دربارهٔ مهستی گنجوی

مهستی گنجوی از زنان شاعران متقدم تاریخ ادبیات فارسی و همدوره با غزنویان بوده است. همسر وی را امیراحمد پسر خطیب گنجه و سال وفات وی را ۵۷۶ یا ۵۷۷ هجری قمری نوشته‌اند. از وی کتاب کامل و مستقلی باقی نمانده است.

رباعی شمارۀ ۱

دوشینه شبم بود شبیه یلدا

آن مونس غمگسار نامد عمدا

شب تا به سحر ز دیده دُر می‌سفتم

می‌گفتم رب لاتذرنی فردا

رباعی شمارۀ ۲

حمامی را بگو گرت هست صواب

امشب تو بخسب و تون گرمابه متاب

تا من به سحرگهان بیایم به شتاب

از دل کنمش آتش وز دیده پر آب

رباعی شمارۀ ۳

گر باد پریر خود نرگس بفراخت

دی درع بنفشه نیز بر خاک انداخت

امروز کشید خنجر سوسن از آب

فردا سپر از آتش کل خواهد ساخت

رباعی شمارۀ ۴

آتش بوزید و جامهٔ شوم بسوخت

وز شومی شوم نیمهٔ روم بسوخت

بر پای بُدم که شمع را بنشانم

آتش ز سر شمع همه موم بسوخت

رباعی شمارۀ ۵

باد آمد و گل بر سر میخواران ریخت

یار آمد و می در قدح یاران ریخت

آن عنبر تر رونق عطاران بُرد

و آن نرگس مست خون هشیاران ریخت

رباعی شمارۀ ۶

لاله چو پریر آتش شور انگیخت

دی نرگس آب شرم از دیده بریخت

امروز بنفشه عطر با خاک آمیخت

فردا سحری باد سمن خواهد بیخت

رباعی شمارۀ ۷

چو دلبر من به نزد فصّاد نشست

فصّاد سبک دست سبک دستش بست

چون تیزی نیش در رگانش پیوست

از کان بلور شاخ مرجان برجست

رباعی شمارۀ ۸

در مرو پریر لاله انگیخت

دی نیلوفر به بلخ در آب گریخت

در خاک نشابور گل امروز آمد

فردا به هری باد سمن خواهد ریخت

رباعی شمارۀ ۹

هرلحظه غمی به مستمندی رسدت

تیری به جفا به دردمندی رسدت

در کشتن عاشقان از این بیش مکوش

زنهار مبادا که گزندی رسدت

رباعی شمارۀ ۱۰

خط بین که فلک بر رخ دلخواه نبشت

بر برگ گل و بنفشه ناگاه نبشت

خورشید خطی به بندگیش می‌داد

کاغذ مگرش نبود بر ماه نبشت

رباعی شمارۀ ۱۱

هنگام صبوح گر بت حورسرشت

پُر می قدحی به من دهد بر لب کشت

هرچند که از من باشد این سخن زشت

سگ به ز من ار هیچ کنم یاد بهشت

رباعی شمارۀ ۱۲

با من لب تو چو زلف تو بسته چراست؟

چشم خوش تو خصم من خسته چراست؟

بروی کمان مثالت اندر حق من

گر نیست جفای چرخ پیوسته چراست؟

رباعی شمارۀ ۱۳

گفتی که بدین رخان زیبا که مراست

چون خلد ثاق تو بخواهم آرست

امروز درین زمانه آن زهره گر است

تا گوید کان خلاف گفتی با راست

رباعی شمارۀ ۱۴

بازار دلم با سر سودات خوش‌ست

شطرنج غمم با رخ زیبات خوش‌ست

دائم داری مرا تو در خانهٔ مات

ای جان و جهان مگر که با مات خوش‌ست

رباعی شمارۀ ۱۵

در میکده پیش بت تحیّات خوش است

با ساغر یک منی مناجان خوش است

تصبیح و مصلای ریائی خوش نیست

زنّار مغانه در خرابات خوش است

رباعی شمارۀ ۱۶

صحّاف پسر که شهرهٔ آفاق است

چون ابروی خویشتن به عالم طاق است

با سوزن مژگان بکند شیرازه

هر سینه که از دل غمش اوراق است

رباعی شمارۀ ۱۷

ایام چو آتشکده از سینهٔ ماست

عالم کهن از وجود دیرینهٔ ماست

اینک به مثل چو کوزه‌ای آب خوریم

از خاک برادران پیشینهٔ ماست

رباعی شمارۀ ۱۸

افسوس که اطراف گلت خار گرفت

زاغ آمد و لاله را به منقار گرفت

سیماب زنخدان تو آورد مداد

شنگرف لب لعل تو زنگار گرفت

رباعی شمارۀ ۱۹

گفتم که لبم به بوسه‌ای مهمان است

گفتا که بهای بوسهٔ من جان است

عقل آمد و در پهلوی من زد انگشت

یعنی که خموش، بیع … که ارزان است

رباعی شمارۀ ۲۰

دریای سرشک دیدهٔ پر نم ماست

وان بار که کوه برنتابد غم ماست

در حسرت همدمی بشد عمر عزیز

ما در غم همدمیم و غم همدم ماست

رباعی شمارۀ ۲۱

آن بت که رخش رشک گل و یاسمن است

وز غمزهٔ شوخ فتنهٔ مرد و زن است

دیدم به رهش ز لطف چون آب روان

آن آب روان هنوز در چشم من است

رباعی شمارۀ ۲۲

با خصم منت همیشه دمسازی‌هاست

با ما سخنت ز روی طنازی‌هاست

ز عز خود و ذلت من بیش مناز

کاندر پس پردهٔ فلک بازی‌هاست

رباعی شمارۀ ۲۳

گیسو به سر زلف تو در خواهم بست

