فوج

ارث

تقسیم ارث

ارث صغیر

 ارث دیه 

میراث غائب و مفقود الاثر

 احکام ارث زوجین

س 1805

اشاره

- زنی فوت کرده اولاد ندارد پدر و مادر و چهار برادر و 2 خواهر دارد تکلیف تقسیم ارث و مهری که طلب دارد و جهیزیه‌ای که در خانه شوهر دارد چیست؟

ج

- در فرض سؤال بعد از اداء دیون مالی و وصیت نافذ، نصف ترکه آن زن به شوهرش می‌رسد و مهریّه و جهیزیه هم جزء ترکه او محسوب است و یک ششم ترکه او به مادرش می‌رسد و بقیه ترکه به پدر او می‌رسد.

س 1806

اشاره

- در صورتی که شخصی بدون وصیت از دنیا رفته و فرزند بزرگ هم دارد و صغیری به تکلیف نرسیده نیز دارد مصارف اموال او چه حکمی دارد؟

ج

- در فرض سؤال آنچه را که ورثه می‌دانند بر ذمّه متوفی است مانند دیون به مردم و یا وجوهات شرعیه و یا حج باید از اموال او به مصرف آنها برسانند هر چند صغیر داشته باشد توضیح اینکه دیون مالی از اصل مال خارج می‌شود و بعد
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 216
باقیمانده بین ورثه تقسیم میگردد و قضاء نماز و روزه هم اگر بر ذمه میّت باشد بر عهده پسر بزرگ است یا خودش انجام دهد و یا از مال شخصی خودش استیجار نماید.

س 1807

اشاره

- شخصی در زمان حیات خویش حقوق تنها وارث خود را که خواهرش بوده بعنوان مصالحه از او سلب نموده که با پرداختن مبلغ 14000 تومان به وارث خود، مشار الیها هیچ‌گونه حقی نسبت به ارث برادر خود بعد از وفات وی نداشته باشد و جمیع ما یملک را نیز به همسر خویش صلح نموده است و این صلح و مصالحه دو سال قبل از فوت مشار الیه و در حالت مرضی بوده است که منجر به وفات وی شده است با توجه به اجمالی که گذشت آیا این صلح و مصالحه صحیح است و مانع ارث می‌شود یا خیر؟

ج

- در فرض سؤال، صلح مذکور صحیح نیست و مانع ارث نمی‌شود ولی صلح به همسر اگر با شرائط صحت واقع شود نافذ است و خواهر مصالح نسبت به مورد صلح بعنوان ارث حقی ندارد.

س 1808

اشاره

- اشخاصی که در شرکتهای غیر دولتی و یا کارخانه‌های شخصی مشغول کار هستند در صورت فوت از طرف شرکت مبلغی به ورثه آنان وجه نقد می‌دهند آیا این وجه داخل در ترکه میّت است یا نه؟

ج

- این امر تابع مقرّرات شرکت و یا کارخانه مربوطه است و حکم ترکه را ندارد.

س 1809

اشاره

- اگر زنی که خانه دار است از اموال شوهر بدون رضایت او، و باغ یا زمین و طلا هم جهت زینت ایشان خریداری نموده است که شوهر طلا را به او بخشیده است آیا بعد از فوت زن، این اموال مال شوهر است یا مال وارث زن؟

ج

- در مورد سؤال اگر خرید زمین و باغ و غیره به ذمه بوده (کما اینکه معمولا همینطور است) آنها ملک زوجه شده و بعد از فوت او به ورثه او می‌رسد و لو اینکه از مال شوهرش بدون رضایت او قیمت آنها را پرداخته باشد بلی هر مقدار از مال شوهر بدون رضایت شوهر برداشته باید از مال او برداشته شود و به شوهر و یا ورثه 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 217
او داده شود و اما نسبت به طلاجات هر مقدار طلاجات را شوهر به زوجه خود بخشیده است حکم بقیه ترکه زوجه را دارد و اگر نبخشیده متعلق به شوهر است و به وارث زوجه نمی‌رسد.

س 1810

اشاره

- کسانی که از میت باقی مانده‌اند: 1- زوجه دائمی (که دختر عموی متوفی بوده) 2- دختر عموی دیگر از مادر دیگر 3- یک نفر پسر دایی 4- از دایی دیگر سه پسر دایی و سه دختر دایی ابوینی 5- دو پسر خاله و دو دختر خاله از یک مادر و پدر (ابوینی) لطفاً معلوم فرمائید آیا دختر دایی‌ها و پسر و دختر خاله‌ها بطور مساوی ارث می‌برند یا «للذکر مثل حظ الانثیین»؟

ج

- در مورد سؤال، زوجه دائمی او به عنوان زوجیّت ربع ترکه را ارث می‌برد البته زوجه در مورد سؤال از زمین منزل مسکونی ارث نمی‌برد و از قیمت هوایی منزل ربع می‌برد و ثلث ترکه را اولاد دایی و خاله او می‌برد و در مورد سؤال که فرض شده از دو دایی و یک خاله اولاد باقیمانده، سهم الارث یک دایی به اولاد او می‌رسد یعنی مثلًا یکی از دائی‌ها که فقط یک فرزند از او باقی مانده تمام سهم الارث یک دایی به یگانه فرزند او می‌رسد و سهم الارث یک دایی دیگر به شش فرزند او (سه پسر و سه دختر) می‌رسد و سهم الارث یک خاله به دو پسر و دو دختر که از او باقی مانده می‌رسد و به نظر این جانب نسبت به تقسیم سهم الارث دایی و خاله ابوینی و همچنین اولاد آنها بنابر احتیاط مصالحه شود و بقیه ترکه به اولاد عموی ابوینی او که زوجه او می‌باشد می‌رسد و دختر عموی دیگر که در سؤال برای او ذکر شده چون نوشته‌اید از مادر دیگر است یعنی فقط أبی است با بودن دختر عموی ابوینی (که زوجه اوست) ارث نمی‌برد. و اللَّه العالم

