فوج

موسیقی و آلات لهو

ملاک حرمت موسیقی

س 994

- مبانی فقهی حلّیت و حرمت انواع موسیقی و کیفیت تعیین مصداق موسیقی و مطرب چیست؟

- مبانی حلّیت و حرمت آیات شریفه قرآن و روایات ائمه معصومین (ع) است و مصداق موسیقی را خود عرف تشخیص می‌دهد و از کثرت وضوح توضیح دادن آن باعث ابهام می‌شود.

س 995

- مقصود از غنا چیست؟

- آوازی است مشتمل بر ترجیع، طرب‌بخش، مناسب با مجالس لهو این آواز اگر در غیر مجالس لهو خوانده شود نیز حرام است.

س 996

- حکم وسائل طرب از قبیل تار، سه تار، سنتور، عود، تنبور، قانون، قیچک، کمانچه، نی، تنبک، دف، پیانو، ویولون، ویلا، کلارینت، فلوت، هورن، ترومپت و سازهای کوبه‌ای را بیان فرمائید؟

- استفاده و خریدوفروش و ساختن و تعلیم و تعلم آنها حرام و خانه‌ها و مؤسساتی 
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 290
که برای اجراء این برنامه‌ها تأسیس می‌شود همه خانه فساد است و پولی که از این راه کسب می‌شود و اشتغال در این مراکز همه حرام است و هیئت‌های آنها باید شکسته شود و هر کس که آن را بشکند ضامن نیست.

س 997

- تشخیص معیار لهو بودن غنا بر عهده کیست؟

- آلات لهو که بیشتر شناخته شده هستند و آواز غنا را هم بیشتر تشخیص می‌دهند بلی اگر در موردی شک کرد که آواز غنا است یا نه برای کسی که معنی غنا و لهو را میداند شنیدن آن حرام نیست ولی خلاف احتیاط است.

س 998

- آیا به طور کلی استماع موسیقی حرام است؟ اگر جواب منفی است، معیار شناختن موسیقی حرام از موسیقی حلال چیست؟

- منظور و متفاهم عرفی موسیقی همان الحان مناسب با مجالس لهو است که خود عرف اکثر مصادیق آن را تشخیص می‌دهد و استماع آن حرام است بلی استماع مورد مشکوک که آیا از مصادیق لهو است یا خیر اشکال ندارد مشروط به اینکه مستمع معنی لهو را بداند.

س 999

- این جانب در خانواده‌ای مذهبی زندگی می‌کنم و به مسائل دینی و اسلامی پایبندی کامل دارم و مدت 5 سال است که به هنر موسیقی سنتی ایرانی علاقه داشته و با توجه به جنبه‌های اخلاقی و هنری به فراگیری و نواختن این هنر پرداخته‌ام و تنها در جلسات آموزشی و یا مجالس هنری بطور جزئی شرکت کرده‌ام و در جاهای دیگر بطور کامل خودداری ورزیده‌ام لذا خواهشمندم مرا در مسائل زیر راهنمائی فرمایید؟
الف موسیقی و غنا چیست؟ و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
ب- آیا موسیقی دارای انواع متفاوتی است یا خیر و کدامیک حلال هستند؟
ج- آیا اگر موسیقی برای هنر نواخته شود حرام است یا خیر؟
د- آیا از لحاظ شرعی راهی برای ادامه دادن و فراگیری بیشتر این هنر بطور حلال برای بنده وجود دارد یا خیر؟

