غزل شماره 201: از فلک در تاب بودم دی و دوش
از فلک در تاب بودم دی و دوش****وز غمت بی تاب بودم دی و دوش
با لب خشک از سرشک دیدگان****در میان آب بودم دی و دوش
گاه می‌خوردم گه از بحر دعا****روی در محراب بودم دی و دوش
بی رخ تو در میان بحر آب****با نبید ناب بودم دی و دوش
از کمال هجر در صحرای درد****تیر در پرتاب بودم دی و دوش
صحبت دیدار تو جستم همی****گر چه با اصحاب بودم دی و دوش
بی تو لرزان و طپان بر روی خاک****راست چون سیماب بودم دی و دوش
غزل شماره 202: در عشق تو ای نگار خاموش
در عشق تو ای نگار خاموش****بفزود مرا غمان و شد هوش
من عشق ترا به جان خریدم****تو مهر مرا به یاوه مفروش
هرگز نشود غمت ز یادم****تو نیز مرا مکن فراموش
شد خواب ز چشم من رمیده****تا هست غم توام در آغوش
ما را چه کشی به چشم آهوی****مار ا چه دهی تو خواب خرگوش
آویخته شد دلم نگون سار****همچون سر زلفت از بر دوش
تا آب رخم فراق تو ریخت****آمد دل من ز درد در جوش
تا کی ز تو خواهم استعانت****یک روز حدیث بنده بنیوش
گر زهر هلاهل از تو یابم****با یاد تو زهر باشدم نوش
امشب به جهنم ز جور عشقت****گر زان که نجستم از غمت دوش
غزل شماره 203: دوش تا روز من از عشق تو بودم به خروش
دوش تا روز من از عشق تو بودم به خروش****تو چه دانی که چه بود از غم تو بر من دوش
می زدم آب صبوری زد و دیده بر دل****چون دل از آتش عشق تو برآوری جوش
گاه چون نای بدم از غم تو با ناله****گاه بودم چو کمانچه ز فراقت به خروش
هر شبم وعده دهی کایم و نایی بر من****چند ازین عشوه خرم من ز تو ای عشوه فروش
هم به جان تو که بر یاد لب نوشینت****هر چه در عالم زهرست توان کردن نوش
غزل شماره 204: ز جزع و لعلت ای سیمین بناگوش
ز جزع و لعلت ای سیمین بناگوش****دلم پر نیش گشت و طبع پر نوش
دو جادوی کمین ساز کمان کش****دو نقاش شکر پاش گهر نوش
که پیش این و آن جان را و دل را****هزاران غاشیه ست امروز بر دوش
چو بینمت آن دو تا لعل پر از کبر****چو بینمت آن دو تا جزع پر از جوش
بدین گویم زهی خاموش گویا****بدان گویم زهی گویای خاموش
بسا زهاد گیتی را که بردی****بدان لبهای چون می مایهٔ هوش
بسا شیران عالم را که دادی****ز چشم آهوانه خواب خرگوش
زنی گل را و مل را خاک در چشم****چو اندر مجلس آیی زلف بر دوش
ز مستی باز کرده بند کرته****ز شوخی کج نهاده طرف شب پوش
ز جزعت خانه خانه دل شود خون****ز لعلت چشمه چشمه خون شود نوش
گریزد در عدم هر روز و هم شب****ز شرم روی و مویت چون دی و دوش
تو جانی گر نه‌ای د ربر عجب نیست****که جان در جان در آید نه در آغوش
نگارا از سر آزاد مردی****حدیث دردناک بنده بنیوش
مرا چون از ولی بخریده‌ای دی****کنونم بر عدو امروز مفروش
مرا گفتی فراموشم مکن نیز****تو روی از بهر این مخراش و مخروش
که گشت از بهر یاد جزع و لعلت****سنایی را فراموشی فراموش
غزل شماره 205: چون نهی زلف تافته بر گوش
چون نهی زلف تافته بر گوش****چون نهی جعد بافته بر دوش
از دل من رمیده گردد صبر****وز تن من پریده گردد هوش
نه عجب گر خروش من بفزود****تا شد آن عارض تو غالیه پوش
ماه در آسمان سیاه شود****خلق عالم برآورند خروش
تا به وقت سپیده دم یک دم****به غنوم در انتظار تو دوش
گاه بودم بره فگنده دو چشم****گاه بودم به در نهاده دو گوش
خار من گردد از وصال تو گل****زهر من گردد از جمال تو نوش
غزل شماره 206: ای جور گرفته مذهب و کیش
ای جور گرفته مذهب و کیش****این کبر فرو نه از سر خویش
جز خوب مگو از آن لب خوب****جز خوبی و لطف هیچ مندیش
تا دور شدی ز پیش چشمم****عشقت چه غم نهاده از پیش
هر ساعت صبر من بود کم****هر ساعت درد من بود بیش
از کیش و طریقتم چه پرسی****عشقست مرا طریقت و کیش
گفتم بزیم به کام با تو****هرگز نزید به کام درویش
غزل شماره 207: آن کژدم زلف تو که زد بر دل من نیش
آن کژدم زلف تو که زد بر دل من نیش****از ضربت آن زخم دل نازک من ریش
آنجا که بود انجمن لشگر خوبان****نام تو بود اول و پای تو بود پیش
بنگر که همی با من و با تو چکند چرخ****بر هر دو همی چون شمرد مکر و فن خویش
هر شب که کند عشق شکیبایی من کم****هم در گذرد خوبی و زیبایی تو بیش
ای روی تو قارون شده از حسن و ملاحت****از هجر تو قارونم و از وصل تو درویش
خود چون بود آخر به غم هجر گرفتار****آن کس که به اول نبود عافیت اندیش
غزل شماره 208: ای زلف تو تکیه کرده بر گوش
ای زلف تو تکیه کرده بر گوش****ای جعد تو حلقه گشته بر دوش
ای کرده دلم ز عشق مفتون****وی کرده تنم ز هجر مدهوش
چون رزم کنی و بزم سازی****ای لاله رخ سمن بناگوش
گویند ترا مه قدح گیر****خوانند ترا بت زره پوش
گیرم که مرا شبی به خلوت****تا روز نگیری اندر آغوش
نیکو نبود که بی گناهی****یک باره مرا کنی فراموش
گیرم که سنایی از غمت مرد****باری سخنش به طبع بنیوش
بی روی تو بود دوش تا صبح****از نالهٔ او جهان پر از جوش
یارب شب کس مباد هرگز****زینگونه که او گذاشت شب دوش
غزل شماره 209: ای بس قدح درد که کردست دلم نوش
ای بس قدح درد که کردست دلم نوش****دور از لب و دندان شما بی خبران دوش
گه بوسه همی داد بر آن درد لب و چشم****گه رقص همی کرد بر آن حال دل و هوش
گه عقل همی گفت که ای طبع تو کم نال****گه صبر همی گفت که ای آه تو مخروش
درد آمده پاداش که هین ای سر و تن داد****عشق آمده با نیش که هان ای دل و جان نوش
دردی که به افسانه شنیدم همه از خلق****از علم به عین آمد وز گوش به آغوش
در حجرهٔ چشم آمد خورشید خیالش****خورشید که دیدست سیه کرده بناگوش
در حسرت آن دیدهٔ چون دیدهٔ آهو****این دیده نه در خواب و نه بیدار چو خرگوش
حیرت سوی چشم آمده کای چشم تو منگر****غیرت سوی گوش آمده کی گوش تو منیوش
با چشم سرم گفته تراییم تو منگر****در گوش دلم خوانده تراییم تو مخروش
ذوق آمده در چشم که ای چشم چنین چش****شوق آمده در گوش که ای گوش چنین گوش
این خود صفت نقش خیالیست چه چیزست****یارب که ببینم به عیان آن رخ نیکوش
او بلبله بر دست و خرد سلسله در پای****او غالیه بر گوش و رهی غاشیه بر دوش
در عاشقی آنجا که ورا پای مرا سر****در بندگی آنجا که ورا حلقه مرا گوش
صد روح در آویخته از دامن کرته****سی روز برانگیخته از گوشهٔ شب پوش
آوازه در افتاده به هر جا که سنایی****در مکتب او کرد همه تخته فراموش
حرف ط
غزل شماره 210: تا به بستانم نشاندی بر بساط انبساط
تا به بستانم نشاندی بر بساط انبساط****ناگهانم در برآوردی و ماندی در بساط
برگشاد از قهر و لطف لشکر قهرت کمین****تا به دلها درنگون شد رایت انس و نشاط
من ز بهر دوستی را جان و دل کردم سبیل****تا بوم کارم جهاد و تا زیم شغلم رباط
اختلاط عشق تو با جان من باشد همی****تا بود خون مرا با خاک روزی اختلاط
در سرای دوستی آن به که فرشی افگنم****خشت او باشد ز جان و خون او باشد ملاط
تا اگر باری نباشم بر بساط دوستان****خاک باشم زیر پای چاکران اندر سماط
احتیاط و حزم کردم در بلا و درد عشق****تیغ تقدیر آمد و شد پاک حزم و احتیاط
ره ندانم جز به لطفت گر کنی لطفی سزاست****ره نداند جو به پستان طفل خرد اندر قماط
هر که بگذارد صراط آید به درگاه بهشت****من نمی‌بینم بهشت و بیش رفتم صد صراط
از دل آمد بر سنایی کس مباد اندر جهان****گر نماند بر بساط قرب شاهان بی نشاط
حرف ق
غزل شماره 211: ای زلف تو بند و دام عاشق
ای زلف تو بند و دام عاشق****ای روی تو ناز و کام عاشق
در جستن تو بسی جهانها****بگذشته به زیر گام عاشق
بنمای جمال خویش و بفزای****در منزلت و مقام عاشق
وز شربت لطف خویش تر کن****آخر یک روز کام عاشق
وز بادهٔ وصل خویش پر کن****یک شب صنما تو جام عاشق
اکنون که همه جهان بدانست****از عشق تو ننگ و نام عاشق
بشنو جانا تو از سنایی****تا بگذارد پیام عاشق
بر عاشق اگر سلام نکنی****باری بشنو سلام عاشق
غزل شماره 212: خویشتن داری کنید ای عاشقان با درد عشق
خویشتن داری کنید ای عاشقان با درد عشق****گر چه ما باری نه‌ایم از عشقبازی مرد عشق
ما همه دعوی کنیم از عشق و عشق از ما به رنج****عاشق آن باید که از معنی بود در خورد عشق
عشق مردی هست قائم گر بر و جانها برد****پاکبازی کو که باشد عاشق و هم برد عشق
گرد عشق آنگاه بینی کاب رخ را کم زنی****آب رخ در باز تا روزی رسی در گرد عشق
خیره سر تا کی زنی همچون زنان لاف دروغ****ناچشیده شربت وصل و ندیده درد عشق
ای سنایی توبه باید کردن از معنی ترا****گر بر آید موکب رندان و بردا برد عشق
غزل شماره 213: تا دل من صید شد در دام عشق
تا دل من صید شد در دام عشق****باده شد جان من اندر جام عشق
آن بلا کز عاشقی من دیده‌ام****باز چون افتاده‌ام در دام عشق
در زمانم مست و بی‌سامان کند****جام شورانگیز درد آشام عشق
من خود از بیم بلای عاشقی****بر زبان می‌نگذرانم نام عشق
این عجبتر کز همه خلق جهان****نزد من باشد همه آرام عشق
جان و دین و دل همی خواهد ز من****این بدست از سوی جان پیغام عشق
جان و دین و دل فدا کردم بدو****تا مگر یک ره برآید کام عشق
غزل شماره 214: از حل و از حرام گذشتست کام عشق
از حل و از حرام گذشتست کام عشق****هستی و نیستی ست حلال و حرام عشق
تسبیح و دین و صومعه آمد نظام زهد****زنار و کفر و میکده آمد نظام عشق
خالیست راه عشق ز هستی بر آن صفت****کز روی حرف پردهٔ عشقست نام عشق
بر نظم عشق مهره فرو باز بهر آنک****از عین و شین و قاف تبه شد قوام عشق
چندین هزار جان مقیمان سفر گزید****جانی هنوز تکیه نزد در مقام عشق
این طرفه‌تر که هر دو جهان پاک شد ز دست****با این هنوز گردن ما زیر وام عشق
برخاست اختیار و تصرف ز فعل ما****چون کم زدیم خویشتن از بهر کام عشق
اندر کنشت و صومعه بی‌بیم و بی‌امید****درباختیم صد الف از بهر لام عشق
برداشت پرده‌های تشابه ز بهر ما****تا روی داد سوی دل ما پیام عشق
مستی همی کنم ز شراب بلا ولیک****هر روز برترست چنین ازدحام عشق
آزاده مانده‌ایم ز کام و هوای خویش****تا گشته‌ایم از سر معنی غلام عشق
دامست راه عشق و نهاده به شاهراه****بادام و بند خلق سنایی به دام عشق
زان دولتی که بی‌خبران را نصیبه‌ایست****کم باد نام عاشق و گم باد نام عشق
چون یوسف سعید بفرمودم این غزل****بادا دوام دولت او چون دوام عشق
غزل شماره 215: تا جهان باشد نخواهم در جهان هجران عشق
تا جهان باشد نخواهم در جهان هجران عشق****عاشقم بر عشق و هرگز نشکنم پیمان عشق
تا حدیث عاشقی و عشق باشد در جهان****نام من بادا نوشته بر سر دیوان عشق
خط قلاشی چو عشق نیکوان بر من کشند****شرط باشد برنهم سر بر خط فرمان عشق
در میان عشق حالی دارم اردانی چنانک****جان برافشانم همی از خرمی بر جان عشق
در خم چوگان زلف دلبران انداخت دل****هر که با خوبان سواری کرد در میدان عشق
من درین میدان سواری کرده‌ام تا لاجرم****کرده‌ام دل همچو گوی اندر خم چوگان عشق
در جهان برهان خوبی شد بت دلدار من****تا شد او برهان خوبی من شدم برهان عشق
حرف ک
غزل شماره 216: من کیستم ای نگار چالاک
من کیستم ای نگار چالاک****تا جامه کنم ز عشق تو چاک
کی زهره بود مرا که باشم****زیر قدم سگ ترا خاک
صد دل داری تو چون دل من****آویخته سرنگون ز فتراک
در عشق تو غم مرا چو شادی****وز دست تو زهر همچو تریاک
در راه رضای تو به جانت****گر جان بدهم نیایدم باک
از هر چه برو نشان تو نیست****بیزار شدستم از دل پاک
شوریده سر دو زلف تو هست****شور دل مردم هوسناک
در کار تو شد سر سنایی****زین نیست ترا خبر هماناک
غزل شماره 217: ای بلبل وصل تو طربناک
ای بلبل وصل تو طربناک****وی غمزت زهر و خنده تریاک
ای جان دو صدهزار عاشق****آویخته از دوال فتراک
افلاک توانگر از ستاره****در جنب ستانهٔ تو مفلاک
در بند تو سر زنان گردون****با طوق تو گردنان سرناک
از بهر شمارش ستاره****پیشانی ماه تختهٔ خاک
از زلف تو صد هزار منزل****تا روی تو و همه خطرناک
ای نقش نگین تو «لعمرک»****وی خلعت خلقت تو «لولاک»
بر بوی خط تو روح پاکان****از عقل بشسته تخته‌ها پاک
با نقش تو گفته نقش بندت****«لولاک لما خلقت الا فلاک»
از رشک تو آفتاب چون صبح****هر روز قبای نو کند چاک
با تابش تو به ماه نیسان****گشته می صرف غوره بر تاک
از گرد رکاب تو سنایی****مانندهٔ مرکب تو چالاک
با کیش نه از کس و گزافست****آن تو و آنگه از کسش باک؟
حرف ل
غزل شماره 218: در زلف تو دادند نگارا خبر دل
در زلف تو دادند نگارا خبر دل****معذورم اگر آمده‌ام بر اثر دل
یا دل بر من باز فرست ای بت مه رو****یا راه مرا باز نما تو به بر دل
نی نی که اگر نیست ترا هیچ سر ما****ما بی تو نداریم دل خویش و سر دل
چندین سر اندیشه و تیمار که دارد****تا گه جگر یار خورد گه جگر دل
بی عشق تو دل را خطری نیست بر ما****هر چند که صعب ست نگارا خطر دل
تا دل کم عشق تو در بست به شادی****بستیم به جان بر غم عشقت کمر دل
چاک زد جان پدر دست صبا دامن گل****خیز تا هر دو خرامیم به پیرامن گل
تیره شد ابر چو زلفین تو بر چهرهٔ رخ****تا بیاراست چو روی تو رخ روشن گل
همه شب فاخته تا روز همی گرید زار****ز غم گل چو من از عشق تو ای خرمن گل
زان که گل بندهٔ آن روی خوش خرم تست****در هوای رخ تو دست من و دامن گل
گل برون کرد سر از شاخ به دل بردن خلق****تا بسی جلوه گری کرد هوا بر تن گل
تا گل عارض تو دید فرو ریخت ز شرم****با گل عارض تو راست نیاید فن گل
حرف م
غزل شماره 219: ای ساقی خیز و پر کن آن جام
ای ساقی خیز و پر کن آن جام****کافتاده دلم ز عشق در دام
تا جام کنم ز دیده خالی****وز خون دو دیده پر کنم جام
ایام چو ما بسی فرو برد****تا کی بندیم دل در ایام
خیزیم و رویم از پس یار****گیریم دو زلف آن دلارام
باشیم مجاور خرابات****چندان بخوریم بادهٔ خام
کز مستی و عاشقی ندانیم****کاندر کفریم یا در اسلام
گر دی گفتیم خاصگانیم****امروز شدیم جملگی عام
امروز زمانه خوش گذاریم****تا فردا چون بود سرانجام
غزل شماره 220: هر شب نماز شام بود شادیم تمام
هر شب نماز شام بود شادیم تمام****کاید رسول دوست هلا نزد ما خرام
خورشید هر کسی که شب آید فرو رود****خورشید ما برآید هر شب نماز شام
روز فراق رفت و برآمد شب وصال****ای روز منقطع شو و ای شب علی الدوام
ای دوست تا تو باشی اندوه کی بود****تا جان بود به تن تو خداوند و من غلام
هر گه که خدمت آیم ای دوست پیش تو****شادی حلال گردد اندوه و غم حرام
غزل شماره 221: بس که من دل را به دام عشق خوبان بسته‌ام
بس که من دل را به دام عشق خوبان بسته‌ام****وز نشاط عشق خوبان توبه‌ها بشکسته‌ام
خسته او را که او از غمزه تیر انداخته‌ست****من دل و جان را به تیر غمزهٔ او خسته‌ام
هر کجا شوریده‌ای را دیده‌ام چون خویشتن****دوستی را دامن اندر دامن او بسته‌ام
دوستانم بر سر کارند در بازار عشق****من چو معزولان چرا در گوشه‌ای بنشسته‌ام
چون به ظاهر بنگری در کار من گویی مگر****با سلامت هم نشینم وز ملامت رسته‌ام
این سلامت را که من دارم ملامت در قفاست****تا نه پنداری که از دام ملامت جسته‌ام
تو بدان منگر که من عقد نشاط خویش را****از جفای دوستان از دیدگان بگسسته‌ام
باش تا بر گردن ایام بندد بخت من****عقدهای نو که از در سخن پیوسته‌ام
غزل شماره 222: دلبرا تا نامهٔ عزل از وصالت خوانده‌ام
دلبرا تا نامهٔ عزل از وصالت خوانده‌ام****ای بسا خون دلا کز دیده بر رخ رانده‌ام
بر نشان هرگز ندیدم بر دل بی رحم تو****گر چه هر تیری که اندر جعبه بد بفشانده‌ام
ظن مبر جانا که من برگشته‌ام از عاشقی****یا دل از دست غم هجران تو برهانده‌ام
زان همی کمتر کنم در عشق فریاد و خروش****کاتش دل را به آب دیدگان بنشانده‌ام
حق خدمتهای بسیار مرا ضایع مکن****زان که روزی خوانده بودم گرچه اکنون رانده‌ام
هم تو رس فریاد حالم حرمت دیرینه را****رحم کن بر من نگارا ز آنکه بس درمانده‌ام
غزل شماره 223: برندارم دل ز مهرت دلبرا تا زنده‌ام
برندارم دل ز مهرت دلبرا تا زنده‌ام****ور چه آزادم ترا تا زنده‌ام من بنده‌ام
مهر تو با جان من پیوسته گشت اندر ازل****نیست روی رستگاری زو مرا تا زنده‌ام
از هوای هر که جز تو جان و دل بزدوده‌ام****وز وفای تو چو نار از ناردان آگنده‌ام
عشق تو بر دین و دنیا دلبرا بگزیده‌ام****خواجگی در راه تو در خاک راه افگنده‌ام
تا بدیدم درج مروارید خندان ترا****بس عقیقا کز دریغ از دیده بپراکنده‌ام
تا به من بر لشگر اندوه تو بگشاد دست****از صلاح و نیکنامی دستها بفشانده‌ام
دست دست من بد از اول که در عشق آمدم****کم زدم تا لاجرم در ششدره درمانده‌ام
غزل شماره 224: صنما تا بزیم بندهٔ دیدار توام
صنما تا بزیم بندهٔ دیدار توام****بتن و جان و دل دیده خریدار توام
تو مه و سال کمر بسته به آزار منی****من شب و روز جگر خسته ز آزار توام
گر چه از جور تو سیر آمده‌ام تا بزیم****بکشم جور تو زیرا که گرفتار توام
زان نکردی تو همی ساخت بر من که ترا****آگهی نیست که من سوختهٔ زار توام
گر چه آرایش خوبان جهانی به جمال****به سر تو که من آرایش بازار توام
نه عجب گر بکشم تلخی گفتار ترا****زان که من شیفتهٔ خوبی دیدار توام
دزد شبرو منم ای دلبر اندر غم تو****چون سنایی ز پی وصل تو عیار توام
گر چه عشاق دل آسودهٔ گفتار منند****من همه ساله دل آزردهٔ گفتار توام
غزل شماره 225: بستهٔ یار قلندر مانده‌ام
بستهٔ یار قلندر مانده‌ام****زان دو چشمش مست و کافر مانده‌ام
تا همه رویست یارم همچو گل****من همه دیده چو عبهر مانده‌ام
بر دم مار آمدم ناگاه پای****زان چو کژدم دست بر سر مانده‌ام
در هوای عشق و بند زلف او****هم معطل هم معطر مانده‌ام
بر امید آن دوتا مشکین رسن****پای تا سر همچو چنبر مانده‌ام
چنگ در زنجیر زلفینش زدم****لاجرم چون حلقه بر در مانده‌ام
دورم از تو تا به روزی چشم و دل****در میان آب و آذر مانده‌ام
از خیال او و اشک خود مقیم****دیده در خورشید و اختر مانده‌ام
هم ز چشمت وز دلت کز چشم و دل****اندر آبان و در آذر مانده‌ام
دخل و خرج روز شب را در میان****در سیه رویی چو دفتر مانده‌ام
افسری ننهاد ز آتش بر سرم****تا چنین نی خشک و نی تر مانده‌ام
سالها شد تا از آن آتش چو شمع****مرده فرق و زنده افسر مانده‌ام
مفلس و مخلص منم زیرا مرا****دل نماند و من ز دلبر مانده‌ام
عیسی اندر آسمان خر با زمین****من نه با عیسی نه با خر مانده‌ام
بی منست او تا سنایی با منست****با سنایی زین قبل درمانده‌ام
غزل شماره 226: تا بر آن روی چو ماه آموختم
تا بر آن روی چو ماه آموختم****عالمی بر خویشتن بفروختم
پاره کرده پردهٔ صبر و صلاح****دیدهٔ عقل و بصر بردوختم
رایت عشق از فلک بفراختم****تا چراغ وصل را فروختم
با بت آتش رخ اندر ساختم****خرمن طاعت به آتش سوختم
اسب در میدان وصلش تاختم****کعبهٔ وصلش ز هجران توختم
جامهٔ عفت برون انداختم****رندی و ناراستی آموختم
غزل شماره 227: از همت عشق بافتوحم
از همت عشق بافتوحم****پا بستهٔ عشق بلفتوحم
بربود ز بوی زلف عقلم****بفزود ز آب روی روحم
از موی سیاه اوست شامم****وز روی نکوی او صبوحم
یک بوسه ازو بیافتم بس****آن بود ز عشق او فتوحم
زان بوسهٔ همچو آب حیوان****اکنون نه سناییم که نوحم
نی نی که برفت نوح آخر****من نوح نیم که روح روحم
آن روز گریخت از سنایی****آن توبه که گفت من نصوحم
غزل شماره 228: دگر بار ای مسلمانان به قلاشی در افتادم
دگر بار ای مسلمانان به قلاشی در افتادم****به دست عشق رخت دل به میخانه فرستادم
چو در دست صلاح و خیر جز بادی نمی‌دیدم****همه خیر و صلاح خود به باد عشق در دادم
کجا اصلی بود کاری که من سازم به قرایی****که از رندی و قلاشی نهادستند بنیادم
مده پندم که در طالع مرا عشقست و قلاشی****کجا سودم کند پندت بدین طالع که من زادم
مرا یک جام باده به ز چرخ اندر جهان توبه****رسید ای ساقیان یک ره به جام باده فریادم
نیندوزم ز کس چیزی چنان فرمود جانانم****نیاموزم ز کس پندی چنین آموخت استادم
ز رنج و زحمت عالم به جام می در آویزم****که جام می تواند برد یک دم عالم از یادم
الا ای پیر زردشتی به من بربند زناری****که من تسبیح و سجاده ز دست و دوش بنهادم
غزل شماره 229: تا من به تو ای بت اقتدی کردم
تا من به تو ای بت اقتدی کردم****بر خویش به بی دلی ندی کردم
از بهر دو چشم پر ز سحر تو****دین و دل خویش را فدی کردم
آن وقت بیا که من ز مستوری****در شهر ز خویش زاهدی کردم
همچون تو شدم مغ از دل صافی****خود را ز پی تو ملحدی کردم
در طمع وصال تو به نادانی****مال و تن خویش را سدی کردم
کز رفق سنایی اندرین حالت****از راه مغان ره هدی کردم
غزل شماره 230: دستی که به عهد دوست دادیم
دستی که به عهد دوست دادیم****از بند نفاق برگشادیم
زان زهد تکلفی برستیم****در دام تعلق اوفتادیم
از پیش سجاده بر گرفتیم****طاعات ز سر فرو نهادیم
وز دست ریا فرو نشستیم****در پیش هوا بایستادیم
تن را به عبادت آزمودیم****دل را به امید عشوه دادیم
اندوه به گرد ما نگردد****چون شاد به روی میر دادیم
غزل شماره 231: ما عاشق همت بلندیم
ما عاشق همت بلندیم****دل در خود و در جهان چه بندیم
آن به که یکی قلندری وار****می‌گیریم ار چه دانشمندیم
از بهر پسر به سر بیاییم****وز بهر جگر جگر برندیم
