احکام امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

مبارزه با مفاسد اجتماعی

توقیف و از بین بردن وسائل فساد

بیدار کردن برای نماز

معاشرت با اهل منکر

س 1454

اشاره

- حدود و مراتب امر بمعروف و نهی از منکر را بیان فرمایید؟

ج

- امر بمعروف و نهی از منکر از فرائض مهمّه‌ای است که سایر فرائض به آن اقامه و احکام خدا به آن اجرا می‌شود و حدود و ابعاد آن بسیار گسترده است و ظرافت و لطافتهائی را که باید در آن به کار گرفته شود باید ملاحظه نمود تا طوری ادا شود که مؤثر و جالب و مقبول ذوقهای سلیم باشد و اسباب تنفّر دیگران از دین فراهم نشود و دین بصورت یک نهاد خشن معرفی نشود و آمر بمعروف و ناهی از منکر مورد بغض مردم قرار نگیرند کارهایشان مهما امکن بصورت خیرخواهانه و لیّن باشد و مراتب را رعایت نمایند و مخصوصاً درجات احکام را بشناسند و رعایت کنند و عکس العمل در برابر همه معاصی نباید در یک حدّ باشد خلاصه دقایق و لطایف بسیار برای اعمال آن لازم است و مهمتر از همه این است که افرادی که امر بمعروف می‌نمایند خودشان تربیت دینی صحیح داشته باشند و با عمل امر بمعروف نمایند و مطالب دیگر که اجمالی از آن را در رساله امر بمعروف و نهی از منکر حقیر که شاید متجاوز از چهل سال پیش نگاشته شده مراجعه نمائید.
موفق باشید.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 80

س 1455

اشاره

- در چه صورت می‌توان در باب نهی از منکر از برخورد فیزیکی استفاده نمود؟

ج

- در هرکجا که موجب ورود جراحتی باشد باید با اجازه مجتهد جامع الشرایط باشد. والله العالم

س 1456

اشاره

- جوانی بسیجی هستم، تقاضا داشتم توضیح دهید ک، ه وظیفه ما در برابر افرادی که از محرمات استفاده می‌کنند مانند مشروبات الکی و با حالت مست و یا حالتی دیگر در خیابانها و جامعه حاضر می‌شوند و همچنین با دختران و زنان مردم برخورد ناشایست و دور از شئونات اسلامی دارند چیست؟
و همچنین آیا می‌توانیم با دختران و پسرانی که با لباسهای مبتذل و بسیار زننده که باعث تحرک شهوت انسان می‌شود چگونه باید برخورد کرد؟ آیا می‌توان در مواردی که در بالا ذکر شده با آنها برخورد فیزیکی داشت؟ در برابر بعضی از آنها به زور متوسل شد؟ البته این نکته یادآور می‌شوم که دیده شده که افراد مسئول مانند نیروی انتظامی بسیار در این مورد قصد کرده‌اند و به وظیفه خود عمل نمی‌کنند.

ج

- در تمام موارد مذکور وظیفه هر مسلمانی امر به معروف و نهی از منکر با رعایت شرائط و حدود آن است، اگر احتمال تأثیر در گفتن می‌دهد بگوئید چنانچه بدانید تذکّر شما مفید نیست واجب نیست تذکر دهید و نسبت به زد و خورد با این افراد فعلًا مصلحت آن است که این امر را به عهده مسئولین مربوطه قرار دهید بلی اگر ببینید که نسبت به نوامیس مسلمین هتک حرمت می‌شود با تذکّر شما یا دیگران رفع مزاحمت نمی‌شود و راه منع منحصر به ضرب زدن به مقدار لازم، و نه بیشتر برای دفع آنها جایز است. والله العالم

س 1457

اشاره

- با کسانی که به نماز اهمیّت نمی‌دهند چگونه برخورد کنیم؟

ج

- باید آنها را امر بمعروف نمود و آنها را از زشتی ترک نماز و اهمیّت این فریضه بزرگ الهی آگاه نمود.

س 1458

اشاره

- چگونه امر به معروف و نهی از منکر کنیم که در دل فرد اثر کند و به 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 81
امر ما عمل کند؟

ج

- اگر خود آمر به معروف و ناهی از منکر عامل به معروف و تارک منکر باشد ان شاء اللَّه حرف او اثر میکند در حدیث دارد که مردم را با غیر زبان دعوت به کارهای خوب و ترک کارهای زشت کنید یعنی با عمل و روش و رفتار خوب دعوت کنید.