الف- غناء عبارت از آوازی است که مشتمل بر ترجیع و صوت و طرب‌انگیز و مناسب با مجالس طرب باشد و موسیقی گاه بر غناء و گاه بر آلات مختلف موسیقی مانند
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 291
تار، سنتور، دف و غیره اطلاق می‌شود.
ج ب- موسیقی را اگر بهمان معنای غناء و آوازها و سازها و بکار گرفتن آنها بدانیم، فرا گرفتن موسیقی که از قدیم الایام بین اهل لهو و بزم متداول بود و در کشورها و مناطق مختلف انواعی از آن بکار برده می‌شده و می‌شود همه حرام است.
ج ج- نواختن موسیقی حرام بهر منظوری باشد حرام است هر چند غرض هنرنمائی باشد.
ج د- راهی جز ترک این شغل و تسلط بر نفس و پرهیز از حرام نیست سعی کنید با توفیق خداوند متعال و با اراده و همت خط مسیر خود را طوری قرار دهید که از وضع شغل و کار خود ناراحتی وجدانی نداشته باشید و بدانید با علاقه‌ای که به این فن دارید و با اطلاع و معلوماتی که کسب کرده‌اید و تلاشی که در ترک آن می‌نمائید جهاد اکبر است و یقیناً پا بر روی خواسته دل و هوای نفس گذاشتن موجب جلب توفیقات و مزید معرفت و بصیرت و کسب فیوضات بزرگ و ترقی معنوی و روحی می‌شود (الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا و ان الله لمع المحسنین) موفقیت جنابعالی را از خداوند متعال مسألت می‌نمائیم.

س 1000

- آیا موسیقی آرام می‌تواند مطرب باشد؟

- مراد از موسیقی اگر غنا است مطلقاً حرام است و اگر آلات لهو و طرب است نیز مطلقاً استفاده از آنها حرام است.

س 1001

- خواهشمندیم مسائلی را که حضرتعالی لازم می‌دانید بیان شود و از قلم افتاده‌اند، بصورت جداگانه مرقوم فرمایید.

- راجع به این مسائل و موضوعاتی که از حکم شرعی آن سؤال شده یک مطلب قابل توجه این است که بشهادت تاریخ و علماء علم الاجتماع گرایش جامعه به لهو و لعب و طرب و خوشگذرانی و کارهای مهیّج شهوات و بازیهای لغو فی حدّ نفسه خطرناک و موجب سقوط اجتماع و مانع از توجّه به امور اصیله و اصلیه‌ای است که برای تمدّن و ترقّی هر قوم لازم است اشتغال به ملاهی اگر فقط فی الجمله هم آزاد باشد برای اینکه فرهنگ کار و ابتکار و سعی و تلاش یک جامعه را ضعیف سازد کافی است و خود بخود اگر جهات بازدارنده، مثل تعالیم مذهبی نباشد گسترش پیدا می‌کند و کار بسیار خطرناک اینست که از این برنامه‌ها ترویج شود و به اشخاص در این عرصه‌های نوازندگی یا خوانندگی و بازیهایی مثل شطرنج جایزه و امتیازات داده شود و این ترویجات در برنامه‌های فرهنگی قرار بگیرد
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 292
تاریخ به ما نشان میدهد که در هر ملّت این جریان و رغبت به این امور شیوع یافت آن ملّت رو بزوال و انحطاط میگذارد وقتی یک کشاورز و یک صنعتگر و یک کارگر یا آموزگار که در روستا با تحمّل ناملائمات بسیار به شغل خود مشغول است ببیند که شطرنج‌بازها جوائزی دریافت میدارند بجای آن مشاغل پرزحمت و مرارت به شطرنج و بازیهای دیگر علاقه‌مند می‌شوند که هم بازی و سرگرمی و اقناع جنبه‌های نفسانی است و هم مشمول تشویقات و جوائز و شرکت در مسابقات آنچنانی است ما مسلمانها باید از تاریخ اندلس (اسپانیا) اسلامی عبرت بگیریم کشوری که بوسیله طارق بن زیاد غلام موسی بن نصیر یکی از شیعیان اهل بیت علیهم السلام فتح شد و به آن تمدن بزرگ رسید در اثر شیوع لهو و لعب آن عزّتی که در اثر خودسازی اسلامی و تجنّب از ملاهی داشتند مبدّل به ذلّت شد و دشمن از طریق فتح باب مجالس لهو و طرب و فحشاء و خوانندگی و نوازندگی و محافل عیش و عشرت وارد عمل شد و همت و عزائم و غیرت و مردانگی جامعه را سست و آنان را برای قبول نفوذ دشمن در ابعاد مختلف آماده کرد و موجب شد که تمدّن اسلامی در آن منطقه پایمال غفلت و اشتغال بملاهی و بی‌تفاوتی آنها نسبت به مجد و عزّت و استقلال اسلامی گردد بهر حال ترویج از این برنامه‌ها و ترغیب جوانان از دختر و پسر به نوازندگی و آموزش دادن و آموختن استفاده از انواع آلات لهو و طرب و تأسیس اماکنی بنام هنرسرا یا فرهنگسرا و به صحنه آوردن زنان و مردان بنام همخوانی و غیره همه خلاف مصلحت یک جامعه رشید و ترقی‌خواه مثل جامعه بزرگ ماست که بر اساس الهام از تعالیم اسلام این انقلاب بزرگ را بوجود آورد و جهان را به اسلام و کارسازی تعالیم آن متوجه کرده است و میخواهد در میدان علم و صنعت و قدرت با اتکاء به اخلاق در برابر دشمنان قوی پنجه استقامت کند و مواضع انسانی و استقلال خود را بیش از پیش محکم و استوار سازد آوردن این برنامه‌ها در متن اهداف بعض مؤسسات و ترویج از به اصطلاح هنرمندان و بزرگداشت کسانی که در این معاصی در گذشته و حال عمر خود را ضایع کرده‌اند اشتباه است و محصول آن انحطاط اخلاقی و بازداشتن جوانان با استعداد از تحصیل علوم و صنایع می‌باشد.
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 293