ار هیچ شکار حاجت آید****خود را به دو دست ما کمندیم
با یک دو سه جام به که خود را****زنار چهار کرد بندیم
خود را به دو باده وارهانیم****چون زیر هزار گونه بندیم
ای یار ز چشم بد چه ترسی****بر آتش می چو ما سپندیم
چندان بخوریم می که از خود****آگه نشویم زان که چندیم
غزل شماره 232: خیز تا ما یک قدم بر فرق این عالم زنیم
خیز تا ما یک قدم بر فرق این عالم زنیم****وین تن مجروح را از مفلسی مرهم زنیم
تیغ هجران از کف اخلاص بر حکم یقین****در گذار مهرهٔ اصل بنی آدم زنیم
جمله اسباب هوا را برکشیم از تن سلب****پس تبرا را برو پوشیم و کف بر هم زنیم
از علایقها جدا گردیم و ساکن‌تر شویم****بر بساط نیستی یک چند گاهی دم زنیم
تیغ توحید از ضمیر خالص خود برکشیم****بر قفای ملحدان زان ضربتی محکم زنیم
آتش نفس لجوج ار هیچ‌گون تیزی کند****ما به آب قوت علوی برو برنم زنیم
بار خدمت را به کشتی سعادت در کشیم****پس خروشی بر کشیم و کشتی اندر یم زنیم
اسب شوق اندر بیابان محبت تا زنیم****گوی برباییم و لبیک اندرین عالم زنیم
پیش تا سفله زمانه بر فراقم کم زند****خیز تا بر فرق این سفله زمانه کم زنیم
غزل شماره 233: خیز تا بر یاد عشق خوبرویان می‌زنیم
خیز تا بر یاد عشق خوبرویان می‌زنیم****پس ز راه دیده باغ دوستی را پی زنیم
از نوای نالهٔ نی گوشها را پر کنیم****وز فروغ آتش می چهره‌ها را خوی زنیم
چون درین مجلس به یاد نی برآید کارها****ما زمانی بیت خوانیم و زمانی نی زنیم
زحمت ما چون ز ما می پاره‌ای کم می‌کند****خرقه بفروشیم و خود را بر صراحی می‌زنیم
چنگ در دلبر زنیم آن دم که از خود غایبیم****پس نئیم اکنون چو غایب چنگ در وی کی زنیم
از برای بی نشانی یک فروغ از آه دل****در بهار و در خزان و در تموز و دی زنیم
دفتر ملک دو عالم را فرو شوییم پاک****هر چه آن ما را نشانست آتش اندر وی زنیم
غزل شماره 234: پسرا خیز تا صبوح کنیم
پسرا خیز تا صبوح کنیم****راح را همنشین روح کنیم
مفلسانیم یک زمان بگذار****از شرابی دو تا فتوح کنیم
باده نوشیم بی ریا از آنک****با ریا توبهٔ نصوح کنیم
حال با شعر فرخی آریم****رقص بر شعر بلفتوح کنیم
ور بود زحمتی ز ناجنسی****به نیازی دعای نوح کنیم
ور سنایی هنوز خواهد خفت****پیش ازو ما همی صبوح کنیم
غزل شماره 235: خیز تا در صف عقل و عافیت جولان کنیم
خیز تا در صف عقل و عافیت جولان کنیم****نفس کلی را بدل بر نقش شادروان کنیم
دشنهٔ تحقیق برداریم ابراهیم وار****گوسفند نفس شهوانی بدو قربان کنیم
گر برآرد سر چو فرعون اندرین ره شهوتی****ما بر او از عقل سد موسی عمران کنیم
در دل ار خیل خیال از سحر دستان آورد****از درخت صدق بر روی صد عصا ثعبان کنیم
بر بساط معرفت از روی باطن هر زمان****مهر عز لایزالی نقش جاویدان کنیم
عشق او در قلب ما چون هست سلطانی بزرگ****نقش نقد ضرب ایمان نام آن سلطان کنیم
پرده از روی صلاح و زهد و عفت بردریم****خانه را بر عقل رعنا یک زمان زندان کنیم
عاشق و معشوق و عشق این هر سه را در یک صفت****گه زلیخا گی نبی گه یوسف کنعان کنیم
روح باطن گر چو یوسف گم شدست از پیش ما****ما چو یعقوب از غمش دل خانهٔ احزان کنیم
نار عشق و باد عزم و خاک دانش و آب جرم****عالم علم سنایی زین چهار ارکان کنیم
غزل شماره 236: گفتم از عشقش مگر بگریختم
گفتم از عشقش مگر بگریختم****خود به دام آمد کنون آویختم
گفتم از دل شور بنشانم مگر****شور ننشاندم که شور انگیختم
بند من در عشق آن بت سخت بود****سخت‌تر شد بند تا بگسیختم
عاشقان بر سر اگر ریزند خاک****من به جای خاک آتش ریختم
بر بناگوش سیاه مشک رنگ****از عمش کافور حسرت بیختم
عاجزم با چشم رنگ آمیز او****گر چه از صد گونه رنگ آمیختم
غزل شماره 237: الا ای ساقی دلبر مدار از می تهی دستم
الا ای ساقی دلبر مدار از می تهی دستم****که من دل را دگرباره به دام عشق بربستم
مرا فصل بهار نو به روی آورد کار نو****دلم بربود یار نو بشد کار من از دستم
اگر چه دل به نادانی به او دادم به آسانی****ندارم ز آن پشیمانی که با او مهر پیوستم
چو روی خوب او دیدم ز خوبان مهر ببریدم****ز جورش پرده بدریدم ز عشقش توبه بشکستم
چو باری زین هوس دوری چو من دانم نه رنجوری****به من ده بادهٔ سوری مگر یک ره کنی مستم
کنون از باده پیمودن نخواهم یک دم آسودن****که نتوان جز چنین بودن درین سودا که من هستم
غزل شماره 238: من نصیب خویش دوش از عمر خود برداشتم
من نصیب خویش دوش از عمر خود برداشتم****کز سمن بالین و از شمشاد بستر داشتم
داشتم در بر نگاری را که از دیدار او****پایهٔ تخت خود از خورشید برتر داشتم
نرگس و شمشاد و سوسن مشک و سیم و ماه و گل****تا به هنگام سحر هر هفت در بر داشتم
بر نهاده بر بر چون سیم و سوسن داشتم****لب نهاده بر لب چون شیر و شکر داشتم
دست او بر گردن من همچو چنبر بود و من****دست خود در گردن او همچو چنبر داشتم
بامدادان چون نگه کردم بسی فرقی نبود****چنیر از زر داشت او سوسن ز عنبر داشتم
چون موذن گفت یک الله اکبر کافرم****گر امید آن دگر الله اکبر داشتم
غزل شماره 239: ترا دل دادم ای دلبر شبت خوش باد من رفتم
ترا دل دادم ای دلبر شبت خوش باد من رفتم****تو دانی با دل غمخور شبت خوش باد من رفتم
اگر وصلت بگشت از من روا دارم روا دارم****گرفتم هجرت اندر بر شبت خوش باد من رفتم
ببردی نور روز و شب بدان زلف و رخ زیبا****زهی جادو زهی دلبر شبت خوش باد من رفتم
به چهره اصل ایمانی به زلفین مایهٔ کفری****ز جور هر دو آفتگر شبت خوش باد من رفتم
میان آتش و آبم ازین معنی مرا بینی****لبان خشک و چشم تر شبت خوش باد من رفتم
بدان راضی شدم جانا که از حالم خبر پرسی****ازین آخر بود کمتر شبت خوش باد من رفتم
غزل شماره 240: تا به رخسار تو نگه کردم
تا به رخسار تو نگه کردم****عیش بر خویشتن تبه کردم
تا ره کوی تو بدانستم****بر رخ از خون دیده ره کردم
تا سر زلف تو ربود دلم****روز چون زلف تو سیه کردم
دست بر دل هزار بار زدم****خاک بر سر هزار ره کردم
کردگارت ز بهر فتنه نگاشت****نیک در کار تو نگه کردم
گنه آن کردم ای نگار که دوش****صفت روی تو به مه کردم
عذر دوشینه خواستم امروز****توبه کردم اگر گنه کردم
غزل شماره 241: به دردم به دردم که اندیشه دارم
به دردم به دردم که اندیشه دارم****کز آن یاسمین بر تهی شد کنارم
به وقتی که دولت بپیوست با من****بپیوست هجرش به غم روزگارم
که داند که حالم چگونست بی تو****که داند که شبها همی چون گذارم
خیالش ربودست خواب از دو چشم****گرفتنش باید همی استوارم
ز من برد نرمک همی هوشیاری****کنون با غم او نه بس هوشیارم
اگر غمگنان را غم اندر دل آمد****چرا غمگنم من چو من دل ندارم
چون آن گوهر پاک از من جدا شد****سزد گر من از چشم یاقوت بارم
وگر من نپایم به آزاد مردی****ببینند مردم که چون بی قرارم
همی داد ندهد زمانه مهان را****اگر داد دادی نرفتی نگارم
چو من یادگارش دل راد دارم****دهد هجر گویی به جان زینهارم
غزل شماره 242: ای یار سر مهر و مراعات تو دارم
ای یار سر مهر و مراعات تو دارم****ای دولت دل خدمت و طاعات تو دارم
طاعات و مراعات ترا فرض شناسم****جان و دل و دین وقف مراعات تو دارم
حاجات تو گر هست به جان و دل و دینم****جان و دل و دین از پی حاجات تو دارم
یک بار مناجات تو در وصل شنیدم****بار دگر امید مناجات تو دارم
هر چند به بد قصد کنی جان و سر تو****گر هیچ به بد قصد مکافات تو دارم
گر صومعهٔ خویش خرابات کنی تو****من روی همه سوی خرابات تو دارم
ششدر کن و شهمات ببر جان و دل من****کاین هر دو بر ششدر و شهمات تو دارم
غزل شماره 243: روزی که رخ خوب تو در پیش ندارم
روزی که رخ خوب تو در پیش ندارم****آن روز دل خلق و سر خویش ندارم
چندین چه کنی جور و جفا با من مسکین****چون طاقت هجرت من درویش ندارم
در مجمرهٔ عشق و غمت سوخته گشتم****زین بیش سر گفت و کمابیش ندارم
تا سلسلهٔ عشق تو بربست مرا دست****جز سلسله بر دست دل ریش ندارم
زان غمزهٔ غماز غم افزای تو بر من****اسلام شد و قبله شد و کیش ندارم
غزل شماره 244: الحق نه دروغ سخت زارم
الحق نه دروغ سخت زارم****تا فتنهٔ آن بت عیارم
من پار شراب وصل خوردم****امسال هنوز در خمارم
صاحب سر درد و رنج گشتم****تا با غم عشق یار غارم
قتال‌ترین دلبرانست****قلاش‌ترین روزگارم
وز درد فراق و رنج هجرش****از دیده و دل در آب و نارم
با حسن و جمال یار جفتست****با درد و خیال و رنج یارم
با آتش عشق سوزناکش****بنگر که همیشه سازگارم
گر منزل عشق او درازست****شکر ایزد را که من سوارم
در شادی عشق او همیشه****من بر سر گنج صدهزارم
منگر تو بتا بدانکه امروز****چون موی تو هست روزگارم
فردا صنما به دولت تو****گردد چو رخ تو خوب کارم
یک راه تو باش دستگیرم****یک روز تو باش غمگسارم
تا چند سنایی نوان را****چون خر به زنخ فرو گذارم
غزل شماره 245: می ده پسرا که در خمارم
می ده پسرا که در خمارم****آزردهٔ جور روزگارم
تا من بزیم پیاله بادا****بر دست زیار یادگارم
می رنگ کند به جامم اندر****بس خون که ز دیده می‌ببارم
از حلقه و تاب و بند زلفت****هم مومن و بستهٔ زنارم
ای ماه در آتشم چه داری****چون با تو ز نار نیست عارم
تا مانده‌ام از تو برکناری****جویست ز دیده بر کنارم
خواهم که شکایت تو گویم****از بیم دو زلف تو نیارم
گر ماه رخان تو برآید****از من ببرد دل و قرارم
امروز که در کفم نبیدست****اندوه جهان بتا چه دارم
مولای پیالهٔ بزرگم****فرمانبر دور بی‌شمارم
در مغکده‌ها بود مقامم****در مصطبه‌ها بود قرارم
از شحنهٔ شهر نیست بیمم****در خانهٔ هجر نیست کارم
هر چند ز بخت بد به دردم****هر چند به چشم خلق خوارم
با رود و سرود و بادهٔ ناب****ایام جهان همی گذارم
غزل شماره 246: چو آمد روی بر رویم که باشم من که من باشم
چو آمد روی بر رویم که باشم من که من باشم****که آنگه خوش بود با من که من بی‌خویشتن باشم
من آنگه خود کسی باشم که در میدان حکم او****نه دل باشم نه جان باشم نه سر باشم نه تن باشم
چه جای سرکشی باشد ز حکم او که در رویش****چو شمع آنگاه خوش باشم که در گردن زدن باشم
چو او با من سخن گوید چو یوسف وقت لا باشد****چو من با او سخن گویم چو موسی گاه لن باشم
سخن پیدا و پنهان‌ست و او آن دوستر دارد****که چون با من سخن گوید من آنجا چون وثن باشم
چو بیخود بر برش باشم ز وصف اندر کنف باشم****چو با خود بر درش باشم ز هجر اندر کفن باشم
مرا در عالم عشقش مپرس از شیب و از بالا****مهم تا در فلک باشم گلم تا در چمن باشم
مرا گر پایه‌ای بینی بدان کان پایه او باشد****بر او گر سایه‌ای بینی بدان کان سایه من باشم
سنایی خوانم آن ساعت که فانی گشتم از سنت****سنایی آنگهی باشم که در بند سنن باشم
غزل شماره 247: فراق آمد کنون از وصل برخوردار چون باشم
فراق آمد کنون از وصل برخوردار چون باشم****جدا گردید یار از من جدا از یار چون باشم
به چشم ار نیستم گنج عقیق و لولو و گوهر****عقیق‌افشان و گوهربیز و لولوبار چون باشم
کسی کوبست خواب من در آب افگند پنداری****چو خوابم شد تبه در آب جز بیدار چون باشم
بت من هست دلداری و زود آزار و من دایم****دل آزرده ز عشق یار زود آزار چون باشم
دهانش نیم دینارست و دینارست روی من****چو از دینار بی‌بهرم به رخ دینار چون باشم
ز بی‌خوابی همی خوانم به عمدا این غزل هردم****«همه شب مردمان در خواب و من بیدار چون باشم»
غزل شماره 248: روا داری که بی روی تو باشم
روا داری که بی روی تو باشم****ز غم باریک چون موی تو باشم
همه روز و همه شب معتکف‌وار****نشسته بر سر کوی تو باشم
به جوی تو همه آبی روانست****سزد گر من هواجوی تو باشم
اگر چشمم ز رویت باز ماند****به جان جویندهٔ روی تو باشم
اگر زلفین چوگان کرد خواهی****مرا بپذیر تا گوی تو باشم
به باغ صحبتت دلشاد و خرم****زمانی بر لب جوی تو باشم
نگارینا تو با چشم غزالی****رها کن تا غزل‌گوی تو باشم
غزل شماره 249: من که باشم که به تن رخت وفای تو کشم
من که باشم که به تن رخت وفای تو کشم****دیده حمال کنم بار جفای تو کشم
ملک الموت جفای تو ز من جان ببرد****چون به دل بار سرافیل وفای تو کشم
چکند عرش که او غاشیهٔ من نکشد****چون به جان غاشیهٔ حکم و رضای تو کشم
چون زنان رشک برند ایمنی و عافیتی****بر بلایی که به جای تو برای تو کشم
نچشم ور بچشم باده ز دست تو چشم****نکشم ور بکشم طعنه برای تو کشم
گر خورم باده به یاد کف دست تو خورم****ور کشم سرمه ز خاک کف پای تو کشم
جز هوا نسپرم آنگه که هوای تو کنم****جز وفا نشمرم آنگه که جفای تو کشم
بوی جان آیدم آنگه که حدیث تو کنم****شاخ عز رویدم آنگه که بلای تو کشم
به خدای ار تو به دین و خردم قصد کنی****هر دو را گوش گرفته به سرای تو کشم
ور تو با من به تن و جان و دلم حکم کنی****هر سه را رقص کنان پیش هوای تو کشم
من خود از نسبت عشق تو سنایی شده‌ام****کی توانم که خطی گرد ثنای تو کشم
غزل شماره 250: چو دانستم که گردنده‌ست عالم
چو دانستم که گردنده‌ست عالم****نیاید مرد را بنیاد محکم
پس آن بهتر که ما در وی مقیمیم****شبان و روز با هم مست و خرم
مرا زان چه که چونان گفت ابلیس****مرا زان چه که چونین کرد آدم
تو گویی می مخور من می خورم می****تو گویی کم مزن من می‌زنم کم
فتادی تو به کعبه من به خاور****الا تا چند ازین دوری و درهم
من و خورشید و معشوق و می لعل****تو و رکن و مقام و آب زمزم
ترا کردم مسلم کوثر و خلد****مسلم کن مرا باری جهنم
به فردوس از چه طاعت شد سگ کهف****به دوزخ از چه عصیان رفت بلعم
تو گر هستی چو بلعم در عبادت****من آخر از سگی کمتر نیم هم
سرانجام من و تو روز محشر****ندانم چون بود والله اعلم
سخن‌گویی تو همواره ز اسلام****همه اسلام تو صلوات و سلم
زدن در کوی معنی دم نیاری****همه پیراهن دعوی زنی دم
غزل شماره 251: ای چهرهٔ تو چراغ عالم
ای چهرهٔ تو چراغ عالم****با دیدن تو کجا بود غم
شد خلد به روی تو سرایم****بی روی تو خلد شد جهنم
ای شمسهٔ نیکوان به خوبی****چون تو دگری نزاد ز آدم
کوی تو شدست باغ عشاق****باریده بر او ز دیده هانم
بندیست نهان ز بند زلفت****بر جان و دل رهیت محکم
هر روز همی شود به نوعی****حسن تو فزون و صبر من کم
گر بود مرا پری به فرمان****ور باشد ملک و ملکت جم
بر زد نتوان به شادکامی****بی روی تو ای نگار یک دم
ای جان من و دو دیده بر من****چون دیدهٔ مور گشت عالم
آخر به سر آید این شب هجر****وین صبح وصال بردمد هم
گر بر لبم آید آن لبانت****هرگز نزنم من آتشین دم
غزل شماره 252: در راه عشق ای عاشقان خواهی شفا خواهی الم
در راه عشق ای عاشقان خواهی شفا خواهی الم****کاندر طریق عاشقی یک رنگ بینی بیش و کم
روزی بیاید در میان تا عشق را بندی میان****عیسی بباید ترجمان تا زنده گرداند به دم
چون دیده کوته‌بین بود هر نقش حورالعین بود****چون حاصل عشق این بود خواهی شفا خواهی الم
یک جرعه زان می نوش کن سری ز حرفی گوش کن****جان را ازان مدهوش کن کم کن حدیث بیش و کم
دردت بود درمان شمر دشوارها آسان شمر****در عاشقی یکسان شمر شیر فلک شیر علم
از خویشتن آزاد زی از هر ملالی شاد زی****هر جا که باشی راد زی چون یافتی از عشق شم
رو کن شراب رنگ را وز سر بنه نیرنگ را****بس کن تو نام و ننگ را بر فرق فرقد زن قدم
بر سوز دل دمساز شو اول قدم جان باز شو****زی سر معنی باز شو شکل حروف انگار کم
بر زن زمانی کبر را بر طاق نه کبر و ریا****خواهی وفا خواهی جفا چون دوست باشد محتشم
عاشق که جام می کشد بر یاد روی وی کشد****جز رخش رستم کی کشد رنج رکاب روستم
چون از پی دلبر بود شاید که جان چاکر بود****چون زهره خنیاگر بود از حور باید زیر و بم
تا کی ازین سالوس و زه از بند چار ارکان بجه****سر سوی کل خویش نه تا نور بینی بی ظلم
از کل عالم شو بری بگذر ز چرخ چنبری****تا هیچ چیزی نشمری تاج قباد و تخت جم
گر بایدت حرفی ازین تا گرددت عین‌الیقین****شو مدحت خورشید دین بر دفتر جان کن رقم
غزل شماره 253: مسلم کن دل از هستی مسلم
مسلم کن دل از هستی مسلم****دمادم کش قدح اینجا دمادم
نه زان می‌ها کز آن مستی فزاید****از آن می‌ها که از جانم کم کند غم
حریفانت همه یکرنگ و دلشاد****چو بسطامی و ابراهیم ادهم
جنید و شبلی و معروف کرخی****حبیب و آدم و عیسی مریم
می شوق ملک نوش از حقیقت****که تا گردد دل و جان تو خرم
غزل شماره 254: ای ناگزران عقل و جانم
ای ناگزران عقل و جانم****وی غارت کرده این و آنم
ای نقش خیال تو یقینم****وی خال جمال تو گمانم
تا با خودم از عدم کمم کم****چون با تو بوم همه جهانم
در بازم با تو خویشتن را****تا با تو بمانم ار بمانم
گویی که به دل چه‌ای چو تیرم****پرسی که به تن کئی کمانم
پیش تو به قلب و قالب ای جان****آنم که چو هر دو حرف آنم
ای شکل و دهان تو کم از نیست****کی بود که کنی کم از دهانم
گر با تو به دوزخ اندر آیم****حقا که بود به از جنانم
تا چند چهار میخ داری****در حجرهٔ تنگ کن فکانم
تا چند فسرده روح داری****در سایهٔ دامن زمانم
بی هیچ بخر مرا هم از من****هر چند برایگان گرانم
مانند میان خود کنم نیست****زیرا که هنوز در میانم
با تن چکنم نه از زمینم****با جان چکنم نه آسمانم
من سایه شدم تو آفتابی****یک راه برآی تا نمانم
بگشای نقاب تا ببینم****بنمای جمال تا بدانم
خواننده تو باش سوی خویشم****تا مرکب پی بریده رانم
در دیده به جای دیده بنشین****تا نامهٔ نانبشته خوانم
تو عاشق هست و نیست خواهی****بپذیر مرا که من چنانم
در دیده ز بیم غیرت تو****اکنون نه سناییم سنانم
غزل شماره 255: ای دیدن تو حیات جانم
ای دیدن تو حیات جانم****نادیدنت آفت روانم
دل سوخته‌ای به آتش عشق****بفروز به نور وصل جانم
بی‌عشق وصال تو نباشد****جز نام ز عیش بر زبانم
اکنون که دلم ربودی از من****بی روی تو بود چون توانم
دردیست مرا درین دل از عشق****درمانش جز از تو می ندانم
بر بوی تو ز آرزوی رویت****همواره به کوی تو دوانم
تا گوش همی شنید نامت****جز نام تو نیست بر زبانم
تا لاله شدت حجاب لولو****لولوست همیشه بر رخانم
گلنای بهی شدم ز تیمار****وین اشک به رنگ ناردانم
شد خال رخ تو ای نگارین****شور دل و نور دیدگانم
ای عشق تو بر دلم خداوند****من بندهٔ عشق جاودانم
وصف تو شدست ماهرویا****از وهم برون و از گمانم
پیش آی بتا و باده پیش آر****بنشان بر خویش یک زمانم
از دست تو گر چشم شرابی****تا حشر چو خضر زنده مانم
غزل شماره 256: آمد بر من جهان و جانم
آمد بر من جهان و جانم****انس دل و راحت روانم
بر خاستمش به بر گرفتم****بفزود هزار جان به جانم
از قد بلند و زلف پشتش****گفتم که مگر به آسمانم
چون سر بنهاد در کنارم****رفت از بر من جهان و جانم
فریاد مرا ز بانگ موذن****من بندهٔ بانگ پاسبانم
غزل شماره 257: به صفت گر چه نقش بی جانم
به صفت گر چه نقش بی جانم****به نگاری و عاشقی مانم
گه چو عشاق جفت صد ماتم****گه چو معشوق جفت صد جانم
به دور نگم چو روی و موی نگار****زان که هم کفرم و هم ایمانم
گر به شکلم نگه کنی اینم****ور به خطم نگه کنی آنم
گه چو بالای عاشقان کوژم****گه چو لبهای یار خندانم
گه خمیده چو قد عشاقم****گه شکسته چو زلف جانانم
صفت خد و زلف معشوقم****تاج سرهای عاشقان زانم
غزل شماره 258: تا شیفتهٔ عارض گلرنگ فلانم
تا شیفتهٔ عارض گلرنگ فلانم****از درد خمیده چو سر چنگ فلانم
تنگست جهان بر من بیچارهٔ غمگین****تا عاشق چشم و دهن تنگ فلانم
گه جنگ کند با من و گه صلح کند باز****من فتنه بر آن صلح و بر آن جنگ فلانم
بسیار بدیدم به جهان سنگدلان را****عاجز شدهٔ آن دل چون سنگ فلانم
گنگست زبانش به گه گفتن لیکن****من شیفتهٔ آن سخن گنگ فلانم
قولش همه زرقست به نزدیک سنایی****من بندهٔ زراقی و نیرنگ فلانم
غزل شماره 259: هر گه که به تو در نگرم خیره بمانم
هر گه که به تو در نگرم خیره بمانم****من روی ترا ای بت مانند ندانم
هر گه که برآیی به سر کو به تماشا****خواهم که دل و دیده و جان بر تو فشانم
هجرانت دمار از من بیچاره برآورد****گر دست نگیری تو مرا زنده نمانم
یک ره نظری کن به سوی بنده نگارا****ای چشم و چراغ من و ای جان جهانم
گر هیچ ظفر یابم یک روز بر آن کوی****هرگز نشوم مرده و جاوید بمانم
گر دولت یاری کند و بخت مساعد****من فرق سر از چرخ فلک در گذرانم
غزل شماره 260: از عشق ندانم که کیم یا به که مانم
از عشق ندانم که کیم یا به که مانم****شوریده تنم عاشق و سرمست و جوانم
از بهر طلب کردن آن یار جفا جوی****دل سوخته پوینده شب و روز دوانم
با کس نتوانم که بگویم غم عشقش****نه نیز کسی داند این راز نهانم
ده سال فزونست که من فتنهٔ اویم****عمری سپری گشت من اندوه خورانم
از بس که همی جویم دیدار فلان را****ترسم که بدانند که من یار فلانم
از ناله که می‌نالم مانندهٔ نالم****وز مویه که می‌مویم چون موی نوانم
ای وای من ار من ز غم عشق بمیرم****وی وای من ار من به چنین حال بمانم
غزل شماره 261: دگر بار ای مسلمانان ستمگر گشت جانانم
دگر بار ای مسلمانان ستمگر گشت جانانم****گهی رنجی نهد بر دل گهی بی جان کند جانم