تا بنشینی چو دوش نگریزی مست

پیش از مستی هر آنچم اندر دل هست

میگویم تا باز نگوئی شد مست

رباعی شمارۀ ۲۴

آن کودک نعل‌بند داس اندر دست

چون نعل بر اسب بست از پای نشست

زین نادره‌تر که دید در عالم بست

بدری بسم اسب هلالی بربست

رباعی شمارۀ ۲۵

چون با دل تو نیست … در یک پوست

در چشم تو یکرنگ بود دشمن و دوست

بس بس که شکایت تو ناکرده بهست

رو رو که حکایت تو ناگفته نکوست

رباعی شمارۀ ۲۶

جوله پسری که جان و دل خستهٔ اوست

از تار زلفش تن من بستهٔ اوست

بی پود چو تار زلف در شانه کند

ز آن این تن زار گشته پیوستهٔ اوست

رباعی شمارۀ ۲۷

آتش‌روئی پریر در ما پیوست

دی اب خم ببرد و عهدم بشکست

امروز اگر نه خاک پایش باشم

فردا برون باد بماند در دست

رباعی شمارۀ ۲۸

دل جای غم توست چنان تنگ که هست

گل چاکر روی تو به هر رنگ که هست

از آب دو چشم من بگردد هر شب

جز سنگ دلت هر آسیا سنگ که هست

رباعی شمارۀ ۲۹

چندان که نخواهی غم و رنجوری هست

در دوستیت آفت مهجوری هست

هنگام وداع‌ست چه می‌فرمائی

یک ساعته دیدار تو دستوری هست

رباعی شمارۀ ۳۰

در خانهٔ تو آن چه مرا شاید نیست

بندی ز دل رمیده بگشاید نیست

گویی همه چیز دارم از مال و منال

آری همه هست آنچه می‌باید نیست

رباعی شمارۀ ۳۱

امشب شب هجران و وداع و دوری‌ست

فردا دل را بدین سبب رنجوری‌ست

ای دل تو همی سوز تو را فرمان‌ست

وای دیده تو خون‌گری تو را دستوری‌ست

رباعی شمارۀ ۳۲

در آتش دل پریر بودم بنهفت

دی باد صبا خوش سخنی با من گفت

کامروز هر آن که آبرویی دارد

فرداش به خاک تیره می‌باید خفت

رباعی شمارۀ ۳۳

سرمایهٔ خرمی به جز روی تو نیست

و آرامگه خلق به جز کوی تو نیست

آن جفت که طاق است قد و سایهٔ توست

وان طاق که جفت است جز ابروی تو نیست

رباعی شمارۀ ۳۴

ما را به دم پیری نگه نتوان داشت

در حجرهٔ دلگیر نگه نتوان داشت

آن را که سر زلف چو زنجیر بود

در خانه به زنجیر نگه نتوان داشت

رباعی شمارۀ ۳۵

شب‌ها که به ناز با تو خفتم همه رفت

دُرها که به نوک غمزه سفتم همه رفت

آرام دل و مونس جانم بودی

رفتی و هر آنچه با تو گفتم همه رفت

رباعی شمارۀ ۳۶

در عالم عشق تا دلم سلطان گشت

آزاد ز کفر و فارغ از ایمان گشت

اندر ره خود مشگل خود خود دیدم

از خود چو برون شدم رهم آسان گشت

رباعی شمارۀ ۳۷

چون شانه و سنگ اگر پذیرد رایت

تا فرمائی به لعل گوهرزایت

دستی به صد انگشت زنم در زلفت

بوسی به هزار لب نهم بر پایت

رباعی شمارۀ ۳۸

من برخی آبی که رود در جویت

من مردهٔ آتشی که دارد خویت

من چاکر خاکی که فتد در پایت

من بندهٔ بادی که رساند بویت

رباعی شمارۀ ۳۹

ای گشته خجل پری و حور از رویت

خورشید گرفته وام نور از رویت

در آرزوی روی تو داریم امروز

روئی و هزار اشک دور از رویت

رباعی شمارۀ ۴۰

در طاس فلک نقش قضا و قدر است

مشکل گرهیست خلق از این بی‌خبر است

پندار مدار کین گره بگشایی

دانستن این گره به قدر بشر است

رباعی شمارۀ ۴۱

سوگند به آفتاب یعنی رویت

و آنگاه به مشک ناب یعنی مویت

خواهم که ز دیده هر شبی آب زنم

مأوای دل خراب یعنی کویت

رباعی شمارۀ ۴۲

تیر بستم تو را دلم ترکش باد

صد سال بقای آن رخ مهوش باد

در خاک در تو مردخوش خوش دل من

یا رب که … که خاکش خوش باد

رباعی شمارۀ ۴۳

آن روز که مرکب فلک زین کردند

آرایش مشتری و پروین کردند

این بود نصیب ما زدیوان قضا

ما را چه گنه قسمت ما این کردند

رباعی شمارۀ ۴۴

در دهر مرا جز تو دل‌افروز مباد

بر لعل لبت زمانه فیروز مباد

و آن شب که مرا تو در کناری یا رب

تا صبح قیامت نشود روز مباد

رباعی شمارۀ ۴۵

بی یاد تو در تنم نفس پیکان باد

دل زنده باندهت چو تن بیجان باد

گر در تن من بهیج نوعی شادیست

الا به غمت پوست برو زندان باد

رباعی شمارۀ ۴۶

گر ملک تو مصر و روم و چین خواهد بود

آفاق تو را زین نگین خواهد بود

خوش باش که عاقبت نصیب من و تو

ده گز کفن و سه گز زمین خواهد بود