س 1811

اشاره

- متوفی اضافه بر اموالی که داشته یک باب منزل و یک دستگاه تلفن را قانوناً به نام یکی از ورثه نموده و در زمان حیات خود تصمیم فروش آن را داشته، از نظر شرعی برای بقیه ورثه چه حکمی دارد آیا این دو شی‌ء متعلق به کلیه ورثه یا این که به مالک قانونی آن تعلق دارد؟

ج

- در فرض سؤال، اگر منزل و تلفن را با اینکه بنام یکی از ورثه کرده 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 218
نبخشیده و چنانچه در سؤال مذکور است قصد فروش آن را داشته متعلّق بهمه ورثه است و اگر نزاع موضوعی در بین باشد مرافعه شرعیه لازم است.

س 1812

اشاره

- مقدار نسبتاً زیادی کتب فقهی، تفسیری، اعتقادی، اخلاقی و غیره از یکی از علماء که برحمت ایزدی پیوسته موجود است، آن مرحوم دارای سه فرزند است یک پسر روحانی و دو دختر، حال سؤال این است: آیا کتابها فقط به پسر می‌رسد یا جزء ماترک میت است که بحسب قانون ارث بین ورثه باید تقسیم شود ضمناً بر فرض اینکه فقط به پسر می‌رسد، بعد از پدر آن پسر هم از دنیا رفته در این فرض کتابها به پسر بزرگ می‌رسد یا باید بین همه ورثه تقسیم شود.

ج

- کتابها متعلّق به همه ورثه است هر چند پسر روحانی داشته باشد بنابراین موردی برای سؤال دوّم باقی نمی‌ماند.

س 1813

اشاره

- باستحضار می‌رساند که پدری با داشتن همسر 2 پسر و 2 دختر فوت می‌نماید و بعد از فوت پدر یک پسر و یک دختر نیز فوت می‌کنند حال می‌ماند یک پسر و یک دختر و مادرشان، تا اینکه دختر شوهر می‌کند و یک دختری از او بجا می‌ماند و خودش نیز می‌میرد حال می‌ماند یک پسر و یک دختر که خواهرزاده پسر می‌باشد حالا امر بفرمائید؟
خواهر زاده چقدر ارث از دارائی می‌برد- و مادر چقدر از ارث و از دخترش که فوت کرده چقدر ارث می‌برد؟

ج

- در فرض سؤال، پس از فوت پدر یک هشتم از تمام ترکه او بعد از استثناء دیون میّت و وصیّت نافذه به همسرش می‌رسد و بقیه طوری تقسیم می‌شود که هر پسری دو برابر دختر ببرد و بعد از فوت یک پسر و یک دختر اگر اولاد نداشته‌اند سهم الارثی که از پدر به آنها رسیده به مادرشان می‌رسد و بعد از فوت دختری که شوهر رفته و یک دختر دارد سهم الارث پدری و سایر اموالی که دارد یک چهارم آن به شوهر و بقیه چهار قسمت می‌شود یک قسمت به مادرش و سه قسمت به دخترش می‌رسد.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 219

طبقات

س 1814

اشاره

- متوفی در وصیت نامه خود زمین خویش را برای دختر خویش وصیت نموده چون اولاد ذکور نداشته و مدتی بعد از فوت متوفی دختر ایشان نیز فوت کرده مادر دختر در قید حیات است آیا زمین متوفی بعد از فوت دختر برای مادرش انتقال پیدا میکند چون دختر وارث دیگر ندارد یا به پسر عموی دختر منتقل می‌شود اگر بعد از فوت دختر زمین به مادر منتقل شود، و پسر عموی دختر با قدرت خود تصرف کرده باشد حکم مسأله چیست؟

ج

- بعد از فوت دختر اگر دختر مادر داشته ارث او به پسر عمویش نمی‌رسد و تصرّف پسر عمو بدون رضایت مالک شرعی غصب و حرام و موجب ضمان اجرة المثل است.

س 1815

اشاره

- در باب ارث فقهاء عظام میفرمایند طبقه اول ورّاث پدر و مادر و اولاد هستند و با نبودن اولاد، اولاد اولاد هر چه پائین بروند سؤال این است که اگر میت هم اولاد دارد و هم اولاد اولاد از اولادهای دیگر آیا اولاد میت مانع و حاجب از ارث برادرزاده‌ها یا خواهرزاده هستند یا خیر. برادرزاده‌ها و خواهرزاده‌ها سهم پدر و یا مادر خود را می‌برند و اولاد میت تا هستند فقط حاجب از ارث فرزندان خود می‌باشند نه فرزندان برادر و یا خواهر.

ج

- با بودن اولاد بلاواسطه اولاد اولاد (یعنی نوه مطلقاً) ارث نمی‌برد.

س 1816

اشاره

- محترماً بعرض عالی میرساند شخصی دار فانی را وداع کرده است فرزندانی از او باقی مانده است و زوجه او هم در حیات می‌باشد و وصیّت ننموده است و یکی از پسران مرحوم فرزندی دارد آیا این نوه که پدرش قبل از پدر بزرگش از دنیا رفته است در ارث سهیم می‌باشد یا خیر؟

ج

- در مورد سؤال که متوفی فرزند بلا واسطه دارد نوه او ارث نمی‌برد. و اللَّه العالم

س 1817

اشاره

- خانمی چندین سال قبل فوت نموده که در هنگام فوت اولاد و
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 220
همسر و پدر و مادر نداشته فقط شش خواهر داشته که پنج خواهر با او پدر و مادری بوده‌اند و یک خواهر هم پدری تنها بوده یعنی از مادر با زن فوت شده جدا بوده بفرمائید آیا با بود خواهران پدر و مادری خواهر پدری تنها سهم ارث میبرد یا خیر؟

ج

- در فرض سؤال، با بود خواهران پدر و مادری- خواهر پدری تنها از متوفی ارث نمیبرد.