س 1459

اشاره

- اگر شخصی در ماشینی یا منزلی قرار گرفته که نوار غنا گذاشته‌اند و شخص بداند نهی از منکر سودی ندارد تکلیف شخص چیست؟

ج

- در مورد سؤال که میداند نهی از منکر سودی ندارد نهی از منکر واجب نیست ولی در صورت عدم عسر و حرج باید ماشین و محل را ترک کند.

س 1460

اشاره

- اگر کسی مساله‌ای را که می‌داند کتمان کند مشمول آیه شریفه ان الذین یکتمون ما أنزلنا من البینات و الهدی من بعد ما بیناه للناس فی الکتاب اولئک یلعنهم اللَّه و یلعنهم اللاعنون هست یا نه؟

ج

- کتمان ما انزل اللَّه تعالی از عقائد و احکام بدون عذر شرعی جایز نیست و کتمان کنند مشمول این آیه کریمه است.

س 1461

اشاره

- این جانب مدتی است که با یک مسأله شرعی روبرو شده‌ام و آن اینکه در این روستا جوانی است 18 ساله که به عمل زشت لواط عادت نموده جوانان این روستا را منحرف نموده با توجه به اینکه جو طایفه‌ای در این روستا برقرار است نمی‌شود نامبرده را به حاکم شرع معرفی نمود (چون اگر اسمی از فاعلین آورده شود جنگ و نزاع طایفه‌ای پیش می‌آید) آیا اگر کسی این شخص فاسق را که باعث انحراف جوانان معصوم میشود به هلاکت برساند آیا در پیشگاه خداوند سبحان مسئول خواهد بود یا خیر؟

ج

- کشتن او بدون اثبات در نزد حاکم شرعی مجتهد جامع الشرائط جایز نیست و اگر بطور غیر علنی می‌توانید موضوع را در نزد حاکم شرع ثابت نمائید تا حکم شرع لازم را بدهد واو را نهی از منکر کنید تا از این عمل شنیع که مفاسد آن از جهات متعدّد بسیار است دست بردارد.

س 1462

اشاره

- وظیفه مردم را در قبال بد حجابی و مفاسدی که در جامعه موجود
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 82
است چگونه می‌بینید؟

ج

- وظیفه مردم نهی از منکر است با رعایت آداب و شرایط و مراتب آن و تفصیل را در توضیح المسائل ملاحظه نمائید.

س 1463

اشاره

- اگر کسی ببیند دزد وارد خانه همسایه شده و اگر فریاد بزند و یا اینکه همسایه‌ها را مطلع کند دزد فرار خواهد کرد مستدعی است بیان فرمائید در اینگونه موارد حفظ مال مؤمن واجب است یا خیر؟

ج

- در مورد سؤال از باب نهی از منکر مانع شدن از دزدی لازم است.
و اللَّه العالم

مبارزه با مفاسد اجتماعی

س 1464

اشاره

- آیا در برابر خلافهایی که در جامعه دیده می‌شود و توسط برادران بسیج جلوگیری بعمل می‌آید، تنبیه لازم است، در چه مواردی و تا چه حد؟

ج

- باید ضوابط امر به معروف و نهی از منکر رعایت شود.

س 1465

اشاره

- آیا گشت و رفت و آمد در اماکن عمومی به عنوان مبارزه و برخورد با مفاسد و بدحجابی جایز است یا نه؟ حدود آن را بیان بفرمائید.

ج

- شرائط و برنامه امر به معروف و نهی از منکر و مراتب آن در فقه بیان شده و اختصار آن را می‌توانید در نوشته‌ای که از حقیر به نام «راه اصلاح یا امر به معروف و نهی» از منکر طبع شده ملاحظه نمایید و رفتن به مراکز و اماکن عمومی مثل بازار و خیابان که معرض وقوع بعض منکرات باشد برای انجام این وظیفه جایز است و با علم به آن لازم است و حکومت اسلامی برای صیانت از اخلاق جامعه و جلوگیری از مفاسد هم می‌تواند بلکه وظیفه دارد که افرادی را برای منع از منکرات به گشت‌وگذار در این اماکن معین نماید اما جهت نهی از منکراتی که ظاهر نیست به صرف احتمال وقوع آن فحص و کاوش و تفتیش جایز نیست. و اللَّه العالم