حرمت تمام انواع موسیقی

س 1002

- آیا موسیقی سنتی با موسیقی نوین در معیار حرمت تفاوت دارد؟

- تفاوت ندارد.

س 1003

- چنانچه اشعار و سرودهای آموزنده که مضامین آن نصایح و پند و اندرز دارد با آلات موسیقی خوانده شود و مهیج و شهوت‌انگیز نباشد آیا جایز است؟

- اگر همراه با استفاده از آلات موسیقی باشد حرام است.

س 1004

- موسیقی در پزشکی ممکن است برای درمان بکار رود در موسیقی درمانی آیا لازم است از معیار حرمت گفته شده تجاوز نشود؟

- این فرض نادر است و علاقه‌مندان به موسیقی آن را مطرح می‌نمایند بهر حال اگر در موردی علاج بیماری منحصر به استفاده از موسیقی باشد مثل موردی که علاج و دوا منحصر به شراب شود استفاده از آن جایز میشود.

س 1005

- آیا در آموزش موسیقی برای مقاصد مختلف (مثلًا هنر، طبابت، افزایش شیر دام، افزایش رشد گیاه و ...) می‌توان از معیار حرمت تجاوز نمود؟

- این مقاصد هیچ‌کدام مجوز نمی‌شود.

س 1006

- آیا موسیقی غیر مطرب و دف زدن و غنا در مجالس عروسی جایز است؟

- همه مذکورات در سؤال مطلقاً حرام است و ملاک حرمت در عروسی هم وجود دارد فقط در خصوص شب عروسی برخی استثناء نموده‌اند و آنهم احوط ترک است.

س 1007

- نظر حضرتعالی در مورد موسیقی چیست و چه نوع موسیقی اشکال ندارد؟

- همه انواع موسیقی حرام است. و اللّه العالم.

س 1008

- اخیراً مشاهده می‌شود در برخی روزنامه‌ها، از بعضی نوازندگان حرفه‌ای و حرفه آنها به تعبیراتی مثل استاد توانا و نوازنده برجسته فلان نوع از آلات لهو و یا با درج عکس آنها در صفحه اول روزنامه، از آنان تجلیل به عمل 
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 294
می‌آورند و یا با برگزاری برنامه‌ها و مراسم ویژه، آنان را مورد تشویق قرار می‌دهند. مستدعی است نظر مبارک را از لحاظ حکم شرعی جهت رفع شبهه مرقوم فرمائید.

- این تجلیلات و تشویقات شرعاً حرام و ترویج باطل و معارضه با احکام و سنن اسلامی و اهانت بشئون نظام جمهوری اسلامی است همکاری و شرکت در این برنامه‌ها و مجالسی که برای تجلیل از این حرفه‌ها بعنوان یادبود و غیره برگزار می‌شود حرام و موجب بروز مفاسد و شیوع ملاهی و مناهی است أعاذنا اللّه تعالی من هذه الشرور و عصمنا و ایاکم مما یوجب سخطه و غضبه.

س 1009

- مطرب زدن و دایره زدن در مجالس شادی اشکال دارد یا خیر؟

- حرام است. و اللّه العالم.