س 1818

اشاره

- پسر بنده فوت کرد و یک زن و یک بچه از او باقی ماند بعد از مدتی بچه فرزندم هم فوت کرد آیا بنده و زوجه پسرم از بچه و فرزندم ارث می‌بریم یا خیر؟

ج

- در فرض سؤال، موقعی که پسر شما فوت نموده وارث او پدر و مادر و بچه و زوجه او بوده یعنی یک ششم به مادر و یک ششم به پدر و یک هشتم به زوجه می‌رسد و بقیه متعلق به بچه اوست و موقعی که بچه فرزند شما فوت نموده آنچه از بچه فرزند شما باقی مانده به مادرش می‌رسد و با وجود مادر به شما که جد او محسوب میشوید از مال او ارث نمی‌رسد.

س 1819

اشاره

- خانمی دو شوهر کرده است شوهر اول قبل از خودش برحمت خدا رفته مهریه خانم از شوهر اول یک ساعت آب ملک می‌باشد شوهر دوم این خانم هم زنده می‌باشد این خانم 4 برادر 3 خواهر دارد و شوهر اولی 2 برادر 2 خواهر از نظر ارث چه حکمی دارد؟ (در ضمن این خانم از هیچ‌کدام از شوهرها بچه ندارد)

ج

- در مورد سؤال بعد از اداء دیون و وصیت نافذه نصف ترکه آن خانم هر چه هست به شوهر دوم او می‌رسد و بقیه ترکه بین برادران و خواهران او کما فرض اللَّه تقسیم می‌شود اگر برادران و خواهران ابوینی هستند هر برادر دو برابر خواهر ارث میبرد. و با وجود خواهر و برادر ابوینی برادر و خواهر ابی ارث نمیبرد و ارث او به برادر و خواهر شوهر اول نمی‌رسد.

س 1820

اشاره

- میت ورّاث طبقه اول و طبقه دوم ندارد عیال هم نگرفته بوده از طبقه 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 221
سوم عمه و خاله هم ندارد 2 عمو داشته که هر دو فوت شده‌اند از یک عمو 1 پسر داشته که آن هم فوت شده و یک نوه پسر از آن مانده و عمو دیگر سه دختر داشته هر سه فوت شده‌اند و چهار نوه پسر و یک نوه دختر مانده که موجودند و یک دائی داشته که فوت شده و یک پسر دائی زنده است لطفاً حکم ارث را ذیلًا مرقوم بفرمائید.

ج

- بطور کلی با بودن پسر دائی، نوه عمو ارث نمی‌برد.

س 1821

اشاره

- شخصی فوت کرده که فرزند ندارد و خواهر و برادر هم ندارد فقط چند خاله زاده دارد که همه خاله‌زاده‌های پدر و مادری هستند یعنی مادر متوفّی با مادر خاله زاده‌ها همگی خواهرهای پدر و مادری بوده‌اند آیا این خاله‌زاده‌ها از متوفی ارث می‌برند یا خیر؟

ج

- در فرض سؤال، چنانچه متوفی خاله‌های متعددی داشته سهم هر یک از خاله‌ها به فرزندش می‌رسد توضیح اینکه اگر از یک خاله مثلًا یک بچه دارد و از خاله دیگر مثلًا پنج بچه، سهم خاله اول به آن یک بچه می‌رسد و سهم خاله دوم به آن پنج بچه، که به طور مساوی بین آنها تقسیم می‌شود چه فرزندان خاله از یک جنس باشند و پسر و دختر باشند.

س 1822

اشاره

- آیا هر وقت شخصی قبل از پدرش فوت نماید فرزندان آن شخص از ارث پدری او بهره‌مند میشوند یا خیر؟ (یعنی شخصی فوت می‌نماید و چند تا بچّه هم دارد و پدر آن شخص در حیات میباشد. آیا فرزندان متوفی از پدر پدر یعنی از جد خود ارث میبرند یا خیر)؟

ج

- در فرض سؤال، اگر پدر پدر فرزند داشته باشد یا بودن فرزند بلا واسطه نوه‌ها که فرزندان بواسطه باشند ارث نمی‌برند.

س 1823

اشاره

- شخصی فوت کرده همسر نداشته بلا عقب است نامبرده سه نفر خواهر ناتنی مادری دارد ویک برادر پدری دارد ویک خواهر پدر و مادری دارد توضیح بفرمائید ترکه ایشان به چه نحو تقسیم می‌شود؟

ج

- در فرض سؤال بعد از اداء دیون مالی و وصیّت نافذه، ثلث مال او به سه 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 222
خواهر مادری او می‌رسد که بین خودشان بطور مساوی تقسیم میکنند و دو ثلث بقیه به خواهر ابوینی او می‌رسد و با بود خواهر ابوینی برادر پدری او ارث نمی‌برد.