رباعی شمارۀ ۴۷

ای باد که جان فدای پیغام تو باد

گر برگذری به کوی آن حورنژاد

گو در سر راه مهستی را دیدم

کز آرزوی تو جان شیرین می‌داد

رباعی شمارۀ ۴۸

چشمم چو بر آن عارض گلگون افتاد

دل نیز ز ره دیده بیرون افتاد

این گفت منم عاشق و آن گفت منم

فی‌الجمله میان چشم و دل خون افتاد

رباعی شمارۀ ۴۹

کردی به سخن پریرم از هجر آزاد

بر وعدهٔ بوسه دی دلم کردی شاد

گر ز آنچه پریر گفته‌ای ناری یاد

باری سخنان دینه بر یادت باد

رباعی شمارۀ ۵۰

ز اندیشهٔ این دلم به خون می‌گردد

کاخر کار من و تو چون می‌گردد

تا چند به من لطف تو می‌گردد کم

تا کی به تو مهر من فزون می‌گردد

رباعی شمارۀ ۵۱

غم با لطف تو شادمانی گردد

عمر از نظر تو جاودانی گردد

گر باد به دوزخ برد از کوی تو خاک

آتش همه آب زندگانی گردد

رباعی شمارۀ ۵۲

مشکی که ز چین ختن آهو دارد

از چینِ سرِ زلف تو آهو دارد

آن کس که شبی با غم تو یار بشد

تا وقت سحر ناله و آهو دارد

رباعی شمارۀ ۵۳

جانانه هر آن کس که دی خوش دارد

جان .... بی‌دلان مشوش دارد

زنهار ز آه من بیندیش که آن

دوری‌ست که زیر دامن آتش دارد

رباعی شمارۀ ۵۴

جان در ره عاشقی خطر باید کرد

آسوده دلی زیر و زبر باید کرد

وانگه ز وصال باز نادیده اثر

با درد دل از جهان گذر باید کرد

رباعی شمارۀ ۵۵

شاها فلکت اسب سعادت زین کرد

وز جملهٔ خسروان تو را تحسین کرد

تا در حرکت سمند زرین نعلت

بر گل ننهد پای زمین سیمین کرد

رباعی شمارۀ ۵۶

قصه چه کنم که اشتیاق تو چه کرد

با من دل پر زرق و نفاق تو چه کرد

چون زلف دراز تو شبی می‌باید

تا با تو بگویم که فراق تو چه کرد

رباعی شمارۀ ۵۷

بگذشت پریر باز به سر لاله و درد

دی خاک چمن سنبل تر بار آورد

امروز خور آب شادمانی زیراک

فردا همی آتش غم باید خورد

رباعی شمارۀ ۵۸

هر کارد که از کشتهٔ خود برگیرد

و اندر لب و دندان چو شکر گیرد

گر باز نهد بر گلوی کشتهٔ خود

از ذوق لبش زندگی از سر گیرد

رباعی شمارۀ ۵۹

آن یار کله‌دوز چه شیرین دوزد

انواع کلاه از در تحسین دوزد

هر روز کلاه اطلس لعلی را

از گنبد سیمین‌زِهِ زرین دوزد

رباعی شمارۀ ۶۰

چشم ترکت چون مست برمی‌خیزد

شور از می و می‌پرست برمی‌خیزد

زلفت چو به رقص در میان می‌آید

صد فتنه به یک نشست بر‌می‌خیزد

رباعی شمارۀ ۶۱

چون زور کمان در بر و دوش تو رسد

تیرش به لب چشمهٔ نوش تو رسد

گوئی زهش از حدیث من تافته‌اند

زیرا که به صد حیله به گوش تو رسد

رباعی شمارۀ ۶۲

شاها ز منت مدح و ثنا بس باشد

وز پیرزنی تو را دعا بس باشد

گر گاو نیم شاخ نه در خورد منست

ور گاو شدم شاخ دو تا بس باشد

رباعی شمارۀ ۶۳

سرمایهٔ روزگارم از دست بشد

یعنی سر زلف یارم از دست بشد

بر دست حنا نهادم از بهر نگار

در خواب شدم نگارم از دست بشد

رباعی شمارۀ ۶۴

گفتم نظری که عمر من فاسد شد

گفتا ز حسد جهان پر از حاسد شد

گفتم بوسی به جان دهی گفت برو

بازار لب من اینچنین کاسد شد

رباعی شمارۀ ۶۵

این اشک عقیق رنگ من چون بچکد

آب از دل سنگ و چشم گردون بچکد

چشمم چو ز تو برید ازو خون بچکید

شک نیست که از بریدگی خون بچکید

رباعی شمارۀ ۶۶

سودازدهٔ جمال تو باز آمد

تشنه شدهٔ وصال تو باز آمد

نو کن قفس و دانهٔ لطفی تو بپاش

کان مرغ شکسته بال تو باز آمد

رباعی شمارۀ ۶۷

ایام بر آن است که تا بتواند

یک روز مرا به کام دل ننشاند

عهدی دارد فلک که تا گرد جهان

خود می‌گردد مرا همی گرداند

رباعی شمارۀ ۶۸

تا از تف آب چرخ افراشته‌اند

غم در دل من چو آتش انباشته‌اند

سرگشته چو باد می‌دوم در عالم

تا خاک من از چه جای برداشته‌اند

رباعی شمارۀ ۶۹

آن‌ها که هوای عشق موزون زده‌اند

هر نیم شبی سجاده در خون زده‌اند

نشنیدستی که عاشقان خیمهٔ عشق

از گردش هفت چرخ بیرون زده‌اند

رباعی شمارۀ ۷۰

پیوسته خرابات ز رندان خوش باد

در دامن زهد و زاهدی آتش باد

آن در صد پاره و آن صوف کبود

افتاده به زیر پای دُردی‌کش باد