به درد دل شدم خرسند که جز او نیست دلبندم****به رنج تن شدم راضی که جز او نیست جانانم
به بازی گفتمش روزی که دل بر کن کنون از من****نبردست ای عجب هرگز جزین یکبار فرمانم
شفیع آرم که را دیگر که را گویم که را خوانم****کزین بازی ناخوش من پشیمانم پشیمانم
کنون نزدیک وی پویم وفا و مهر او جویم****مگر بر من ببخشاید چو بیند چشم گریانم
غزل شماره 262: بی تو یک روز بود نتوانم
بی تو یک روز بود نتوانم****بی تو یک شب غنود نتوانم
یار جز تو گرفت نتوانم****نام جز تو شنود نتوانم
چون ترا در خور تو بستایم****دیگران را ستود نتوانم
کشت دیگر بتان ندارد بر****کشت بی‌بر درود نتوانم
گر بتان زمانه جمع شوند****بر تو کس را فزود نتوانم
جز به فر تو ای امیر بتان****گوی دولت ربود نتوانم
همه شادی من ز دیدن تست****جز به تو شاد بود نتوانم
به زبان حال دل همی گویم****گر همی دل ربود نتوانم
غزل شماره 263: روزی من آخر این دل و جان را خطر کنم
روزی من آخر این دل و جان را خطر کنم****گستاخ‌وار بر سر کویش گذر کنم
لبیک عاشقی بزنم در میان کوه****وز حال خویش عالمیان را خبر کنم
جامه بدرم از وی و دعوی خون کنم****شهری ازین خصومت زیر و زبر کنم
یا تاج وصل بر سر امید برنهم****یا مردوار سر به سر دار برکنم
غزل شماره 264: ای مسلمانان ندانم چارهٔ دل چون کنم
ای مسلمانان ندانم چارهٔ دل چون کنم****یا مگر سودای عشق او ز سر بیرون کنم
عاشقی را دوست دارم عاشقان را دوستر****صدهزاران دل برای عاشقی پر خون کنم
سوختم در عاشقی تا ساختم با عاشقان****عاجزم در کار خود یارب ندانم چون کنم
آتشی دارم درین دل گر شراری بر زنم****آب دریاها بسوزم عالمی هامون کنم
آب دریاها بسوزد کوهها هامون شود****من ز دیده چون ببارم آبها افزون کنم
مسکن من در بیابان مونس من آهوان****هر کجا من نی زنم از خون دل جیحون کنم
گر شبی خود طوق گردد دست من در گردنش****طوق فرمان را چو مه در گردن گردون کنم
غزل شماره 265: بی تو ای آرام جانم زندگانی چون کنم
بی تو ای آرام جانم زندگانی چون کنم****چون تو پیش من نباشی شادمانی چون کنم
هر زمان گویند دل در مهر دیگر یار بند****پادشاهی کرده باشم پاسبانی چون کنم
داشتی در بر مرا اکنون همان بر در زدی****چون ز من سیر آمدی رفتم گرانی چون کنم
گر بخوانی ور برانی بر منت فرمان رواست****گر بخوانی بنده باشم ور برانی چون کنم
هر شبی گویم که خون خود بریزم در فراق****باز گویم این جهان و آن جهانی چون کنم
بودم اندر وصل تو صاحبقران روزگار****چون فراق آمد کنون صاحبقرانی چون کنم
هست آب زندگانی در لب شیرین تو****بی لب شیرین تو من زندگانی چون کنم
ساختم با عاشقان تا سوختم در عاشقی****پس کنون بی روی خوبت کامرانی چون کنم
هم قضای آسمانی از تو در هجرم فکند****دلبرا من دفع حکم آسمانی چون کنم
بر جهان وصل باری بنده را منشور ده****تات بنمایم که من فرمان روانی چون کنم
من چو موسی مانده‌ام اندر غم دیدار تو****هیچ دانی تا علاج لن ترانی چون کنم
نیستم خضر پیمبر هست این مفخر مرا****چاره و درمان آب زندگانی چون کنم
مر مرا گویی که پیران را نزیبد عاشقی****پیر گشتیم در هوای تو جوانی چون کنم
غزل شماره 266: تا کی ز تو من عذاب بینم
تا کی ز تو من عذاب بینم****گر صلح کنی صواب بینم
شبگیر ز خواب سست خیزم****آن شب که ترا به خواب بینم
یاد تو خورم به ساتکینی****جایی که شراب ناب بینم
امشب چه بود که حاضر آیی****تا من به شب آفتاب بینم
تا کی ز غم فراق رویت****جان و دل خود کباب بینم
غزل شماره 267: بی صحبت تو جهان نخواهم
بی صحبت تو جهان نخواهم****بی خشنودیت جان نخواهم
گر جان و روان من بخواهی****یک دم زدنت امان نخواهم
جان را بدهم به خدمت تو****من خدمت رایگان نخواهم
رضوان و بهشت و حور و عین را****بی روی تو جاودان نخواهم
بر من تو نشان خویش کردی****حقا که جز این نشان نخواهم
بیگانه بود میان ما جان****بیگانه درین میان نخواهم
من عشق تو کردم آشکارا****عشق چو تویی نهان نخواهم
هر گه که مرا تو یار باشی****من یاری این و آن نخواهم
تو سودی و دیگران زیانند****تا سود بود زیان نخواهم
اکنون که مرا عیان یقین شد****زین پس بجز از عیان نخواهم
غزل شماره 268: ای دو زلفت دراز و بالا هم
ای دو زلفت دراز و بالا هم****وی دو لعلت نهان و پیدا هم
شوخ تنها که خواند چشم ترا****چشم تو شوخ هست و رعنا هم
بستهٔ تو هزار نادان هست****چه عجب صدهزار دانا هم
بستهٔ تست طبع ناگویا****من چه گویم زبان گویا هم
در دریا غلام خندهٔ تست****ای شکر لب چه در ثریا هم
کوه آتش همیشه همره تست****کوه آتش مگو که دریا هم
از قرینان نکوتری چون ماه****نه که چون آفتاب تنها هم
چند گویی سنایی آن منست****با همه کس پلاس و با ما هم؟
غزل شماره 269: ای به رخسار کفر و ایمان هم
ای به رخسار کفر و ایمان هم****وی به گفتار درد و درمان هم
زلف پر تاب تو چو قامت من****چنبرست ای نگار چوگان هم
خیره ماند از لب تو بیجاده****به سر تو که لعل و مرجان هم
از رخ تو دلیل اثباتست****عالم عقل را و برهان هم
در ره تو ز رنج کهسارست****بی کناره ز غم بیابان هم
بر سر کوی عاشقی صبرست****ایستاده ذلیل و حیران هم
بر دل و جان بنده حکم تراست****ای شهنشاه حسن فرمان هم
چند گویی که از تو برگردم****با همه بازیست و با جان هم؟
غزل شماره 270: لبیک زنان عشق ماییم
لبیک زنان عشق ماییم****احرام گرفته در وفاییم
در کوی قلندری و تجرید****در کم زدن اوفتاده ماییم
جز روح طوافگه نداریم****کز بادیهٔ هوا برآییم
گر در خور خدمتت نباشیم****سقایی راه را بشاییم
ما در غم تو تو هم نگویی****کاخر تو کجا و ما کجاییم
بر ما غم تو چو آسیا گشت****در صبر چو سنگ آسیاییم
آهسته که عاشقان عشقیم****نرمک که غریبک شماییم
ببریدن راه را چو بادیم****افگندن سایه را هماییم
در عشق تو مردوار کوشیم****آخر نه سنایی و سناییم
غزل شماره 271: خورشید تویی و ذره ماییم
خورشید تویی و ذره ماییم****بی روی تو روی کی نماییم
تا کی به نقاب و پرده یک ره****از کوی برآی تا برآییم
چون تو صنم و چو ما شمن نیست****شهری و گلی تویی و ماییم
آخر نه ز گلبن تو خاریم****آخر نه ز باغ تو گیاییم
گر دستهٔ گل نیاید از ما****هم هیزم دیگ را بشاییم
بادی داریم در سر ایراک****در پیش سگ تو خاکپاییم
آب رخ ما مبر ازیراک****با خاک در تو آشناییم
از خاک در تو کی شکیبیم****تا عاشق چشم و توتیاییم
یک روز نپرسی از ظریفی****کاخر تو کجا و ما کجاییم
زامد شد ما مکن گرانی****پندار که در هوا هباییم
بل تا کف پای تو ببوسیم****انگار که مهر لالکاییم
برف آب همی دهی تو ما را****ما از تو فقع همی گشاییم
با سینهٔ چاک همچو گندم****گرد تو روان چو آسیاییم
بر در زده‌ای چو حلقه ما را****ما رقص کنان که در سراییم
وندر همه ده جوی نه ما را****ما لاف زنان که ده خداییم
از شیر فلک چه باک داریم****چون با سگ کویت آشناییم
ما را سگ خویش خوان که تا ما****گوییم که شیر چرخ ماییم
پرسند ز ما که‌اید گوییم****ما هیچ کسان پادشاییم
تو بر سر کار خویش می‌باش****تا ماهله خود همی درآییم
کز عشق تو ای نگار چنگی****اکنون نه سناییم ناییم
غزل شماره 272: ما را میفگنید که ما اوفتاده‌ایم
ما را میفگنید که ما اوفتاده‌ایم****در کار عشق تن به بلاها نهاده‌ایم
آهستگی مجوی تو از ماورای هوش****کاکنون به شغل بی دلی اندر فتاده‌ایم
ما بی‌دلیم و بیدل هر چه کند رواست****دل را به یادگار به معشوق داده‌ایم
از ما بهر حدیث به آزار چون کشد****ما مردمان بی دل و بی مکر و ساده‌ایم
خصمان ما اگر در خوبی ببسته‌اند****ما در وفاش چندین درها گشاده‌ایم
گر بد کنند با ما ما نیکویی کنیم****زیرا که پاک نسبت و آزاده زاده‌ایم
غزل شماره 273: دلبرا ما دل به چنگال بلا بسپرده‌ایم
دلبرا ما دل به چنگال بلا بسپرده‌ایم****رحم کن بر ما که بس جان خسته و دل مرده‌ایم
ای بسا شب کز برای دیدن دیدار تو****از سر کوی تو بر سر سنگ و سیلی خورده‌ایم
بندگی کردیم و دیدیم از تو ما پاداش خویش****زرد رخساریم و از جورت به جان آزرده‌ایم
ما عجب خواریم در چشم تو ای یار عزیز****گویی از روم و خزر نزدت اسیر آورده‌ایم
از برای کشتن ما چند تازی اسب کین****کز جفایت مرده و دل در غمت پرورده‌ایم
تا تولا کرده‌ایم از عاشقی در دوستیت****چون سنایی از همه عالم تبرا کرده‌ایم
غزل شماره 274: از پی تو ز عدم ما به جهان آمده‌ایم
از پی تو ز عدم ما به جهان آمده‌ایم****نز برای طرب و لهو و فغان آمده‌ایم
عشق نپذیرد هستی و پرستیدن نفس****ما ازین معنی بی نام و نشان آمده‌ایم
تا کی از نسبت بی اصل همی لاف زنیم****کز غرور خود بی خود به زبان آمده‌ایم
مانده در بند زمانیم و زمان ما را نه****در مکانیم نه از بهر مکان آمده‌ایم
هر کسی راه ازین ره به قدم می‌سپرد****ما در اسپردن این راه به جان آمده‌ایم
غزل شماره 275: ما کلاه خواجگی اکنون ز سر بنهاده‌ایم
ما کلاه خواجگی اکنون ز سر بنهاده‌ایم****تا که در بند کله‌دوزی اسیر افتاده‌ایم
صد سر ار زد هر کلاهی کو همی دوزد ولیک****ما بهای هر کله اکنون سری بنهاده‌ایم
او کلاه عاشقان اکنون همی دوزد چو شمع****ما از آن چون شمع در پیشش به جان استاده‌ایم
بندهٔ او از سر چشمیم همچون سوزنش****گر چه همچون سرو و سوسن نزد عقل آزاده‌ایم
سینه چشم سوزن و تن تار ابریشم شدست****تا غلام آن بهشتی روی حورا زاده‌ایم
کار او چون بیشتر با سوزن و ابریشمست****لاجرم ما از تن و دل هر دو را آماده‌ایم
از لب خویش و لب او در فراق و در وصال****چون چراغ و باغ و با هم با باد و هم با باده‌ایم
برنتابد بار نازش دل همی از بهر آنک****دل همی گوید گر او سادست ما هم ساده‌ایم
لعل پاش و در فشانیم از دو دریا و دو کان****تا اسیر آن دو لعل و آن دو تا بیجاده‌ایم
ما ز خصمانش کی اندیشیم کاندر راه او****خوان جان بنهاده و بانگ صلا در داده‌ایم
تا سنایی وار دربستیم دل در مهر او****ما دو چشم اندر سنایی جز به کین نگشاده‌ایم
غزل شماره 276: تا ما به سر کوی تو آرام گرفتیم
تا ما به سر کوی تو آرام گرفتیم****اندر صف دلسوختگان نام گرفتیم
در آتش تیمار تو تا سوخته گشتیم****در کنج خرابات می خام گرفتیم
از مدرسه و صومعه کردیم کناره****در میکده و مصطبه آرام گرفتیم
خال و کله تو صنما دانه و دامست****ما در طلب دانه ره دام گرفتیم
یک چند به آسایش وصل تو به هر وقت****از بادهٔ آسوده همی جام گرفتیم
امروز چه ار صحبت ما گشت بریده****این نیز هم از صحبت ایام گرفتیم
غزل شماره 277: چشم روشن بادمان کز خود رهایی یافتیم
چشم روشن بادمان کز خود رهایی یافتیم****در مغاک خاک تیره روشنایی یافتیم
گر چه ما دور از طمع بودیم یک چندی کنون****از قناعت پایگاه پادشایی یافتیم
ما ازین باطل خوران آشنا بیگانه‌وار****پشت بر کردیم و با حق آشنایی یافتیم
هرگز از بار حسد خسته نگردد پشت ما****کز «قل الله ثم ذرهم» مومیایی یافتیم
اول اندر نشهٔ اولا گرفتار آمدیم****آخر اندر نشهٔ اخرا رهایی یافتیم
خاکپای کمزنان شد توتیای چشم ما****کار سرمان بود و آخر کار پایی یافتیم
سر فرو بردیم تا بر سروران سرور شدیم****چاکری کردیم تا کار کیایی یافتیم
پارسایان هر زمان ناپارسا خوانندمان****ما از آن بر پارسایان پارسایی یافتیم
گر همی خواهی که باشی پادشا و پارسا****شو گدایی کن که ما این از گدایی یافتیم
ما گدایان را ز نادانی نکوهش چون کنی****کاین سنا از سینهٔ پاک سنایی یافتیم
غزل شماره 278: رورو که دل از مهر تو بد عهد گسستیم
رورو که دل از مهر تو بد عهد گسستیم****وز دام هوای تو بجستیم و برستیم
چونان که تو از صحبت ما سیر شدستی****ما نیز هم از صحبت تو سیر شدستیم
از تف دل و آتش عشقت برهیدیم****در سایهٔ دیوار صبوری بنشستیم
ور زان که تو دل بردی ما نیز ببردیم****ور زان که تو نگشادی ما نیز ببستیم
از عشوهٔ عشق تو بجستیم یکی دم****وز خار خمار تو همه ساله چو مستیم
شبهای فراق تو ندیدیم نهایت****از روز وصال تو مگر باد به دستیم
گر هیچ ظفر یابیم ای مایهٔ شادی****در خواب خیال تو بجز آن نپرستیم
چونان که تو ببریدی ما نیز بریدیم****چونان که تو بشکستی ما نیز شکستیم
زین بیش نخواهم که کنی یاد سنایی****با مات چکارست چنانیم که هستیم
غزل شماره 279: سر بر خط عاشقی نهادیم
سر بر خط عاشقی نهادیم****در محنت و رنج اوفتادیم
تن را به بلا و غم سپردیم****دل را به امید عشق دادیم
غمخواره شدیم در ره عشق****وز خوردن غم همیشه شادیم
قصه چکنم که در ره عشق****با محنت و غم جنابه زادیم
در حضرت عشق خوبرویان****بر تارک سر بایستادیم
بی درد چو بد سنایی از عشق****از جستن این حدیث بادیم
غزل شماره 280: ما فوطه و فوطه پوش دیدیم
ما فوطه و فوطه پوش دیدیم****تسبیح مراییان شنیدیم
بر مسند زاهدان گذشتیم****در عالم عالمان دویدیم
هم ساکن خانقاه بودیم****هم خرقهٔ صوفیان دریدیم
هم محنت قال و قیل بردیم****هم شربت طیلسان چشیدیم
از اینهمه جز نشاط بازار****رنگی به حقیقتی ندیدیم
بگزیدیم یاری از خرابات****با او به مراد آرمیدیم
دل بر غم روی او فگندیم****سر بر خط رای او کشیدیم
او نیست کسی و ما نه بس کس****زین روی به یکدگر سریدیم
غزل شماره 281: نه سیم نه دل نه یار داریم
نه سیم نه دل نه یار داریم****پس ما به جهان چه کار داریم
غفلت‌زدگان پر غروریم****خجلت‌زدگان روزگاریم
ای دل تو ز سیم و زر چگویی****ما جمله ز بهر یار داریم
از دست بداده دستهٔ گل****در پای هزار خار داریم
هل تا نفسی به هم برآریم****چون عمر عزیز خوار داریم
اندر بنه صد شتر بدیدیم****اکنون غم یک مهار داریم
غزل شماره 282: آمد گه آنکه ساغر آریم
آمد گه آنکه ساغر آریم****آواز چو عاشقان برآریم
بر پشت چمن سمن برآمد****ما روی بر آن سمنبر آریم
در باغ چو بنگریم رویش****جانها به نثار بتگر آریم
اندر ره عاشقی ز باده****گر از سر لاف خود برآریم
با همت خود به عون دردی****از عالم عشق پر برآریم
یک مر صلاح را مگر ما****در ره روش قلندر آریم
چون مرکب عاشقی به معنی****اندر صف کم زنان در آریم
گر جان و جهان و دین ببازیم****سرپوش زمانه در سر آریم
در خاک بسیط چون سنایی****نعت فلک مدور آریم
غزل شماره 283: ما عشق روی آن نگاریم
ما عشق روی آن نگاریم****زان خسته و زار و دلفگاریم
همواره به بند او اسیریم****پیوسته به دام او شکاریم
او دلبر خوب خوب خوبست****ما عاشق زار زار زاریم
ترسم که جهان خراب گردد****از دیده سرشگ از آن نباریم
از فتنهٔ زلف مشکبارش****گویی که همیشه در خماریم
آخر بنگویی ای نگارین****کاندر هوس تو بر چه کاریم
گر دست تو نیست بر سر ما****ما خود سر این جهان نداریم
ما را به جفای خود میازار****کازردهٔ جور روزگاریم
چون تو به جمال بی مثالی****ما بی تو بدل به دل نداریم
خاک قدمت اگر بیابیم****در دیده به جای سرمه داریم
ما را به جهان مباد شادی****گر ما غم تو به غم شماریم
غزل شماره 284: خیز تا می خوریم و غم نخوریم
خیز تا می خوریم و غم نخوریم****وانده روز نامده نبریم
تا توانیم کرد با همه کس****رادمردی و مردمی سپریم
قصد آزار دوستان نکنیم****پردهٔ راز دشمنان ندریم
نشنوین آنچه ناشنودنیست****زانچه ناگفتنیست درگذریم
ما که خواهیم جست عیب کسان****عیب خود بر خودی همی شمریم
ای که گفتی که عاقبت بنگر****ما نه مردان عاقبت نگریم
بندهٔ نیکوان لاله رخیم****عاشق دلبران سیمبریم
شب نباشیم جز به مصطبه‌ها****روز هر سو به گلخنی دگریم
می کشان و مقامران دغا****همه از ما بهند و ما بتریم
پاکبازان هر دو عالم را****به گه باختن به جو نخریم
دوستار نگار و سرخ مییم****دشمن مال مادر و پدریم
پدران را خدای مزد دهاد****نه چو ما کس که ناخلف پسریم
غزل شماره 285: خیز تا دامن ز چرخ هفتمین برتر کشیم
خیز تا دامن ز چرخ هفتمین برتر کشیم****هفت کشور را به دور ساغری اندر کشیم
هفت گردون مختصر باشد به پیش مرد عشق****شاید ار دامن ز کون مختصر برتر کشیم
نفس ما خصمی عظیم اندر نهاد راه ماست****غزو اکبر باشد ار در روی او خنجر کشیم
پای ما در دام عشق خوبرویان بسته شد****زین قبل درد و بلای عاشقی بر سر کشیم
قصر قیصروان کسری گر نباشد گو مباش****ما به مردی حلقه در گوش دو صد قیصر کشیم
گر نشیند گرد کوی دوست بر رخسار ما****خط عزل از جان و دل بر مشک و بر عنبر کشیم
این همه تر دامنان را خشک بادا دست و پا****خیز تا خط فنا گرد سنایی برکشیم
در کلاه او اگر پشمی‌ست آتش در زنیم****عقل و هوش خویشتن یک دم به مستی در کشیم
غزل شماره 286: ما قد ترا بنده‌تر از سرو روانیم
ما قد ترا بنده‌تر از سرو روانیم****ما خد ترا سغبه‌تر از عقل و روانیم
بی روی تو لب خشک‌تر از پیکر تیریم****با موی تو دل تیره‌تر از نقش کمانیم
بیرون ز رخ و زلف تو ما قبله نداریم****بیش از لقب و نام تو توحید نخوانیم
در ره روش عقل تو ما کهتر عقلیم****وز پرورش لفظ تو ما مهتر جانیم
از تقویت جزع تو خردیم و بزرگیم****وز تربیت عقل تو پیریم و جوانیم
در کوی امید تو و اندر ره ایمان****از نیستی و هستی بر بسته میانیم
یک بار برانداز نقاب از رخ رنگین****تا دل به تو بخشیم و خرد بر تو فشانیم
وز نیز درین پرده جمال تو ببینیم****شاید که بر امید تو این مایه توانیم
گر ز آتش عشق تو چو شمع از ره تحقیق****سوزیم همی خوش خوش تا هیچ نمانیم
تا از رخ چون روز تو بی واسطهٔ کسب****چون ماه ز خورشید فلک مایه ستانیم
ما را غرض از خدمت تو جز لب تو نیست****نه در پی جانیم نه در بند جهانیم
شاید که شب و روز همه مدح تو گوییم****در نامهٔ اقبال همه نام تو خوانیم
زان باده که خواجه از کف اقبال تو خوردست****درده تو سنایی را چون کشتهٔ آنیم
فرخنده حکیمی که در اقلیم سنایی****بگذشت ز اندازهٔ خوبی و ندانیم
غزل شماره 287: گرچه از جمع بی نیازانیم
گرچه از جمع بی نیازانیم****عاشق عشق و عشقبازانیم
منصف منصف خراباتیم****کعبهٔ کعبتین بازانیم
گاه سوزان در آتش عشقیم****گاه از سوز رود سازانیم
همچو مرغ از قفس شکسته شدیم****همچو شمع از هوس گدازانیم
گر چه کبکیم در ممالک خویش****مانده در جستجوی بازانیم
مرغزار وصال یافته‌ایم****چون سنایی درو گرازانیم
زاهدا خیز و در نماز آویز****زان که ما خاک بی‌نیازانیم
گر تو از طوع و طاعه می‌نازی****ما همیشه ز شوق نازانیم
غزل شماره 288: ما همه راه لب آن دلبر یغما زنیم
ما همه راه لب آن دلبر یغما زنیم****شکر او را به بوسه هر شبی یغما زنیم
هم توان از دو لبش شکر زدن یغما ولیک****هر شبی راه لب آن دلبر یغما زنیم
ما چو وامق او چو عذرا ما چو رامین او چو ویس****رطل زیبد در چنین حالی اگر صهبا زنیم
شخص را می وار هر شب در بر ویس افگنیم****بوسه وامق‌وار هر دم بر لب عذرا زنیم
بر بخفتن گاه صحبت در بر ما افگند****لب به بوسه گاه عشرت بر لب او ما زنیم
خوش بدست امروز و دی با آن نگارین عیش ما****خوشتر از امروز و دی فردا و پس فردا زنیم
گر وصال او به جور از ما ستاند روزگار****دست در عدل غیاث‌الدین والدنیا زنیم
غزل شماره 289: او چنان داند که ما در عشق او کمتر زنیم
او چنان داند که ما در عشق او کمتر زنیم****یا دو چنگ از جور او در دامن دیگر زنیم
هر زمان ما را دلی کی باشد و جانی دگر****تا به عشق بیوفایی دیگر آتش در زنیم
تا کی از نادیدنش ما دیده‌ها پر خون کنیم****تا کی از هجران او ما دستها بر سر زنیم
گاه آن آمد که بر ما باد سلوت برجهد****گاه آن آمد که ما با رود و رامشگر زنیم
گر فلک در عهد او با ما نسازد گو مساز****ما به یک دم آتش اندر چرخ و بر چنبر زنیم
گه ز رخسار بتان بر لاله و گل می‌خوریم****گه ز زلف دلبران با مشک و با عنبر زنیم
پشتمان از غم کمان شد از قدش تیری کنیم****باده پیماییم از خم بر خم دیگر زنیم
حرف ن
غزل شماره 290: باز ماندم در بلایی الغیاث ای دوستان
باز ماندم در بلایی الغیاث ای دوستان****از هوای بی وفایی الغیاث ای دوستان
باز آتش در زد اندر جانم و آبم ببرد****باد دستی خاکپایی الغیاث ای دوستان
باز دیگر باره چون سنگین دلان بر ساختم****از بت چونین جدایی الغیاث ای دوستان
باز ناگه بلعجب وارم پس چادر نشاند****آفتابی را هبایی الغیاث ای دوستان
باده‌خواران باز رخ دارند زی صحرا و نیست****در همه صحرا گیایی الغیاث ای دوستان
بنگه هادوریان را ماند این دل کز طمع****هر دمش بینم به جایی الغیاث ای دوستان
جادوی فرعونیان در جنبش آمد باز و نیست****در کف موسی عصایی الغیاث ای دوستان
خواهد اندر وی همی از شاخ خشک و مرغ گنگ****هر زمان برگ و نوایی الغیاث ای دوستان
دیدهٔ روشن جز از من در همه عالم که داد****در بهای توتیایی الغیاث ای دوستان
از برای انس جان انس و جان ای سرفراز****مر سنایی را چو نایی الغیاث ای دوستان
غزل شماره 291: سنایی را یکی برهان ز ننگ و نام جان ای جان
سنایی را یکی برهان ز ننگ و نام جان ای جان****ز عشق دانهٔ دو جهان میان دام جان ای جان
مکن در قبهٔ زنگار اوصاف حروف او را****چو عشق عافیت پخته چو کارم خام جان ای جان
به قهر از دست او بستان حروف کلک صورت را****به لطف از لوح او بستر تمامی نام جان ای جان
چو روی خویش خرم کن یکی بستان طبع ای بت****چو زلف خویش در هم زن همه ایام جان ای جان