س 1824

اشاره

- خانمی از دنیا رفته و دارای هیچ فرزندی نیست و در ضمن شوهر و پدر و مادر ایشان هم از دنیا رفته‌اند و ایشان دارای یک خواهر ابوینی و یک برادر ویک خواهر امّی میباشد. آیا به ایشان ارث می‌رسد و قسم هر کدام چقدر می‌باشد؟

ج

- در فرض سؤال، بعد از اداء دیون مالی و وصیّت نافذه متوفّی، ترکه او سه قسمت می‌شود ثلث آن به برادر و خواهر امّی می‌رسد که بین خود بطور مساوی تقسیم میکنند و دو ثلث آن به خواهر ابوینی می‌رسد.

احکام ارث زوجین

س 1825

اشاره

- خانه‌ای داریم به قیمت شش میلیون و پانصد و شصت هزار تومان لطفاً جنابعالی معلوم کنید سهم هر کدام از افراد ذیل را، خانواده دارای 5 دختر و 2 پسر می‌باشد در ضمن سهم زوجه را هم تعیین کنید چون پدر خانواده در قید حیات نیستند.

ج

- به نظر این جانب چنانچه زوجه از متوفّی فرزند دارد مانند بقیّه ورثه از همه ترکه اعم از منقول و غیر منقول ارث می‌برد و سهم او 18 است و بقیه به فرزندان متوفی می‌رسد و هر پسری دو برابر دختر می‌برد. و اللَّه العالم

س 1826

اشاره

- احتراماً به عرض می‌رساند خانمی است که سه سال پیش ازدواج نموده که حدود 5 ماه پیش بر اثر بیماری فوت نموده است در ضمن بچه هم ندارند تکلیف مهریه و جهیزیه ایشان به چه صورت می‌باشد؟

ج

- در فرض سؤال، نصف ما ترک زوجه اعمّ از مهریه و جهیزیه و طلاجات و سایر اموال او، به زوج و بقیه به پدر و مادرش می‌رسد.

س 1827

اشاره

- زید حیاط مسکونی خود را با مخلفات و ما فیها من الاثاث از ثلث ما ترک به یکی از ورثه یا غیر ورثه وصیت نموده است آیا همسرش از اعیان آن 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 223
سهمیه می‌برد یا نه و در صورت عدم آیا از سایر ما ترک معادل آن را می‌برد یا نه؟
(توضیح اینکه سایر ما ترک شخص معهود کلا اراضی بدون اعیان هستند که اگر زن از مخلفات ارث نبرد دیگر چیزی که ارث به آن تعلق گیرد وجود ندارد).

ج

- بنظر این جانب چنانچه زوجه از متوفی فرزند نداشته باشد از زمین خانه ارث نمی‌برد نه عیناً و نه قیمتاً ولی از قیمت اعیانی در صورتی که متوفی از زن دیگر دارای فرزند باشد هشت یک و در صورت نداشتن فرزند چهار یک می‌برد و از بقیه اموال میّت چه زمین و چه غیر آن ارث می‌برد و چنانچه زوجه از متوفی فرزند داشته باشد از همه اموال میّت ارث می‌برد و در فرض سؤال که خانه و اموال منقول متوفی بعنوان ثلث تعیین گردیده زوجه از زمینهای زوج سهم الارث خود را می‌برد.

س 1828

اشاره

- در تاریخ 22/ 1/ 70 عقد زناشوئی بین من و شوهرم انجام شد، شوهرم چون مرد شصت‌ساله بود نسبت به سنش خرید آینه و شمعدان را قبیح می‌دانست و قرار شد پول آینه و شمعدان را در هر زمان که شد بدهد. ولی نداد و عند المطالبه باقی ماند.
در عقدنامه نوشته یک جلد کلام اللَّه مجید پول طلا بقیمت سیصد هزار تومان و آینه و شمعدان پول آینه و شمعدان مشخص نیست. حالا ورثه شوهرم می‌خواهند مهریه و مطالبات شرعی بالا را بپردازند آیا باید به قیمت آن زمان باشد یا خیر؟ قیمت زمان فوت شوهرم محاسبه شود یا خیر؟ نسبت به وضع مالی شوهرم که بسیار خوب بوده محاسبه شود یا خیر؟

ج

- در فرض سؤال که در عقدنامه آئینه و شمعدان جزء مهریه آمده اگر نوع آن مشخص شده باید خود آن و یا قیمت فعلی آنها از ترکه او پرداخت شود، و در نزاع موضوعی مرافعه شرعیه لازم است.

س 1829

اشاره

- شوهر مرحومم دارای خانه مسکونی و دکان و زمین و اموال منقول می‌باشد از متوفی فرزندی دارم سهم الارث این جانبه در ماترک او به چه ترتیبی است لطفاً بیان فرمائید؟

ج

- به نظر حقیر پس از اخراج مخارج تغسیل و تکفین و دفن و دیون ثابته که 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 224
مهر زوجه نیز از آن محسوب است یک هشتم از عین کل ترکه اعم از منقول و غیر منقول که منزل مسکونی را نیز شامل می‌شود، به شما می‌رسد.

س 1830

اشاره

- با توجه به اینکه شوهر این جانبه در یک درگیری و نزاع فوت نموده و از او دارای فرزندی نمی‌باشم و چون دارای پدر و مادر می‌باشد لذا تقاضا می‌شود سهم الارث این جانبه را در ذیل این ورقه مرقوم دارید؟

ج

- در فرض سؤال که زوج اولاد ندارد زوجه یک از تمام ترکه او باستثناء عین و قیمت زمین خانه حکم اموال او است و زوجه از آن سهم خود را می‌برد.

