداشته باشد ، سگ از او بهتر است : پرهیزگاری که او را از محرّمات الهی بازدارد ؛ بردباری که به وسیله آن نادانی جاهل را دفع نماید ؛ اخلاق خوشی که به وسیله آن با مردم زندگی می‌کند.

آفت بردباری

947. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرکشی آفت شجاعت ، تفاخر آفت شرافت (فامیلی) منّت آفت گشاده دستی ، خودپسندی آفت زیبایی ، دروغ آفت سخن ، فراموشی آفت دانش ، سفاهت آفت بردباری ، اسراف آفت بخشش و هوس آفت دین‌داری است.

آنچه بردباری می آورد

948. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش فرآیند یادگیری ، بردباری فرآیند بردباری جستن و هر که نیکی بجوید ، می‌یابد و هر که از بدی بپرهیزد ، درامان می‌ماند.

بردبارترین مردم

949. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قوی‌ترین شما کسی است که هنگام غضب ، بر نفش خویش مسلط باشد و شکیباترین شما کسی است که بعد از قدرت و تسلط (بر دیگری او را) عفو نماید.

بردبار

950. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نزدیک بود که شخص بردبار ، پیامبر گردد.
951. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جز آن که لغزیده ، بردبار نیست و جز آن که تجربه اندوخته ، حکیم نیست.
952. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (شخص) بردبار ، در دنیا و آخرت ، بزرگوار است.

حماقت

احمق

953. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شخص احمق به واسطه حماقتش بیشتر از شخص بدکار ، گرفتار گناه می‌گردد.
954. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با احمق آمیزش مکن.

شرم

شرم

955. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن گاه که تو را حیا نباشد ، هر چه خواهی کن.
956. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی باحیا و پرده‌پوش است و حیا و پرده‌پوشی را دوست دارد. پس هرگاه یکی از شما غسل می‌کند (یا خود را شستشو می‌دهد) ، باید (بدن) خود را بپوشاند.
957. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا ، همه نیکی است (هر که حیا دارد ، همه نیکی را داراست).
958. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا ، مایه زینت ؛ تقوا ، مایه بزرگی ؛ بهترین سواری ، شکیبایی ؛ و انتظار گشایش از ناحیه خداوند عزّوجلّ ، عبادت است.
959. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا ، همه دین است (هر که حیا دارد ، دینش کامل است).
960. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر حیا ، مرد بود ، هر آینه مرد صالحی بود.
961. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگز! دشنام در هر چیزی جز مایه خواری نیست و هرگز! حیا در هر چیزی جز مایه زینت نیست.

شرم و ایمان

962. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا و ایمان ، همیشه همراه یکدیگرند ، هرگاه یکی نباشد ، دیگری نیز نخواهد بود.
963. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر دینی ، خلق و خوی (برجسته‌ای) دارد و خلق و خوی (برجسته) این دین (اسلام) حیاست.
964. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : حیا ، شعبه‌ای ازایمان است.
965. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا و ایمان قرین یکدیگرند ، آنجا که حیا نیست ، دین نیست.
966. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا و ایمان ، دو همراهی هستند که در یک بند قرار دارند. هر گاه یکی رفت ، دیگری نیز می‌رود.
967. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا و ایمان دو همراهی هستند که جز با هم از کسی دور نمی‌گردند.
968. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا و لکنت زبانی ، دو شعبه‌ای از ایمان و بدزبانی و بیان (شیرین زبانی) ، دو شعبه‌ای از نفاق و دورویی می‌باشند.

شرم داشتن از خدا

969. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هم چنان که از دو تن از خویشان شایسته ات شرم داری ، از خدا حیا کن.
970. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به شایستگی از خدای تعالی حیا و آزرم داشته باشید ؛ زیرا خداوند اخلاق را همانند ارزاق ما بین شما تقسیم نموده است.
971. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تو را سفارش می‌نمایم که از خدا چنان شرم کنی که از شخص صالح قوم خود شرم می‌کنی.
972. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به شایستگی از خدا آرزم داشته باشید و هر کس بخواهد چنین باشد ، باید مراقب سر و اعضای آن و نیز شکم و متعلقات آن باشد و مرگ و بلا را به خاطر داشته باشد.
و هر کس (سعادت) آخرت را می‌خواهد ، زینت زندگانی دنیا را رها می‌کند. بنابراین ، هر کس این چنین باشد ، به شایستگی از خدا شرم دارد.