ببین در کوی کفر و دین به مهر و درد دل بنشست****هزاران آه خون آلود زیر کام جان ای جان
مرا گویی قناعت کن ز جوش یک جهان رعنا****به بوی نون شهوانی به رنگ لام جان ای جان
کسی کو عاشق تو بود بگو آخر که تا چکند****سماع وحی و نقل عقل و خمر خام جان ای جان
مگر تو زینهمه خوبان که پیدایند و ناپیدا****درین مردودهٔ ویران نیابم کام جان ای جان
غزل شماره 292: مرا عشقت بنامیزد بدانسان پرورید ای جان
مرا عشقت بنامیزد بدانسان پرورید ای جان****که با یاد تو در دوزخ توانم آرمید ای جان
نترسم زاتشین مفرش که با عشق تو ای مهوش****مرا صد بار دید آتش که روی اندر کشید ای جان
ز عشقت شکر دارم من که لاغر کردم از وی تن****که دی زان لاغری دشمن مرا با تو ندید ای جان
نبردی دل ز کس هرگز که خود دلهای ما از تو****چو بویی یافت از عشقت ز شادی بر پرید ای جان
چو خوابست آتش هجرت که هر دیده کشید ای بت****چو آبست آتش عشقت که هر تن را رسید ای جان
دلم در چاکری عشقت کمر بستست تو گویی****که ایزد جز پی عشقت مرا خود نافرید ای جان
ازین یک نوع دلشادم که با عشق تو همزادم****که تا این دیده بگشادم دلم عشقت گزید ای جان
چو با عشق بتان زاید سنایی کی چنین گوید****مرا ناگاه عشق تو بر آتش خوابنید ای جان
غزل شماره 293: تماشا را یکی بخرام در بستان جان ای جان
تماشا را یکی بخرام در بستان جان ای جان****ببین در زیر پای خویش جان افشان جان ای جان
نخواهد جان دگر جانی اگر صد جان برافشاند****که بس باشد قبول تو بقای جان جان ای جان
ترا یارست بس در جان ز بهر آنکه نشناسد****ز خوبان جز تو در عالم همی درمان جان ای جان
ز بهر چشم خوب تو برای دفع چشم بد****کمال عافیت باشد همه قربان جان ای جان
از آن تا در دل و دیده گهر جز عشق تو نبود****برون روید گهر هر دم ز بحر و کان جان ای جان
همه عالم چو حرف «ن» از آن در خدمتت مانده****که از کل نکورویان تویی خاص آن جان ای جان
ز بهر سرخ رویی جان چه باشد گر به یک غمزه****ز خوبان جان براندایی تو در میدان جان ای جان
به نور روی تست اکنون همه توحید عقل من****به کفر زلف تست اکنون همه ایمان جان ای جان
سنایی وار در عالم ز بهر آبروی خود****سنایی خاکپای تست سر دیوان جان ای جان
غزل شماره 294: جانا نخست ما را مرد مدام گردان
جانا نخست ما را مرد مدام گردان****وانگه مدام در ده مست مدام گردان
بر ما چو از لطافت مل را حلال کردی****بر خصم ما ز غیرت گل را حرام گردان
دارالغرور ما را دارالسرور کردی****درالملام ما را دارالسلام گردان
خامند و پخته مانا تو دو شراب داری****در خام پخته گردان در پخته خام گردان
ناهید زخمه‌زن را از لحنه سیر کردی****بهرام تیغ‌زن را از جام رام گردان
ما را به نام خود کن زان پس چنانکه خواهی****یا هوشیار دفتر یا مست جام گردان
اکنون که روی ما را از غم چو کاه کردی****از عکس روی می را بیجاده فام گردان
خواهی که نسر طایر پران به دامت افتد****از جزع دانه کردی از مشک دام گردان
گمنام کرد ما را یک جام بادهٔ تو****در ده دو جام دیگر ما را چو نام گردان
از ما و خدمت ما چیزی نخیزد ای جان****هم تو بنا نهادی هم تو تمام گردان
خواهی که گر سنایی گردد سمایی از عز****پیش غلام و دربان او را غلام گردان
غزل شماره 295: ای وصل تو دستگیر مهجوران
ای وصل تو دستگیر مهجوران****هجر تو فزود عبرت دوران
هنگام صبوح و تو چنین غافل****حقا که نه‌ای بتا ز معذوران
گر فوت شود همی نماز از تو****بندیش به دل بسوز رنجوران
برخیز و بیار آنچه زو گردد****چون توبهٔ من خمار مخموران
فریاد ز دست آن گران جانان****بی عافیه زاهدان و بی‌نوران
از طلعتها چو روی عفریتان****از سبلتها چو نیش زنبوران
گویند بکوش تا به مستوری****در شهر شوی چو ما ز مشهوران
نزدیکی ما طلب کن ای مسکین****تا روز قضا نباشی از دوران
لا والله اگر من این کنم هرگز****بیزارم از جزای ماجوران
معلوم شما نیست ز نادانی****ای زمرهٔ زاهدان مغروران
آنجا که مصیر ما بود فردا****بی‌رنج دهند مزد مزدوران
غزل شماره 296: عاشقی گر خواهد از دیدار معشوقی نشان
عاشقی گر خواهد از دیدار معشوقی نشان****گر نشان خواهی در آنجا جان و دل بیرون نشان
چون مجرد گشتی و تسلیم کردستی تو دل****بی گمان آنگه تو از معشوق خود یابی نشان
چون ز خود بیخود شدی معشوق خود را یافتی****ذات هستی در نشان نیستی دیدن توان
نیستی دیدی که هستی را همیشه طالبست****نیستی جوینده را هستی کم اندر کهکشان
تا همی جویم بیابم چون بیابم گم شوم****گمشده گمکرده را هرگز کجا بیند عیان
چون تو خود جویی مر او را کی توانی یافتن****تا نبازی هر چه داری مال و ملک و جسم و جان
آنگهی چون نفی خود دیدی و گشتی بی‌ثبات****گه فنا و گه بقا و گه یقین و گه گمان
گه تحرک گه سکون و گاه قرب و گاه بعد****گاه گویا گه خموشی گه نشستی گه روان
گه سرور و گه غرور و گه حیات و گه ممات****گه نهان و گه عیان و گه بیان و گه بنان
حیرت اندر حیرتست و آگهی در آگهی****عاجزی در عاجزی و اندهان در اندهان
هر که ما را دوست دارد عاجز و حیران بود****شرط ما اینست اندر دوستی دوستان
غزل شماره 297: چون در معشوق کوبی حلقه عاشق‌وار زن
چون در معشوق کوبی حلقه عاشق‌وار زن****چون در بتخانه جویی چنگ در زنار زن
مستی و دیوانگی و عاشقی را جمع کن****هر سه را بر دار کن وز کوی معنی دار زن
گوهر بیضات باید خدمت دریا گزین****ور عقیق و لعل خواهی تکیه بر کهسار زن
شاهراه شرع را بر آسمان علم جوی****مرکب گفتار پی کن چنگ در کردار زن
چهرهٔ عذرات باید بر در وامق نشین****عشق بوذروار گیر و گام سلمان‌وار زن
مار فقر و خار جهلت گر زره یکسو نهد****سر بکوب آنمار را و آتش اندر خار زن
ای سنایی چند گویی مدحت روی نکو****بس کن اکنون دست اندر رحمت جبار زن
غزل شماره 298: چنگ در فتراک عشق هیچ بت رویی مزن
چنگ در فتراک عشق هیچ بت رویی مزن****تا به شکرانهٔ نخست اندر نبازی جان و تن
یا دل اندر زلف چون چوگان دلبندان مبند****یا چو مردان جان فدا کن گوی در میدان فگن
هر چه از معشوق آید همچو دینش کن درست****وآنچه از تو سر برآرد بت بود در هم شکن
گرم رو باش اندرین ره کاهلی از سر بنه****تا نمانی ناگهان انگشت حیرت در دهن
راه دشوارست همره خصم و منزل ناپدید****توشه رنجست و ملامت مرکب اندوه و محن
اندرین ره گر بمانی بی‌رفیق و راهبر****دست خدمت در رکاب سید ایام زن
خویشتن را در میان نه بی‌منی در راه عشق****زان که بس تنگست ره اندر نگنجد ما و من
غزل شماره 299: جام را نام ای سنایی گنج کن
جام را نام ای سنایی گنج کن****راح در ده روح را بی رنج کن
این دل و جان طبیعت سنج را****یک زمان از می طریقت سنج کن
تاج جان پاک را در راه دل****مفرش جانان جان آهنج کن
کدخدای روح را در ملک عشق****بی تصرف چون شه شطرنج کن
عقل دین‌دار سلامت جوی را****سنگ شنگولی عشق الفنج کن
یا همه رخ گرد چون گلنار باش****یا همه دل باش و چون نارنج باش
با عمارت چند سازی همچو رنج****با خرابی ساز و همچون گنج باش
خاک و باد و آب و آتش دشمنند****برگذر زین چار و نوبت پنج کن
غزل شماره 300: ساقیا مستان خواب آلوده را بیدار کن
ساقیا مستان خواب آلوده را بیدار کن****از فروغ باده رنگ رویشان گلنار کن
لاابالی پیشه‌گیر و عاشقی بر طاق نه****عشق را در کار گیر و عقل را بیکار کن
گر ز چرخ چنبری از غم همی خواهی نجات****دور باده پیش گیر و قصد زلف یار کن
پنج حس و چار طبع از پنج باده برفروز****وز دو گیتی دل به یکبار از خوشی بیزار کن
دانشت بسیار باشد چونکه اندک می خوری****دانشی کو غم فزاید از میش بردار کن
ور ز راه پنج حس خواهی که یار آید ترا****پنج باده نوش کن هر پنج در مسمار کن
دوستار عشق گشتی دشمن جانان مشو****چاکری می چون گرفتی بندگی خمار کن
ور به عمر اندر به نادانی نشسته بوده‌ای****از زبان عاجزی یکدم یک استغفار کن
غزل شماره 301: خانهٔ طاعات عمارت مکن
خانهٔ طاعات عمارت مکن****کعبهٔ آفاق زیارت مکن
امهٔ تلبیس نهفته مخوان****جامهٔ ناموس قضاوت مکن
قاعدهٔ کار زمانه بدان****هر چه کنی جز به بصارت مکن
سر به خرابات خرابی در آر****صومعه را هیچ عمارت مکن
چون همه سرمایهٔ تو مفلسی‌ست****در ره افلاس تجارت مکن
چون تو مخنث شدی اندر روش****قصهٔ معراج عبارت مکن
تا نشوی در دین قلاش‌وار****خرقهٔ قلاشان غارت مکن
عمر به شادی چو سنایی گذار****کار به سستی و حقارت مکن
غزل شماره 302: قومی که به افلاس گراید دل ایشان
قومی که به افلاس گراید دل ایشان****جز کوی حقیقت نبود منزل ایشان
وقتی که شود کار برایشان همه مشکل****جز باده بگو حل که کند مشکل ایشان
گر چند قدیمست خلاف گل و آتش****با آتش عشقست موافق گل ایشان
با قافلهٔ مفلسی و مرحلهٔ عشق****جز بار ملامت نکشد محمل ایشان
پیدا ز صفاتست و نهانست معانی****در نفس عزیز و نفس مقبل ایشان
جز تربیت و تمشیت و صدق و صفا نیست****پیرایه و سرمایهٔ جان و دل ایشان
غزل شماره 303: جوانی کردم اندر کار جانان
جوانی کردم اندر کار جانان****که هست اندر دلم بازار جانان
چو شکر می‌گدازم ز آب دیده****ز شوق لعل شکربار جانان
ز من برد اندک اندک زندگانی****خلاف وعدهٔ بسیار جانان
فغان ای مردمان فریاد فریاد****ز شوق دیدن و گفتار جانان
از آن دو نرگس خونخوار جانان****ز چشم مست ناهشیار جانان
فغان زان سنبل سیراب مشکین****دمیده بر رخ گلنار جانان
همه شب زار گریم تا سحرگاه****همی بوسم در و دیوار جانان
چو مجنونم دوان در عشق لیلی****همی جویم به جان آثار جانان
ستاره بر من مسکین بگرید****اگر گویی بدو اسرار جانان
ازین شهرم ولیکن چون غریبان****بمانده در غم و تیمار جانان
ولیکن تا روان دارم ندارم****من مسکین سر آزار جانان
غزل شماره 304: ز دست مکر وز دستان جانان
ز دست مکر وز دستان جانان****نمیدانم سر و سامان جانان
ز بس کاخ شوخ داند پای بازی****شدم سرگشته و حیران جانان
گشاد از چشم من صد چشمهٔ خون****دو بند زلف مشک افشان جانان
اگر چه خود ندارد با رهی دل****هزاران جان فدای جان جانان
چو زلف او رخ من پر شکن باد****اگر من بشکنم پیمان جانان
نبیند روز عمر من دگر مرگ****اگر باشم شبی مهمان جانان
سنایی تا سما گردان بود هست****همیشه در خط فرمان جانان
بود همواره از بهر تفاخر****غلام و چاکر و دربان جانان
غزل شماره 305: همه جانست سر تا پای جانان
همه جانست سر تا پای جانان****از آن جز جان نشاید جای جانان
به آب روی و خون دل توان ریخت****برای چون تو جان سودای جانان
خرد داند که وصف او نداند****ازیرا نیست هم بالای جانان
چه جای دعوی سروست در باغ****چه خواهد وصف سرتاپای جانان
نیاید کس به آب چشمهٔ خضر****جز اندر نوش عیسی‌زای جانان
ندیدی دین کفرآمیز بنگر****شکن در زلف جانفرسای جانان
همی کشف خردمندان کشف وار****سراندر خود کشد یارای جانان
سنایی نیست با جان زنده لیکن****ز جانانست او گویای جانان
غزل شماره 306: تخم بد کردن نباید کاشتن
تخم بد کردن نباید کاشتن****پشت بر عاشق نباید داشتن
ای صنم ار تو بخواهی بنده را****زین سپس دانی نکوتر داشتن
چند ازین آیات نخوت خواندن****چند ازین رایات عجب افراشتن
نقش چین باید ز سینه محو کرد****صورت مهر و وفا بنگاشتن
چند ازین شاخ وفاها سوختن****چند ازین تخم جفاها کاشتن
خوب نبود بر چو من بیچاره‌ای****لشکر جور و جفا بگماشتن
زشت باشد با چو من درمانده‌ای****شرط و رسم مردمی نگذاشتن
در صف رندان و قلاشان خویش****کمترین کس بایدم پنداشتن
غزل شماره 307: نی‌نی به ازین باید با دوست وفا کردن
نی‌نی به ازین باید با دوست وفا کردن****یا نی کم ازین باید آهنگ جفا کردن
یا زشت بود گویی در کیش نکورویان****یک عهد به سر بردن یک قول وفا کردن
هم گفتن و هم کردن از سوختگان آید****باز از چه شما خامان ناگفتن و ناکردن
باور نکنم قولت زیرا که ترا در دل****یک بادیه ره فرقست از گفتن تاکردن
حاصل نبود کس را از عشق تو در دنیا****جز نامه سیه کردن جز عمر هبا کردن
خود یاد ندارد کس از زلف تو و چشمت****یک تار عطا دادن یک تیر خطا کردن
از بلطمعی تا کی بوسی به رهی دادن****وز بلعجبی تا کی گوشی به ریا کردن
تا چند به طراری ما را به زبان و دل****یک باره بلی گفتن صد باره بلا کردن
تا چند به چالاکی ما را به قبول و رد****یک ماه رهی خواندن یکسال رها کردن
گر فوت شود روزی بد عهدی یک روزه****واجب شمری او را چون فرض قضا کردن
گر بوسه‌ای اندیشم بر خاک سر کویت****صد شهر طمع داری در وقت بها کردن
در مجمع بت رویان تو بوسه دریغی خود****یا رسم بتان نبود از بوسه سخا کردن
یا خوب نباید شد تا هم تو رهی هم ما****ورنه چو شدی باری خوبی به سزا کردن
یا فتنه نباید شد تا کس نشود فتنه****ورنه چو شدی جانا این قاعده نا کردن
هر لحظه یکی دون را صد «طال بقا» گویی****زیشان چه به کف داری زین «طال بقا» کردن
چون هست سنایی را اقبال و سنا از تو****واجب نبود او را مهجور سنا کردن
با این ادب و حرمت حقا که روا نبود****سودای شما پختن صفرای شما کردن
غزل شماره 308: چیست آن زلف بر آن روی پریشان کردن
چیست آن زلف بر آن روی پریشان کردن****طرف گلزار به زیر کله پنهان کردن
زلف را شانه زدی باز چه رسم آوردی****کفر درهم شده را پردهٔ ایمان کردن
ای گل باغ الاهی ز که آموخته‌ای****دیده‌ها را به دو رخسار گلستان کردن
خاک در دیدهٔ خورشید زدن تا کی ازین****دامن شب را از روز گریبان کردن
غزل شماره 309: جانا ز لب آموز کنون بنده خریدن
جانا ز لب آموز کنون بنده خریدن****کز زلف بیاموخته‌ای پرده دریدن
فریادرس او را که به دام تو درافتاد****یا نیست ترامذهب فریاد رسیدن
ما صبر گزیدیم به دام تو که در دام****بیچاره شکاری خبه گردد ز تپیدن
اکنون که رضای تو به اندوه تو جفتست****اندوه تو ما را چو شکر شد به چشیدن
از بیم به یکبار همی خورد نیارم****زیرا که شکر هیچ نماند ز مزیدن
ما رخت غریبانه ز کوی تو کشیدیم****ماندیم به تو آنهمه کشی و چمیدن
رفتیم به یاد تو سوی خانه و بردیم****خاک سر کویت ز پی سرمه کشیدن
در حسرت آن دانهٔ نار تو دل ما****حقا که چو نارست به هنگام کفیدن
یاد آیدت آن آمدن ما به سر کوی****دزدیده در آن دیدهٔ شوخت نگریدن؟
ای راحت آن باد که از نزد تو آید****پیغام تو آرد بر ما وقت بزیدن
وان طیره گری کردن و در راه نشستن****وان سنگدلی کردن و در حجره دویدن
ما را غرض از عشق تو ای ماه رخت بود****خود چیست شمن را غرض از بت گرویدن
ما را فلک از دیده همی خواست جدا کرد****برخیره نبود آن دو سه شب چشم پریدن
زین روی که بر خاک سر کوی تو خسبد****مولای سگ کوی توام وقت گزیدن
زنهار کیانند به زیر خم زلفت****زنهار به هش باش گه زلف بریدن
بشنو سخن ما ز حریفان به ظریفی****کارزد سخن بنده سنایی بشنیدن
پیش و بر ما ز آرزوی چشم چو آهوت****چون پشت پلنگست ز خونابه چکیدن
آرامش و رامش همه در صحبت خلقست****ای آهوک از سر بنه این خوی رمیدن
کوهیست غم عشق تو موییست تن من****هرگز نتوان کوه به یک موی کشیدن
ما بندگی خویش نمودیم ولیکن****خوی بد تو بنده ندانست خریدن
غزل شماره 310: ای به راه عشق خوبان گام بر میخواره زن
ای به راه عشق خوبان گام بر میخواره زن****نور معنی را ز دعوی در میان زنار زن
بر سر کوی خرابات از تن معشوق هست****صدهزاران بوسه بر خاک در خمار زن
قیل و قال لایجوز از کوی دل بیرون گذار****بر در همت ز هستی پس قوی مسمار زن
تا تویی با تو نیایی خویشتن رنجه مدار****بر در نادیده معنی خیمهٔ اسرار زن
نوش شهد از پیش آن در زهر قاتل بار کن****طمع از روی حقیقت پیش زهر مار زن
چون به نامحرم رسی بدروز و کافر رنگ باش****بر طراز رنگ ظاهر نام را طرار زن
غزل شماره 311: ای سنایی در ره ایمان قدم هشیار زن
ای سنایی در ره ایمان قدم هشیار زن****در مسلمانی قدم با مرد دعوی‌دار زن
ور تو از اخلاص خواهی تا چو زر خالص شوی****دیدهٔ اخلاص را چون طوق بر زنار زن
پی به قلاشی فرو نه فرد گرد از عین ذات****آتش قلاشی اندر ننگ و نام و عار زن
درد سوز سینه را وقت سحر بنشان ز درد****وز پی دردی قدم با مرد دردی خوار زن
عالم سفلی که او جز مرکز پرگار نیست****چون درین کوی آمدی تو پای بر پرگار زن
خانهٔ خمار اگر شد کعبه پیش چشم تو****لاف از لبیک او در خانهٔ خمار زن
ورت ملک و ملک باید پای در تحقیق نه****ورت جاه و مال باید دست در اسرار زن
ور نخواهی تا چو فرعون لعین گردی تو خوار****پس چو ابراهیم پیغمبر قدم در نار زن
غزل شماره 312: ای برادر در ره معنی قدم هشیار زن
ای برادر در ره معنی قدم هشیار زن****در صف آزادگان چون دم زنی بیدار زن
شو خرد را جسم ساز و عقل رعنا را بسوز****تیغ محو اندر سرای نفس استکبار زن
گردن اندر راه معنی چند گه افراشتی****تیغ معنی را کنون بر حلق دعوی دار زن
گامزن مردانه وار و بگذر از موت و حیات****از دو کون اندر گذر لبیک محرم وار زن
از لباس کفر و ایمان هر دو بیرون آی زود****نرد باری همچو ابراهیم ادهم‌وار زن
سالکان اندر سلامت اسب شادی تاختند****یک قدم اندر ملامت گر زنی بیدار زن
غزل شماره 313: ای هوایی یار یک ره تو هوای یار زن
ای هوایی یار یک ره تو هوای یار زن****آتشی بفروز و اندر خرمن اغیار زن
طبل از هستی خویش اندر جهان تاکی زنی****بر در هستی یکی از نیستی مسمار زن
با می تلخ مغانه دامن افلاس گیر****آز را بر روی آن قرای دعوی‌دار زن
زاهدان ار تکیه بر زهد و صیام خود کنند****تو چو مردان تکیه بر خمر و در خمار زن
دور شو از صحبت خود بر در صورت پرست****بوسه بر خاک کف پای ز خود بیزار زن
چون خوری می با حریف محرم پر درد خور****چون زنی کم با ندیم زیرک هشیار زن
گر برون هفت چرخ و چار طبع‌ست این سخن****بارگاهش هم برون از هفت و هشت و چار زن
تا تو اندر بند طبع و دهر و چرخ و کوکبی****کی بود جایز که گویی دم قلندوار زن
قیل و قال و دانش و تیمار پندار رهند****خاک بر چشم همه تیمارهٔ پندار زن
غزل شماره 314: گر رهی خواهی زدن بر پردهٔ عشاق زن
گر رهی خواهی زدن بر پردهٔ عشاق زن****من نخواهم جفت را از جفت بگذر طاق زن
این سخن بگذشت از افلاک و از آفاق نیز****قصهٔ افلاک را بر تارک آفاق زن
خواجگی در خانه نه پس آب را در خاک بند****مهتری بر طاق نه پس آتش اندر طاق زن
جرعه‌ای درد صفا در ریز بر اصحاب درد****خرقه پوشان ریا را بر قفا مخراق زن
این دقیقه دید نتوان کار از آن عالی‌ترست****لاف دقاقی برو با بوعلی دقاق زن
غزل شماره 315: عاشقا قفل تجرد بر در آمال زن
عاشقا قفل تجرد بر در آمال زن****در صف مردان قدم بر جادهٔ اهوال زن
خاک کوی دوست خواهی جسم و جان بر باد ده****آب حیوان جست خواهی آتش اندر مال زن
مالرا دجال دان و عشق را عیسی شمار****چون شدی از خیل عیسی گردن دجال زن
هر که را درد سرست از دست قیفالش زنند****گر ترا درد دلست از دیدگان قیفال زن
ای مرقع‌پوش بی‌معنی که گویی عاشقم****لال شو زین لاف و قفلی بر زبان لال زن
تا کی از جور تو ای گندم نمای جو فروش****رو یکی ره این جو پوسیده را غربال زن
غزل شماره 316: خیز ای بت و در کوی خرابی قدمی زن
خیز ای بت و در کوی خرابی قدمی زن****با شیفتگان سر این راه دمی زن
بر عالم تجرید ز تفرید رهی ساز****در بادیهٔ هجر ز حیرت علمی زن
بر هر چه ترا نیست ز بهرش مبر انده****وز هر چه ترا هست ز اسباب کمی زن
جمع آر همه تفرقهٔ خویش به جهدت****بر ذات دعاوی ز معانی رقمی زن
از علم و اشارات و عبارات حذر کن****وز زهد و کرامات گذشته بر می زن
از کفر و ز توحید مگو هیچ سخن نیز****پیرامن خود زین دو خطرها حرمی زن
چون فرد شدی زین همه احوال به تصدیق****در شاهره فقر و حقیقت قدمی زن
غزل شماره 317: ای رخ تو بهار و گلشن من
ای رخ تو بهار و گلشن من****همچو جانست عشق در تن من
راست چون زلف تو بود تاریک****بی رخ تو جهان روشن من
همچو خورشید و ماه در تابد****عشق تو هر شبی ز روزن من
دست تو طوق گردن دگری****عشق تو طوق گردن من
ماه را راه گم شود بر چرخ****هر شبی از خروش و شیون من
گر تو یک ره جمال بنمایی****برزند بابهشت برزن من
خاک پایت برم چو سرمه به کار****گر چه دادی به باد خرمن من
رنجه کن پای خویش و کوته کن****دست جور و بلا ز دامن من
رادمری کنی به در نبری****بنهی بار خلق بر تن من
چون درآیی ز در توام به زمان****بردمد لاله‌زار و سوسن من
تا سنایی ترا همی گوید****ای رخ تو بهار و گلشن من
غزل شماره 318: ای نگار دلبر زیبای من
ای نگار دلبر زیبای من****شمع شهرافروز شهرآرای من
جز برای دیدنت دیده مباد****روشنایی دیدهٔ بینای من
جان و دل کردم فدای مهر تو****خاک پایت باد سر تا پای من
از همه خلقان دلارامم تویی****ای لطیف چابک زیبای من
چون قضیب خیزران گشتم نزار****در غمت ای خیزران بالای من
رحمت آری بر من و دستم گری****گر نیاری رحم بر من وای من
زار می‌نالم ز درد عشق زار****زان که تا تو نشنوی آوای من
غزل شماره 319: گر کار بجز مستی اسکندر می من
گر کار بجز مستی اسکندر می من****ور معجزه شعرستی پیغمبر می من
با اینهمه گر عشق یکی ماه نبودی****اندر دو جهان شاه بلند اختر می من
ماهی و چه ماهی که ز هجرانش برین حال****گر من به غمش نگرومی کافر می من