س 1831

اشاره

- دختر این جانب که حدود 14 ماه در عقد دائمی شخصی بوده است و حدود 10 روز به ازدواج رسمی آنها مانده بود که دخترم بر اثر حادثه سوختگی در بیمارستان فوت نمود.
در ضمن به اطلاع می‌رسانم که مهریه آن مرحومه از قرار زیر می‌باشد. یک جلد کلام اللَّه مجید. آئینه شمعدان. 5 مثقال طلا. 112 سکه بهار آزادی. شیر بهاء مبلغ 150000 تومان که دریافت نموده‌ام، و 5 مثقال طلا هم بعنوان مهریه برای دختر خریده‌اند و تحویل داده‌اند مقدار زیادی لباس و وسایل لازمه ازدواج که شوهرش خریداری نموده است. این جانب در این مدت که فرزندم در عقد ایشان بوده مقداری جهیزیه برایش تهیه نموده بودم که در صدد بودم بطور کامل تکمیل نمایم که بر حسب حادثه دخترم فوت شد از محضر جنابعالی خواستارم که بطور کامل و واضح در مورد مسائل شرعیه آن مرحومه و مسائل مربوط به نماز و روزه را پاسخ بفرمائید.

ج

- در مورد سؤال، آنچه مهریه بوده تمام آن را استحقاق دارد و مانند سایر اموالش اگر داشته باشد، بین ورثه تقسیم می‌شود و همچنین طلائی که شوهر برای دختر خریده و تحویل او داده و نیز لباسها و سائر اشیائی که زوج تحویل داده و تملیک نموده تماماً متعلق به دختر است و آنچه بعنوان شیربها گرفته‌اید هر مقدار که عین آن باقی است با مطالبه زوج باید برگردانید و آن مقداری که در آن تصرف شده 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 225
برگرداندن آن لازم نیست و حق ندارند آن را مطالبه نمایند و جهیزیه را هم اگر تحویل نداده‌اید متعلق به خودتان است و باحتیاط واجب هر مقدار نماز و روزه که یقین دارید بر ذمه دختر بوده باید برایش بجا آورید یا برایش استیجار نمائید یادآوری می‌شود تقسیم ارث دختر بدین گونه است نصف تمام ترکه دختر به زوج و ثلث آن به مادر و بقیه به پدر می‌رسد.

س 1832

اشاره

- این جانب پسری داشتم که در اثر تصادف فوت نموده است که دارای زن و یک پسر و حقیر و مادرش وارثین او هستیم و تمام دارائی مرحوم پول خونی است که به ما داده‌اند به اضافه یک قطعه زمین بدونِ ساختمان و مبلغ 000/ 150 تومان (صد و پنجاه هزار تومان) پول مهریه زوجه اوست:
آیا پول مهریه را از اصل مال باید بدهیم یا از سهمیه پسر مرحوم ضمناً جهیزیه زن مرحوم به خود زن تعلق می‌گیرد یا خیر؟ (چون به عنوان شیربهای او گرفته شده).

ج

- در فرض مسأله مهریه از اصل مال باید اداء شود و آنچه از جهیزیه که ملک زن بوده متعلق به خود زن است و کسی در آن حقی ندارد. و اللَّه العالم.

س 1833

اشاره

- شوهرم چندی قبل مرحوم شد و اولاد هم نداشت، خواستم 2 مسأله را بعرض برسانم:
الف: اول اینکه مهریه من زمین است. از تاریخ ازدواج با ایشان تا 16 سال قبل که عازم مکه مکرمه بود بمن گفت اگر اجاره زمینت را تا حال که عازم مکه هستم بمن صلح کنی من شما را هم با خود می‌برم، من هم صلح کردم و با ایشان به مکه رفتم. از 16 سال قبل تا حال که فوت کردند هر چه مطالبه می‌کردم مقداری از اجاره زمینم را بمن بده تا برای دوا و دکتر یا کمبود لباس و غیره به مصرف برسانم ایشان امتناع می‌کردند. آیا این اجاره را باید از اموال ایشان برادرش که وارث است بدهد یا خیر؟
ب: و دیگر اینکه آیا من از زمین مزروعی ایشان حق دارم یا خیر؟

ج

- الف: در مورد سؤال چنانچه اجاره زمین را نگرفته‌اید و نبخشده‌اید
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 226
میتوانید از ترکه زوج حق خود را مطالبه نمائید. و اللَّه العالم.
ب: بنظر این جانب زوجه از زمین مزروعی ارث میبرد. و اللَّه العالم.

س 1834

اشاره

- بنده به عقد دائمی فردی در آمدم با اینکه ایشان مریض بوده و هیچ‌گونه ابراز نکرده مدتی قبل نامبرده فوت نمود آیا از مهر چیزی بمن تعلق می‌گیرد یا نه و چه کسی مدیون می‌باشد؟

ج

- بطور کلی اگر مردی در مرضی که به آن مرض از دنیا رفته زنی عقد کرده و با او نزدیکی نکرده آن زن از آن زوج ارث نمیبرد و حق مهر ندارد و اگر در آن مرض حین العقد از دنیا رفته و لکن علت موت او مرض دیگر یا از جهت دیگر باشد احتیاط این است که با ورثه در مهر و میراث مصالحه نمایند و زوجه نیز احتیاطاً عده وفات نگه دارد. و اللَّه العالم.

س 1835

اشاره

- اگر وارث میّت فقط یک خواهر پدری و یک خواهر مادری و یک زوجه باشد، ارث میان آنان چگونه تقسیم می‌شود؟

ج

- در فرض سؤال زوجه ربع مال و خواهر مادری یک ششم مال و بقیه را خواهر پدری میبرد و زوجه در مورد سؤال از زمین خانه ارث نمیبرد نه از خود زمین و نه از قیمت آن ولی از قیمت هوائی آن ارث میبرد. و اللَّه العالم.