س 1466

اشاره

- در خصوص فریضتین امر به معروف و نهی از منکر دیده شده برادران جهت تذکر به محل تجمع بد حجابها و گروههای رپ در پارکها و
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 83
مجتمع‌های تجاری می‌روند با علم به اینکه در این مکانها افراد بدحجاب و رپ حضور دارند آیا این کار جایز است یا نه؟

ج

- رفتن به آن محلها جهت نهی از منکر اشکال ندارد بلکه لازم است.
و اللَّه العالم 

جامع الاحکام ؛ ج‌2 ؛ ص83

س 1467

اشاره

- مکانهایی که توسط شهرداری ساخته می‌شود و موجب فساد بیش از حد می‌شود بطوری که با تذکرات مکرر مردم شهرداری در احیا و بهبود آن اهتمام فراوان دارد مثل پیست دوچرخه سواری که دیده شده دختران و پسران مختلط در آنجا بازی می‌کنند و مفسده‌های عدیده‌ای دارد از سوی هیچ مقامی اقدامی نمی‌شود در صورتی که هیچ راهی جهت جلوگیری از این منکر علنی نباشد آیا از بین بردن آن جایز است یا خیر؟

ج

- در اینگونه امور باید به مسئولین مربوطه مراجعه نمایید تا از طریق آنها اقدام شود و یا به علمای اعلام مسموع الکلام منطقه دامت برکاتهم مراجعه شود که پس از رسیدگی تذکر لازم را بدهند.

س 1468

اشاره

- بعضی از اساتید حوزه به طلاب جوان اجازه نمی‌دهند به طور دسته جمعی در فریضه امر به معروف و نهی از منکر شرکت کنند آیا امر استاد مقدم است؟

ج

- امر به معروف و نهی از منکر در مواردی که شرایط آن موجود باشد محتاج به اجازه نیست بلی اگر مجتهد از مورد خاصی نهی نماید اطاعت او لازم است.
و اللَّه العالم

س 1469

اشاره

- اگر نیروهای انتظامی در برخورد با مفاسد اجتماعی جدیت نشان ندهند آیا وظیفه مردم در امر به معروف و نهی از منکر چیست؟

ج

- امر به معروف و نهی از منکر دو واجب شرعی است و بر همه واجب است چه نیروی انتظامی برخورد با مفاسد به نحو جدی داشته باشند یا نه البته با رعایت شرائط و ضوابط شرعی.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 84

س 1470

اشاره

- متأسفانه مدتی است که در جامعه ما رایج شده است که خانمها موهای خود را از زیر روسری یا چادر خود بیرون می‌گذارند شما چه پیشنهادی برای ما جوانان برای جلوگیری از انحراف ما دارید؟ وظیفه ما در این موارد چیست؟ (با توجه به اینکه امر به معروف و نهی از منکر نیز مشکل است).

ج

- در هر موردی که احتمال تأثیر بدهید امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید و از ملامت ملامت کنندگان در راه خدا نترسید و پیشنهاد ما همان دستورات ائمه هدی علیهم السلام است که تأمل در عظمت معصیت خدای حاضر و ناظر و عظمت و عزت طاعت خدا و بهره‌های عظیم آن بنمائید و تا می‌توانید خود را در مظان برخورد با این صحنه‌ها قرار ندهید و تکیه‌گاه معنوی خود را با عمل به واجبات و ترک محرمات قوی کنید و تا می‌توانید از تشریفات متداوله عصر حاضر در امر ازدواج بکاهید در اوّلین ازمنه امکان ازدواج نمائید انشاء اللَّه موفق باشید.
و اللَّه العالم.

س 1471

اشاره

- همانطور که مستحضرید، یکی از سنتهای ملّی ملت ایران برپائی عید نوروز است، که پیرایه‌هائی نیز برای آن قرار داده شده، که از جمله مراسم چهارشنبه سوری و سیزده بدر است، که در طول سالهای اخیر برپائی این برنامه‌ها علاوه بر بجا گذاشتن تلفات و خسارات جانی و مالی، موجب هتک حرمت مسائل شرعی شده و در روز سیزده بدر در صحراها و بیابانها برخی علاوه بر اختلاط محرم و نامحرم به رقص و پایکوبی و انجام برخی محرمات دیگر می‌پردازند، از آنجائی که متأسفانه روز به روز این گونه سنتها در حال رواج است، خواهشمند است نظر مبارک را در مورد این عید و پیرایه‌های آن بیان فرمائید، تا متدیّنین وظیفه خود را در قبال آن بدانند.