گر بندهٔ خوی بد خود نیستی آن ماه****حقا که به فردوس همش چاکر می من
گر نیستی آن رنج که او ریش درآورد****وی گه که درین وقت چگوید درمی من
بودیش سر عشق من و برگ مراعات****گر چون دگران فاسق در کون بر می من
گر تیر برویی زندم از سر شنگی****از شادی تیرش به هوا بر پر می من
گادیم بر آنگونه که از جهل و رعونت****از گردن خود بفگنمی گر سرمی من
هر روز دل آید که مگر نیک شود یار****گر خر نیمی عشوهٔ او کی خر می من
گر بلفرج مول خبر یابدی از من****زین روی برین طایقه سر دفتر می من
پس در غم آنکس که ز گل خار نداند****عمر از چه کنم یاد که رشک خور می من
غزل شماره 320: ای دوست ره جفا رها کن
ای دوست ره جفا رها کن****تقصیر گذشته را قضا کن
بر درگه وصل خویش ما را****با حاجب بارت آشنا کن
در صورت عشق ما نگارا****بدخویی را ز خود جدا کن
آخر روزی برای ما زی****آخر کاری برای ما کن
ماها تو نگار خوش لقایی****با ما دل خویش خوش لقا کن
من دل کردم ز عشق یکتا****تو رشتهٔ دوستی دو تا کن
اکنون که تو تشنهٔ بلایی****راضی شده‌ام هلا بلا کن
ورنه تو که سغبهٔ جفایی****تن در دادم برو جفا کن
در جمله همیشه با سنایی****کاری که کنی تو بی ریا کن
غزل شماره 321: ایا معمار دین اول دل و دین را عمارت کن
ایا معمار دین اول دل و دین را عمارت کن****پس آنگه خیز و رندان را سحرگاهی زیارت کن
خرابات ای خراباتی به عین عقل چون دیدی****نهان از گوشه‌ای ما را به عین سر اشارت کن
بکش خط بر همه عالم ز بهر رند میخانه****زیارت رند حضرت را برو مسح و طهارت کن
جهان کفر و ایمان را ز سوز عشق بر هم زن****عیار نیک بر کف گیر و یک ساعت عبارت کن
به سیم و زر خراباتی همی با تو فرو ناید****تو با رند خراباتی به جان و دل تجارت کن
حرارت‌های نفسانی بسوزد دینت را روزی****اگر در راه دین مردی علاج این حرارت کن
ز دعوی گر کله داری سنایی را کلاهی نه****ز معنی گر زیان بینی عبارت را کفارت کن
غزل شماره 322: این که فرمودت که رو با عاشقان بیداد کن
این که فرمودت که رو با عاشقان بیداد کن****دوستانرا رنجه دار و دشمنان را شاد کن
حسن را بنیاد افگندی چنان محکم که هست****جز «و یبقی وجه ربک» نقش را بنیاد کن
ملک حسنت چون نخواهد ماند با تو جاودان****چند ازین بیداد خواهد بود لختی داد کن
ای عمل تقدیر کرده بر تو دوران فلک****ساعتی از عزل معزولان عالم یاد کن
پیش ما گشت زمانه خرمن غم توده کرد****خرمن غمهای ما را بر بر آتش باد کن
از برای این جهان و آن جهان ای دلربای****دست آن داری به خرما را ز هجر آزاد کن
غزل شماره 323: ای باد به کوی او گذر کن
ای باد به کوی او گذر کن****معشوق مرا ز من خبر کن
با دلبر من بگو که جانا****در عاشق خود یکی نظر کن
چوبی که ز هجر تو بود خشک****از آب وصال خویش تر کن
صد دفتر هجر حفظ کردی****یک صفحه ز وصل هم ز بر کن
ور نیک نمی‌کنی به جایم****با من صنما تو سر به سر کن
غزل شماره 324: غلاما خیز و ساقی را خبر کن
غلاما خیز و ساقی را خبر کن****که جیش شب گذشت و باده در کن
چو مستان خفته انداز بادهٔ شام****صبوحی لعلشان صبح و سحر کن
به باغ صبح در هنگام نوروز****صبایی کرد و بر گلبن نظر کن
جهان فردوس‌وش کن از نسیمی****ز بوی گل به باغ اندر اثر کن
ز بهر آبروی عاشقان را****خرد را در جهان عشق خر کن
صفا را خاوری سازش ز رفعت****نشانرا در کسوفش باختر کن
برآی از خاور طاعات عارف****پس اندر اختر همت نظر کن
چو گردون زینت از زنجیر زر ساز****چو جوزا همت از تیغ کمر کن
از آن آغاز آغاز دگر گیر****وز آن انجام انجام دگر کن
چو عشقش بلبلست از باغ جانت****روان و عقل را شاخ شجر کن
اگر خواهی که بر آتش نسوزی****چو ابراهیم قربان از پسر کن
ورت باید که سنگ کعبه سازی****چو اسماعیل فرمان پدر کن
برآمد سایه از دیوار عمرت****سبک چون آفتاب آهنگ در کن
برو تا درگه دیر و خرابات****حریفی گرد و با مستان خطر کن
چو بند و دام دیدی زود آنگه****دف و دفتر بگیر از می حذر کن
اگر اعقاب حسنت ره بگیرد****سبک دفتر سلاح و دف سپر کن
وگر خواهی که پران گردی از روی****ز جان همچون سنایی شاهپر کن
غزل شماره 325: غریب و عاشقم بر من نظر کن
غریب و عاشقم بر من نظر کن****به نزد عاشقان یک شب گذر کن
ببین آن روی زرد و چشم گریان****ز بد عهدی دل خود را خبر کن
ترا رخصت که داد ای مهر پرور****که جان عاشقان زیر و زبر کن
نه بس کاریست کشتن عاشقان را****برو فرمان بر و کار دگر کن
سنایی رفت و با خود برد هجران****تو نامش عاشق خسته جگر کن
ولیکن چون سحرگاهان بنالد****ز آه او سحرگاهان حذر کن
غزل شماره 326: بند ترکش یک زمان ای ترک زیبا باز کن
بند ترکش یک زمان ای ترک زیبا باز کن****با رهی یک دم بساز و خرمی را ساز کن
جامهٔ جنگ از سر خود برکش و خوش طبع باش****خانهٔ لهو و طرب را یک زمان در باز کن
چند گه در رزم شه پرواز کردی گرد خصم****گرد جام می کنون در بزم ما پرواز کن
یک زمان با عشق خود می خور و دلشاد زی****ترکی و مستی مکن چندان که خواهی ناز کن
ناز ترکان خوش بود چندان که در مستی شود****چون شوی مست و خراب آنگاه ناز آغاز کن
ناز و مستی دلبران بر عاشقان زیبا بود****ناز را با مستی اندر دلبری دمساز کن
گر شکار خویش خواهی کرد جملهٔ خلق را****زلف را گه چون کمند و گه چو چنگ باز کن
مهر تو گردنکشان را صید تو کرد آنگهی****پادشه امروز گشتی در جهان آواز کن
غزل شماره 327: ساقیا برخیز و می در جام کن
ساقیا برخیز و می در جام کن****در خرابات خراب آرام کن
آتش ناپاکی اندر چرخ زن****خاک تیره بر سر ایام کن
صحبت زنار بندان پیشه‌گیر****خدمت جمشید آذرفام کن
با مغان اندر سفالی باده خور****دست با زردشتیان در جام کن
چون ترا گردون گردان رام کرد****مرکب ناراستی را رام کن
نام رندی بر تن خود کن درست****خویشتن را لاابالی نام کن
خویشتن را گر همی بایدت کام****چون سنایی مفلس خودکام کن
غزل شماره 328: ای شوخ دیده اسب جفا بیش زین مکن
ای شوخ دیده اسب جفا بیش زین مکن****ما را چو چشم خویش نژند و حزین مکن
ای ماه روی بر سر ما هر زمان ز جور****چون دور آسمان دگری به گزین مکن
مهری که خود نهاده‌ای آن مهر بر مدار****مهری که خود نموده‌ای آن مهر کین مکن
گه چون خدای حاجت ما ز آستان مساز****گه چون خلیفه نایب ما ز آستین مکن
در خال و لب نگر سمر عز و دل مگوی****در زلف و رخ نگر سخن کفر و دین مکن
از زلف تابدار نشان گمان مجوی****نوز روی شرم دار حدیث یقین مکن
زلفت چو طوق گردن دیو لعین شدست****رخ چون چراغ حجرهٔ روح‌الامین مکن
ای ما به روح تیر تو با ما سنان مباش****ای ما به تن کمان تو با ما کمین مکن
خواهی که تا چو حلقه بمانیم بر درت****با ما چو حلقه‌دار لبان چون نگین مکن
خواهی که لاله پاش نگردد دو چشم من****از روی خویش چشم خسان لاله چین مکن
بنشانمان بر آتش و بر تیغ و زینهار****با هجر خویشمان نفسی همنشین مکن
تو هم میی و هم شکری هان و هان بتا****از خود بترس و دیدهٔ ما را چو هین مکن
ای از کمال و لطف و بزرگی بر آسمان****عهد و وفا و خدمت ما در زمین مکن
مردی نه کودکی که زنی هر دم از تری****خود را چو کودکان و زنان نازنین مکن
با تو وفا کنیم و تو با ما جفا کنی****با ما همی چو آن نکنی باری این مکن
آخر ترا که گفت که در جام بیدلان****وقت علاج سرکه کن و انگبین مکن
آخر ترا که گفت که با عاشقان خویش****نان گندمین بدار و سخن گندمین مکن
آنان فسرده‌اند کشان پوستین کنی****ما را ز غم چو سوخته‌ای پوستین مکن
گر چه غریب و بی کس و درویش و عاجزم****ما را بپرس گه گهی آخر چنین مکن
ای پیش تو سنایی گه یا و گه الف****او را به تیغ هجر چو نون و چو سین مکن
غزل شماره 329: جانا دل دشمنان حزین کن
جانا دل دشمنان حزین کن****با خود شبکی مرا قرین کن
تیغ عشرت ز باده برکش****اسب شادی به زیر زین کن
من خاتم کرده‌ام دو بازو****خود را به میان این نگین کن
تا جان من از رخت نسوزد****رخ زیر دو زلف خود دفین کن
تا عیش عدو چو زهر گردد****با ما سخنان چو انگبین کن
بی باده مباش و بی رهی هیچ****کوری همه دشمنان چنین کن
غزل شماره 330: چشمکان پیش من پر آب مکن
چشمکان پیش من پر آب مکن****دلم از عاشقی کباب مکن
ریگ را پیش چشم رود مکن****رود را پیش دل سراب مکن
به کس از ابتدا رسول مباش****رقعه‌ای آیدت جواب مکن
به صبوری توان رسید به دوست****به هم اندر مزن شتاب مکن
نه خدایی چنین مجیب مباش****دعوت خلق مستجاب مکن
با سنایی چنین توانی بود****ور نه شو خویشتن عذاب مکن
غزل شماره 331: مکن آن زلف را چو دال مکن
مکن آن زلف را چو دال مکن****با دل غمگنان جدال مکن
پردهٔ راز عاشقان بمدر****کار بر کام بدسگال مکن
خون حرامست خیره خیره مریز****می نبیلست در سفال مکن
حال خود عالمی کند حالی****فتنهٔ نو میار و حال مکن
این چه چیزست و آن همیشه که تو****با خجسته همیشه فال مکن
با سنایی همه عتاب میار****با خراباتیان نکال مکن
غزل شماره 332: ای دل ار مولای عشقی یاد سلطانی مکن
ای دل ار مولای عشقی یاد سلطانی مکن****در ره آزادگان بسیار ویرانی مکن
همره موسی و هارون باش در میدان عشق****فرش فرعونی مساز و فعل هامانی مکن
بی‌جمال خوب لاف یوسف مصری مزن****بی‌فراق و درد یاد پیر کنعانی مکن
در خراباتی که این گوید که فاسق شو بشو****وندران مجلس که آن گوید مسلمانی مکن
پیشه یاجوج هوا سد سکندروار باش****ور جنان جویی غلو اندر جهانبانی مکن
آن اشاراتی که از عشقش خبر یابی مکن****وان عباراتی که از یادش جدا مانی مکن
چون ز مار و مرغ و دیو و دد بمانی باک نیست****چون ز نعم‌العبد وامانی سلیمانی مکن
پارسی نیکو ندانی حک آزادی بجو****پیش استاد لغت دعوی زبان‌دانی مکن
چون مسلم زمزم و خانی ترا شد زان سپس****قصهٔ دریا رها کن مدحت خانی مکن
از سنایی حال و کار نیکوان بررس به جد****مرد میدان باش تن درمیده ارزانی مکن
غزل شماره 333: جانا اگر چه یار دگر می‌کنی مکن
جانا اگر چه یار دگر می‌کنی مکن****اسباب عشق زیر و زبر می‌کنی مکن
گویی دگر کنم مگرم کار به شود****حقا که کار خویش بتر می‌کنی مکن
منمای روی خویش بهر ناسزا از آنک****خود را بگرد شهر سمر می‌کنی مکن
بر گل ز مشک ناب رقم می‌کشی مکش****هر مشک را نقاب قمر می‌کنی مکن
ای سیمتن ز عشق لب چون عقیق خود****رخسارهٔ مرا تو چو زر می‌کنی مکن
غزل شماره 334: ای نموده عاشقی بر زلف و چاک پیرهن
ای نموده عاشقی بر زلف و چاک پیرهن****عاشقی آری ولیکن بر مراد خویشتن
تا ترا در دل چو قارون گنجها باشد ز آز****چند گویی از اویس و چند گویی از قرن
در دیار تو نتابد ز آسمان هرگز سهیل****گر همی باید سهیلت قصد کن سوی یمن
از مراد خویش برخیز ار مریدی عشق را****در یمن ساکن نگردی تا که باشی در ختن
آز را گشتن دگر آن آرزو دیدن دگر****هر دو با هم کرد نتوان یا وثن شو یا شمن
بی جمال یوسف و بی سوز یعقوب از گزاف****توتیایی ناید از هر باد و از هر پیرهن
باده با فرعون خوری از جام عشق موسوی****با علی در بیعت آیی زهر پاشی بر حسن
پای این میدان نداری جامهٔ مردان مپوش****برگ بی‌برگی نداری لاف درویشی مزن
غزل شماره 335: صبر کم گشت و عشق روز افزون
صبر کم گشت و عشق روز افزون****کسیه بی سیم گشت و دل پرخون
می‌دهد درد می‌نهد منت****یار ما را عجب گرفت زبون
صنعتش سال و ماه عشوه و زرق****سخنش روز و شب فنون و فسون
پشت کوژ و تنم ضعیف شدست****پشت چون نون و دل چو نقطهٔ نون
عقل با عشق در نمی‌گنجد****زین دل خسته رخت برد برون
حالم اینست و حرص و عشقم پیش****راست گفتند ک «الجنون فنون»
غزل شماره 336: ای ماه ماهان چند ازین ای شاه شاهان چند ازین
ای ماه ماهان چند ازین ای شاه شاهان چند ازین****پندت سزای بند گشت آخر نگیری پند ازین
گشتی تو سلطان از کشی تا کی بود این سرکشی****عادت مکن عاشقی کشی توبه بکن یکچند ازین
با روی خوب و خوی بد از تو کسی کی برخورد****این خوی بد در تو رسد بگریز ای دلبند ازین
تا کی کنی کبر آوری چون عاقبت را بنگری****ترسم پشیمانی خوری ای یار بد پیوند ازین
اول که نامت برده‌ام صد ضربه از غم خورده‌ام****زان صد یکی نشمرده‌ام آخر شوی خرسند ازین
ای هوش و جان بی‌هشان جان و دل عاشق کشان****از جان ما چد هی نشان روزی اگر پرسند ازین
از جور تست اندر دعا دست سنایی بر هوا****از وی وفا از تو جفا آخر نگویی چند ازین
غزل شماره 337: ای چون تو ندیده جم آخر چه جمالست این
ای چون تو ندیده جم آخر چه جمالست این****وی چون تو به عالم کم آخر چه کمالست این
تو با من و من پویان هر جای ترا جویان****ای شمع نکورویان آخر چه وصالست این
زان گلبن انسانی هر دم گلی افشانی****ای میوهٔ روحانی آخر چه نهالست این
در وصف تو عقل و جان چون من شده سرگردان****ای وهم ز تو حیران آخر چه جمالست این
گفتی که چو من دلبر داری وز من بهتر****ای جادوی صورت گر آخر چه خیالست این
ای از پی داغ ما آرایش باغ ما****ای چشم و چراغ ما آخر چه مثالست این
هر روز نپویی تو جز عشق نجویی تو****ای ماه نکویی تو آخر چه خصالست این
هر روز مرا نرمک بکشی تو به آزرمک****ای شوخک بی‌شرمک آخر چه وبالست این
پرسی: چو منی دلبر بینی تو به عالم در****ای ماه نکو منظر آخر چه سوالست این
ما را نه بدین سستی زین بیش همی جستی****ای خسته از آن خستی آخر چه ملالست این
گفتی همه جا با تو وصلست مرا با تو****ای بی خود و با ما تو آخر چه دلالست این
گفتی که سنایی خود داریم و ازو به صد****ای ناقد نیک و بد آخر چه محالست این
غزل شماره 338: ای رشک رخ حورا آخر چه جمالست این
ای رشک رخ حورا آخر چه جمالست این****وی سرو سمن سیما آخر چه کمالست این
کوشم به وفای تو کوشی به جفای من****کس نی که ترا گوید آخر چه خیالست این
نابوده شبی شادان از وصل تو ای جانان****در هجر مرا کشتی آخر چه وبالست این
شد اصل همه شادی ای دوست وصال تو****ای اصل همه شادی آخر چه وصالست این
هر گه که مرا بینی گویی که: مرا خواهی؟****گر می‌ندهی عشوه آخر چه سوالست این
خواهم که ترا بینم یک بار به هر ماهی****تن درندهی با من آخر چه ملالست این
هر مرغ که زیرک‌تر هر مرد که عاقل‌تر****در شد به جوال تو آخر چه جوالست این
غزل شماره 339: خواجه سلام علیک آن لب چون نوش بین
خواجه سلام علیک آن لب چون نوش بین****توشهٔ جانها در آن گوشهٔ شبپوش بین
پیش رکابت جمال کیست گرفته عنان****چرخ جفا کیش بین لعل وفا کوش بین
گردش ایام دوش تعبیه‌ای ساختست****سوختهٔ عشق باش ساختهٔ دوش بین
برگذر و کوی او غرقه چو من صد هزار****عاشق جانباز بین مرد کفن‌پوش بین
گوش مینبار و آن نغمه و دستان شنو****دیده برانداز و آن خط و بناگوش بین
در بر تنگ شکر مار جهانسوز بین****بر سر سنگ سیاه صبر جگرجوش بین
گر چه دل ریش ما بر سر سودای اوست****بر دل او یاد ما جمله فراموش بین
صف زده در پیش او خلق خروشان شده****تن زده آن ماه را فارغ و خاموش بین
بهرهٔ ما دیده‌ای ناله و فریاد ازو****بهرهٔ هر ناکسی بوسه و آغوش بین
ساقی فردوس را از پی بازار او****بر در میخانه‌ها بلبله بر دوش بین
زلفش یکسو فگن و آنگه در زیر زلف****جان سنایی ز عشق خسته و مدهوش بین
غزل شماره 340: خواجه سلام علیک آن لب چون نوش بین
خواجه سلام علیک آن لب چون نوش بین****لعل شکروش نگر سنبل خور جوش بین
تا که بر اسب جمال گشت سوار آن پسر****جلمهٔ عشاق را غاشیه بر دوش بین
جزع وی و لعل وی خامش و گویا شدند****جزعی گویا نگر لعلی خاموش بین
بیدل و بیجان منم در غم هجران او****خواجه سلام علیک عاشق مدهوش بین
هست سنایی ز عشق بر سر آتش مدام****گشته دل او کباب جانش پر از جوش بین
غزل شماره 341: جاوید زی ای تو جان شیرین
جاوید زی ای تو جان شیرین****هرگز دل تو مباد غمگین
از راه وفا گسسته ای دل****بر اسب جفا نهاده ای زین
عاشق‌ترم ای پسر ز خسرو****نیکوتری ای پسر ز شیرین
عاشق خوانند مرا و بی دل****زیبا خوانند ترا و شیرین
آنم من و صد هزار چندان****آنی تو و صد هزار چندین
عشاق چو روی تو ببینند****و آن خال سیاه و زلف مشکین
بر روی توام زنند احسنت****در عشق توام کنند تحسین
هرگاه که بایدت تماشا****شو چهرهٔ خویشتن همی بین
حقا که خوشست نوش کردن****بر چهرهٔ تو شراب نوشین
غزل شماره 342: اسب را باز کشیدی در زین
اسب را باز کشیدی در زین****راه را کردی بر خانه گزین
راه بیداری آوردی پیش****دل من کردی گمراه و حزین
بدل و شق بپوشیدی درع****بدل جام گرفتی زوبین
دست بردی به سوی تیر و کمان****روی دادی به سوی حرب و کمین
نه براندیشی از کرب زمان****نه ببخشایی بر خلق زمین
تا نبینم رخ چون ماه ترا****بارم از دیده به رخ بر پروین
چون بخسبم ز فراق تو مرا****غم بود بستر و حیرت بالین
حرف ه
غزل شماره 343: ای لعبت مشکین کله بگشای گوی از آن کله
ای لعبت مشکین کله بگشای گوی از آن کله****می خور ز جام و بلبله با ما خور و با ما نشین
مشک از هلال انگیختی وز لاله عنبر بیختی****وز مه فرود آویختی کرده به چنگ اندر عجین
از هیچ مادر یا پدر چون تو نزاید یک پسر****خورشیدی ای جان یا قمر گر دل ببردی شو ببین
ای ماهرو نیکو سیر ای روی چو شمس و قمر****من بر تو نگزینم دگر گر تو گزینی شو گزین
کس را چو تو گل سور نی در خلد چون تو حور نی****در پردهٔ زنبور نی چون دو لب تو انگبین
غزل شماره 344: چون سخن زان زلف و رخ گویی مگو از کفر و دین
چون سخن زان زلف و رخ گویی مگو از کفر و دین****زان که هر جای این دو رنگ آمد نه آن ماند نه این
نیست با زلفین او پیکار دارالضرب کفر****نیست با رخسان او بی‌شاه دارالملک دین
خود ز رنگ زلف و نور روی او برساختند****کفر خالی از گمان و دین جمالی از یقین
خاکپای و خار راهش دیده را و دست را****توده توده سنبلست و دسته دسته یاسمین
چون به کوی اندر خرامد آن چنان باشد ز لطف****پای آن بت ز آستان چون دست موسی ز آستین
چون نقاب از رخ براندازد ز خاتونان خلد****بانگ برخیزد که: هین ای آفرینش آفرین
لعبت چین خواندم او را و بد خواندم نه نیک****لاجرم زین شرم شد رویم چو زلفش پر ز چین
لعبت چین چون توان خواند آن نگاری را که هست****زیر یک چین از دو زلفش صدهزار ار تنگ چین
خود حدیث عاشقی بگذار و انصافم بده****کافری نبود چنانی را صفت کردن چنین
خط او را گر تو خط خوانی خطا باشد که نیست****آن مگر دولت گیای خطهٔ روح‌الامین
آسمان آن خط بر آن عارض نه بهر آن نوشت****تا من و تو رنجه دل گردیم و آن بت شرمگین
لیک چون دید آسمان کز حسن او چون آفتاب****رامش و آرامش و آرایشست اندر زمین
حسن را بر چهرهٔ او بنده کرد و بر نوشت****آسمان از مشک بر گردش صلاح‌المسلمین
از دو یاقوتش دو چیز طرفه یابم در دو حال****چون بگوید حلقه باشد چون خمش گردد نگین
دل چو ز آن لب دور ماند گر بسوزد گو بسوز****موم را ز آتش چه چاره چون جدا شد ز انگبین
هر زمان گویی سنایی کیست خیز اندر نگر****هم سنا و هم سنایی را در آن صورت ببین
خود سنایی او بود چون بنگری زیرا بر اوست****لب چو باقامت الف ابرو چو نون دندان چو سین
حرف و
غزل شماره 345: گر نشد عاشق دو زلف یار بر رخسار او
گر نشد عاشق دو زلف یار بر رخسار او****چون ز ما پنهان کند هر ساعتی دیدار او
یک زمان در هجر و وصل او شود خرم دلم****این چه آفت رفت یارب بر من از دیدار او
غمزهٔ غماز او چون می‌رباید جان و دل****گر نشد جادو به رخ آن طرهٔ طرار او
گر نیابم وصل رویش باشد از وی اینقدر****عمر یارب می‌گذارم در غم تیمار او
غزل شماره 346: ای جهانی پر از حکایت تو
ای جهانی پر از حکایت تو****گه ز شکر و گه از شکایت تو
برگشاده به عشق و لاف زبان****خویشتن بسته در حمایت تو
ای امیری که بر سپهر جمال****آفتابست و ماه رایت تو
هست بی تحفهٔ نشاط و طرب****آنکه او نیست در حمایت تو
هر سویی تافتم عنان طلب****جز عنانیست بی‌عنایت تو
جان و دل را همی نهیب رسد****زین ستمهای بی نهایت تو
ای همه ساله احسن الحسنی****در صحیفهٔ جمال آیت تو
در وفا کوش با سنایی از آنک****چند روزست در ولایت تو
غزل شماره 347: ای شکسته رونق بازار جان بازار تو
ای شکسته رونق بازار جان بازار تو****عالمی دلسوخته از خامی گفتار تو
توشه هر روزی مرا از گوشهٔ انده نهد****گوشهٔ شبپوش تو بر طرهٔ طرار تو
خوبی خوبان عالم گر بسنجی بی‌غلط****صد یکی زان هیچ پیش کفهٔ معیار تو
عشق تو مرغی‌ست کو را این خطابست از خرد****ای دو عالم گشته عاجز در سر منقار تو
حلقه بودن شرط باشد بر در هستی خود****هر که در دیوار دارد روی از آزار تو
نیست منزل صبر را یک لحظه پیش من چنانک****نیست قیمت شرم را یک ذره در بازار تو
زین گذشتست ای صنم در عشقبازی کار من****زان گذشتست ای پسر در شوخ چشمی کار تو
ترس من در عذر تو افزون بود از جنگ از آنک****نفی استغفار باشد عین استغفار تو
ایمنی از چشم بد زان کز صفا بینندگان****جز که شکل خود نمی‌بینند در رخسار تو
فارغی از بند پرده چون همی دانی که نیست****هیچ پرده پیش دیدار تو چون دیدار تو
غزل شماره 348: ای همه انصاف‌جویان بندهٔ بیداد تو
ای همه انصاف‌جویان بندهٔ بیداد تو****زاد جان رادمردان حسن مادرزاد تو
