فوج

هبه/مضاربه

س 1939

اشاره

- شخصی منزلی را تملیک پسرش کرده مسلوب المنفعه ما دام الحیاة این تملیک صحیح است یا نه؟

ج

- معنای این تملیک هبه و بخشش به فرزند است ولی مادام که بقبض او نداده میتواند از هبه خود برگردد و در این صورت اگر بخواهند معامله با اینکه ما دام الحیات مسلوب المنفعه باشد تمام شود به صورت مصالحه تملیک نماید و فرزندش اگر کبیر است قبول کند و اگر صغیر است خود پدرش از طرف او قبول نماید.

س 1940

اشاره

- شخصی شش پسر و شش دختر دارد و به دخترها هنگام ازدواج جهیزیه لازم داده ولی به پسرها چیزی نداده است آیا جایز است آنچه از اموالش باقی مانده است همه را به عنوان هبه بین پسرها تقسیم کند؟

ج

- مانع ندارد و برای تحقق و لزوم هبه و هدیه باید اموال مورد هدیه را به قبض و تصرف پسرها بدهد و الّا اگر فوت کند و به قبض و تصرف آنها نداده باشد دخترها نیز از آن اموال کما فرض اللَّه ارث میبرند.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 278

س 1941

اشاره

- شخصی می‌خواهد پسرش را زن بدهد آیا می‌تواند بدون اجازه سایر فرزندانش هرچه بخواهد از اموال و دارائیش را به آن پسر ببخشد؟

ج

- پدر می‌تواند هرچه می‌خواهد از اموالش را به یکی از فرزندانش ببخشد و اجازه سایر فرزندان لازم نیست. بلی رعایت انصاف لازم است تا اینکه موجب اختلاف و مشاجره بین آنها نشود.

س 1942

اشاره

- پدر این جانب حدود چهار سال پیش فوت نموده است از ایشان همسر فرزندان و مادر ایشان در قید حیاتند که نتیجتاً 16 از ما یملک به مادر متوفی میرسد مادر متوفی چند روز بعد از فوت پدرم که در آن زمان گاهی حواسش جمع و گاهی حواس‌پرتی داشت در حال جمع بودن حواس سهم خودرا صریحاً به بقیّه وارث بخشیده است ولی اکنون هیچ‌گونه هوش و حواسی ندارد و با توجه به اینکه مادر متوفّی یک پسر و سه دختر دیگر دارد که همگی در قید حیاتند آیا این بخشش صحیح است یا خیر و از نظر شرعی تکلیف ما چیست؟
لازم به تذکر است که مورد بخشش تمام در تصرف این جانبان (سایر ورثه) بوده و هست.

ج

- در مورد سؤال چنانچه آن مادر درحالی‌که مشاعرش سالم بوده سهم الارث خودرا به کسی بخشیده و به قبض متهب داده یعنی در اختیار متهب قرار داده یا در اختیار او بوده مال موهوب ملک متّهب شده و دیگران حقی در آن ندارند و اگر مشاعر واهبه حین هبه سالم نبوده مال موهوب به ملکیّت او باقی است. و اللَّه العالم

س 1943

اشاره

- زیدی ملک مشاعی به عمر هبه غیر معوضه نموده آیا زید می‌تواند ملک هبه شده را از وارث عمر و مطالبه نماید (در حالی که ملک موجود است و در آن هیچ گونه تغییری داده نشده)؟ آیا انجام امور واجبه و مستحبه در آن ملک اشکال شرعی ندارد؟

ج

- در صورتی که عین موهوبه به قبض موهوب له داده شده باشد بعد از موت موهوب له، هبه لازم می‌شود هر چند هبه غیر معوّضه باشد و عین موهوبه هم موجود باشد بنابراین واهب حق ندارد عین موهوبه را از ورثه موهوب له مطالبه 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 279
کند. و اللَّه العالم

س 1944

اشاره

- اگر شخصی منزل را بنام همسرش در محضر اسناد ثبت کند ولی نه صیغه هبه بخواند و نه اقباض شرعی کند باین معنی که این منزل را نه تخلیه کرده، نه در اختیارش قرار داده، بلکه خودش با فرزندانش و همسر مذکور در آن منزل زندگانی می‌کند تا اینکه آن زن وفات می‌کند آیا این منزل ملک آن زن محسوب می‌شود، یا مال شوهر است که پولش را ادا کرده است؟

ج

- بطور کلی در هبه صیغه خواندن لازم نیست بلکه اگر مالک ملکی را بقصد تملیک مجانی در اختیار کسی قرار دهد یعنی بقبض او بدهد ملکیت حاصل میشود بلی چنانچه در هبه قبض محقّق نشده باشد ملکیت حاصل نمی‌شود و در مورد سؤال تحقیق قبض محل اشکال است بلی اگر معلوم شود که تصرف شخص مذکور باذن همسرش بوده در تحقق قبض کافی است.