ج

- رقص و اختلاط محرم و نامحرم در هر روز و هرجا حرام است خواه در عید نوروز باشد یا سیزده و یا غیر اینها و همچنین هر عملی که موجب هتک حرمت اسلام باشد و همچنین آتش بازی در چهارشنبه سوری و یا هر وقت دیگر و شخص 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 85
مسلمان باید اسلام را بر همه شئون و مراسم مقدّم بدارد و آنچه که ایرانیان قبل از اسلام مذکوره بنام مراسم ملّی و غیره انجام میداده‌اند محکوم اسلام است و اسلام بر آن خط بطلان کشیده و کسی که مجدّداً بخواهد تحت هر نامی و عنوانی آن را احیاء کند بر خلاف وظیفه اسلامی خود عمل کرده است. و اللَّه العالم.

س 1472

اشاره

- برخی معتقدند گناهانی مانند بدحجابی در انظار مردم یا پخش نوارهای مبتذل در ماشین‌ها یا مغازه‌ها یا برپائی مجالس له و لعب و عروسی که شئون اسلامی در آنها رعایت نمی‌شود علاوة بر حرمت این اعمال، آنها از باب اشاعه فساد یا اعانت بر اثم نیز گناه محسوب شده و در حقیقت با یک عمل چند گناه انجام داده می‌شود که چه بسا گناه اشاعه فساد بزرگتر باشد. خواهشمند است ارائه طریق فرمائید.

ج

- تظاهر بگناه که شکستن حریم شرع مقدس و عادی نمودن گناه است و جنبه بدآموزی نیز دارد و اشاعه فساد هم محسوب می‌شود ممکن است از دو جهت گناه باشد بلکه گاهی از جهات متعدده و بالنتیجه حرمت آن شدیدتر است. و اللّه العالم

توقیف و از بین بردن وسائل فساد

س 1473

اشاره

- توقیف نمودن اشیایی که جنبه حرام دارند مانند فیلم ویدئو، عکس نامشروع و نوار ترانه که از نظر شارع مقدس حرام شمرده می‌شوند همچنین مواد مخدر بدون اجازه صاحبش و از بین بردن آنها چه حکمی دارد؟ چنانچه به آنان حرام بودن موارد فوق تذکر داده شود و آنان لجاجت به خرج دادند آیا می‌توان اشیاء آنان را غصب نمود؟

ج

- اگر اصرار بر استفاده از وسائل مذکوره به نحو حرام داشته باشند چنانکه ممکن باشد و فسادی تولید نشود عکس را می‌توانید از بین ببرید و نوار یا وسائل دیگر را در صورت امکان پاک کنید و بعد از پاک کردن به جای خود برگردانید و از بین بردن هروئین نیز اشکال ندارد چون منفعت عقلائیه ندارد.

س 1474

اشاره

- برادرم با ویدئو و با ضبط صوت علاوه بر گوش دادن و دیدن 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 86
نوارهای مبتذل و فیلمهای مربوط به خوانندگان مبتذل و فیلمهای نیمه برهنه از زنان، اقدام به تکثیر نوارها برای افراد مختلف کرده است تصمیم گرفتم که در قالب یک نمایش این ابزار را که باعث فاسد شدن خودش و بچه‌های خواهرم و خانواده‌ام و افرادی که برادرم برای آنها تکثیر می‌کند را از خانه دور کنم.
به این ترتیب که تظاهر کنیم وقتی که آنها برای مهمانی از خانه بیرون رفته‌اند دزد وسایل را ربوده است. و بعد آنها را به جایی که از آنها استفاده درست می‌شود (مثل مدرسه یا مؤسسه تبلیغات اسلامی و ...) بدهیم. از نظر شرعی با توجه به بسته بودن راههای دیگر نهی از منکر عمل ما را درست می‌دانید یا خیر.

ج

- در فرض سؤال اگر بدون دور نگه داشتن وسایل مذکور از او نهی از منکر امکان ندارد می‌توانید آن وسایل را در محلی که از بین نرود و محفوظ باشد بگذارید تا هر وقت مقتضی شد در دسترس و اختیار او قرار دهید ولی استفاده حلال دیگران از آن اگر چه برای تبلیغات اسلامی باشد چون بدون اذن مالک است جایز نیست.