شرکت و حضور در مجلسی که آلات لهو در آن استعمال می‌شود

س 1010

- آیا در موارد اضطرار می‌توان در مجلسی که فحشا و منکر رواج دارد نشسته و بلند نشویم مثلًا مجلسی که در آن آلات لهو و موسیقی استعمال می‌شود؟

- اگر منظور از موارد اضطرار این است که مثلًا بلند شدن از آن مجلس باعث فتنه و فساد است در صورتی که قبلًا نمی‌دانسته و بعد از ورود بمجلس فهمیده بمقدار رفع اضطرار اشکال ندارد ولی اگر منظور این است که مثلًا اهل مجلس یا صاحب مجلس ناراحت می‌شود این اضطرار نیست باید از آن مجلس خارج شود.

س 1011

- ما دو خواهر 19 ساله هستیم با توجه به اینکه مجالس عقد و عروسی و از این قبیل که در آنها از نوارهای موسیقی و رقص زنان برای زنان بکار برده می‌شود و این مورد حرام است از شرکت در این مجالس خودداری می‌کنیم این مسأله تا اندازه‌ای باعث مخالفت پدر و مادر و اطرافیان شده است و حتی بسیاری از آنها با گفتن مواردی مثل کناره‌گیری از مردم یا دوری از اجتماع و مسخره کردن ما و اینکه به ما می‌گویند شما همیشه نمی‌توانید این طور ادامه دهید و با توجه به اینکه ما مجرد هستیم و در تمامی مجالس دعوت شده موارد
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 295
فوق وجود دارد از نظر اجتماعی با مشکلاتی روبرو شده‌ایم با این وجود نمی‌خواهیم به هیچ عنوان بر خلاف اسلام عمل کنیم و به ما پیشنهاد می‌شود که راه تقیه را پیش بگیرید و یا اینکه شما در این مجالس بیایید و نظری ندهید و در گوشه‌ای بنشینید این نظرها برای ما قابل قبول نیست چون دلیلی بر تأیید انها نمی‌دانیم و در ضمن روبرو با صداها و لهو و لعب‌های آنها هستیم و فکر می‌کنیم شرکت در این مجالس باعث عادی شدن این گناه شود خواهشمندیم در این مورد ما را راهنمائی فرمائید؟

- شرکت در مجلس معصیت جائز نیست و مورد سؤال از موارد تقیه محسوب نمی‌شود خداوند بشما توفیق بدهد شما در این گونه مجالس شرکت نکنید تا دیگران از استقامت شما را در این امر پند بگیرند.

س 1012

- شرکت در مجالس عروسی یا مراسمی که در آن برنامه‌های موسیقی اجراء می‌شود چگونه است؟

- جایز نیست.

س 1013

- حضور در مجالس زنانه مانند عروسی که در آن به نوعی از آلات لهو استفاده می‌شود (البته بدون همکاری یا موافقت با کار آنها- صرف حضور) چه حکمی دارد، آیا باید مجلس را ترک کرد؟

- حضور در مجالس مذکور که مستلزم شنیدن موسیقی حرام است جائز نیست.

استفاده از آلات لهو در مجلس جشن عروسی

س 1014

- بنا بر قول بعضی از فقهاء غنا در مجالس عروسی استثناء شده؛ نظر مبارک حضرت عالی، چیست؟

- جواز غنا در عروسی ثابت نیست بلی در صورتی که مغنّیه مملوکه باشد و آلات لهو استعمال نشود و مرد هم صدای او را نشنود و نکاح دائمی باشد غنا آن مملوکه استثناء شده اگر چه ترک آن هم احوط است. و اللّه العالم.

س 1015

- در عقد و عروسی‌ها مرسوم شده است که آلات نوازندگی می‌آورند آیا در صورتی که زنها بدون اینکه مردها صدای آنها را بشنوند ترانه‌خوانی کنند
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 296
یا دایره بزنند اشکال دارد؟

- استعمال آلات لهو و نوازندگی جایز نیست و ترانه‌خوانی هم اگر غنا باشد حرام است بلی جواز آن برای زنان در مجالس عروسی اگر همراه با آلات لهو و طرب نباشد بعید نیست. هر چند احتیاط در ترک است.