حسن را بنیاد افگندی چنان محکم که نیست****جز «و یبقی وجه ربک» نقش بی‌بنیاد تو
بلفضولانرا سوی تو راه نبود تا بود****کبریا در بادبان رایگان آباد تو
آتش اندر خاکپاشان همه عالم زدند****هر کرا بر روی آب تست در سر باد تو
تنگ چشمان را ز تو گردی نخیزد تا بود****«لن تنالوا البر حتی تنفقوا» بر یاد تو
ای بسا در حقهٔ جان غیورانت که هست****نعره‌های سر به مهر از درد بی فریاد تو
فتنه بودی یاسمینت از برگ گل نشکفته بود****فتنه‌تر گشتی چو بررست از سمن شمشاد تو
«فالق الاصباح» بر جانهای ما داد تو خواند****هین که وقت «جاعل اللیل» آمد از بیداد تو
اندر این مجلس به ما شادی و غمگینی ز خصم****چشم بد دور از دل غمگین و طبع شاد تو
روی ما تازست تا تو حاضری از روی تو****جان ما خوش باد چون غایب شوی بر یاد تو
یکزمان خوش باش با ما پیش از آن کز بیم خصم****روز مانا خوش کند گفتار «شب خوش باد» تو
اینهمه سحر حلال آخر کت آموزد همی****گر سنایی نیست اندر ساحری استاد تو
غزل شماره 349: خنده گریند همی لاف زنان بر در تو
خنده گریند همی لاف زنان بر در تو****گریه خندند همی سوختگان در بر تو
دل آن روح گسسته که ندارد دل تو****سر آن حور بریده که ندارد سر تو
گاه دشنام زدن طاقچهٔ گوش مرا****حقه‌های شکرین گرد دو تا شکر تو
تا خط تو بدمیدست ز بهر خط تو****حرف بوسست چو لبهای قلم چاکر تو
شیر چرخت ز پی آب همی سجده برد****من چه سگ باشم تا خاک بوم بر در تو
نیست در چنبر نه چرخ یکی پروین بیش****هست پروین کده ره چنبری از عنبر تو
عنبر از چنبر زلفت چو خرد یافته‌ام****تا مگر راه دهد سوی خودم چنبر تو
سیم در سنگ بسی باشد لیک اندر کان****سنگ در سیم دل تست پس اندر بر تو
عارم این بس که بوم پیش‌رو دشمن تو****فخرم آن بس که بوم رخت کش لشگر تو
برده شد ز آتش تو پیش سراپردهٔ جان****آب حیوان روان ز آن دو رده گوهر تو
قطب گردم چو بگردم ز پی خدمت تو****پای بر جای چو پرگار به گرد سر تو
شمع نور فلکی خواهد هر لحظه همی****شعله از مشعلهٔ روی ضیاگستر تو
ز آرزوی رخ چون ماه تو هر روز چو صبح****دل همی چاک زند پیش درت کهتر تو
خور گردون چو مه از پیش رخت کاست کند****که ندارد خود گردون فری اندر خور تو
از سنایی به بها هر دم صد جان خواهد****بهر یک بوسه دو تا بسد جان پرور تو
غزل شماره 350: حلقهٔ ارواح بینم گرد حلقهٔ گوش تو
حلقهٔ ارواح بینم گرد حلقهٔ گوش تو****آفتاب و ماه بینم حامل شبپوش تو
بیدلان را نرگس گویای تو خاموش کرد****عاشقان را کرد گویا پستهٔ خاموش تو
تلخ نو شیرین‌ترست از شهد و شکر وقت کین****چون بود هنگام صلح و وصل رویت نوش تو
خواب خرگوش آمد از تو عاشقانت را نصیب****زین قبل سخره کند بر شیر و بر خرگوش تو
مرغ‌وار اندر هوای تو همی پرد دلم****بر امید آنکه سازد آشیان آغوش تو
غزل شماره 351: ای شادی و غم ز صلح و جنگ تو
ای شادی و غم ز صلح و جنگ تو****وی داد و ستد ز سیم و سنگ تو
ای آفت و راحت شب و روزم****چشم و دهن فراخ و تنگ تو
بر نافهٔ مشک و باغ گل دایم****حقد و حسدی ز بوی و رنگ تو
عذر تو اگر چه لنگ من پیوست****خرسند شدم به عذر لنگ تو
خون جگرم چو نافهٔ آهو****از حسرت خط مشک رنگ تو
غزل شماره 352: ای مونس جان من خیال تو
ای مونس جان من خیال تو****خوشتر ز جهان جان وصال تو
جانهای مقدس خردمندان****سرگشته به پیش زلف و خال تو
کس نیست به بیدلی نظیر من****چون نیست به دلبری همال تو
گر صورت عشق و حسن کس بیند****آن مثل منست با خیال تو
لیکن چکنم چو آیدم خوشتر****از حال جهان همه محال تو
هر چند همیشه تنگدل باشم****از تیر دو چشم بد سگال تو
خرسند شوم چو گوییم یک ره****ای خسته چگونه بود حال تو
هستم به جوال عشوه‌ات دایم****وان کیست که نیست در جوال تو
غزل شماره 353: ای دریغا گر رسیدی دی به من پیغام تو
ای دریغا گر رسیدی دی به من پیغام تو****دوش زاری کردمی در آرزوی نام تو
از عتاب خود کنون پرم به بر گر بهر تو****پر بریده به بود تا مانم اندر دام تو
می نبود آنرخ نصیب چشم اکنون آمدم****تا صدف گردد مگر گوش من از پیغام تو
نیست اندر تو چو یوم‌الحشر لهو و ظلم و لغو****همچو یوم‌الحشر بی‌انجام باد ایام تو
غزل شماره 354: موی چون کافور دارم از سر زلفین تو
موی چون کافور دارم از سر زلفین تو****زندگانی تلخ دارم از لب شیرین تو
خاک بر سر کردم از طور رخ پر آب تو****سنگ بر دل بستم از جور دل سنگین‌تو
مونس من ماه و پروینست هر شب تا به روز****زان رخ چون ماه و زان دندان چون پروین تو
زعفرانست از رخ من توده بر بالین من****ارغوانست از رخ تو سوده بر بالین تو
گر مسلمان کشتن آیین باشد اندر کافری****در مسلمانی مسلمان کشتنست آیین تو
رخنه افتد بیشک اندر دین تو زین کارها****کی پسندد عاشق تو رخنه اندر دین تو
غزل شماره 355: تا کی از عشوه و بهانهٔ تو
تا کی از عشوه و بهانهٔ تو****چند ازین لابه و فسانهٔ تو
شور و آشوب در جهان افگند****غمزهٔ چشم جاودانهٔ تو
هیچ آشوب نیست در عالم****این چه فتنه‌ست در زمانهٔ تو
کعبهٔ عاشقان سوخته دل****هست امروز آستانهٔ تو
عاشقانت همی طواف کنند****گرد کوی و سرای و خانه تو
ای همایون همای کبک خرام****دل عشاق آشیانهٔ تو
عاشقانت همی به جان بخرند****انده عشق جاودانهٔ تو
غزل شماره 356: عاشقم بر لعل شکرخای تو
عاشقم بر لعل شکرخای تو****فتنه‌ام بر قامت رعنای تو
ماه بر راه اوفتاد از روی تو****سرو شرمنده شد از بالای تو
پوست در تن خشک دارم همچو چنگ****از هوای چنگ روح افزای تو
جان من شد مسکن رنج و بلا****تا دل مسکین من شد جای تو
مرده را زنده کنی ز آوای خویش****پس دم عیسی شدست آوای تو
باز بنما روی خود ایماهروی****گر پی وصلت بود سودای تو
تو دهی بوسه همی بر چنگ خویش****من دهم بوسه همی بر پای تو
گر سنایی گه گهی توبه کند****توبهٔ او بشکند لبهای تو
غزل شماره 357: باز افتادیم در سودای تو
باز افتادیم در سودای تو****از نشاط آن رخ زیبای تو
دستمان گیر الله الله زینهار****زان که بنهادیم سر در پای تو
باز ما را جاودان در بند کرد****حلقهٔ زلفین عنبرسای تو
باز کاسد کرد در بازار عشق****عقل ما را لعل روح افزای تو
ما دو صد منزل دوان باز آمدیم****مردمی کن یک قدم باز آی تو
روی سوی عشق تو آورده‌ایم****گر چه آگه نیستیم از رای تو
با ملاحت خود سراسر نقش کرد****نیکویی بر روی چون دیبای تو
باز ما را عالمی چون حلقه کرد****آن دو چشم جادوی رعنای تو
مر سنایی را کنون تا جاودان****در پذیرش تا بود مولای تو
غزل شماره 358: ای گشته ز تابش صفای تو
ای گشته ز تابش صفای تو****آیینهٔ روی ما قفای تو
بادست به دست آب و آتش را****با صفوت و نور خاکپای تو
با تو چه کند رقیب تاریکت****بس نیست رقیب تو ضیای تو
خود قاف ز هم همی فرو ریزد****از سایهٔ کاف کبریای تو
در کوی تو من کدام سگ باشم****تا لاف زنم ز روی و رای تو
هر چند که خوش نیایدت هل تا****لافی بزند ز تو گدای تو
این هژده هزار عالم و آدم****نابوده بهای یک بهای تو
قیمت گر تو حسود بود ای جان****زان هژده قلب شد بهای تو
ای راحت تو همه فنای ما****وی شادی ما همه بقای تو
هم دوست همی کشی و هم دشمن****چه خشک و چه تر در آسیای تو
ایندست که مر تراست در شوخی****اندر دو جهان کراست پای تو
دیریست که هر زمان همی کوبند****این دبدبه بر در سرای تو
من بندهٔ زندگانی خویشم****لیکن نه برای خود برای تو
هر چند نیافت اندرین مدت****یک شعله سنایی از سنای تو
با اینهمه هست بر زبان نونو****شهری و سنایی و ثنای تو
غزل شماره 359: ای کعبهٔ من در سرای تو
ای کعبهٔ من در سرای تو****جان و تن و دل مرا برای تو
بوسم همه روز خاکپایت را****محراب منست خاکپای تو
چشم من و روی دلفریب تو****دست من و زلف دلربای تو
مشک‌ست هزار نافه بت‌رویا****در حلقهٔ زلف مشکسای تو
دل هست سزای خدمت عشقت****هر چند که من نیم سزای تو
بیگانه شدستم از همه عالم****تا هست دل من آشنای تو
چندانکه جفا کنی روا دارم****بر دیده و دل کشم جفای تو
در عشق تو از جفا نپرهیزد****آن دل که شدست مبتلای تو
ای جان جهان مکن به جای من****آن بد که نکرده‌ام به جای تو
غزل شماره 360: تا بدیدم زلف عنبرسای تو
تا بدیدم زلف عنبرسای تو****وان خجسته طلعت زیبای تو
جان‌و دل نزدت فرستادم نخست****آمدم بیجان و دل در وای تو
بی دل و بیجان ندارد قیمتی****بنگر این بی‌قیمت اندر جای تو
آستین پر خون و دیده پر سرشگ****چشم خیره در رخ زیبای تو
مشک و عنبر بارد اندر کل کون****چون فشانی زلفک رعنای تو
من نیارم دید در باغ طرب****سرو از رشک قد و بالای تو
من نیارم دیدن اندر تیره شب****مه ز رشک روی روح افزای تو
چون برون آیم ز زندان فراق****تا نیارندم خط و طغرای تو
پس بجویم من ترا و عاقبت****کشته گردم آخر اندر پای تو
غزل شماره 361: ای ببرده آب آتش روی تو
ای ببرده آب آتش روی تو****عالمی در آتشند از خوی تو
مشک و می را رنگ و مقداری نماند****ای نه مشک و می چو روی و موی تو
چشمکانت جاودانند ای صنم****نرگس آمد ای عجب جادوی تو
تیر عشقت در جهان بر من رسید****غازیانه زان کمان ابروی تو
زنگیانند آن دو زلف پای کوب****بلعجب اندر نظاره سوی تو
با خروش و با فغان دیوانه‌وار****خاک پاشم بر سر اندر کوی تو
هر کسی مشغول در دنیا و دین****دین و دنیای سنایی روی تو
غزل شماره 362: باد عنبر برد خاک کوی تو
باد عنبر برد خاک کوی تو****آب آتش ریخت رنگ روی تو
جاودان را نیست اندر کل کون****هیچ دولتخانه چون ابروی تو
کفر و دین را نیست در بازار عشق****گیسه داری چون خم گیسوی تو
چشم و دل ترست و گرم از عشق تو****کام و لب خشک‌ست و سرد از خوی تو
ای بسا خلقا که اندر بند کرد****حلقهاشان حلقه‌های موی تو
گر بهشتی نیست پس جادو چراست****آن دو چشم بلعجب بر روی تو
عالمی را دارویی جز چشم را****بی ضیا چشمست از داروی تو
تا دل ریش مرا دست غمت****بست همچون مهره بر بازوی تو
کافرم چون چشم شوخت گر دهم****دین و دنیا را به تار موی تو
دل چو نار و رخ چو آبی کرده‌ام****از کلوخ امرود و شفتالوی تو
هر کسی محراب دارد هر سویی****هست محراب سنایی سوی تو
ای بسا شرما که برد از چشمها****دیدهٔ شوخ خوش جادوی تو
کی توانم پای در عشقت نهاد****با چنان دست و دل و بازوی تو
سگ به از عقل منست ار عقل من****ناف آهو نشمرد آهوی تو
غزل شماره 363: گر خسته دل همی نپسندی بیار رو
گر خسته دل همی نپسندی بیار رو****تیمار عاشقی ز رهی باز دار رو
گر من گیاه سبزم و تو ابر نوبهار****هل تا گیه بجوشد بر من بهار رو
پس گر به رود جیحون غرقه شوم در آب****غرقه بمان مرا تو و کشتی مدار رو
ور من به یاد تو شوم از تشنگی هلاک****هل تا شوم هلاک تو آبم میار رو
گر در بهشت باقی و تنها تو میروی****ما را تو دست گیر و به مالک سپار رو
غزل شماره 364: ای خواب ز چشم من برون شو
ای خواب ز چشم من برون شو****ای مهر درین دلم فزون شو
ای دیده تو خون ناب می‌ریز****ای قد کشیده سرنگون شو
آتش به صفات خویش در زن****از هستی خویشتن برون شو
زان سگ بچه‌ای به کتف برگیر****ناگاه به رستهٔ درون شو
میگیر درم قفا همی خور****با رندی و عیبها عیون شو
کر مسجد را همی نخوانی****با مهتر تونیان بتون شو
غزل شماره 365: خه خه ای جان علیک عین‌الله
خه خه ای جان علیک عین‌الله****ای گلستان علیک عین‌الله
اندرا اندرا که خوش کردی****مجلس جان علیک عین‌الله
برفشان برفشان دل و جان را****در و مرجان علیک عین‌الله
هیچ جایی نیافت از پی انس****چون تو مهمان علیک عین‌الله
مرده دل بوده‌ایم در بندت****از همه جان علیک عین‌الله
پیش خز تا کنیم بر لب تو****بوسه باران علیک عین‌الله
جان ما کن ز لحن داوودی****چون سلیمان علیک عین‌الله
باش تا ما کنیم بر سر تو****شکر افشان علیک عین‌الله
پیش کاست همی برد سجده****بت کاسان علیک عین‌الله
خاک پایت ز عشق بوسه دهد****جان خاقان علیک عین‌الله
آنچه گویند صوفیانش «آن»****تویی آن «آن» علیک عین‌الله
در غلامیت بر سنایی نیست****هیچ تاوان علیک عین‌الله
غزل شماره 366: ای قوم مرا رنجه مدارید علی‌الله
ای قوم مرا رنجه مدارید علی‌الله****معشوق مرا پیش من آرید علی‌الله
گز هیچ زیاری نهمی بر لب او بوس****یک بوسه به من صد بشمارید علی‌الله
ور هیچ به دست آرید از صورت معشوق****بر قبلهٔ زهاد نگارید علی‌الله
آن خم که بر او مهر مغانست نهاده****الا به من مغ مسپارید علی‌الله
از دین مسلمانی چون نام شمار است****از دین مغان شرم مدارید علی‌الله
گشتست سنایی مغ بی‌دولت و بی‌دین****از دیدهٔ خود خون بمبارید علی‌الله
غزل شماره 367: ای ز آب زندگانی آتشی افروخته
ای ز آب زندگانی آتشی افروخته****واندر او ایمان و کفر عاشقان را سوخته
ای تف عشقت به یک ساعت به چاه انداخته****هر چه در صد سال عقل ما ز جان اندوخته
ای کمالت کمزنان را صبرها پرداخته****وی جمالت مفلسان را کیسه‌ها بردوخته
گه به قهر از جزع مشکین تیغها افراخته****گه به لطف از لعل نوشین شمعها افروخته
هر چه در سی سال کرده خاتم مشکینت وام****آن نگین لعل نوشین در زمانی توخته
ما به جان بخریده عشق لایزالی را تو باز****لاابالی گفته و بر ما جهان بفروخته
ای ز آب روی خویش اندر دبیرستان عشق****تختهٔ عمر سنایی شسته از آموخته
غزل شماره 368: ای دل اندر بیم جان از بهر دل بگداخته
ای دل اندر بیم جان از بهر دل بگداخته****جان شیرین را ز تن در کار دل پرداخته
تا دل و جان درنبازی دل نبیند ناز و عز****کی سر آخور گشت هرگز مرکبی ناتاخته
بند مادرزاد باید همچو مرغابی به پای****طوق ایزد کرد باید در عنق چون فاخته
تا به روی آب چون مرغابیان دانی گذشت****در هوا چون فاخته پری و بال آخته
مرد این ره را گذر بر روی آب و آتشست****آب و آتش آشنا را داند از نشناخته
یاد کن آن مرد را کو پای در دریا نهاد****از پسش دشمن همی آمد علم افراخته
آب رود نیل هر دو مرد را بر سنگ زد****کم عیار آمد یکی زو روح شد پرداخته
آتش نمرود و آن لشکر نمی‌بینم به جای****زر آزر را دگر کن منجنیق انداخته
ایزدش پیرایه چون زر کرد ازین کاتش بدید****هر زری کو دید آتش کار او شد ساخته
غزل شماره 369: من نه ارزیزم ز کان انگیخته
من نه ارزیزم ز کان انگیخته****من عزیزم از فلک بگریخته
چرخ در بالام گوهر تافته****طبع در پهنام عنبر بیخته
آسمان رنگم ولیک از روی شکل****آفتابی از هلال آویخته
از برای کسب آب روی خویش****آبروی خود به عمدا ریخته
از برای خدمت آزادگان****با همه کس همچو آب آمیخته
غزل شماره 370: ای نقاب از روی ماه آویخته
ای نقاب از روی ماه آویخته****صبح را با ماهتاب آمیخته
در خیال عاشقان از زلف و رخ****صورت حال و محال انگیخته
آسمان خاک بیز از کوی تو****سالها غربال دولت بیخته
عقل ترسا روح عیسی روی را****در چلیپاهای زلف آویخته
از لطافت باد آب و آب باد****هم برون برده ز سر هم ریخته
ای سنایی بهر خاک کوی تو****ز آبروی و دین و دل بگریخته
غزل شماره 371: بردیم باز از مسلمانی زهی کافر بچه
بردیم باز از مسلمانی زهی کافر بچه****کردیم بندی و زندانی زهی کافر بچه
در میان کم زنان اندر صف ارباب عشق****هر زمان باز بنشانی زهی کافر بچه
کشتن و خون ریختن در کافری****نیست هرگز بی پشیمانی زهی کافر بچه
نیست بر درگاه سلطان هیچکس را دین درست****تا تو بر درگاه سلطانی زهی کافر بچه
یوسف مصری تویی کز عشق تو گرد جهان****هست صد یعقوب کنعانی زهی کافر بچه
در مسلمانی مگر از کافری باز آمدی****تا براندازی مسلمانی زهی کافر بچه
با رخ چون چشمهٔ خورشید و زلف چون صلیب****تازه کردی کیش نصرانی زهی کافر بچه
هر زمانی با سنایی در خرابات ای پسر****صد لباسات عجب دانی زهی کافر بچه
غزل شماره 372: آن جام لبالب کن و بردار مرا ده
آن جام لبالب کن و بردار مرا ده****اندک تو خور ای ساقی و بسیار مرا ده
هرکس که نیاید به خرابات و کند کبر****او را بر خود بار مده بار مرا ده
مسجد به تو بخشیدم میخانه مرا بخش****تسبیح ترا دادم و زنار مرا ده
ای آنکه سر رندی و قلاشی داری****پس مرد منی دست دگر بار مرا ده
ای زاهد ابدال چو کردار برد می****سردی مکن آن بادهٔ کردار مرا ده
غزل شماره 373: ساقیا مستان خواب‌آلوده را آواز ده
ساقیا مستان خواب‌آلوده را آواز ده****روز را از روی خویش و سوز ایشان ساز ده
غمزه‌ها سر تیز دار و طره‌ها سر پست کن****رمزها سرگرم گوی و بوسها سرباز ده
سرخ روی ناز را چون گل اسیر خار کن****زرد روی آز را چون زر به دست گاز ده
حربه و شل در بر بهرام خربط سوز نه****زخمه و مل در کف ناهید بر بط ساز ده
هم بخور هم صوفیان عقل را سرمست کن****هم برو هم صافیان روح را ره باز ده
در هوای شمع عشق و شمع می پروانه‌وار****پیشوای خلد و صدر سدره را پرواز ده
چنگل گیراست اینک باز و باشهٔ عشق را****صعوه پیش باشه و آن کبک رازی باز ده
پیش کان پیر منافق بانگ قامت در دهد****غارت عقل و دل و جان را هلا آواز ده
پیش کز بالا درآید ارسلان سلطان روز****پیش من بکتاش سرمست مرابه گماز ده
ور همی چون عشق خواهی عقل خود را پاکباز****نصفیی پر کن بدان پیر دوالک باز ده
گر همی سرمست خواهی صبح را چون چشم خود****جرعه‌ای زان می به صبح منهی غماز ده
روزه چون پیوسته خواهد بود ما را زیر خاک****باده ما را زین سپس بر رسم سنگ‌انداز ده
جبرییل اینجا اگر زحمت کند خونش بریز****خونبهای جبرییل از گنج رحمت باز ده
بادبان راز اگر مجروح گردد ز آه ما****درپه‌ای از خامشی در بادبان راز ده
وارهان یک دم سنایی را ز بند عافیت****تا دهی او را شراب عافیت پرداز ده
غزل شماره 374: ای من مه نو به روی تو دیده
ای من مه نو به روی تو دیده****واندر تو ماه نو بخندیده
تو نیز ز بیم خصم اندر من****از دور نگاه کرده دزدیده
بنموده فلک مه نو و خود را****در زیر سیاه ابر پوشیده
تو نیز مه چهارده بنمای****بردار ز روی زلف ژولیده
کی باشد کی که در تو آویزم****چون در زر و سیم مرد نادیده
تو روی مرا به ناخنان خسته****من دو لب تو به بوسه خاییده
ای تو چو پری و من ز عشق تو****خود را لقبی نهاده شوریده
غزل شماره 375: ای مهر تو بر سینهٔ من مهر نهاده
ای مهر تو بر سینهٔ من مهر نهاده****ای عشق تو از دیدهٔ من آب گشاده
بسته کمر بندگی تو همه احرار****از سر کله خواجگی و کبر نهاده
دستان دو دست تو به عیوق رسیده****آوازهٔ آواز تو در شهر فتاده
ابدال شکسته همه در راه تو توبه****زهاد گرفته همه بر یاد تو باده
مسپر ره بیداد و ز غم کن دلم آزاد****ای داد تو ایزد ز ملاحت همه داده
پیوسته سنایی ز پی دیدن رویت****هم گوش بدر کرده و هم دیده نهاده
غزل شماره 376: ای سنایی خیز و بشکن زود قفل میکده
ای سنایی خیز و بشکن زود قفل میکده****بازخر ما را زمانی زین غمان بیهده
جام جمشیدی بیار از بهر این آزادگان****درد می درده برای درد این محنت زده
درد صافی درده ای ساقی درین مجلس همی****تا زمانی می خوریم آسوده دل در میکده
محتسب را گو ترا با مست کوی ما چکار****می چه خواهی ای جوان زین عاشقان دل زده
می‌ندانی کادم از کتم عدم سوی وجود****از برای مهربازان خرابات آمده
تا ترا روشن شود در کافری در ثمین****بت پرستی پیشه گیر اندر میان بتکده
غزل شماره 377: زهی سروی که از شرمت همه خوبان سرافگنده
زهی سروی که از شرمت همه خوبان سرافگنده****چرا تابی سر زلفین چرا سوزی دل بنده
عقیقین آن دو لب داری به زیرش گور من کنده****مرا هر روز بی‌جرمی به گور اندر کنی زنده
تن من چون خیالی شد بسان زیر نالنده****کنار من چون جیحون شد دو چشمم ابر بارنده
یکی حاجت به تو دارم ایا حاجت پذیرنده****نتابی تو سر زلفین نسوزانی دل بنده
جهان از تو خرم بادا بتا و من رهی بنده****پس از مرگم جهان بر تو مبارکباد و فرخنده
غزل شماره 378: از عشق آن دو نرجس وز مهر آن دو لاله
از عشق آن دو نرجس وز مهر آن دو لاله****بی خواب و بی‌قرارم چون بر گلت کلاله
خدمت کنم به پیشت همچون صراحی از جان****تا برنهی لبم را بر لبت چون پیاله
تا روز ژاله بارد از چشم همچو رودم****آری نکو نماید بر روی لاله ژاله
دارم هزار بوسه بر روی و چشم تو من****گر میدهی وگرنه بیرون کنم قباله
مهمان حسن داری سیر از پی خرد را****مر تشنگان خود را ندهی یک پیاله
غزل شماره 379: دی ناگه از نگارم اندر رسید نامه
دی ناگه از نگارم اندر رسید نامه****قالت: رای فوادی من هجرک القیامه
گفتم که: عشق و دل را باشد علامتی هم****قالت: دموع عینی لم تکف بالعلامه
گفتا که: می چه سازی گفتم که مر سفر را****قالت: فمر صحیحا بالخیر و السلامه
گفتم: وفا نداری گفتا که: آزمودی****من جرب المجرب حلت به الندامه
گفتم: وداع نایی واندر برم نگیری****قالت: ترید وصلی سرا و لا کرامه
گفتا: بگیر زلفم گفتم: ملامت آید****قالت: الست تدری العشق و الملامه
غزل شماره 380: پر کن صنما هلاقنینه
پر کن صنما هلاقنینه****زان آب حیات راستینه
زان می که چو از خم سفالین****تحویل کند در آبگینه
حاجی به شعاع او به شب در****تا مکه ببیند از مدینه
آن دل که بیافت قبله‌ای زان****بهتر ز حدائق و سکینه
آن دل شود از لطافت حق****اوصاف طرایف خزینه
یکسان شود آنگهی بر او بر****مرغ و بره و غم جوینه
حیران شود او میان اصلاب****چون کبک دری میان چینه