رباعی شمارۀ ۷۱

گل ساخت ز شکل غنچه پیکانی چند

تا حمله برد به حسن بر تو دلبند

خورشید رخت چو تیغ بنمود از دور

پیکان سپری کرد سپر هم افکند

رباعی شمارۀ ۷۲

شهری زن و مرد در رخت می‌نگرند

وز سوز غم عشق تو جان در خطرند

هر جامه که سالی پدرت بفروشد

از تو عاشقان به روزی بدرند

رباعی شمارۀ ۷۳

شاهان چو به روز بزم ساغر گیرند

بر باد سماع و چنگ چاکر گیرند

دست چو منی که پای بند طرب است

در چرم نگیرند که در زر گیرند

رباعی شمارۀ ۷۴

بس جور کز آن غمزهٔ زیبات کشند

بس درد کز آن قامت رعنات کشند

بر نطع وفا بیار شطرنج مراد

آخر روزی به خانهٔ مات کشند

رباعی شمارۀ ۷۵

شب را چه خبر که عاشقان می چه کشند

وز جام بلا چگونه می زهر چشند

ار راز نهان کنند غمشان بکشد

ور فاش کنند مردمانش بکشند

رباعی شمارۀ ۷۶

با هر که دلم ز عشق تو راز کند

اول سخن از هجر تو آغاز کند

از ناز دو چشم خود چنان باز کنی

کاندم زده لب به خنده‌ای باز کند

رباعی شمارۀ ۷۷

کس چون تو به عقل زندگانی نکند

در شیوهٔ عشق مهربانی نکند

ای یار سبک روح ز وصلت امشب

شادم اگر این صبح گرانی نکند

رباعی شمارۀ ۷۸

تا سنبل تو غالیه‌سائی نکند

باد سحری نافه‌گشایی نکند

گر زاهد صد ساله ببیند دستت

بر گردن من که پارسایی نکند

رباعی شمارۀ ۷۹

آن کاتش مهر در دل ما افکند

در آب نظر بر رخ زیبا افکند

بند سر زلف خویش آشفته بدید

پنداشت که کار ماست در پا افکند

رباعی شمارۀ ۸۰

منگر به زمین که خاک و آبت بیند

منگر به فلک که آفتابت بیند

جانم بشود ز غیرت ای جان و جهان

گر زانکه شبی کسی به خوابت بیند

رباعی شمارۀ ۸۱

شوی زن نوجوان اگر پیر بود

تا پیر شود همیشه دلگیر بود

آری مثل است این که گویند زنان

در پهلوی زن تیر به از پیر بود

رباعی شمارۀ ۸۲

در غربت اگر چه بخت همره نبود

باری دست من ز جانم آگه نبود

دانی که چرا گزیده‌ام رنج سفر

تا ماتم شیر پیش روبه نبود

رباعی شمارۀ ۸۳

در دل همه شرک روی بر خاک چه سود؟

زهری که به جان رسید تریاک چه سود؟

خود را به میان خلق زاهد کردن

با نفس پلید جامهٔ پاک چه سود؟

رباعی شمارۀ ۸۴

سهمی که مرا دلبر خباز دهد

نه از سر کیمخ کز سر ناز دهد

در چنگ غمش بمانده‌ام همچو خمیر

ترسم که بدست آتشم باز ذهذ

رباعی شمارۀ ۸۵

مه بر رخ تو گزیدنم دل ندهد

وز تو صنما بریدنم دل ندهد

تا از لب نوش تو چشیدم شکری

از هیچ شکر چشیدنم دل ندهد

رباعی شمارۀ ۸۶

زیبا بت کفشگر جو کفش آراید

هر لحظه لب لعل بر آن می‌ساید

کفشی که ز لعل و شکرش آراید

تاج سر خورشید فلک را شاید

رباعی شمارۀ ۸۷

اشکم ز دو دیده متصل می‌آید

از بهر تو ای مهرگسل می‌آید

زنهار بدار حرمت اشک مرا

کین قافله از کعبهٔ دل می‌آید

رباعی شمارۀ ۸۸

چشمم چو به چشم خویش چشم تو بدید

بی چشم تو خواب چشم از چشم رمید

ای چشم هم چشم به چشمت روشن

چون چشم تو چشم من دگر چشم ندید

رباعی شمارۀ ۸۹

خطت چو بنفشه از گل آورد پدید

آورد خطی که بر سر ماه کشید

پیوسته ز شب صبح دمیدی اکنون

آشوب دل مرا شب از صبح دمید

رباعی شمارۀ ۹۰

بس غصه که از چشمهٔ نوش تو رسید

تا دست من امروز به دوش تو رسید

در گوش تو دانه‌های دٌر می‌بینم

آب چشمم مگر به گوش تو رسید

رباعی شمارۀ ۹۱

هرگه که دلم فرصت آن دم جوید

کز صد غک دل با تو یکی برگوید

نامحرم و ناجنس در آن دم گوئی

از چرخ ببارد از زمین بروید

رباعی شمارۀ ۹۲

جانا تو ز دیده اشک بیهوده مبار

دلتنگی من بس است دل تنگ مدار

تو معشوقی گریستن کار تو نیست

کار من بیچاره به من باز گذار

رباعی شمارۀ ۹۳

گر بت رخ توست بت‌پرستی خوش‌تر

ور باده ز جام توست مستی خوش‌تر

در هستی عشق تو از آن نیست شوم

کین نیستی از هزار هستی خوشتر

رباعی شمارۀ ۹۴

ای لعل تو تا لانهٔ بستان بهار

با دام توام ز آب رزان داده خمار

در حسرت شفتالویت ای سیب زنخ

رنگم چو به است و اشک چون دانه انار

رباعی شمارۀ ۹۵