س 1016

- اگر خواهر و برادر در خانه نوارهای موسیقی و ترانه‌های مبتذل روشن کرده و من مجبور به گوش کردن آنها باشم وظیفه چیست و گناه گوش کردن این نوارها بالاخص در ماه محرم و صفر بر عهده کیست و خواهشمندم راهنمایی فرمائید که این جانب باید چگونه عکس العملی را نشان بدهم. با توجه به اینکه آنها با نهی از منکر، خود ما را مسخره می‌کنند؟

- گوش دادن به نوارهای موسیقی حرام است و شما باید آنها را تا میتوانید نهی از منکر نمائید بلکه انشاء الله مؤثر شود و بهر حال چنانچه مجبور بشوید به زندگی در چنین خانه‌ای، اگر خودتان مخصوصاً گوش ندهید و قهراً به گوش شما بخورد برای شما اشکال ندارد.

س 1017

جامع الاحکام ؛ ج‌1 ؛ ص296
آیا گوش کردن به موسیقی مطرب اگر خود گوش دهنده آن حالت به او دست ندهد، حرام است یا نه؟

- حرام است.

س 1018

- دخترم به سن 9 سالگی رسیده و به عنوان مرجع به شما رجوع کرده است آیا آهنگهائی رادیو و تلویزیون و همچنین نواختن آلات موسیقی مانند ارگ اشکال دارد یا خیر؟

- هر آهنگ و آوازی که طبعاً طرب‌آور و مناسب مجالس لهو و لعب باشد بنحوی که عرفاً به آن صورت لهوی و باطل گفته شود خواندن و گوش دادن به آن جائز نیست و همچنین آلاتی که عرفاً به آنها آلات لهو و لعب گفته می‌شود استعمال و گوش دادن بصدای آن جائز نیست.

س 1019

- در مورد استماع نوارهای ترانه خواننده زن و مرد و بلند نمودن صدای آن طوری که عابرین کوچه و همسایگان بشوند و موجب اذیّت همسایه‌ها باشد، چه می‌فرمائید؟

- استماع ترانه و بلند نمودن صدای آن اگر موجب آزار کسی هم نشود حرام است.
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 297

س 1020

- استماع موسیقیهای صدا و سیما، ساخت و تعلیم و فروش ابزار آلات موسیقی چه حکمی دارد؟

- آنچه را عرف مردم موسیقی می‌دانند استماع آن و ساخت و تعلیم و تعلّم و فروش آلات آن حرام است.

رقص

س 1021

اشاره

- آیا رقص کردن را جایز می‌دانید؟

ج

- رقص حرام است مگر رقص زن برای شوهر خود تنها.

س 1022

اشاره

- آیا جایز است مرد به مرد دیگر رقص یاد بدهد یا زن به شوهر خود رقص یاد بدهد اگر؟
زن در میان زنان برقصد و پول بگیرد این پول حلال است یا نه و یا آنکه قرار داد پول نکرده ولی خود زنان باو پول بدهند؟

ج

- در هیچ یک از موارد مذکوره رقص و تعلیم رقص جائز نیست و پول گرفتن در مقابل آن جائز نیست و اکل مال به باطل است.

س 1023

اشاره

- در مجالس عقد و عروسی کف زدن و رقصیدن مردان برای مردان و زنان برای زنان جایز است یا حرام؟

ج

- فقط رقص زن برای شوهرش تنها جایز است و بقیه اقسام حرام است و کف زدن اگر مجرد دست بهم زدن باشد اشکال ندارد ولی اگر کیفیت خاص که مناسب مجالس لهو است باشد جایز نیست هر چند در مجلس عقد و عروسی.

س 1024

اشاره

- کف زدن و رقصیدن در مجالس عروسی چه حکمی دارد بخصوص که بعضاً زنان کف می‌زنند و برادران یا اقوام مردِ داماد، در عروسی برقصند؟

ج

- رقصیدن مطلقا چه زن و چه مرد و همچنین کف زدن آنها بصورت لهوی اشکال دارد. بلی رقصیدن زوجه فقط برای زوج اشکال ندارد. و اللّه العالم.