شرم داشتن از دو فرشته همراه آدمی

973. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر یک از شما باید از دو فرشته‌ای که همواره با اوست شرم نماید همان طوری که از دو مرد نیکوکار از همسایگان خویش شرم دارد در حالی که آن دو فرشته شب و روز همراه او می‌باشند.

ثمره شرم کردن

974. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا ، جز نیکی به بار نمی‌آورد.

شرم نکوهیده

975. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر بنده‌ای از حلال شرم کند ، خداوند او را به حرام گرفتار سازد.

نتیجه بی شرمی

976. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که پرده حیا را بدرد ، غیبتش حرام نیست.
977. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از مردم شرم نکند ، از خداوند نیز شرم نکند.

زندگی

زندگی

978. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چهار چیز را پیش از چهار چیز غنیمت شمار : جوانی را پیش از پیری ، سلامتی را پیش از بیماری ، بی‌نیازی را پیش از فقر ، و زندگی را پیش از مرگ.

حیوان

ترغیب به رحم کردن به حیوانات

979. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (حتی) اگر به گوسفند رحم کنی ، خداوند به تو رحم خواهد کرد.
980. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زن روسبی‌ای که بر لب چاهی سگی را دید که نزدیک است تشنگی او را هلاک کند. آن گاه او کفش خود را درآورده و به سرپوش (چادر) خویش بست و برای آن سگ آب کشید. بدین خاطر آن زن بخشوده شد.

حقوق حیوانات

981. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر حیوان پرنده و غیر پرنده‌ای به ناحق کشته شود ، روز قیامت با قاتل خویش مخاصمه می‌نماید.
982. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بیهوده گنجشکی را بکشد ، روز قیامت می‌آید و نزد عرش فریاد می‌زند : پروردگارا! از این بپرس که چرا بی‌فایده مرا کشت؟.
983. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به ناحق گنجشکی را بکشد ، روز قیامت از او بازخواست می‌کند.

کیفر آزار دادن حیوانات

984. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زنی به جهنم رفت به خاطر این که گربه‌ای را بسته و به او غذا نداده و از خوردن چیزهای زمین او را بازداشته تا بمیرد.

آنچه شیر در غرش خود می گوید

985. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا می‌دانید شیر در غرش خود چه می‌گوید؟ می‌گوید : خدایا! مرا بر هیچ یک از نیکوکاران مسلّط نکن.

خبر

خبر

986. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مرد خوب ، خبر خوب و مرد بد ، خبر بد می‌آورد.
987. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خبر خوب را مرد خوب ، و خبر بد را مرد بد می‌آورد.

نان

نان را گرامی شمارید

988. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نان را گرامی شمارید ؛ زیرا خداوند آن را از برکات آسمان فرو فرستاد و از برکات زمین بیرون آورد.

نیرنگ

نیرنگ

989. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که همسر کسی یا مملوک (برده) او را بفریبد ، از ما نیست.

آثار نیرنگ

990. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مکر ، فریب و خیانت ، در آتش جهنم است.

ستیزه جویی

991. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه مسلمانی علیه برادر دینی‌اش شمشیر کشد ، تا زمانی که شمشیر در غلاف نکرده ، فرشتگان خدای تعالی او را لعنت می‌کنند.

خوشنویسی

992. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خط زیبا ، بر روشنی حق می‌افزاید.

اخلاق

خوشخویی

993. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر دارای چهار ویژگی هستی ، دیگر به نداری دنیا غم مخور : راستی در گفتار ، امانت داری ، اخلاق نیکو و پاکی در خوراک.
994. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (از سوی خدا) چیزی بهتر از خوشخویی به مردم عطا نگردیده است.
995. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تانّی ، میانه‌روی و نیک‌نامی (یا خوش‌رویی) ، جزئی از بیست و چهار جزء پیغمبری است.
996. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوش اخلاقی ، اخلاق خداوند بزرگ است.
997. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوش اخلاقی ، افساری از رحمت خداوندی در بین صاحبش است و افسار در دست مالک (خدا) است و خدا نیز به سوی نیکی و نیکی به سوی بهشت می‌کشاند. و بداخلاقی افساری از عذاب خداوندی در بین صاحبش است و افسار در دست شیطان است و شیطان به سوی بدی و بدی به سوی آتش جهنم می‌کشاند.
998. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوش اخلاقی ، نصف دین است.
999. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوش اخلاقی ، دوستی را پایدار می‌کند.
1000. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوش اخلاقی ، گناهان را نابود می‌کند چنانچه خورشید ، یخ را ذوب می‌نماید.

بعدی                     قبلی