س 1945

اشاره

- مقدار یک هزار و دویست کیلو نسق زراعتی داشته قبل انقلاب به فرد یا افراد بخشیده‌ام صیغه در بین هم جاری نشده حتی از طرف دولت حق واگذاری را نداشته‌ام حال مغبون می‌باشم آیا می‌توانیم در این مدت چند سالی که از آن بهربرداری کرده‌اند نسق خود را پس بگیرم؟

ج

- بطور کلّی اگر متّهب ذی رحم نباشد و هبه معوضه نبوده است و یا اگر معوضه بوده تصرف در عوض نکرده باشید حق رجوع دارید.

س 1946

اشاره

- آیا پدر می‌تواند، زمینی را که سی سال پیش به دخترش بخشیده و او در آن زمین زراعت کرده است بازپس گیرد؟

ج

- بخشش و هبه به ذی رحم با حصول قبض لازم است و قابل برگشت نیست. و اللَّه العالم.

س 1947

اشاره

- زید فرزندی نداشت لذا چندین سند تنظیم نموده و در آن سندها قسمتی از اموال خود را به یکی از ارحامش و پاره دیگر را به یکی دیگر داده و آن سندها را به عنوان اقرارنامه به ثبت رسانیده است (چون زمینهای ما ثبتی نیست)
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 280
و بعد که صاحب اولاد شده از این کار پشیمان و سندها را پاره نموده است و پس از وفات وی یکی از همان اشخاصی که قسمتی از اموال را به او داده بود رفته و از دفتر ثبت رونوشت سندها را گرفته و آورده و اموال و ما ترک زید را طبق سندهای کذایی جابجا کرده‌اند. حال بیان فرمایید که این اموال برای آنها حلال است یا نه؟ در صورتی که می‌دانیم که زید این اموال را یا به عنوان وصیت و یا به عنوان بذل به آنها داده و می‌دانیم که وصیت و بذل بدون قبض و اقباض هر دو قابل فسخ است و سند بهر عنوان که تنظیم شده فقط صوری بوده است.

ج

- در فرض سؤال چنانچه فقط تنظیم سند نموده و اموال را به قبض آنها نداده تصرف موهوب له و یا موصی له در آن اموال جایز نیست و تصرف آنها غاصبانه است.

س 1948

اشاره

- اگر افرادی پول و یا کالائی به کسی بخشیده باشند بعد از فوت آن شخص افراد می‌توانند آنچه را که بخشیده‌اند عین همان را که موجود باشد مالک شوند یا خیر؟ و چنانچه این مالکیت با رضایت بقیّه ورّاث باشد مسأله چه صورتی خواهد داشت؟

ج

- بعد از قبض موهوب و موت واهب یا موهوب له هبه لازم است و واهب یا وارث او حق رجوع ندارند. و اللَّه العالم.

س 1949

اشاره

- شخصی فوت کرده و از او سه دختر و یک پسر مانده پدر مرحوم حصّه از زمین خود را به پسر این مرحوم هبه می‌کند با این شرط که مادر این بچه با برادر مرحوم ازدواج کند و خودش از طرف نوه ولایة قبض می‌کند. آیا هبه صحیح است؟ و بر فرض صحة قابل فسخ است؟ پسر موهوب له بعد از یک سال از ازدواج مادرش می‌میرد، بعد جدّش تمام زمین را به پسرانش هبه و تملیک می‌کند. آیا این هبه دوم نسبة بحصة قابل فسخ است؟

ج

- در مورد سؤال، هبه مذکوره محکوم بصحت است و چون هبه به ذی رحم است فسخ آن جائز نیست، هبه دوم نسبت به سهم الارث سائر ورثه متوفی بدون رضایت آنها صحیح نیست. و اللَّه العالم.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 281 

مضاربه

س 1950

اشاره

- مبلغ 350 هزار تومان را به شخصی داده‌ام که با پول من کاسبی کند و در ازای هر 100 هزار تومان ماهی 3 هزار تومان بطور ثابت به من می‌دهد امروزه این معامله را پول مضاربه ای می‌گویند خواهشمندم حلال و یا حرام بودن آن را مشخص کنید.

ج

- مضاربه بنحو مذکور در سؤال صحیح نیست یکی از شرائط شرعی مضاربه آن است که سهم سود هر یک از طرفین به نحو کسر مشاع مانند ثلث، نصف و ربع مقرّر گردد و اما تعیین مقدار معیّن مانند ماهی 3 هزار تومان برای صاحب پول صحیح نیست بلی صاحب پول آخر هر ماه و یا آخر سال می‌تواند سهم سود خودرا در صورتی که سودی حاصل شده باشد به مبلغ مذکور مصالحه نماید. و اللَّه العالم

س 1951

اشاره

- مبلغی پول به آقائی داده‌ام که ماهیانه مبلغی را بعنوان سود بدهد ولی ورشکست می‌گردد و می‌گوید که کار نکرده‌ام تا به شما سود بدهم حکم شرعی آن را بیان فرمائید.