معاشرت با اهل منکر

س 1475

اشاره

- تقریباً دو سال پیش بود که از دفتر حضرت آیت اللَّه العظمی گلپایگانی استفتائی به این مضمون پرسیدم که بنده در شهر دیگری غیر از شهر خود زندگی می‌کنم، در خوابگاه دانشگاه بعضی اوقات هم اتاقیهای من به رادیو که موسیقی پخش میکرد یا نوار موسیقی گوش می‌دادند البته به فتوای مراجعشان این عمل برای آنها اشکال نداشت. در جواب فرموده بودند که اگر شما به اختیار و بعمد گوش ندهید و اگر صدا قهراً به گوش شما بخورد برای شما اشکال ندارد. در مورد این قسمت از فتوا که فرموده‌اند به اختیار و به عمد گوش ندهید- انسان خیلی جاها که می‌رود که در رفتن آنها مجبور نیست امّا می‌بیند که رفتن به آنجا از جهتی منفعتی برای وی دارد مثلًا بازدید از یک نمایشگاه کتاب اگر در اینجا موسیقی پخش میکردند انسان باید ترک کند یا خیر، یا مثلًا به خانه اقوام و آشنایان یا دوستان دعوت می‌شود و در آنجا از رادیو و یا مثلًا تلویزیون 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 87
موسیقی پخش می‌شود آیا در اینجا باید مجلس را ترک کند یا خیر؟

ج

- بطور کلّی در مکانها و یا مجالس و منازلی که رفتن به آنجاها ضرورت دارد مثلًا کار لازمی است که باید انجام شود و همچنین در مسافرتهای متعارف حکم همان است که بیان شده و در موارد دیگر مانند رفت و آمد به منزل آشنایان در صورتی که ضرورتی در بین نباشد اگر در نظر آنها هم حرام است باید نهی از منکر نمائید و الّا نباید بروید و اگر آنها بر طبق نظر مرجع تقلید خودشان حرام نمیدانند باید در رفتن بمجالسشان اکتفا بموارد ضرورت و مقدار ضرورت نمائید.

س 1476

اشاره

- ارتباط با بعض ساداتی که نسبت به دین بی‌اعتنا بوده و ارتباط با آنها خوف خطر دوری از دین دارد چگونه است. و آیا سادات به هر طریقی که باشند وجه تمایزی با دیگران دارند؟

ج

- در ارتباط با مواضعی که نسبت به دین و تکالیف دینی دارند تکالیف و وظایف همان است که با دیگران معمول می‌شود باید با شرایط و آداب و مراتب امر به معروف و نهی از منکر عمل نمود مع ذلک احترام از جهت سیادت آنها بطوری که موجب تشویق آنها بر معاصی نشود خصوصاً اگر سبب تنبّه و اتصال آنها شود بمورد است.

س 1477

اشاره

- رفت و آمد در منازل کسانی که نماز نمی‌خوانند چه حکمی دارد؟

ج

- رفت و آمد در منازل کسانی که نماز نمی‌خوانند، به منظور امر به معروف و ارشاد اشکال ندارد بلکه خوب است ولی اگر اصرار بر ترک نماز دارند و در امر به معروف احتمال تأثیر نباشد ترک مراوده نمایند.

س 1478

اشاره

- هم‌نشینی و هم غذا شدن با افراد بی‌نماز جایز است یا نه؟

ج

- همنشینی با بی‌نماز وهم غذا شدن با او بمنظور امر بمعروف و ارشاد اشکال ندارد، بلکه مطلوب است ولی در صورتی که به هیچ‌وجه تحت تأثیر قرار نگیرد معاشرت با او مذموم است.

س 1479

اشاره

- همراهی و رفاقت با کسانی که نسبت به برخی مسائل شرعی و مراجع عظام بی‌اعتنایی می‌کنند چه حکمی دارد؟

ج

- باید آنها را ارشاد کرد و اگر معلوم شد که مغرضند و تذکّرات سودی ندارد
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 88
لازم است با آنها قطع رابطه شود.

س 1480

اشاره

- قطع رابطه و مراوده با خویشاوندانی که نسبت به دین بی‌اعتنا هستند و رابطه با آنان باعث انجام برخی گناهان (غیبت، تهمت و فساد اخلاقی) می‌گردد چگونه است؟

ج

- در فرض سؤال چنانچه نتواند با معاشرت سالم و مصون از گناه تدریجاً آنها را ارشاد کند باید قطع رابطه کند.