گر نفس تو در ره خداوند****چون خوک و چو خرس شد سمینه
گر زان که شوی ز نصرت حق****مانندهٔ نوح در سفینه
گر روی کنی سوی سنایی****چون پسته خوری تو شکرینه
غزل شماره 381: جان جز پیش خود چمانه منه
جان جز پیش خود چمانه منه****طبع جز بر می مغانه منه
باده را تا به باغ شاید برد****آنچنان در شرابخانه منه
گر چه همرنگ نار دانه بود****نام او آب نار دانه منه
در هر آن خانه‌ای که می نبود****پای اندر چنان ستانه منه
تا بود باغ آسمان گردان****چشم بر روی آسمانه منه
روی جز بر جناح چنگ ممال****دست جو بر بر چغانه منه
گر نخواهی که در تو پیچد غم****رنج بر طبع شادمانه منه
بد و نیک زمانه گردانست****بر بد و نیک او بهانه منه
بخردان بر زمانه دل ننهند****پس تو دل نیز بر زمانه منه
حرف ی
غزل شماره 382: گر بگویی عاشقی با ما هم از یک خانه‌ای
گر بگویی عاشقی با ما هم از یک خانه‌ای****با همه کس آشنا با ما چرا بیگانه‌ای
ما چو اندر عشق تو یکرویه چون آیینه‌ایم****تو چرا در دوستی با ما دو سر چون شانه‌ای
شمع خود خوانی همی ما را و ما در پیش تو****پس ترا پروای جان از چیست گر پروانه‌ای
جز به عمری در ره ما راست نتوان رفت از آنک****همچو فرزین کجروی در راه نافرزانه‌ای
عاشقی از بند عقل و عافیت جستن بود****گر چنینی عاشقی ور نیستی دیوانه‌ای
زان ز وصل ما نداری یکدم آسایش که تو****روز و شب سودای خود رانی دمی مارا نه‌ای
یارت ای بت صدر دارد زان عزیزست و تو زان****در لگد کوب همه خلقی که در استانه‌ای
هر کجا صحراست گرم و روشنست از آفتاب****تو از آن در سایه ماندستی که اندر خانه‌ای
تو برای ما به گرد دام ما گردی ولیک****دام ما را دانه‌ای هست و تو مرد دانه‌ای
بر خودی عاشق نه بر ما ای سنایی بهر آنک****روز و شب مرد فسون و شعبده و افسانه‌ای
غزل شماره 383: سینه مکن گرچه سمن سینه‌ای
سینه مکن گرچه سمن سینه‌ای****زان که نه مهری که همه کینه‌ای
خوی تو برنده چون ناخن برست****گر چه پذیرنده چو آیینه‌ای
حسن تو دامست ولیکن ترا****دام چه سودست که بی چینه‌ای
من سوی تو شنبه و تو نزد من****چون سوی کودک شب آدینه‌ای
دی چو گلی بودی و امروز باز****خار دلی و خسک سینه‌ای
پخته نگردی تو به دوزخ همی****هیچ ندانی که چو خامینه‌ای
رو که در این راه تو تر دامنی****گویی در آب روان چینه‌ای
گفتمت امسال شدی به ز پار****رو که همان احمد پارینه‌ای
رو به گله باز شو ایرا هنوز****در خور پیوند سنایی نه‌ای
غزل شماره 384: عقل و جانم برد شوخی آفتی عیاره‌ای
عقل و جانم برد شوخی آفتی عیاره‌ای****باد دستی خاکیی بی آبی آتشپاره‌ای
زین یکی شنگی بلایی فتنه‌ای شکر لبی****پای بازی سر زنی دردی کشی خونخواره‌ای
گه در ایمان از رخ ایمان فزایش حجتی****گاه بر کفر از دو زلف کافرش پتیاره‌ای
کی بدین کفر و بدین ایمان من تن در دهد****هر کرا باشد چنان زلف و چنان رخساره‌ای
هر زمان در زلف جان آویز او گر بنگری****خون خلقی تازه یابی در خم هر تاره‌ای
هر زمان بینی ز شور زلف او برخاسته****در میان عاشقان آوازهٔ آواره‌ای
نقش خود را چینیان از جان همی خدمت کنند****نقش حق را آخر ای مستان کم از نظاره‌ای
غزل شماره 385: این چه رنگست برین گونه که آمیخته‌ای
این چه رنگست برین گونه که آمیخته‌ای****این چه شورست که ناگاه برانگیخته‌ای
خوابم از دیده شده غایب و دیگر به چه صبر****تا تو غایب شده‌ای از من و بگریخته‌ای
رخ زردم به گلی ماند نایافته آب****کابرویم همه از روی فرو ریخته‌ای
چو فسون دانم کردن چه حیل دانم ساخت****تا بدانم که تو در دام که آویخته‌ای
پس برآمیخت ندانم به جهان جز با تو****که تو شمشاد به گلبرگ برآمیخته‌ای
غزل شماره 386: ای جان و جهان من کجایی
ای جان و جهان من کجایی****آخر بر من چرا نیایی
ای قبلهٔ حسن و گنج خوبی****تا کی بود از تو بیوفایی
خورشید نهان شود ز گردون****چون تو به وثاق ما در آیی
اندر خم زلف بت پرستت****حاجت ناید به روشنایی
زین پس مطلب میان مجلس****آزار دل خوش سنایی
تا هیچ کسی ترا نگوید****کای پیشهٔ تو جفانمایی
غزل شماره 387: جانا نگویی آخر ما را که تو کجایی
جانا نگویی آخر ما را که تو کجایی****کز تو ببرد آتش عشق تو آب مایی
ما را ز عشق کردی چو آسیای گردان****خود همچو دانه گشتی در ناو آسیایی
گه در زمین دلها پنهان شوی چو پروین****گاه از سپهر جانها چون ماه نو برآیی
از بهر لطف مستان وز قهر خود پرستان****چون برق میگریزی چون باد می‌ربایی
بهر سماع دنیا بر شاخهای طوبا****چون عندلیب بیدل همواره می‌سرایی
خورشیدوار کردی چون ذره‌های عقلی****دلهای عاشقان را در پردهٔ هوایی
یاقوت بار کردی عشاق لاله رخ را****از نوک کلک نرگس بر لوح کهربایی
ای یافته جمالت در جلوهٔ نخستین****منشور حسن و تمکین از خلعت خدایی
روح‌القدس ندارددر خوبی و لطافت****با خاک کف پایت یکذره آشنایی
بردار پرده از رخ تا حضرت الاهی****گردد ز مهر چهرت پر نور و روشنایی
گویی مرا بجویی آخر کجا بجویم****در گرد گوی ارضی یا حلقهٔ سمایی
بگشای بند مرجان تا همچو طبع بیجان****بندازد از جمالت جان تاج کبریایی
ای تافته کمالت از چار سوی ارکان****پنهان ز هر دو عالم در صدر پارسایی
بر خیره چند جویم آنرا که او ندارد****منزل به کوی رندی یا راه پارسایی
ما ز انتظار مردیم از عشق تو ولیکن****در حجرهٔ غریبان تو خود درون نیایی
گیرم که بار ندهی ما را درون پرده****کم زان مکن که بیرون رویی به ما نمایی
بی روی تو نگارا چشم امید ما را****باید ز نقش نامه نام تو توتیایی
نادیده کس ولیکن از سنگ و چوب کویت****بدهند اگر بپرسی بر حسن تو گوایی
نی نی اگر ندیدی رویت چگونه گفتی****در نظمهای عالی وصف ترا سنایی
غزل شماره 388: ای کرده دلم سوختهٔ درد جدایی
ای کرده دلم سوختهٔ درد جدایی****از محنت تو نیست مرا روی رهایی
معذوری اگر یاد همی نایدت از ما****زیرا که نداری خبر از درد جدایی
در فرقت تو عمر عزیزم به سر آمد****بر آرزوی آنکه تو روزی به من آیی
من بی‌تو همی هیچ ندانم که کجایم****ای از بر من دور ندانم که کجایی
گیرم نشوی ساخته بر من ز تکبر****تا که من دلسوخته را رنج نمایی
ایزد چو بدادست به خوبی همه دادت****نیکو نبود گر تو به بیداد گرایی
بیداد مکن کز تو پسندیده نباشد****زیرا که تو بس خوبی چون شعر سنایی
غزل شماره 389: از ماه رخی نوش لبی شوخ بلایی
از ماه رخی نوش لبی شوخ بلایی****هر روز همی بینم رنجی و عنایی
شکرست مر آنرا که نباشد سر و کارش****با پاک‌بری عشوه‌دهی شوخ دغایی
گویی که ندارد به جهان پیشهٔ دیگر****جز آنکه کند با من بیچاره جفایی
تا چند کند جور و جفا با من عاشق****ناکرده به جای من یکروز وفایی
تا چند کشم جورش من بنده به دعوی****یعنی که همی آیم من نیز ز جایی
دانم که خلل ناید در حشمت او را****گر عاشق او باشد بیچاره گدایی
گر جامه کنم پاره و گر بذل کنم دل****گوید که مرا هست درین هر دو ریایی
خورشید رخست او و سنایی را زان چه****چون نیست نصیب او هر روز ضیایی
غزل شماره 390: ای لعل ترا هر دم دعوی خدایی
ای لعل ترا هر دم دعوی خدایی****برخاسته از راه تو چونی و چرایی
با جزع تو و لعل تو بر درگه حسنت****عیسی به تعلم شده موسی به گدایی
پیش تو همی گردم در خون دو دیده****می‌بینی و می‌پرسی ای خواجه کجایی
گفتی که چه می‌سازی بی صبر دل و جان****جانا چه توان ساخت بدین رخت و کیایی
آنکس که به سودای تو از خود نشود دور****سستست به کار خود چون بت به خدایی
از جمع غلامان تو حقا که درین شهر****یک بنده ترا نیست به مانند سنایی
غزل شماره 391: ای پیشهٔ تو جفانمایی
ای پیشهٔ تو جفانمایی****در بند چه چیزی و کجایی
باری یک شب خیال بفرست****گر ز آنکه تو خود همی نیایی
در باختن قمار با دوست****دست اولین مکن دغایی
بیگانگی ای نگار بگذار****چون با تو فتادم آشنایی
دانم که تو نه حریفی و من****آخر نه که از برم جدایی
تاریکی هجر چند بینم****نادیده به وصل روشنایی
ای حسن خوش تو کرده کاسد****بازار روای پارسایی
وی روی کش تو کرده فاسد****اندیشهٔ مردم ریایی
بی جان بادا هرآنکه گوید****دلداری را تو ناسزایی
زین بیش مکن جفا و بیداد****بر عاشق خویشتن: سنایی
غزل شماره 392: ای یوسف ایام ز عشق تو سنایی
ای یوسف ایام ز عشق تو سنایی****مانندهٔ یعقوب شد از درد جدایی
تا چند به سوی دل عشاق چو خورشید****هر روز به رنگ دگر از پرده برآیی
گاهی رخ تو سجده برد مشتی دون را****گه باز کند زلف تو دعوی خدایی
با خوی تو در کوی تو از دیده روانیست****کس را بگذشتن ز سر حد گدایی
در وصل تو با خوی تو از روی خرد نیست****جان را ز خم زلف تو امید رهایی
بس بلعجب آسایی و وین بلعجبی بس****کاندر همه تن کس بنداند که کجایی
بس نادره کرداری وین نادره‌ای بس****کان همه‌ای و همه جویان که کرایی
از ما چه شوی پنهان کاندر ره توحید****ما جمله توایم ای پسر خوب و تو مایی
آنجا که تویی من نتوانم که نباشم****وینجا که منم مانده تو دانم که نیایی
غزل شماره 393: آخر شرمی بدار چند ازین بدخویی
آخر شرمی بدار چند ازین بدخویی****چون تو من و من توام چند منی و تویی
گلشن گلخن شود چون به ستیزه کنند****در یک خانه دو تن دعوی کدبانویی
نایب عیسی شدی قبله یکی کن چنو****بر دل ترسا نگار رقم دویی و تویی
صدر زمانه تویی پس چو زمانه چرا****گه همه دردی کنی گاه همه دارویی
نازی در سر که چه یعنی من نیکوم****تا تو بدین سیرتی نه تو و نه نیکویی
یک دم و یک رنگ باش چون گهر آفتاب****چند چو چرخ کهن هر دم رسم دویی
روبه بازی مکن در صف عشاق از آنک****زشت بود پیش گرگ شیر کند آهویی
با رخ تو بیهدست بلعجبی چشم تو****با کف موسی کرا دست دهد جادویی
همره درد تو باد دولت بی‌دولتی****هم تک عشق تو باد نیروی بی‌نیرویی
جز ز تویی تو بگو چیست که ملک تو نیست****چشم بدت دور باد چشم بد بدبویی
لولو حسن ترا در ستد و داد عشق****به ز سنایی مباد خود بر تو لولویی
غزل شماره 394: بتا پای این ره نداری چه پویی
بتا پای این ره نداری چه پویی****دلا جان آن بت ندانی چه گویی
ازین رهروان مخالف چه چاره****که بر لافگاه سر چار سویی
اگر عاشقی کفر و ایمان یکی دان****که در عقل رعناست این تندخویی
تو جانی و انگاشتی که شخصی****تو آبی و پنداشتستی سبویی
همه چیز را تا نجویی نیابی****جز این دوست را تا نیابی نجویی
یقین دان که تو او نباشی ولیکن****چو تو در میانه نباشی تو اویی
غزل شماره 395: کودکی داشتم خراباتی
کودکی داشتم خراباتی****می کش و کمزن و خرافاتی
پارسا شد ز بخت و دولت من****پارسایی شگرف و طاماتی
شیوهٔ خمر و قمر و رمز مدام****صفتی بود مرورا ذاتی
آنکه والتین ز بر ندانستی****همچو بلخیر گشت هیهاتی
خوانده از بر همیشه چو الحمد****عدد سورهٔ لباساتی
گوید امروز بر من از سر زهد****مثل و نکتهٔ اشاراتی
دوش گفتم ورا که ای دل و جان****مر مرا مایهٔ مباهاتی
گر چه مستور و پارسا شده‌ای****واصل هر گونهٔ کراماتی
گر یکی بوسه خواهم از تو دهی؟****گفت: لا والله ای خراباتی
ای سنایی کما ترید خوشست****دل به قسمت بنه کمایاتی
غزل شماره 396: ای آنکه به دو لب سبب آب حیاتی
ای آنکه به دو لب سبب آب حیاتی****جانرا به دو شکر ز غم هجر نباتی
آرایش دینی تو و آسایش جانی****انس دل و نور بصر و عین حیاتی
از خوبی خود غیرت خوبان جهانی****وز حسن و ملاحت صنم حور صفاتی
از لطف در الفاظ بشر تحفهٔ وحیی****وز حسن در انفاس ملک وصف صلاتی
اوصاف جمال تو همه کس بنداند****زیرا که تو توقیع رفیع‌الدرجاتی
لولاک لما کنت امینی به حیاتی****والعیش یهنی بک اذانت ثناتی
غزل شماره 397: غالیه بر عاج برآمیختی
غالیه بر عاج برآمیختی****مورچه از عاج برانگیختی
بر گل سرخ ای صنم دلربای****رغم مرا مشک سیه بیختی
روز فروزنده به روی و مرا****با شب تاریک برآمیختی
اشک رخ من چو عقیق و زرست****تا شبه از سیم درآویختی
با دل من نرد جفا باختی****بر سر من گرد بلا بیختی
غزل شماره 398: باز این چه عیاری را شب پوش نهادستی
باز این چه عیاری را شب پوش نهادستی****آشوب دل ما را بر جوش نهادستی
باز آن چه شگرفی را بر شعلهٔ کافوری****صد کژدم مشکین را بر جوش نهادستی
در حجرهٔ مهجوران چون کلبهٔ زنبوران****هم نیش کشیدستی هم نوش نهادستی
در غارت بی باران چون عادت عیاران****هم چشم گشادستی هم گوش نهادستی
ای روز دو عالم را پوشیده کلاه تو****نامش به چه معنی را شبپوش نهادستی
از جزع تو اقلیمی در شور و تو از شوخی****لعل شکرافشان را خاموش نهادستی
از کشی و چالاکی پیران طریقت را****صد غاشیه از عشقت بر دوش نهادستی
سحرا گه تو کردستی تا نام سنایی را****با آنهمه هوشیاری بی هوش نهادستی
غزل شماره 399: تا مسند کفر اندر اسلام نهادستی
تا مسند کفر اندر اسلام نهادستی****در کام دلم زهری ناکام نهادستی
زلف تو نیارامد یکساعت و دلها را****در حلقهٔ مشکینش آرام نهادستی
از چهرهٔ خود باغی بر خاص گشادستی****وز غمزهٔ خود داغی بر عام نهادستی
در عالم حسن خود بی‌منت گردونی****هم صبح نمودستی هم شام نهادستی
بر جرم مه تابان مرغان حقیقت را****هم دانه فگندستی هم دام نهادستی
در مجلس طنازی بر دست گرانجانان****از بهر سبکباری صد جام نهادستی
شوریده نمی‌خواندند زین بیش سنایی را****شوریده سنایی را تو نام نهادستی
غزل شماره 400: اگر در کوی قلاشی مرا یکبار بارستی
اگر در کوی قلاشی مرا یکبار بارستی****مرا بر دل درین عالم همه دشخوار خوارستی
ار این ناسازگار ایام با من سازگارستی****سرو کارم همیشه با می و ورد و قمارستی
اگر نه محنت این نامساعد روزگارستی****مرا با زهد و قرایی و مستوری چکارستی
اگر در پارسایی خود مرا او را دوستارستی****سنایی را به ماه نو نسیم نوبهارستی
هرانکو در دلست او را کنون اندر کنارستی****دلش همواره شادستی و کارش چون نگارستی
دلیل صدق او دایم سنایی را بهارستی****نهان وصل او دایم بر او آشکارستی
اگر از غم دل مسکین عاشق را قرارستی****جهنم پیش چشم سر سریر شهریارستی
گل از هجران اقطارش میان کارزارستی****دل از امید دیدارش میان مرغزارستی
مرا هفتم درک با او بدان دارالقرارستی****سماوات العلی بی او حمیم هفت نارستی
چرا گویی سنایی این گر او را خود شکارستی****ز دست سینهٔ کبک دری او را در آرستی
اگر شخص سنایی را جهان سفله یارستی****چو دیگر مدبران دایم به گردون بر سوارستی.
غزل شماره 401: دلا تا کی سر گفتار داری
دلا تا کی سر گفتار داری****طریق دیدن و کردار داری
ظهور ظاهر احوال خود را****ظهور ظاهر اظهار داری
اگر مشتاق دلداری و دایم****امید دیدن دلدار داری
ز دیدارت نپوشیدست دلدار****ببین دلدار اگر دیدار داری
مسلمان نیستی تا همچو گبران****ز هستی بر میان زنار داری
دلا تا چون سنایی در ره دین****طریق زهد و استغفار داری
غزل شماره 402: آن دلبر عیار من ار یار منستی
آن دلبر عیار من ار یار منستی****کوس «لمن الملک» زدن کار منستی
گر هیچ کلاهی نهدم از سر تشریف****سیاره کنون ریشهٔ دستار منستی
بر افسر شاهان جهانم بودی فخر****کر پاردم مرکبش افسار منستی
ور گل دهدی چشم مر از آن رخ چون باغ****صحرای فلک جمله سمن زار منستی
گرهیچ عزیز دهدم از پس خواری****بالله همه گلهای جهان خار منستی
جوزای کمرکش کشدی غاشیهٔ من****گر حشمت او همره زنار منستی
ور کژدم زلفش گزدی مر جگرم را****هر چیز که آن مال جهان مار منستی
هر روز دلی نو دهدم از دو لب خویش****گر دیدهٔ شوخش نه جگر خوار منستی
یاری که نسوزد نه بسازد ز لب او****شایستی اگر در دل بیمار منستی
گر هیچ قبولم کندی سایهٔ آن در****خورشید کنون سایهٔ دیوار منستی
گر لطف لبش نیستی از قهر دو زلفش****هر چوب که افراخته‌تر دار منستی
گویند که جز هیچ کسان را نخرد یار****من هیچکسم کاش خریدار منستی
ور داغ سنایی ننهادی صفت او****کی خلق چنین سغبهٔ گفتار منستی
غزل شماره 403: یار اگر در کار من بیمار ازین به داشتی
یار اگر در کار من بیمار ازین به داشتی****کار این دلخسته را بسیار ازین به داشتی
ور دل دیوانه رنگ من نبودی تند و تیز****یا بهش تر زین بدی یا یار ازین به داشتی
عاشق بیچاره‌ای بی‌پرسشست آخر تنم****در حق بیمار خود تیمار ازین به داشتی
کار من مشکل شد ارنی دوست در دل بردنم****نرگس بیکار را بر کار ازین به داشتی
شد دلم مغرور آن گفتار جان افزای تو****آه اگر در عشق من گفتار ازین به داشتی
با سنایی عهد و پیمان داشتی در دل مقیم****گر سنایی مرد بودی کار ازین به داشتی
غزل شماره 404: صنما آن خط مشکین که فراز آوردی
صنما آن خط مشکین که فراز آوردی****بر گل از غلیه گوی که طراز آوردی
گرچه خوبست به گرد رخ تو زلف دراز****خط بسی خوبتر از زلف دراز آوردی
گر نیازست رهی را به خط خوب تو باز****تو رهی را به خط خویش نیاز آوردی
قبله‌ای ساختی از غالیه بر سیم سپید****تا بدان قبله بتان را به نماز آوردی
پیش خلق از جهت شعبده و بلعجبی****نرگس بلعجب شعبده‌باز آوردی
چند گویی که دلت پیش تو باز آوردم****این سخن بیهده و هزل و مجاز آوردی
دلم افروخته بود از طرب و شادی و ناز****تو دلی سوختهٔ از گرم و گداز آوردی
غزل شماره 405: ای راه ترا دلیل دردی
ای راه ترا دلیل دردی****فردی تو و آشنات فردی
از دام تو دانه‌ای و مرغی****در جام تو قطره‌ای و مردی
بی روی تو روح چیست بادی****با زلف تو شخص کیست گردی
خارست همه جهان و آنگه****روی تو در آن میانه وردی
در کوی تو نیست تشنگان را****جز خاک در تو آبخوردی
در راه تو نیست عاشقان را****جز داعیهٔ تو ره‌نوردی
در تو که رسد به دستمزدی****تا از تو نبود پایمردی
در عشق تو خود وفا کی آید****از خشک و تری و گرم و سردی
نیک‌ست که آینه نداری****تا هست شفات نیست دردی
از آینه‌ای بدی به دستت****چشم تو ترا به چشم کردی
در شهر تو نیست جز سنایی****بی‌وصل تو جز که یاوه گردی
غزل شماره 406: تا معتکف راه خرابات نگردی
تا معتکف راه خرابات نگردی****شایستهٔ ارباب کرامات نگردی
از بند علایق نشود نفس تو آزاد****تا بندهٔ رندان خرابات نگردی
در راه حقیقت نشوی قبلهٔ احرار****تا قدوهٔ اصحاب لباسات نگردی
تا خدمت رندان نگزینی به دل و جان****شایستهٔ سکان سماوات نگردی
تا در صف اول نشوی فاتحهٔ «قل»****اندر صف ثانی چو تحیات نگردی
شه پیل نبینی به مراد دل معشوق****تا در کف عشق شه او مات نگردی
تا نیست نگردی چو سنایی ز علایق****نزد فضلا عین مباهات نگردی
محکم نشود دست تو در دامن تحقیق****تا سوخته راه ملامات نگردی
غزل شماره 407: زان خط که تو بر عارض گلنار کشیدی
زان خط که تو بر عارض گلنار کشیدی****ابدال جهان را همه در کار کشیدی
بر ماه به پرگار کشیدی خط مشکین****دلها همه در نقطهٔ پرگار کشیدی
هر دل که ترا جست چو دیوانهٔ مستی****در سلسلهٔ زلف زره‌دار کشیدی
زنار پرستی مکن ای بت که جهانی****در سلسلهٔ زلف چو زنار کشیدی
بس زاهد و عابد که بر آن طرهٔ طرار****از صومعه در خانهٔ خمار کشیدی
هر دل که سرافراشت به دعوی صبوری****او را به سوی خویش نگونسار کشیدی
غزل شماره 408: زهی پیمان شکن دلبر نکوپیمان به سر بردی
زهی پیمان شکن دلبر نکوپیمان به سر بردی****مرا بستی و رخت دل سوی یار دگر بردی
کشیدی در میان کار خلقی را به طراری****پس آنگه از میان خود را به چالاکی بدر بردی
دلی کز من به صد جان و به صد دستان نبردندی****به چشم مست عالمسوز حیلت گر بدر بردی
همین بد با سنایی عهد و پیمان تو ای دلبر****نکو بگذاشتی الحق نکو پیمان به سر بردی
غزل شماره 409: دلم بردی و جان بر کار داری
دلم بردی و جان بر کار داری****تو خود جای دگر بازار داری
نباشد عاشقت هرگز چو من کس****اگر چه عاشق بسیار داری
ز رنج غیرتت بیمار باشم****چو تو با دیگران دیدار داری
عزیزت خوانم ای جان جهانم****از آنست کین چنینم خوار داری
کسی کو عاشق روی تو باشد****سزد او را نزار و زار داری
دو چشمم هر شبی تا بامدادان****ز هجر خویشتن بیدار داری
شدم مهجور و رنجور تو زیراک****تو خوی عالم غدار داری
ترا دارم عزیز ای ماه چون گل****چرا بی‌قیمتم چون خار داری
نگر تا کی مرا از داغ هجران****لبی خشک و دلی پر نار داری
تو خود تنها جهان را می بسوزی****چرا بر خود بلا را یار داری
بکن رحمی بدین عاشق اگر هیچ****امید رحمت جبار داری
سنایی را چنان باید کزین پس****ز وصل خویش بر خوردار داری
غزل شماره 410: روی چو ماه داری زلف سیاه داری
روی چو ماه داری زلف سیاه داری****بر سرو ماه داری بر سر کلاه داری
خال تو بوسه خواهد لیکن هم از لب تو****هم بوسه جای داری هم بوسه خواه داری
زلف تو بر دل من بندی نهاد محکم****گفتم که بند دارم گفتا گناه داری
یکره بپرس جانا زان زلف مشکبویت****تا بر گل مورد چون خوابگاه داری
دل جایگاه دارد اندر میان آتش****تو در میان آن دل چون جایگاه داری
مست ثنای عشقست در مجلست سنایی****گر هیچ عقل داری او را نگاه داری
غزل شماره 411: ای آنکه رخ چو ماه داری
ای آنکه رخ چو ماه داری****رخسارهٔ من چو کاه داری
آیین دل سمنبران را****بر سیم ز سیب جاه داری
بر عرصهٔ شطرنج خوبی****از لطف هزار شاه داری
در مجمع خیل خوبرویان****چون یوسف پیشگاه داری
هر لحظه رهی دگر نمایی****برگوی که چند راه داری