از من صنما قرار مستان آخر

مشکن به جفا و جور پیمان آخر

گر نامهٔ من همی نیرزد به جواب

این .... و برخوان آخر

رباعی شمارۀ ۹۶

نسرین تو زد پریر بر من آذر

دی باز ز سنبلت مرا داد خبر

امروز در آبم از تو چون نیلوفر

فردا ز گل تو خاک ریزم بر سر

رباعی شمارۀ ۹۷

آهیخت پریر لاله ز آتش خنجر

دی نیلوفر فکند بر آب سپر

ای باد زره بر سمن امروز بدر

و ای خاک ز غنچه ساز فردامغفر

رباعی شمارۀ ۹۸

زد لاله پریر در نشابور آذر

دی بر زد از آب ... نیلوفر سر

امروز چو شد باد هوا گل‌پرور

فردا همه خاک بلخ گرد عبهر

رباعی شمارۀ ۹۹

چندان بکنم تو را من ای طرفه پسر

خدمت که مگر رحم کنی بر چاکر

هرگز نکنم برون من ای جان جهان

پای از خط بندگی و از عهد تو سر

رباعی شمارۀ ۱۰۰

اشتربانا چو عزم کردی به سفر

مگذار مرا خسته و ز اینجا مگذر

گر اشتر با تو از پی بارگشی‌ست

من بارکش عم مرا نیز ببر

رباعی شمارۀ ۱۰۱

باید سه هزار سال کز چشمه‌ خور

یا کان گهر گردد یا معدن زر

شاها تو به یک سخن کنار و دهنم

هم معدن زر کردی و هم کان گهر

رباعی شمارۀ ۱۰۲

ای پور خطیبب گنجه پندی بپذیر

بر تخت طرب نشین به کف ساغر گیر

از طاعت و معصیت خدا مستغنیست

باری تو مراد خو ز عالم برگیر

رباعی شمارۀ ۱۰۳

با لاله رخان باغ سرو از سر ناز

می‌کرد ز شرح قد خود قصه دراز

از باد صبا چو وصف قدت بشنید

ز آوازهٔ قامت تو آمد به نماز

رباعی شمارۀ ۱۰۴

از بس که کند زلف تو با روی تو ناز

بیم است که از رشک کنم کفر آغاز

من بندهٔ بادی شوم ای شمع طراز

کو زلف تو را ز روی بر دارد باز

رباعی شمارۀ ۱۰۵

دلدار کله‌دوز من از روی هوس

می‌دوخت کلاهی ز نسیج و اطلس

بر هر ترکی هزار زه می‌گفتم

با آنکه چهار تَرَک را یک بس

رباعی شمارۀ ۱۰۶

در یافتم آخر ز قضاش را به شبش

صد بوسه زدم بر لب همچون رطبش

او خواست که دشنام دهد حالی من

دشنام به بوسه در شکستم به لبش

رباعی شمارۀ ۱۰۷

در رهگذری فتاده دیدم مستش

در پاش فتادم و گرفتم دستش

امروز از آن هیچ نمی‌آید یاد

یعنی خبرم نیست ولیکن هستش

رباعی شمارۀ ۱۰۸

من تازه‌گلی که نباشد خارش

یا بلبل خوش‌گو که بود غمخوارش

بازی که سر دست شهان جاش بود

در دام تو افتاد نکو می‌دارش

رباعی شمارۀ ۱۰۹

آن دیده که دیدن تو بودی کارش

از گریه تباه می‌شود مگذارش

وان دل که بتو بود همه بازارش

در حلقهٔ زلف توست نیکو دارش

رباعی شمارۀ ۱۱۰

در ره چو بداشتم به سوگندانش

از شرم عرق کرد زخ خندانش

پس بر رخ زرد من بخندید به لطف

عکس رخ من فتاد بر دندانش

رباعی شمارۀ ۱۱۱

ترکم چو کمان کشید کردم نگهش

دیدم مه و عقربی به زیر کلهش

مه بود رخش عقرب زلف سیهش

وز عقرب در قوس همی رفت مهش

رباعی شمارۀ ۱۱۲

ای عقرب زلفت زده برجانم نیش

تیر قد تو مرا برآورده ز کیش

شد خط تو توقیع سلاطین ز آن روی

سرخ است و توکلت علی الله معنیش

رباعی شمارۀ ۱۱۳

در دبستان دوش از غم و شیون خویش

می‌گشتم و می‌گریستم بر تن خویش

آمد گل سرخ و چاک زد دامن خویش

و آلود اشکم همه پیراهن خویش

رباعی شمارۀ ۱۱۴

من مهستی‌ام بر همه خوبان شده طاق

مشهور به حسن در خراسان و عراق

ای پور خطیب گنجه از بهر خدا

مگذار چنین بسوزم از درد فراق

رباعی شمارۀ ۱۱۵

تا کی ز غم تو رخ به خون شوید دل

و آزرم وصال تو به جان جوید دل

رحم آر کز آسمان نمی‌بارد جان

بخشای که از زمین نمی‌روید دل

رباعی شمارۀ ۱۱۶

ای رنج غم تو برده و خوردهٔ دل

اندیشهٔ تو به ناز پروردهٔ دل

یاد لب تو نقش نهان‌خانهٔ جان

نور رخ تو شمع سراپردهٔ دل

رباعی شمارۀ ۱۱۷

زین سان که فتاد هجر در راه ای دل

ترسم که نبری جان ز غمش آه ای دل

باری چو نه‌ای غائب از آن ماه ای دل

عذر من مستمند می‌خواه ای دل

رباعی شمارۀ ۱۱۸

ای آروزی روان وای داروی دل

با گونهٔ تو گونهٔ گل شد باطل

نقش صنم چین به بر توست خجل

بُتگر نکند پیکر نقشت …

رباعی شمارۀ ۱۱۹

ای فتنهٔ خاص ای بلای دل عام