س 1836

اشاره

- شخصی در حدود 70 ساله که سکته ناقصی هم باو رسیده بود و همیشه قرص میخورد با این حال با دختری ازدواج کرده و بخانه آورده و در حدود یک ماه یا کمتر با هم بودند و در این مدت مقدمات جماع را هم فراهم کرده‌اند. ولی مرد در اثر مریضی که داشت یا پیری قادر به مجامعت نشده است حال آن مرد وفات کرده مستدعی است حکم مهر و ارث زوجه را بیان فرمائید.

ج

- در فرض سؤال، زوجه تمام مهر را از شوهر طلبکار است و سهم الارث خود را نیز اگر موت زوج مستند به آن سکته نبوده، کما فرض اللَّه می‌برد، و اللَّه العالم.

س 1837

اشاره

- آیا کادوهایی را که هنگام عروسی آورده‌اند به زوجه تعلق می‌گیرد یا جزو ارثیه زوج است؟

ج

- هر کادویی که برای شخص زوجه آورده شده مثل این که پدر و مادر
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 227
زوجه و یا منصوبین دیگر او اشیایی را بعنوان کادو به قصد این که مال زوجه باشد آورده باشند متعلق به زوجه است و جزء ارثیه متوفی نیست. و اللَّه العالم

س 1838

اشاره

- آیا لباسهایی که شوهرم برایم خریده و به او تملیک نکرده بعد از فوت شوهرم می‌توانم استفاده نمایم؟ (در ضمن از همسرم فرزندی ندارم).

ج

- لباسهای زوجه که شوهر برای او خریده بعد از فوت شوهر جزء اموال شوهر محسوب است و همه ورثه از آن ارث می‌برند البته زوجه هم سهم الارث خود را از آن لباسها میبرد.

س 1839

اشاره

- آیا زنی که در عقد دائم بوده، ولی هنوز مراسم عروسی برگزار نشده است، از شوهر متوفای خود، ارث می‌برد یا نه؟

ج

- بلی زوجه دائم از شوهر ارث می‌برد هر چند عروسی نکرده باشد. و اللَّه العالم

س 1840

اشاره

- آیا در صورت تعلق ارث، مقدار سهم الارث یک چهارم از دیه کامل است یا کمتر؟

ج

- در صورتی که زوج مقتول اولاد نداشته باشد زوجه یک چهارم از دیه کامل زوج را ارث می‌برد. و اللَّه العالم

س 1841

اشاره

- آیا زن دائمه بر خلاف مصالحه خانواده شوهر حق الارث خود را مطالبه کند؟

ج

- زوجه می‌تواند نسبت به سهم الارث خود از دیه مصالحه نکند و تمام ربع دیه کامله را مطالبه نماید. و اللَّه العالم

س 1842

اشاره

- آیا با توجه به اینکه تمام درآمد شوهرم از تهران برای پدر و مادرش ارسال می‌شد، حقیر می‌توانم از خانواده شوهر، مهریه را مطالبه کنم؟ به چه میزان، مهریه کامل یا نصف آن؟

ج

- از خانواده شوهر نمی‌توانید مهریه طلب کنید ولی از ماترک میّت که از جمله آنها دیه است می‌توانید تمام مهریه خود را مطالبه نمایید و بر ورثه او واجب 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 228
است که مهریه زوجه او را مانند سایر دیون متوفی از ما ترک او بپردازند. و اللَّه العالم

س 1844

اشاره

- بیوه‌زنی هستم که از شوهر مرحومم یک باب خانه مسکونی به ارث مانده است 4/ 1 (یک چهارم) این خانه مهریه این جانب است، آیا از بقیه زمین خانه ارث می‌برم یا خیر؟ لازم به توضیح است که ساختمان این خانه مخروبه است و ارزشی ندارد ولی زمین آن دارای ارزش است. ضمناً از شوهر مرحومم فرزندی وجود ندارد و ورّاث آن مرحوم طبقه دوم (برادرزادگان) می‌باشند.

ج

- در فرض سؤال، شما فقط 14 که مهریه است حق دارید و از بقیّه زمین خانه مذکور، ارث نمی‌برید. و اللَّه العالم

س 1844

اشاره

- این جانب دارای 4 فرزند ذکور که سه فرزند ازدواج نموده که مشترکاً کشاورزی موتور آب و نانوایی و غیره داشته و کار می‌کنیم و هیچ گونه اموال و املاک در اختیار هیچ‌کدام و به تصرّفشان ندادم اخیراً یکی از فرزندانم که کر و لال و دارای جنون ادواری بود. در عین حال که در امورات کشاورزی فردی کارآمد بود ولی هزینه درمان سالانه وی نیز زیاد بود مرحوم شده ضمناً ایشان فاقد فرزند نیز می‌باشد مرقوم فرمایید حقوق شرعی همسر ایشان به ذمه این جانب چگونه می‌باشد؟

ج

- در مورد سؤال هر مقدار که فرزند متوفای شما به دستور شما برای شما کار کرده و در حال جنون بوده اجرة المثل کار خود را استحقاق دارد و اگر در حال افاقه بوده، و قصد مجّان در کار کردن نداشته اجرة المثل کار خود را (اگر اجرة المسمّی در بین نبوده) استحقاق دارد که بعد از کسر نمودن مخارج خود و زوجه‌اش (اگر مخارج آنها را شما مجّانی نمی‌داده‌اید) آنچه باقی مانده ترکه آن مرحوم محسوب است که بعد از اداء دیون مالی و وصیت نافذه بین ورثه او که زوجه هم یکی از آنها است کما فرض اللَّه تقسیم می‌شود و مهریه زوجه اگر قبلًا داده نشده جزء دیون میّت محسوب است و اگر متوفی مالی از خود باقی نگذاشته و از پدر هم چیزی به عنوان کار طلب ندارد زوجه او حقّی به پدر متوفّی ندارد. و اللَّه العالم 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 229

ارث کسانی که در یک حادثه کشته شده‌اند و تقدم و تأخر فوت آنها معلوم نیست.