در شوخی دست برد خواهی****کز خوبی دستگاه داری
گر قتل سناییت گناهست****دانم که بسی گناه داری
غزل شماره 412: انصاف بده که نیک یاری
انصاف بده که نیک یاری****زو هیچ مگو که خوش نگاری
در رود زدن شکر سماعی****در گوی زدن شکر سواری
مه جبهت و آفتاب رویی****زهره دل و مشتری عذاری
بنوشت زمانه گویی آنجا****در جانت کتاب بردباری
بنگاشت خدای گویی اینجا****در دیده‌ت نقش حقگزاری
از لعل تو هست عاقلان را****یک نوش و هزار گونه خاری
در جزع تو هست عاشقان را****یک غمزه و صد هزار خاری
جز غمزهٔ تو که دید هرگز****یک ناوک و صد جهان حصاری
جز خندهٔ تو که داشت در دهر****یک شکر و نه فلک شکاری
در رزم تو هیچ دل نپوشد****بر تن زره ستیزه‌کاری
در بزم تو هیچ شه ندارد****بر سر کله بزرگواری
ای شوخ سیه‌گری که از تو****کم دید کسی سپیدکاری
از ابجد برتری ازیراک****نی یک نه دو نه سه نه چهاری
سرمازدگان آب و گل را****در جمله، بهار در بهاری
جان و دل و دین بنده با تست****تا اینهمه را چگونه داری
چون بازسپید دلفریبی****چون شیرسیاه جانشکاری
تا پای من اندرین میانست****دستی به سرم فرو نیاری
من پای فرو نهادم ایراک****دانم سر پای من نداری
دشنام دهی که ای سنایی****بس خوش سخن و بزرگواری
هر چند جواب شرط من نیست****با این همه صد هزار باری
غزل شماره 413: در ره روش عشق چه میری چه اسیری
در ره روش عشق چه میری چه اسیری****در مذهب عاشق چه جوانی و چه پیری
آنجا که گذر کرد بناگه سپه عشق****رخها همه زردست و جگرها همه قیری
آزاد کن از تیرگی خویش و غم عشق****تا بندهٔ خال تو بود نور اثیری
عالم همه بی‌رنج حقیری ز غم عشق****ای بی‌خبر از رنج حقیری چه حقیری
میری چه کند مرد که روزی به همه عمر****سودای بتی به که همه عمر امیری
آن سینه که بردی بدل دل غم عشقت****بی غم بود از نعمت گوینده و قیری
این نیمه که عشقست از آن سو همه شادیست****اینجا که تویی تست همه رنج و زحیری
سودای زبان گر چه نشاطیست به ظاهر****خود سود دگر دارد سودای ضمیری
راه و صفت عشق ز اغیار یگانه‌ست****نیکو نبود در ره او جفت پذیری
خواهی که شوی محرم غین غم معشوق****بیوفای فقیهی شو و بی قاف فقیری
تا در چمن صورت خویشی به تماشا****یک میوه ز شاخ چمن دوست نگیری
از پوست برون آی همه دوست شو ایرا****کانگاه همه دوست شوی هیچ نمیری
غزل شماره 414: عشق و شراب و یار و خرابات و کافری
عشق و شراب و یار و خرابات و کافری****هر کس که یافت شد ز همه اندهان بری
از راه کج به سوی خرابات راه یافت****کفرش همه هدی شد و توحید کافری
بگذاشت آنچه بود هم از هجر و هم ز وصل****برخاست از تصرف و از راه داوری
بیزار شد ز هر چه بجز عشق و باده بود****بست او میان به پیش یکی بت به چاکری
برخیز ای سنایی باده بخواه و چنگ****اینست دین ما و طریق قلندری
مرد آن بود که داند هر جای رای خویش****مردان به کار عشق نباشند سر سری
غزل شماره 415: نگویی تا به گلبن بر چه غلغل دارد آن قمری
نگویی تا به گلبن بر چه غلغل دارد آن قمری****که چندان لحن می‌سازد همی نالد ز کم صبری
به لحن اندر همی گوید که سبحانا نگارنده****که بنگارد چنان رویی بدان خوبی و خوش چهری
مسیحادم و موسی کف سلیمان طبع و یوسف رخ****محمد دین و آدم رای و خو کرده به بی‌مهری
به روز آرایش مکتب شبانگه زینت ملعب****ضیاء روز و شمع شب شکر لب بر کسان خمری
اگر آتش پرستی را ز عشق او بترساند****ز بیم آتش عشقش شود بیزار از گبری
غزل شماره 416: چرا ز روی لطافت بدین غریب نسازی
چرا ز روی لطافت بدین غریب نسازی****که بس غریب نباشد ز تو غریب نوازی
ز بهر یک سخن تو دو گوش ما سوی آن لب****ستیزه بر دل ما و دو چشم تو سوی بازی
چه آفتی تو که شبها میان دیده چو خوابی****چه فتنه‌ای تو که شبها میان روح چو رازی
چو من ز آتش غیرت نهاد کعبه بسوزم****تو از میان دو ابرو هزار قبله بسازی
پس از فراز نباشد جز از نشیب ولیکن****جهان عشق تو دارد پس از فراز فرازی
گداخت مایهٔ صبرم ز بانگ شکر لفظت****گه عتاب نمودن به پارسی و به تازی
نه آن عجب که شنیدم که صبر نوش گدازد****عجبتر آنکه بدیدم ز نوش صبر گدازی
ز بوسهٔ تو نماید زمانه نامهٔ شاهی****ز غمزهٔ تو فزاید جهان کتاب مغازی
چو موی و روی تو بیند خرد چگوید گوید****زهی دو مومن جادو زهی دو کافر غازی
جمال و جاه سعادت چو یافتی ز زمانه****بناز بر همه خوبان که زیبدت که بنازی
بقا و مال و جمالت همیشه باد چو عشقت****که هیچ عمر ندارد چو عمر عشق درازی
چو شد به نزد سنایی یکی جفا و وفایت****رسید کار به جان و گذشت عمر به بازی
غزل شماره 417: ای گل آبدار نوروزی
ای گل آبدار نوروزی****دیدنت فرخی و فیروزی
ای فروزنده از رخانت جان****آتش عشق تا کی افروزی
دل بدخواه سوز اندر عشق****چونکه دلهای عاشقان سوزی
از لب آموز خوب مذهب خوب****از دو زلفین چه تنبل آموزی
ای دریده دل من از غم عشق****زان لب چون عقیق کی دوزی
غزل شماره 418: ای سنایی چو تو در بند دل و جان باشی
ای سنایی چو تو در بند دل و جان باشی****کی سزاوار هوای رخ جانان باشی
در دریا تو چگونه به کف آری که همی****به لب جوی چو اطفال هراسان باشی
چون به ترک دل و جان گفت نیاری آن به****که شوی دور ازین کوی و تن آسان باشی
تا تو فرمانبر چوگان سواران نشوی****نیست ممکن که تو اندر خور میدان باشی
کار بر بردن چوگان نبود صنعت تو****تو همان به که اسیر خم چوگان باشی
به عصایی و گلیمی که تو داری پسرا****تو همی خواهی چون موسی عمران باشی
خواجهٔ ما غلطی کردست این راه مگر****خود نه بس آنکه نمیری و مسلمان باشی
غزل شماره 419: لولو خوشاب من از چنگ شد یکبارگی
لولو خوشاب من از چنگ شد یکبارگی****لالهٔ سیراب من بی‌رنگ شد یکبارگی
دلبری را من به چنگ آورده بودم در جهان****ای دریغا دلبرم کز چنگ شد یکبارگی
جنگها بودی میان ما و گاهی آشتی****آشتی این بار الحق جنگ شد یکبارگی
بود نام و ننگ ما را پیش ازین هر جایگاه****این بتر کامروز نامم ننگ شد یکبارگی
با رخ و اشکی چو زر سیماب و من چون موم نرم****کز دل چون سنگ آن بت سنگ شد یکبارگی
این جهان روشن اندر هجر آن زیبا پسر****بر سنایی تیره گشت و تنگ شد یکبارگی
غزل شماره 420: به درگاه عشقت چه نامی چه ننگی
به درگاه عشقت چه نامی چه ننگی****به نزد جلالت چه شاهی چه شنگی
جهان پر حدیث وصال تو بینم****زهی نارسیده به زلف تو چنگی
همانا به صحرا نظر کرده‌ای تو****که صحرا ز رویت گرفتست رنگی
ز عکس رخ تو به هر مرغزاری****ز دیبای چینی گشادست تنگی
شگفت آهوی تو که صید تو سازد****به هر چشم زخمی دلاور پلنگی
ز جعدت کمندی و شهری پیاده****جهانی سوار و ز چشمت خدنگی
اگر خواهی ارواح مرغان علوی****فرود آری از شاخ طوبا به سنگی
به تو کی رسد هرگز از راه گفتی****بر نار و نورت که دارد درنگی
کیم من که از نوش وصل تو گویم****نپوید پی شیر روباه لنگی
من آن عاشقم کز تو خشنود باشم****ز نوشی به زهری ز صلحی به جنگی
غزل شماره 421: الا ای لعبت ساقی ز می پر کن مرا جامی
الا ای لعبت ساقی ز می پر کن مرا جامی****که پیدا نیست کارم را درین گیتی سرانجامی
کنون چون توبه بشکستم به خلوت با تو بنشستم****ز می باید که در دستم نهی هر ساعتی جامی
نباید خورد چندین غم بباید زیستن خرم****که از ما اندرین عالم نخواهد ماند جز نامی
همی خور بادهٔ صافی ز غم آن به که کم لافی****که هرگز عالم جافی نگیرد با کس آرامی
منه بر خط گردون سر ز عمر خویش بر خور****که عمرت را ازین خوشتر نخواهد بود ایامی
چرا باشی چو غمناکی مدار از مفلسی باکی****که ناگاهان شوی خاکی ندیده از جهان کامی
مترس از کار نابوده مخور اندوه بیهوده****دل از غم دار آسوده به کام خود بزن گامی
ترا دهرست بدخواهی نشسته در کمین‌گاهی****ز غداری به هر راهی بگسترده ترا دامی
غزل شماره 422: ای پسر گونه ز عشقت دست بر سر دارمی
ای پسر گونه ز عشقت دست بر سر دارمی****گاه عشرت پیش تو بر دست ساغر دارمی
ورنه همچون حلقهٔ در داردی عشقت مرا****بر امیدت هر زمانی گوش بر در دارمی
نیستی پشتم چو چنبر در غم هجران تو****گر شبی در گردن تو دست چنبر دارمی
ورنه بر جان و دل من مهربانستی دلت****من ز دست تو به یزدان دستها بردارمی
گر همه شب دارمی در کف می و در بر ترا****ماه در کف دارمی خورشید در بر دارمی
زر ندارم با تو کارم زان قبل ناساخته‌ست****کاشکی زر دارمی تا کار چون زر دارمی
در خرابات قلندر گر ترا ماواستی****من نشیمن در خرابات قلندر دارمی
غزل شماره 423: تا به گرد روی آن شیرین پسر گردم همی
تا به گرد روی آن شیرین پسر گردم همی****چون قلم گرد سر کویش به سر گردم همی
بهر آن بو تا که خورشیدی به دست آرم چنو****من به گرد کوی خیره خیره برگردم همی
پس چو میدان فلک را نیست خورشیدی چو تو****چون فلک هر روز گرد خاک در گردم همی
آبروی عاشقان در خاکپایش تعبیه‌ست****خاکپایش را ز بهر آب سر گردم همی
از پی گرد سم شبدیز او وقت نثار****گه ز دیده سیم و گه از روی زر گردم همی
روی تا داریم به کویش در بهشتم در بهشت****چون ز کویش بازگردم در سقر گردم همی
که گهی از شرم‌تر گردم ز خشم آوردنش****بلعجب مردی منم کز خشم تر گردم همی
گر هنوز از دولبش جویم غذا نشگفت از آنک****در هوای عشقش اکنون کفچه بر گردم همی
تا چو شیر اورخ به خون دارد من از بهر غذاش****همچو ناف آهو از خون بارور گردم همی
روی زورد من ز عکس روی چون خورشید اوست****زان چو سایه گرد آن دیوار و در گردم همی
گر چه هستم با دل آهوی ماده وقت ضعف****چون ز عشقش یادم آید شیر نر گردم همی
هر چه پیشم پوستین درد همی نادر تر آنک****من سلیم از پوستینش سغبه‌تر گردم همی
با سنایی و سنایی گشتم اندر عشق او****باز در وصف دهانش پر درر گردم همی
غزل شماره 424: ای چشم و چراغ آن جهانی
ای چشم و چراغ آن جهانی****وی شاهد و شمع آسمانی
خط نو نبشته گرد عارض****منشور جمال جاودانی
بی دیده ز لطف تو بخواند****در جان تو سورهٔ نهانی
با چشم ز تابشت نبیند****بر روی تو صورت عیانی
بخت ازلی و تا قیامت****صافی به طراوت جوانی
حسن تو چو آفتاب آنگه****فارغ ز اشارت نشانی
بوس تو به صد هزار عالم****و آزاد ز زحمت گرانی
دیوانه بسیست آن دو لب را****در سلسله‌های کامرانی
نظاره بسیست آن دو رخ را****از پنجره‌های زندگانی
با فتنهٔ زلف تو که بیند****یک لحظه ز عمر شادمانی
بی آتش عشق تو که یابد****آب خضر و حیات جانی
لطف تو ببست جان و دل را****بر آخور چرب دوستکانی
عشق تو نشاند عقل و دین را****برابرش تیز آنجهانی
با قدر تو پاره میخ بر چرخ****تهمت زدگان باستانی
با قد تو کژ و کوژ در باغ****چالاک و شان بوستانی
از راستی و کژی برونی****آنی که ورای حرف آنی
گویند بگو به ترک ترکت****تا باز دهی ز پاسبانی
ترک چو تو ترک نبود آسان****ترکی تو نه دوغ ترکمانی
حسن تو چو شمس و همچو سایه****پیش و پس تو دوان جوانی
از لفظ تو گوش عاشقانت****نازان به حلاوت معانی
وز چشم تو جسم دوستانت****نازان به حوادث زمانی
در راه تو هیچ دل نشد خوش****تا جانش نگشت کاروانی
بر بام تو پای کس نیاید****تا سرش نکرد نردبانی
در هوش ز تو سماع «ارنی»****در گوش ندای «لن ترانی»
از رد و قبول سیر گشتم****زین بلعجبی چنانکه دانی
یکره بکشم به تیر غمزه****تا سوی عدم برم گردانی
زیرا سر عشق تو ندارد****جز مرد گزاف زندگانی
ور خود تو کشی به دست خویشم****کاری بود آن هزارگانی
فرمان تو هست بر روانها****چون شعر سنایی از روانی
وقتست ترا مراد راندن****کی رانی اگر کنون نرانی
غزل شماره 425: ای زبدهٔ راز آسمانی
ای زبدهٔ راز آسمانی****وی حلهٔ عقل پر معانی
ای در دو جهان ز تو رسیده****آوازهٔ کوس «لن ترانی»
ای یوسف عصر همچو یوسف****افتاده به دست کاروانی
لعل تو به غمزه کفر و دین را****پرداخته مخزن امانی
لعل تو به بوسه عقل و جان را****برساخته عقل جاودانی
با آفت زلف تو که بیند****یک لحظه زعمر شادمانی
با آتش عشق تو که یابد****یک قطره ز آب زندگانی
موسی چکند که بی‌جمالت****نکشد غم غربت شبانی
فرعون که بود که با کمالت****کوبد در ملک جاودانی
«آن» گویم «آن» چو صوفیانت****نی نی که تو پادشاه آنی
جان خوانم جان چو عاشقانت****نی نی که تو کدخدای جانی
از جملهٔ عاشقان تو نیست****یکتن چو سنایی و تو دانی
زیبد که سبک نداری او را****گر گه گهکی کند گرانی
غزل شماره 426: تو آفت عقل و جان و دینی
تو آفت عقل و جان و دینی****تو رشک پری و حور عینی
تا چشم تو روی تو نبیند****تو نیز چو خویشتن نبینی
ای در دل و جان من نشسته****یک جال دو جای چون نشینی
سروی و مهی عجایب تو****نه بر فلک و نه بر زمینی
بی روی تو عقل من نه خوبست****در خاتم عقل من نگینی
بر مهر تو دل نهاد نتوان****تو اسب فراق کرده زینی
گه یار قدیم را برانی****گه یار نوآمده گزینی
این جور و جفات نه کنونست****دیریست بتا که تو چنینی
ای بوقلمون کیش و دینم****گه کفر منی و گاه دینی
غزل شماره 427: گاه آن آمد بتا کاندر خرابی دم زنی
گاه آن آمد بتا کاندر خرابی دم زنی****شور در میراث خواران بنی آدم زنی
بارنامهٔ بی‌نیازی برگشایی تا به کی****آتش اندر بار مایهٔ کعبه و زمزم زنی
صدهزاران جان متواری در آری زیر زلف****چون به دو کوکب کمند حلقه‌ها را خم زنی
بر سر آزادگان نه تاج گر گوهر نهی****بر سر سوداییان زن تیغ گر محکم زنی
تیغ خویش از خون هر تر دامنی رنگین مکن****تو چو رستم پیشه‌ای آن به که بر رستم زنی
در خرابات نهاد خود بر آسودست خلق****غمزه بر هم زن یکی تا خلق را بر هم زنی
پاکبازان جهان چون سوختهٔ نفس تواند****خام طمعی باشد ار با خام دستان دم زنی
ما به امیدی هدف کردیم جان چون دیگران****تا چو تیر غمزه سازی بر سنایی هم زنی
غزل شماره 428: دلم بربود شیرینی نگاری سرو سیمینی
دلم بربود شیرینی نگاری سرو سیمینی****شگرفی چابکی چستی وفاداری به آیینی
جهانسوزی دل افروزی که دارد از پی فتنه****ز شکر بر قمر میمی ز سنبل بر سمن سینی
به نزد زلف چون مشکش نباشد مشک را قدری****به پیش روی چون ماهش ندارد ماه تمکینی
غم و اندوه جان من جمال و زیب روی او****ز من برخاست فرهادی ازو برخاست شیرینی
نهد هر لحظه از هجران مرا بر جان و دل داغی****زند از غمزه هر ساعت مرا بر سینه زوبینی
بناز آرد اگر گویم بزاری آن نگارین را****بخور زنهار بر جانم مکن بیداد چندینی
غزل شماره 429: الا ای نقش کشمیری الا ای حور خرگاهی
الا ای نقش کشمیری الا ای حور خرگاهی****به دل سنگی به بر سیمی به قد سروی به رخ ماهی
شه خوبان آفاقی به خوبی در جهان طاقی****به لب درمان عشاقی به رخ خورشید خرگاهی
خوش و کش و طربناکی شگرف و چست و چالاکی****عیار و رند و ناپاکی ظریف و خوب و دلخواهی
ز بهر چشم تو نرگس همی پویم به هر مجلس****ندیدم در غمت مونس بجز باد سحرگاهی
مرا ای لعبت شیرین از آن داری همی غمگین****که از حال من مسکین دلت را نیست آگاهی
چو بی آن روی چون لاله بگریم زار چون ژاله****کنم پر نوحه و ناله جهان از ماه تا ماهی
گهی چهره بیارایی گهی طره بپیرایی****ز بس خوبی و زیبایی جمال لشکر شاهی
غزل شماره 430: عاشق نشوی اگر توانی
عاشق نشوی اگر توانی****تا در غم عاشقی نمانی
این عشق به اختیار نبود****دانم که همین قدر بدانی
هرگز نبری تو نام عاشق****تا دفتر عشق برنخوانی
آب رخ عاشقان نریزی****تا آب ز چشم خود نرانی
معشوقه وفای کس نجوید****هر چند ز دیده خون چکانی
اینست رضای او که اکنون****بر روی زمین یکی نمانی
بسیار جفا کشیدی آخر****او را به مراد او رسانی
اینست نصیحت سنایی****عاشق نشوی اگر توانی
اینست سخن که گفته آمد****گر نیست درست برمخوانی
غزل شماره 431: ربی و ربک‌الله ای ماه تو چه ماهی
ربی و ربک‌الله ای ماه تو چه ماهی****کافزون شوی ولیکن هرگز چنو نکاهی
مه نیستی که مهری زیرا که هست مه را****گاه از برونش زردی گاه از درون سیاهی
با مایهٔ جمالت ناید ز مهر شمعی****در سایهٔ سلیمان ناید ز دیو شاهی
آنجا که قدت آید ناید ز سر و سروی****آنجا که خدت آید ناید ز ماه ماهی
از جزع عقل عقلی و ز لعل شمع شمعی****از خنده جان جانی وز غمزه جاه جاهی
هر روز صبح صادق از غیرت جمالت****بر خود همی بدرد پیراهن پگاهی
گرد سم سمندت بر گلشن سمایی****در زلف جعد حوران مشکیست جایگاهی
حقا و ثم حقا آنگه که بزم سازی****روح‌الامین نوازد در مجلست ملاهی
خوشخوتر از تو خویی روح‌القدس ندیدست****از قایل الاهی تا قابل گیاهی
آویختی به عمدا از بهر بند دلها****زنجیر بیگناهان از جای بیگناهی
در جنب آبرویت آدم که بود؟ خاکی****با قدر قد و مویت یوسف که بود چاهی
فراش خاک کویت پاکان آسمانی****قلاش آبرویت پیران خانقاهی
در تابهای زلفت بنگر به خط ابرو****ترغیب اگر ندیدی در صورت مناهی
عقلم همی نداند تفسیر خطت آری****نامحرمی چه داند شرح خط الاهی
در ملک خوبرویی بس نادری ولیکن****نادرتر آنکه داری ملکی به بی‌کلاهی
با خنده و کرشمه آنجا که روی آری****هم ماه و هم سپهری هم شاه و هم سپاهی
آهم شکست در بر ز آن دم که دید چشمم****آن حسن بی‌تباهی و آن لطف بی‌تناهی
ز آن آه بر نیارد زیرا که هست پنهان****آه از درون جانش تو در میان آهی
در جل کشید جانرا در خدمتت سنایی****خواهی کنون بر آن را خواه آن زمان که خواهی
غزل شماره 432: برخی رویتان من ای رویتان چو ماهی
برخی رویتان من ای رویتان چو ماهی****وی جان بیدلان را در زلفتان پناهی
با رویتان تنی را باطل نگشت حقی****با زلفتان دلی را مشکل نماند راهی
جز رویتان که سازد جانهای عاشقان را****از ما سجده‌گاهی وز مشک تکیه‌گاهی
جز زلفتان که دارد چون شهد و شمع محفل****از نیش جنگجویی وز نوش عذرخواهی
نگذاشت زلف و رختان اندر مصاف و مجلس****در هیچ پای نعلی در هیچ سر کلاهی
با حد و خد هر یک خورشید کم ز ظلی****با قد و قدر هر یک طوبا کم از گیاهی
از لعل درفشانتان یک خنده و سپهری****ور جزع جانستانتان یک ناوک و سپاهی
چون لعلتان بخندد هر عیسیی و چرخی****چون جزعتان بجنبد هر یوسفی و چاهی
از دام دل شکرتان هر دانه‌ای و شهری****ا زجام جان ستانتان هر قطره‌ای و شاهی
با جام باده هر یک در بزمگه سروشی****با دست و تیغ هر یک در رزمگه سپاهی
جز رویتان که دیدست از روی رنگ رویی****جز چشمتان که دیدست از چشم نور گاهی
زینان سیاه گرتر نشنیده‌ام سپیدی****زینها سپیدگرتر کم دیده‌ام سیاهی
گر چنبر فلکرا ماهیست مر شما را****صد چنبرست هر سو هر چنبری و ماهی
تا باده ده شمایید اندر میان مجلس****از باده توبه کردن نبود مگر گناهی
از روی بی‌نیازی بیجاده که رباید****ورنه چه خیزد آخر بیجاده را ز کاهی
از تیزی سنانتان هر ساعت از سنایی****آهی همی برآید جانی میان آهی
غزل شماره 433: صنما چبود اگر بوسگکی وام دهی
صنما چبود اگر بوسگکی وام دهی****نه برآشوبی هر ساعت و دشنام دهی
بستهٔ دام تو گشتست دل من چه شود****که مرا قوت از آن پسته و بادام دهی
پختهٔ عشق شود گر چه بود خام ای جان****هر کرا روزی یک جام می خام دهی
نکنی ور بکنی ناز به هنجار کنی****ندهی ور بدهی بوسه به هنگام دهی
گر دل و جان به تو بخشیم روا باشد از آنک****جان فزون گردد ز آنگه که مرا جام دهی
جامهٔ غم بدرم من ز طرب چون تو مرا****حب در بسته میان جام غم انجام دهی
بی‌قرارست سنایی ز غم عشق تو جان****چه بود گرش به یک بوسه تو آرام دهی
غزل شماره 434: گفتی که نخواهیم ترا گر بت چینی
گفتی که نخواهیم ترا گر بت چینی****ظنم نه چنان بود که با ما تو چنینی
بر آتش تیزم بنشانی بنشینم****بر دیدهٔ خویشت بنشانم ننشینی
ای بس که بجویی تو مرا باز نیابی****ای بس که بپویی و مرا باز نبینی
با من به زبانی و به دل باد گرانی****هم دوست‌تر از من نبود هر که گزینی
من بر سر صلحم تو چرا جنگ گزینی****من بر سر مهرم تو چرا بر سر کینی
گویی دگری گیر مها شرط نباشد****تو یار نخستین من و باز پسینی
غزل شماره 435: صبحدمان مست برآمد ز کوی
صبحدمان مست برآمد ز کوی****زلف پژولیده و ناشسته روی
ز آن رخ ناشستهٔ چون آفتاب****صبح ز تشویر همی کند روی
از پی نظارهٔ آن شوخ چشم****شوی جدا گشته ز زن زن ز شوی
بوسه همی رفت چو باران ز لب****در طرب و خنده و درهای و هوی
بهر غذای دل از آنوقت باز****بوسه چنانست لبم گرد کوی
ریخت همی آب شب و آب روز****آتش رویش به شکنهای موی
همچو سنایی ز دو رویان عصر****روی بگردان که نیابیش روی.
اشعار کامبیز صدیقی کسمایی 
بهرام سالکی_غزلیات 
اسدي توسي(گرشاسپ نامه)3 
اقبال لاهوری(ارمغان حجاز) 
غزلیات ابن حسام خوسفی 
برگزيده اشعار فروغ فرخزاد3 
فیلم تشکیل جنین/مراحل لقاح تا رشد جنین
شکارچی که شکار شد
عصاره گوشت..
حمله ببر به یک مرد
تفسیر المیزان_جلد_1(استنباط پاسخ آنها از آيه كريمه )
اشعار استاد شهریار
پنج گنج نظامی گنجوی4
بانك جامع اشعار حضرت رقيه (ع).jpg "زندگینامه امام حسین علیه السلام")
زندگینامه امام حسین علیه السلام
تعیین جنسیت جنین با جوش شیرین!
استیک
دانلود نرم افزار WinCatalog 15.2.7.15 Final تهیه لیست از فایلها
اشعار قرآنی
نهج البلاغه(حکمتها101الی200) بر طرف کردن نیازهای مردم
مثنوي معنوي_دفتردوم1تا23
شرح و ذکر و حرکات نماز