س 1481

اشاره

- رفتن به خانه اقوامی که بدانیم در صورت رفتن به خانه آنها حتماً گناهی را مرتکب می‌شویم چه صورت دارد؟ (تنها راه دوری از آن گناه نرفتن به خانه آنها است)

ج

- در فرض سؤال نباید برود.

س 1482

اشاره

- من در خانواده ای زندگی می‌کنم که اکثر اعضاء آن أهل نوارهای مبتذل و فیلمهای منافی عفّت هستند و هنگامی که من در مقابل این اعمال آنها عکس العمل نشان می‌دهم و آنها را امر به معروف و نهی از منکر می‌کنم در مقابل این کار با آزارها و اذیت‌های آنها مواجه می‌شوم آنها با من بدرفتاری کرده و بر من سختی‌های زیادی را تحمیل می‌کنند مرا راهنمائی فرمائید.

ج

- در صورتی که ترک منزل موجب عسر و حرج است و احتمال تأثیر نهی از منکر نمی‌دهید، تکلیف از شما ساقط است لکن باید مراقب باشید خودتان آلوده نشوید و حتی المقدور از محرّمات مذکوره اجتناب نمائید.

بیدار کردن برای نماز

س 1483

اشاره

- اگر شخصی بواسطه بیماری با قرص خواب، خوابیده و اگر هنگام نماز وی را از خواب بیدار نمایند موجب ناراحتی و تشدید کسالت وی گردد آیا باید شخص مذکور را از خواب بیدار نمایند یا نه؟

ج

- در مورد سؤال، چنانچه بیدار کردن شخص مذکور برای او ضرر دارد بیدار
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 89
کردن او جایز نیست. و اللَّه العالم

س 1484

اشاره

- آیا شخص بیدار وظیفه دارد که شخص خواب را برای نماز بیدار کند؟

ج

- اگر اذیت نمی‌شود بیدار کردن او اشکال ندارد و اما اینکه وظیفه باشد معلوم نیست مگر نسبت به افراد خانواده برای عادت دادن آنها به اداء نماز.

س 1485

اشاره

- شخصی در مسجد خوابیده در موقع اقامه نماز جماعت جایز است بیدار کردن آن شخص یا خیر؟

ج

- اگر موجب اذیت و ناراحت شدن آن شخص نشود بیدار کردن او اشکال ندارد.

دفاع

س 1486

اشاره

- حدّ مقاومت در مقابل جانی یا سارق برای جلوگیری از تجاوز یا هتک ناموس و یا سرقت را بیان فرمایید.
الف- آنجا که احتمال آبروریزی مجنی علیه در کار باشد.
ب- آنجا که احتمال قتل یا ضرب و جرح شدید مجنی علیه باشد.
ج- آنجا که مال زیاد معمولی یا کم مورد تعرض باشد.
د- جایی که مقاومت منجر به قتل جانی یا سارق شود؟ و اگر از موارد عدم جواز برخورد با جانی یا سارق باشد تکلیف قاتل مدافع و دم متجاوز چیست؟

ج

- الف و ب اشکال ندارد. ج- دفاع جایز است مگر مال بقدری کم باشد که قابل اعتنا نیست. د- دفاع جایز است هر چند منتهی به قتل جانی یا سارق شود و خون آنها هدر است ولی اگر از موارد عدم جواز دفاع باشد مثل اینکه در دفاع مراعات الاسهل فالاسهل (1- تنبیه و اخطار 2- صیحه زدن و تهدید 3- ضرب با دست 4- با عصا 5- با وسیله‌ای که مجروح کند 6- قتل) را نکند و از حد کافی و مجاز در دفاع تجاوز کند مدافع ضامن است علی الاحوط. و اللَّه العالم 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 90

س 1487

اشاره

- آیا در مواردی مثل شرب خمر و مسائلی که با ناموس مردم مرتبط است، بازهم باید از مرتبه اول امر به معروف و نهی از منکر (یعنی مرحله اظهار تنفر قلبی) آغاز کرد؟

ج

- دفاع از ناموس در صورتی که صدق فعلی دفاع داشته باشد جایز بلکه واجب است ولی اگر با مراتب ابتدائی نهی از منکر ممکن است بآن اکتفا شود و در صورت عدم امکان تا قتل شخص مهاجم جایز است و در شرب خمر نیز مراتب نهی از منکر رعایت شود.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 91

احکام طلاق و اقسام ان