خورشید فلک روی تو را گشته غلام

در بلخ اگر برآئی ای مه بر بام

در چاه رفو کند قصب کور به شام

رباعی شمارۀ ۱۲۰

برخیز و بیا که هجره پرداخته‌ام

وز بهر تو پردهٔ خوش انداخته‌ام

با من به شرابی و کبابی در ساز

کین هر دو ز دیده و ز دل ساخته‌ام

رباعی شمارۀ ۱۲۱

هر جوی که از چهره به ناخن کندم

از دیده کنون آب درو می‌بندم

بی‌آبی روی بود ار یک چندم

آب از مژه بر روی آن می‌بندم

رباعی شمارۀ ۱۲۲

من عهد تو سخت سست می‌دانستم

بشکستن آن درست می‌دانستم

ای دشمنی‌ای دوست که با من ز جفا

آخر کردی نخست می‌دانستم

رباعی شمارۀ ۱۲۳

لعل تو مزیدن آرزو می‌کُنَدَم

می با تو کشیدن آرزو می‌کندم

در مستی و مخموری و در هشیاری

چنگ تو شنیدن آرزو می‌کندم

رباعی شمارۀ ۱۲۴

رفت آن که سری پر از خمارش دارم

چون جان دارم گهی که خوارش دارم

بر آمدنش چنان امیدم یارست

گوئی که هنوز در کنارش دارم

رباعی شمارۀ ۱۲۵

هر ناله که بر سر شتر می‌کردم

در پای شتر نثار دُر می‌کردم

هر چاه که کاروان تهی کرد ز آب

من باز به آب دیده پر می‌کردم

رباعی شمارۀ ۱۲۶

ای فاختهٔ مهر چون به تو درنگرم

زیبائی طاوس به بازی شمرم

با خندهٔ کبک چون در آئی ز درم

دل همچو کبوتری بپرّد ز برم

رباعی شمارۀ ۱۲۷

دل کو که به نامه شرح غم آغازم

یا جان ز درد با سخن پردازم

از بی‌دلی و بی‌خبری کاغذ و کلک

می‌گیرم و می‌گریم و می‌اندازم

رباعی شمارۀ ۱۲۸

قصاب منی و در غمت می‌جوشم

تا کارد به استخوان رسد می‌کوشم

رسمی‌ست تو را که چون کشی بفروشی

از بهر خدا اگر کشی مفروشم

رباعی شمارۀ ۱۲۹

در کوی خرابات یکی درویشم

ز آن خم زکات بیاور پیشم

صوفی بچه‌ام ولی نه کافرکیشم

مولای کسی نیم غلام خویشم

رباعی شمارۀ ۱۳۰

چون مرغ ضعیف بی پر و بی بالم

افتاده به دام و کس نداند حالم

دردی به دلم سخت پدیدار آمد

امروز من خسته از آن می‌نالم

رباعی شمارۀ ۱۳۱

با ابر همیشه در عتابش بینم

جویندهٔ نور آفتابش بینم

گر مردمک دیدهٔ من نیست چرا

هرگه که طلب کنم در آبش بینم

رباعی شمارۀ ۱۳۲

هر شب ز غمت تازه عذابی بینم

در دیده به جای خواب آبی بینم

و آنگه که چو نرگس تو خوابم ببرد

آشفته‌تر از زلف تو خوابی بینم

رباعی شمارۀ ۱۳۳

تا ظن نبری کز پی جان می‌گریم

زین سان که پیداو نهان می‌گریم

از آب لطیف‌تر نمودی خود را

در چشم مت آمدی از آن می‌گریم

رباعی شمارۀ ۱۳۴

نه مرد سجاده‌ایم و نه مرد کَلیم

ما مرد می‌ایم در خرابات مقیم

قاضی نخورد می که از آن دارد بیم

دُردی خرابات به از مال یتیم

رباعی شمارۀ ۱۳۵

ما بندگی آن رخ زیبات کنیم

و آزادگی طرهٔ رعنایت کنیم

شطرنج غمت مدام چون ما بازیم

باید که دلت نرنجد ار مات کنیم

رباعی شمارۀ ۱۳۶

زرد است ز عشق خاکبیزی رویم

وین نادره به هر کسی چون گویم

این طرفه که خاکبیز زر جوید و من

…در کف و … را می‌جویم

رباعی شمارۀ ۱۳۷

زلفین تو سی زنگی و هر سی مستان

سی مستان‌اند خفته در سیمستان

عاج است بناگوش تو یا سیم است آن

ز آن سیمستان بوسه کنم از سی مَسِتان

رباعی شمارۀ ۱۳۸

چشم و دهن آن صنم لاله رخان

از پسته و بادام گرفتست نشان

از بس تنگی که دارد آن چشم و دهان

نه خنده در این گنجد و نه گریه در آن

رباعی شمارۀ ۱۳۹

از ضعف تن آنچنان توانم رفتن

کز دیدهٔ خود نهان توانم رفتن

بگداخته‌ام چنان که گر آه زنم

با ناله بر آسمان توانم رفتن

رباعی شمارۀ ۱۴۰

قلّش و قلندری و عاشق بودن

در مجمع رندان موافق بودن

انگشت‌نمای خلق و خالق بودن

به زانکه به خرقهٔ منافق بودن

رباعی شمارۀ ۱۴۱

دی خوش پسری دیدم اندر زوزن

گر لاف زنی ز خوبرویان زو زن

او بر دل من رحم نکرد و زن کرد

خود داد منش ستاند زو زن

رباعی شمارۀ ۱۴۲

بر هر دو طرف مزن تو بر یک سوزن

و آن زلف شکسته را ز رخ یک سو زن

گر آتش عشق تو وزد یک سوزن

یک سو همه مرد سوزد و یک سو زن

رباعی شمارۀ ۱۴۳

دوش از غم هجرت ای بت عهدشکن

چون دوست همی گریست بر من دشمن