س 1845

اشاره

- در مورد ارث بردن اشخاصی که از یکدیگر ارث میبرند و بواسطه هدم و غرق و یا غیر اینها فوت شوند، به صورتی که تاریخ فوت (تقدم و تأخر و تقارن) مجهول باشد، آیا احکام مربوط به هدم و غرق در مورد غرق در غیر از آب نیز اثری دارد یا خیر؟

ج

- بنظر این جانب احکام مذکوره اختصاص به هدم و غرق در آب ندارد بلکه در هر حادثه ای که مشابه آنها باشد مانند غرق در غیر آب و یا سقوط هواپیما و تصادف ماشین جاری است. و اللَّه العالم.

س 1846

اشاره

- به عرض می‌رساند که زن و شوهری که فاقد اولاد می‌باشند در اثر سانحه تصادف اتومبیل دار فانی را وداع گفته‌اند از آن مقام محترم تقاضامندیم حکم شرعی را بیان فرمائید.

ج

- در مورد سؤال چنانچه تقدم و تأخر و تقارن فوت زوج و زوجه معلوم نیست و وارث طبقه اول نیز ندارند آنچه زوج هنگام فوت داشته بعد از اخراج دیون مالی و وصیت نافذه چهار یک ترکه زوج بعنوان ارث بزوجه می‌رسد و از زوجه هم به وارث زنده او می‌رسد (البته زوجه از زمین خانه ارث نمیبرد) و همچنین آنچه زوجه حین فوت داشته بعد از اداء دیون مالی و وصیت نافذه نصف آن بعنوان ارث به زوج می‌رسد و از زوج هم به وارث زنده او می‌رسد و بقیه ترکه هر کدام به سایر ورثه خود آنها کما فرض اللَّه می‌رسد.

س 1847

اشاره

- در یک حادثه رانندگی تمام اعضای یک خانواده اعم از مرد- زن- یک پسر و دو دختر همگی فوت می‌کنند ولی به نقل قول از کسانی که بعد از تصادف بالای سر آنها میرسند اظهار میدارند که یکی از فرزندان آنها که دختر بوده یکی دو ساعت زنده بوده و بعداً فوت می‌کند ولی هیچ کسی که بگوید که آن چهار نفر بقیه کدام اوّل فوت نموده و کدام بعد، وجود ندارد و کسی نمی‌داند جز
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 230
خداوند تبارک و تعالی و با توجّه به اینکه همگی از دار دنیا رفته‌اند اند و با فرض اینکه آخرین فردی که از آن خانواده فوت می‌کند همان دختر باشد مستدعی است نحوه تقسیم ارث آنان را بیان فرمائید.
الف: مرد متوفی دارای پدر و مادر و چهار برادر و پنج خواهر می‌باشد و برادران و خواهران مرد متوفی همگی از یک پدر و مادر می‌باشند.
ب: زن (متوفی فیه) دارای پدر و مادر و سه برادر و یک خواهر می‌باشد که برادران و خواهر (زن متوفی فیه) همگی از یک پدر و مادر می‌باشد.

ج

- در فرض سؤال برادران و خواهران مرد متوفی از او ارث نمیبرند بلکه ارث او به پدر و مادر زنده و فرزندان و زوجه او که در تصادم فوت نموده‌اند می‌رسد یعنی بعد از اداء دین و وصیت نافذ متوفی یک ششم از ترکه به پدر و یک ششم به مادر ویک هشتم به زوجه او می‌رسد و بقیه به فرزندان او می‌رسد که پسر دو برابر دختر میبرد و آنچه به فرزندان رسیده دو ثلث آن به جد و جده پدری و یک ثلث آن به جد و جده مادری آنها می‌رسد و یک هشتم زوجه به دختری که بعد فوت نموده و پدر و مادر زوجه می‌رسد و سهم این دختر نیز به اجداد چهارگانه او می‌رسد که کما فرض اللَّه بین آنها تقسیم می‌شود و اگر زوجه و فرزندان قبل از فوت مالی داشته‌اند تقسیم آن هم با بعض تفاوت بهمان تفصیل است که راجع به اموال مرد متوفی ذکر شد که باید با راهنمائی شخص مسأله دان تقسیم شود. و اللَّه العالم.

میراث غائب و مفقود الاثر

س 1848

اشاره

- این جانب خواهری دارم که مدت چهار سال است که مفقود الأثر شده و چند خواهر و برادر دارد خواهشمند است نسبت به تقسیم اموال او، ما راهنمائی فرمائید.

ج

- در مورد سؤال، تا ورثه یقین بفوت مفقود الأثر پیدا نکنند نمیتوانند ترکه او را تقسیم کنند و در صورت یقین به فوت بعد از اداء دیون شرعی، بمقدار یکه یقین دارند که در ذمّه متوفّی و در عین ترکه او هست، میتوانند اموال او را بین خود کما فرض اللَّه تقسیم کنند. و اللَّه العالم 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 231

س 1849

اشاره

- شخصی در حدود 70 سال پیش در سن 30 سالگی رفته روسیه، و تا حال از وی خبری نرسیده زنده است یا مرده دارای اولاد است یا نه، یک برادر ابوینی داشته و یک برادر امی برادر ابوینی‌اش در حدود 14 سال پیش وفات کرده و دارای اولاد هم بود. اکنون در مورد املاک او چه میتوان کرد؟ عمر طبیعی تا چند سال است؟ اگر فرض کنیم که زنده است، در املاک او چه کسی اولی بتصرف است؟