س 1025

اشاره

- آیا مادر می‌تواند برای فرزند خود برقصد (در صورتی که فرزند خوانده داشته باشد چطور)؟

ج

- رقص او برای فرزندان خودش هم جایز نیست چه جای اینکه برای فرزند خوانده باشد.
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 298

س 1026

اشاره

- رقص مرد برای مرد، زن برای زن (در عروسی و غیره) چه حکمی دارد؟

ج

- جایز نیست.

س 1027

اشاره

- نگاه کردن به رقص اشکال دارد یا خیر؟

ج

- اگر حاضر در مجلس رقص باشد و نگاه کند چون مجلس معصیت است جایز نیست بلی رقص زن برای شوهر اشکال ندارد. و اللّه العالم.

س 1028

اشاره

- رقص یعنی کارها و حرکات موزون و مطرب و مهیج که در نفس همان تأثیر را دارد که الحان غنا و آوازخوانی‌های مطرب دارد. خواه همراه با آهنگ موسیقی باشد یا نباشد و انواع آن به صورتهای گوناگون انجام می‌شود خصوص مثل رقص شکم که رقاص‌ها به پیچ و تاب درآوردن و لرزندان منظم قسمت کمر و شکم، آن را انجام می‌دهد یا به وسیله ناف و عضلات و جنبانیدن سرین عمل رقص را انجام می‌دهد غرض بیان حکم اللّه شرعی این موضوع است؟

ج

- اعمال مذکور خواه همراه با آهنگ موسیقی باشد یا نباشد حرام است و حضور در مجالس آن جائز نیست و ترک آن واجب است و از خیلی از گناهان تأثیرات فاسد آن بیشتر است بلی در مورد رقص زن برای شوهر بدون آهنگ موسیقی حکم بجوازش هست همچنین بعض حرکات که جنبه الهاء و بلهو انداختن ندارد مثل پایکوبیها و حرکات تنظیمی نظامی یا حرکت دادن کودکان و بوجد و نشاط انداختن آنها یا بالا و پایین انداختن آنها حرام نیست.

س 1029

اشاره

- ما جمعی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی طی بحث‌های خوابگاهی پیرامون بسیاری از مسائل، سعی داریم که دلایل عقلانی بسیاری از احکام الهی را دریابیم عقیده بیشتر این جمع بر این است که باید به مسائل از این دید نگاه کرد که اگر تأویل آن بر ما واضح نشود آن را نمی‌پذیریم. از این لحاظ خواهشمندیم ما در مورد یکی دو سؤال راهنمائی فرمایید (لازم به ذکر است در این جمع هم افراد مذهبی و هم غیر مذهبی وجود دارند). دلیل حرام بودن رقص 
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 299
زن برای زن چیست؟ (اگر هیچ حالتی بین طرفین بوجود نیاید).

ج

- رقص چنانکه در تعریف آن گفته شده است حرکات موزون و لرزش‌های محرک و مهیجی است که به وسیله بعضی بخش‌های مورد توجه اندام انجام میشود، و مانند غنا غرائز حیوانی و شهوانی را تحریک می‌کند و عفت و پارسایی شخص را خدشه‌دار و به فساد و انحراف و رذائل اخلاقی گرایش می‌دهد و به وجود نیامدن حالتی برای طرفین یک فرض بیش نیست مگر اینکه شخص فاقد غریزه مربوطه باشد و علاوه تحریمات شرعی و قانونی بر اساس مفاسد نوعی است و کسی نمی‌تواند به استناد اینکه از مفسده فلان حرام مثل رقص و قمار و شراب و غنا مصونیت دارم مرتکب حرام شود همه باید حتی پارساترین افراد معاصی را ترک کنند علاوه بر اینکه از نظر فقهی ما تابع دستور شرع هستیم و اگر حکمت و فلسفه یک حکم را هم درک نکنیم موظف به اطاعتیم و اسلام و تسلیم معنایش قبول احکام خدا است. و اللّه العالم.

س 1030

اشاره

- دست زدن، بازیهای محلی، نوارهای لری کردی بندری فارسی و رقص زن در مقابل زن در موقع عروسی و غیر عروسی باید تا چه حدود باشد؟

ج

- رقص حرام است مگر رقص زن برای شوهرش تنها و غنا و موسیقی مطلقاً حرام است بهر زبان که باشد و دست زدن اگر با وزن مخصوص و مناسب با مجلس لهو باشد محل اشکال است و بقیه امور مذکوره چنانچه مشتمل بر فعل حرام نباشد میزان معیّنی ندارد و موکول بنظر عرف است.

