فوج

نیکی به پدر و مادر تا چه حد لازم است؟

امروز جمعه 19 خرداد 1402

- پدر و مادر در صورتی که عاجز از اراده امور زندگی خود باشند واجب النفقه فرزند هستند و اما حدود احسان به آنها را می‌توان از این دو آیه کریمه به ضمیمه روایاتی که در شرح آنها وارد شده فهمید: (و قضی ربک إلّا تعبدوا إلا إیّاه و با والدین احسانا امّا یبلغنّ عند الکبر احدهما أو کلاهما فلا تقل لهما افّ و لا تنهرهما و قل لهما قولًا کریماً و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانی صغیراً- آیات 23 و 24 از سوره بنی اسرائیل) خلاصه معنی آیات و شرح آن بضمیمه روایات این است- ای انسان اگر پدر و مادر نزد تو زندگی کردند تا پیر شدند یا یکی از آنها زندگی کرد و پیر شد یعنی بجائی رسیدند در پیری که مانند بچه احتیاج به کسی دارند که از آنها تعهّد نماید و به آنها برسد، به آنها (افّ) نگو یعنی کلامی که انزجار از آن فهمیده شود نگو در حدیث وارد شده اگر در مقام چیزی آسان‌تر از (افّ) و کمتر از آن بود خداوند آن را می‌فرمود حاصل این که والدین را به هیچ قلیل و کثیری آزار نکن و بعضی فرموده‌اند یعنی اگر خود را به بول و غائط آلوده کردند، استقذار نکن و آنها را پاکیزه کن همانطور که آنها تو را در
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 104
حالی که طفل بودی از قذارات پاکیزه می‌کردند و نیز آنها را با غلظت و فریاد زدن ناراحت نکن و اگر چیزی خواستند مضایقه منما و با آنها به گفتار نرم و لطیف و خوب که متضمّن کرامت و عزت آنها باشد تکلم کن و در تواضع و کوچکی قولی و عملی و محبّت به آنها مبالغه کن همانطور که در زمان کودکی تو، آنها با تو اینگونه رفتار می‌کردند و صدای خود را بلند نکن و از آنها تقدّم نگیر و در حقشان چه در حال حیات و چه بعد از مرگشان به طلب رحمت و مغفرت دعا کن در مقابل زحماتی که برای تربیت تو در زمان کودکیت تحمل نموده‌اند و خداوند در این آیات فرزندان را به احسان به والدین سفارش نموده ولی سفارش فرزندان را به والدین نکرده چون محبّت والدین به فرزند زیاد است و محتاج به سفارش نیست ولی محبّت فرزند به والدین کمتر و محتاج به سفارش است و توصیه نسبت بخصوص حال پیری والدین برای این است که در دوران پیری به خاطر ضعفی که دارند و تحمیل به فرزند هستند احتیاجاتشان بیشتر است و الّا در همه احوال (پیری و قبل از پیری) باید مورد محبّت فرزندان قرار گیرند در امور مباحه خواست آنها را بر خواست خود مقدّم بدار و تمام آنچه بیان شد مصداق احسان و برّ به والدین است، و در ضمن حدیثی قریب باین مضمون وارد شده که شخصی به خدمت رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله مشرف شد و عرض کرد یا آیا بعد از این که پدر و مادرم از دنیا رفتند آیا بازهم من وظیفه‌ای که در رابطه با آنها بر عهده‌ام باشد دارم فرمود بلی برای آنها استغفار کن و دوست آنها را اکرام کن. و اللّه العالم

س 1517

اشاره

- اطاعت از والدین تا کی واجب است؟

ج

- همیشه واجب است یعنی اگر فرزند پیر هم شده باشد باید از پدر و مادر اطاعت کند.

س 1518

اشاره

- حق پدر و مادر در مقابل فرزند چه چیزهایی است؟

ج

- بر فرزند واجب است پدر و مادر را در غیر آنچه معصیت است اطاعت کند و اگر فرزند هم متمکن است و آنها فقیرند مخارج آنها را بدهد و کاری که موجب اذیّت آنها است هر چند آن کار، فی نفسه جایز باشد انجام ندهد و بعد از
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 105
مرگ آنها هم فراموششان نکند. و اللَّه العالم

س 1519

اشاره

- حق یک فرزند به گردن پدر و مادر چه چیزهایی است؟

ج

- پدر و مادر باید بچه را به آداب دینی تربیت کنند و نام خوب برایش انتخاب کنند و اگر احتیاجات لازم در زندگی برای خوراک و پوشاک و مسکن دارد در حدّ توانایی تأمین کنند. و اللَّه العالم