از بس که من از عشق تو می‌نالیدم

تا روز همی سوخت دل شمع به من

رباعی شمارۀ ۱۴۵

ای یاد تو تسبیح زبان و لب من

اندیشهٔ تو مونس روز و شب من

ای دوست مکن ستم که کاری بکند

دودِ دل و آهِ سحر و یا ربِ من

رباعی شمارۀ ۱۴۴

کو آه همه زنهار و عهدت با من

در بستن و عهد آن همه جهدت با من

ناکرده جنایتی بگو از چه سبب

شد زهر سخن‌های چو شهدت با من

رباعی شمارۀ ۱۴۶

از مهر خود و کین تو در تابم من

در چشم تو گوئی به میان آبم من

یا من گنهی کردم و در خشمی تو

یا تو دگری داری و در خوابم من

رباعی شمارۀ ۱۴۷

در دام غم تو بسته‌ای هست چو من

وز جور تو دل شکسته‌ای هست چو من

بر خاستگان عشق تو بسیارند

در عهد وفا نشسته‌ای هست چو من

رباعی شمارۀ ۱۴۹

ای بی‌خبر از غایت دلداری من

فارغ ز دل ستمکش و زاری من

خه خه ز شب کوته و شب خفتن تو

وه وه ز شب دراز و بیداری من

رباعی شمارۀ ۱۴۸

گر خون تو ای بوده پسندیدهٔ من

شد ریخته از اختر شوریدهٔ من

خون من مستمند شیدا به قصاص

تا دیدن تو بریخت از دیدهٔ من

رباعی شمارۀ ۱۵۰

افتاده ز محنت من آوازه برون

ای خانه مهر تو ز دروازه برون

ز اندازه برون است ز جور تو غم

فریاد ازین غم ز اندازه برون

رباعی شمارۀ ۱۵۱

ما را سر ناز دلبران نیست کنون

آن رفت و گذشت و دل بر آن نیست کنون

آن حسن و طراوت که دل و دلبر داشت

دل نیست بر آن و دلبر آن نیست کنون

رباعی شمارۀ ۱۵۲

ای زلف تو حلقه حلقه و چین بر چین

طغرای خط تو برزده چین بر چین

حور از بر تو گریخت پرچین بر چین

زیور همه بر تو ریخت پرچین بر چین

رباعی شمارۀ ۱۵۳

عشق است که شیر نر زبون آید از او

بحری است که طرفه‌ها برون آید از او

گه دوستیی کند که روح افزاید

گه دشمنیی که بوی خون آید از او

رباعی شمارۀ ۱۵۴

آب ارچه نمی‌رود به جویم با تو

جز در ره مردمی نپریم با تو

گفتی که چه کرده‌ام نگوئی با من

آن چیست نکرده‌ای چه گویم با تو

رباعی شمارۀ ۱۵۵

ابریست که خون دیده بارد غم تو

زهریست که تریاک ندارد غم تو

در هر نفسی هزار محنت زده را

بی دل کند و ز جان بر آرد غم تو

رباعی شمارۀ ۱۵۶

ابریست که قطره نم فشاند غم تو

در بوالعجبی هم به تو ماند غم تو

هر چند بر آتشم نشاند غم تو

غمناک شوم گرم نماند غم تو

رباعی شمارۀ ۱۵۷

دل در ازل آمد آشیان غم تو

جان تا به ابد بود مکان غم تو

من جان و دل خویش از آن دارم دوست

کین داغ تو دارد آن نشان غم تو

رباعی شمارۀ ۱۵۸

مؤذن پسری تازه‌تر از لالهٔ مرو

رنگ رخش آب برده از خون تذرو

آوازهٔ قامت خوشش چون برخاست

در خال بباغ در نماز آمد سرو

رباعی شمارۀ ۱۵۹

چون نیست پدید در غمم بیرون شو

ای دیده تو خون گری و ای دل خون شو

ای دل تو نوآموز نه‌ای در غم عشق

حاجت نبود مرا که گویم چون شو

رباعی شمارۀ ۱۶۰

ای روی تو از تازه گل بربر به

وز چین و خطا و خلج و بربر به

صد بندهٔ بربری تو را بنده شد

بربر بر بنده نه که بربر بر به

رباعی شمارۀ ۱۶۱

معشوقه لطیف و چست و بازاری به

عاشق همه با ناله و با زاری به

گفتا که دلت ببرده‌ام باز ببر

گفتم که تو برده‌ای تو باز آری به

رباعی شمارۀ ۱۶۲

ای دست تو دست من به دستان بسته

با زلف تو عهد بت‌پرستان بسته

وای نرگس مست تو به هنگام صبوح

هشیاران را به جای مستان بسته

رباعی شمارۀ ۱۶۳

اندر دل من ای بت عیار بچه

مرغ غم تو نهاده بسیار بچه

این پیچش و شورش دل از زلف تو زاد

از مار چه زاید به جز از مار بچه

رباعی شمارۀ ۱۶۴

ای روی تو ماه را شکست آورده

و ای قد تو سرو را به پست آورده

دانم به سر کار تو در خواهد شد

این جان به خون دل به دست آورده

رباعی شمارۀ ۱۶۵

می خورد به پاییز درخت از ژاله

شد مست و شکوفه می‌کند یک ساله

از بهر شکوفه کردنش بین که چمن

… هزار طشت لعل از لاله

رباعی شمارۀ ۱۶۶

…

…

…

…

رباعی شمارۀ ۱۶۷

دلدار به من گفت که می بر کف نه

داد دل خود ز آب انگور بده

گفتم که به نقل ناز به یا شفتالو