س 1031

اشاره

- به استحضار می‌رساند که در عروسیهای بعضی از طوائف معمولًا گروهی نوازنده سنتی حضور پیدا نموده و اقدام به نوازندگی و خوانندگی سنتی می‌نمایند که معمولًا میهمانان به دو گروه موافق و مخالف درآمده و مشاجراتی صورت می‌گیرد حال از محضر آن مقام عظمی استدعا دارد که حکم شرعی و نظر شریف را در خصوص سؤالات مطرح شده بصورت بند بند مرقوم فرمائید.

ج

- جایز نیست.

ج

- در مورد سؤال رضایت و عدم رضایت صاحب مجلس و کم یا زیاد شدن پول عروسی اثری در حرمت و عدم حرمت ندارد.

ج

- اینگونه امور که شرعاً حرام است فرقی بین سنّتی و غیر سنّتی آن نیست.

ج

- اگر در نوارها موسیقی و غنا ضبط شده استفاده از آنها حرام است و خریدوفروش آن نیز حرام است و داشتن مجوّز در این امر اثری ندارد.

1

- آوردن ساز و دهل یا چگور (عاشق) در مجالس عروسی توسط صاحب مجلس چه حکمی دارد؟

2

- در صورتی که صاحب مجلس راضی به آوردن این آلات نباشد و اینها
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 300
توسط عده‌ای میهمان یا فامیلها یا غیره آورده شده چه حکمی برای صاحب مجلس دارد در صورتی که با تأکید و جبر بر نواختن، مجلس بهم خورده و پولی را که آخر مجلس جمع‌آوری می‌شود بسیار کم خواهد بود که از آن باب زیانی متوجه صاحب مجلس خواهد شد؟

3

- رقصیدن سنتی بصورت گروهی توسط مردان در حین نواختن ساز و دهل چه حکمی دارد (پخش از تلویزیون مجوّز شرعی برای ارتکاب معصیت نیست اینگونه مسائل را از تلویزیون نیز نمایش داده و از آن تبلیغ مینماید).

4

- با توجه به اینکه نوازندگان و خوانندگان سنتی معمولًا نوارهای کاست بصورت رسمی یا با مجوز اداره فرهنگ پر می‌نمایند و باعث ترویج اینگونه افکار در بین عموم افراد جامعه می‌باشد استفاده از این نوارها چه حکمی دارد؟

کف‌زدن

س 1032

اشاره

- دست زدن (به صورت مطلق) در هر مجلسی اعم از عروسی و مولودی و مهمانی بدون آلات لهو چه حکمی دارد؟

ج

- اگر دست زدن بنحو لهوی باشد اشکال دارد.

س 1033

اشاره

- حکم کف زدن (در مجالس عروسی، یا برای تشویق) چیست؟

ج

- اگر با وزن مناسب با مجالس لهو باشد حرام است و اگر مجرد دست بهم زدن باشد اشکال ندارد لکن چون ریشه اسلامی و مذهبی ندارد اگر در اینگونه مجالس از مدائح ائمه (ع) و صلوات بر آن بزرگواران استفاده شود بهتر و اوفق به احتیاط است.

س 1034

اشاره

- دست زدن و کف زدن در مجالس جهت تشویق چه حکمی دارد؟

ج

- بهترین تشویق فرستادن صلوات یا تکبیر یا احسنت است هر چه در این برنامه‌ها
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 301
از روش بیگانگان و سنتهای آنها دورتر باشیم با استقلال اسلامی و قوت شخصیت موافق‌تر است.

شعر

س 1035

اشاره

- خواندن اشعار هجو، لغو یا دارای مضامین فاسد چه حکمی دارد؟

ج

- خواندن اشعاری که مضامین منحرف‌کننده و فسادانگیز و تأثیرات سوء اخلاقی روحی دارد، مثل مقالاتی که این مفاسد را داشته باشد و مصونیت اخلاقی فرد و اجتماع را در خطر اندازد، با آواز یا ساده حرام است.

جامع الاحکام، ج‌1