س 1520

اشاره

- پدر و مادرم از نماز شب خواندن من اظهار نارضایتی می‌کند زیرا بمجرد کوچکترین صدایی از خواب بیدار میشوند و من نمی‌توانم رضایت آنها را جلب کنم، تکلیف من چیست؟

ج

- نماز شب عمل بسیار مطلوبی است لکن اگر مستلزم مزاحمت برای پدر و مادر باشد مطلوب نیست، بلی اگر بتوانید طوری عمل کنید که اسباب زحمت آنها نباشد مثلًا محل خواب و وضو گرفتن و انجام نماز را تغییر دهید حتی المقدور نماز شب را ترک نکنید. و اللَّه العالم.

س 1521

اشاره

- آیا اطاعت امر و حکم پدر شوهر و مادر شوهر مثل حکم شوهر برای عروس، لازم است؟ یا خیر؟

ج

- اطاعت پدر و مادر شوهر بر عروس لازم نیست. و اللَّه العالم

س 1522

اشاره

- دختری که کارمند است و زحمت خانه‌داری را هم دارد نمی‌تواند زود به زود به منزل پدرش برود و پدر هم از این وضع ناراضی است آیا شرعاً معصیتی مرتکب شده است؟

ج

- چنانچه دختر کوتاهی و مسامحه در رفتن پیش پدر نکند معصیتی نکرده ولی باید سعی کند که بواسطه عذرهای بی‌مورد و سرگرمی به امور مادّی خود را از خدمت به پدر و ترضیه خاطر او محروم نکند و در معرض عاق پدر شدن قرار ندهد.

س 1523

اشاره

- رفتن به کلاس قرآن برای قرائت صحیح لازم‌تر است یا اطاعت والدین؟

ج

- در صورتی که همزمان باشد اطاعت والدین مقدم است بلی اطاعت والدین در ترک واجب یا فعل حرام جائز نیست.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 106

س 1524

اشاره

- برای محصلی که نمی‌تواند در کنار پدر و مادر ادامه تحصیل بدهد و باید نظیر طلاب خارجی از پدر و مادر دور باشد تحصیل بدون رضایت پدر و مادر جایز است یا نه؟

ج

- اگر تحصیل علوم دینی برای آنها واجب عینی نباشد و پدر و مادر از مسافرت برای تحصیل منع می‌کنند و مخالفت آنها موجب اذیت و آزار پدر و مادر می‌شود رضایت آنها را تحصیل نمایند. و اللَّه العالم.

س 1525

اشاره

- آیا رضایت والدین برای شرکت در کلاسهای ورزشی لازم است؟

ج

- اگر والدین منع کنند و شرکت واجب نباشد و مخالفت موجب عقوق و اذیت آنها شود شرکت جایز نیست.

س 1526

اشاره

- اگر پدر یا مادر به فرزند بگوید که من راضی نیستم که نمازهایت را در خانه بخوانی و باید نمازهایت را در مسجد بخوانی، آیا بر فرزند واجب می‌شود که در مسجد نماز بخواند؟ اگر در منزل نماز خواند حکم نماز او چیست؟

ج

- در فرض سؤال، اگر پدر و مادر از مخالفت در موردی که امر می‌کنند جدّاً اذیت بشوند، نباید مخالفت کرد. و الله العالم

س 1527

اشاره

- اگر پدر یا مادر بر فرزند امر کنند که کار مستحبّی را انجام بدهد مثلًا صدقه بدهد یا روزه بگیرد و یا ... آیا این فرزند باید این فرمان را اطاعت کند؟ اگر تمکّن انجام این کار مستحبّ را نداشته باشد وظیفه او چیست؟

ج

- اگر متمکن نباشد واجب نیست. و الله العالم

س 1528

اشاره

- اگر پدر و مادر به قصد توهین و تحقیر به فرزندشان ناسزا و فحش بگویند یا اینکه او را کتک بزنند در این صورت وظیفه فرزند چیست؟ آیا اجازه جواب دادن دارد یا نه؟

ج

- نباید به پدر و مادر توهین کرد و البته سزاوار نیست پدر و مادر هم بدون دلیل شرعی موجب نارضایتی فرزند را فراهم نمایند و اگر ضرب و شتم به حدی باشد که سرخ یا سیاه یا مجروح شود موجب دیه نیز می‌گردد. و الله العالم
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 107