ج

- در فرض سؤال چنانچه پول را به نحو مضاربه و با رعایت شرائط آن در اختیار عامل قرار داده است در صورتی که عامل معامله‌ای نکرده باشد و سودی 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 284
عاید نشده باشد، صاحب پول حق دریافت سود ندارد و اگر پول را قرض داده که در ماه مبلغی سود بگیرد چه معامله بشود و چه نشود، در این صورت حکم ربا دارد و جایز نیست.

س 1952

اشاره

- اگر پولی را به شخص کاسبی بدهیم که معامله کند و نامبرده در قبال آن بگوید اگر ضرر کردم خودم ضررش را قبول دارم و اگر سود کردم هر ماه مبلغ معینی حد اقل بشما می‌پردازم مثلًا در قبال 500000 تومان ماهیانه 13000 تومان می‌پردازم و اگر سود بهتری داشتم ممکن است چیزی اضافه بدهم این معامله شرعاً صحیح است یا خیر و منفعت این پول حلال است یا خیر؟

ج

- این معامله مشروعیت ندارد و اگر غرض این بوده که گیرنده پول برای خودش با آن معامله کند عنوان قرض ربوی پیدا می‌کند و حرام است.

س 1953

اشاره

- برای اینکه پولی را به کسی بدهیم که کاسبی کند و سودی به صاحب پول بدهد راه صحیح شرعی آن چیست؟

ج

- پول را به عنوان مضاربه به کاسب بدهد که او با آن معامله کند به این صورت که مثلًا ثلث یا نصف یا ربع درآمد متعلّق به صاحب پول دو ثلث یا نصف یا سه چهارم متعلق به کاسب و عامل باشد و اگر سرمایه تلف شود از صاحب سرمایه باشد و کاسب ضامن نباشد.

س 1954

اشاره

- کسانی که پولی را به انسان می‌دهند که با آن معاملاتی بشود و شخص وکیل می‌گردد که معاملات را انجام داده و در قبال آن پول سودی را که مورد توافق طرفین می‌باشد به طرف سرمایه‌گذار متعهد گردد به چه شکل می‌باشد؟

ج

- اگر بصورت مضاربه عمل کند بی‌اشکال است ولی بصورتی که مرقوم شده صحیح نیست.

س 1955

اشاره

- مبلغ پانصد هزار تومان میخواهم به کسی بدهم که با آن کار کند و از قرار هر ماه مبلغ سی هزار تومان به بنده بدهد آیا این عمل جایز است یا خیر؟

ج

- عمل بنحو مذکور صحیح نیست و راه صحیح این است که با کاسب قرار بگذارد که سود این پول هرچه شد نصف یا ثلث آن مثلًا مال من و بقیه مال تو باشد
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 285
یعنی بنحو کسر مشاع (درصد) تعیین نمایند بلی اگر آنچه را ماهیانه می‌گیرد بعنوان علی الحساب بگیرد و در آخر ماه یا سال تمام سود سهم خود را به آنچه تا آن موقع گرفته، مصالحه نماید اشکال ندارد.

س 1956

اشاره

- این جانب مبلغی پول در یک شرکتی گذاشته‌ام بدون هیچ‌گونه قراردادی و هیچ‌گونه حرفی در هر سه ماه مبلغی پول به این جانب می‌دهند آیا از نظر شرع مقدس اسلام صحیح است یا خیر؟

ج

- بطور کلی چنانچه قرض را مشروط به گرفتن زیاده نداده باشید و خود شخص مبلغی می‌دهد و طوری باشد که اگر ندهد شما خود را طلبکار ندانید و مطالبه ننمایید اشکال ندارد و همچنین است اگر به جهت انجام معامله مشروع پول را به او پرداخته‌اید و او هم از سود معاملات به شما می‌پردازد. و اللَّه العالم

س 1957

اشاره

- پولی بعنوان قرض الحسنه به تاجری می‌دهیم و همان قدر هم رسید می‌گیریم نه بیشتر او با آن پول کار می‌کند و بدون اینکه هیچ شرط و قراری با هم بگذاریم او خود ماهیانه مبلغی باختیار خود بما می‌دهد و یا می‌بخشد این مسأله چه حکمی دارد حلال است یا حرام؟

ج

- چنانچه در قرض قرارداد سود نباشد و قرض‌گیرنده با رضایت و طیب خاطر چیزی به قرض دهنده بدهد اشکال ندارد، بلکه مستحب است. و اللَّه العالم 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 287

أحکام رادیو و تلویزیون