سیب زنخش گفت که شفتالو

رباعی شمارۀ ۱۶۸

تو مونس غم شبان تاریک نه‌ای

یا چون تن من چو موی باریک نه‌ای

عاشق نه می .و به عشق نزدیک نه‌ای

تو قیمت عاشقان چه دانی که نه‌ای

رباعی شمارۀ ۱۶۹

زلف و رخ خود به هم برابر کردی

امروز خرابات منور کردی

شاد آمدی ای خسرو خوبان جهان

ای آنکه شرف بر خور خاور کردی

رباعی شمارۀ ۱۷۰

ای رشته چو قصد لعل کانی کردی

با مرکب بار هم‌عنانی کردی

در سوزن او عمر تو کوتاه چراست

نه غسل به آب زندگانی کردی؟

رباعی شمارۀ ۱۷۱

خندان بدو رخ گل بدیع آوردی

واندر که دی فصل ربیع آوردی

چون دانستی که دل به گل می‌‌ندهم

رفتی و بنفشه را شفیع آوردی

رباعی شمارۀ ۱۷۲

هر گه که تو نعل اسب دیگران بندی

داغی دگرم بر دل حیران بندی

قربان شومت پیش چو بر …

وز کیش بر آیم چو تو قربان بندی

رباعی شمارۀ ۱۷۳

مر موی تو را جه بودی بی آزاری

برخاستن از سر چو تو دلداری

من بنده اگر موی شوم در غم تو

هرگز ز سر تو نخیزم باری

رباعی شمارۀ ۱۷۴

چون اسب به میدان ضرب می‌نازی

از طبع لطیف سحرها می‌سازی

فرزین و شه و پیاده فیل و رخ و اسب

خوب و سره و طرفه و نوش می‌بازی

رباعی شمارۀ ۱۷۵

مضراب ز لف و نی ز قامت سازی

در شهر تو را رسد کبوتربازی

دل‌ها چو کبوترند در سینه تپان

تا تو نیِ وصل در کدام اندازی

رباعی شمارۀ ۱۷۶

گر زانکه چو خاک ره ستم‌کش باشی

چون باد همیشه در کشاکش باشی

زنهار ز دست ناکسان آب حیات

بر لب مچکان گرچه در آتش باشی

رباعی شمارۀ ۱۷۷

در سنگ اگر شوی چو نار ای ساقی

هم آب اجل کند گذاری ای ساقی

خاک است جهان صورت برآرای مطرب

باد است نفس باده بیار ای ساقی

رباعی شمارۀ ۱۷۸

گر من به مثل هزار جان داشتمی

در پیش تو جمله بر میان داشتمی

گفتی دل هجر هیچ داری گفتم

گر داشتمی دل دل آن داشتمی

رباعی شمارۀ ۱۷۹

از دیده اگر نه خون روان داشتمی

رازت ز دل خسته نهان داشتمی

ور زانکه نبودی دم سرد و رخ زرد

رازت نه ز دل نهان ز جان داشتمی

رباعی شمارۀ ۱۸۰

ای تُنگ شکر چون دهن تنگت نی

رخسارهٔ گل چون رخ گلرنگت نی

از تیر مژه این دل صد پارهٔ من

میدوز و ز پاره دوختن ننگت نی

رباعی شمارۀ ۱۸۱

بس خون که بدان دو چشم خونخواره کنی

بس دل که بدان دو زلف آواره کنی

ایزد به دل تو رحمتی در فکناد

تا چارهٔ عاشقان بیچاره کنی

رباعی شمارۀ ۱۸۲

در وقت بهار جز لب جوی مجوی

جز وصف رخ یار سمن‌روی مگوی

جز بادهٔ گلرنگ به شبگیر مگیر

جز زلف بتان عنبرین بوی مبوی

رباعی شمارۀ ۱۸۳

جسمی دارم دلی خراب اندر وی

جانی دارم هزار تاب اندر وی

وز آرزوی تو دارم شب و روز

چشمی و هزار چشمه اندر وی

رباعی شمارۀ ۱۸۴

تا کی به هوای دل چنین خوار شوی

در دست ستمگری گرفتار شوی

انگه دانی که دل چه کردست به تو

کز غفلت خواب عشق بیدار شوی

رباعی شمارۀ ۱۸۵

در دل نگذارمت که افگار شوی

در دیده ندارمت که بس خوار شوی

در جان کنمت جای نه در دیده و دل

تا با نفس باز پسین یار شوی

رباعی شمارۀ ۱۸۶

چون بند ز نامهٔ تو بگشاد رهی

بر دستخط تو بوسه‌ها داد همی

شد شاد به وعدهٔ تو دلشاد رهی

دیدار تو را دو چشم بنهاد رهی

رباعی شمارۀ ۱۸۷

شفتالوی آبدارت ای سرو سهی

آمد ز ره بوسه به دندان رهی

سیب زنخت در دل من نار افکند

زین سوخته ناید پس از این بوی همی

رباعی شمارۀ ۱۸۸

هر گه که به زلف عنبر تر سایی

بیم‌ست کزو تازه شود ترسایی

تو پای ز همت چرخ برتر سایی

چون است که نزد بنده با ترس آیی

رباعی شمارۀ ۱۸۹

ای بت به سر مسیح اگر ترسایی

خواهم که به نزد ما تو بی‌ترس آیی

گه چشم ترم به آستین خشک کنی

گه بر لب خشک من لب تر سایی

رباعی شمارۀ ۱۹۰

هان تا به خرابات حجازی نائی

تا کار قلندری نسازی نائی

کینجا ره مردان سراندازان است

جانبازانند تا ببازی نائی

رباعی شمارۀ ۱۹۱

با روی چو نوبهار و با خوی دئی

با ما چو خمار و با دگر کس چو میی

بخت بد ما همی کند سست پیی

ور نه تو چنین سخت گمان نیز نه‌ای

پایان//گنجور