ج

- در فرض سؤال باید بمقداری صبر کنند که یا از طریق تواتر اخبار و یا قرائن علم بموت او حاصل گردد و یا بیّنه شرعیه بر موت او قائم شود و یا از جهت طولانی شدن مدّت غیبت او اطمینان پیدا کنند که مرده است و تا به این مرحله نرسیده حق تصرّف در اموال او را ندارند و موقعی که موت او به یکی از راههائی که گفته شد به ثبوت شرعی رسید وارث او کسی است که در حین ثبوت شرعی موت وارث می‌باشد پس اگر امروز مثلًا موت او شرعاً ثابت شود وارث او منحصراً برادر امی است و اگر بعدها ثابت شود حکم مسأله از جهت ارث ممکن است تفاوت پیدا کند و اگر فرزندان برادر ابوینی مدعی باشند که موت او قبل از موت پدرشان بوده است باید به ثبوت شرعی برسانند، و الا مسموع نیست. و اللَّه العالم.

س 1850

اشاره

- احتراماً بعرض میرساند که اخوی این جانب دوازده سال قبل در جنگ مفقود الأثر گردیده و مشخص نبود که شهید است یا اسیر و اکنون پس از دوازده سال شهادت او مسلّم و محرز شده است. این شهید همسر داشته اما فرزند ندارد استدعا دارد به سؤال ذیل پاسخ فرمائید:
الف: حقوق این شهید در طول این دوازده سال بطور کامل و یکجا توسط همسر او گرفته شده و خرج می‌شده است آیا تمام این حقوق از او بوده است یا اینکه چیزی از آن بعنوان ارث یا غیره به پدر و مادر و برادر و خواهر آن شهید می‌رسد)؟
ب: اکنون که شهادت او مسلّم شده است مقداری پول بعنوان پول خون یا غرامت توسط اداره ای که آن شهید در آن کار می‌کرده داده می‌شود این پول از چه 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 232
کسی است آیا منحصراً از همسر اوست یا فقط سایر ورثه یا باید بین آنان تقسیم شود؟
ج: با توجه به اینکه وی در سال 61 شهید شده و خبر شهادتش در سال 73 آمده است و از طرفی پدر آن شهید در سال 66 مرحوم شده آیا پدر آن شهید از شهید ارث می‌برد یا شهید از پدر خود ارث می‌برد و ملاک روز شهادت آن شهید است یا روزی که خبر شهادت او آمده است؟
د: دو سال قبل از آنکه شهادت آن شهید محرز شود همسر او از بنیاد شهید تقاضای طلاق نموده و رئیس بنیاد شهید حکم طلاق او را صادر کرده او را طلاق داده است آیا این همسر از آن شهید ارث می‌برد یا خیر و آیا از پول خون ارث می‌برد یا نه و آیا در مدّت این دو سال حق داشته است که حقوق شهید را گرفته و خرج کند یا خیر؟

ج

- الف: در مورد سؤال باید از مسئولین بنیاد شهید سؤال شود و طبق مقرّرات بنیاد شهید که حقوق را می‌دهد رفتار شود و حکم ارث را ندارد. و اللَّه العالم.
ب: حکم جواب اوّل را دارد. و اللَّه العالم.
ج: با فرض اینکه فرزند قبل از فوت پدر شهید شده فرزند مذکور از پدر ارث نمی‌برد ولی پدر از آن شهید ارث میبرد یعنی ملاک روز شهادت آن شهید است نه روز خبر شهادت. و اللَّه العالم.
د: در مورد سؤال که در وقت شهادت شهید زوجیت محقق بوده زوجه از ما ترک شهید ارث می‌برد و امّا نسبت به پول خون و حقوق دریافتی به جواب اول و دوم مراجعه نمائید. و اللَّه العالم.

نزاع در ارث

س 1851

اشاره

- ملکی دو قسمت آن در بالای جاده و قسمت دیگر آن در زیر جاده واقع است. در مورخ 8/ 10/ 74 این زمین‌ها بین وراث طبق نوشته‌ای تقسیم شده است. دو نفر از وراث از کیفیت زمینها با اطلاع بوده و وارث دیگر بی‌اطلاع 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 233
و بی‌سواد بوده است زمینی که در زیر جاده و متعلق به شخص بیسواد است دارای عیوب زیادی است خواهشمند است جهت حل اختلاف بین سه فرد مسلمان نظر خود را بیان فرمائید.

ج

- در فرض سؤال وارثی که مغبون شده حق فسخ تقسیم را دارد و در نزاع موضوعی مرافعه شرعیّه لازم است.

س 1852

اشاره

- ملکی بعد از فوت پدر حدود 40 سال است که در دست ماست ولی هنوز هم تقسیم نشده است حالا وارثین سه برادر از ما ادعای زمین و سود حاصله از آن را می‌کنند. حق ارث و طلب سود حاصله را دارند یا نه؟

ج

- در مورد سؤال با فرض اینکه زمین موروثی بین ورثه تقسیم نشده یعنی همه وارثین حق خود را از آن نبرده‌اند باید سهم آنها با اجرة المثل اجاره سهمشان را متصرف بپردازد مگر اینکه سائر ورثه عین یا منافع آن را به ورثه‌ای که متصرفند واگذار کرده باشند و اگر نزاع موضوعی در بین باشد مرافعه شرعیّه لازم است.

س 1853

اشاره

- در مسئله ارث بعضی موارد اتفاق افتاده زمین مزروعی نزد اولاد برادر مانده مثلًا 30 سال، برادر و خواهر مرحوم شده اولاد خواهر ادعای حق مادر را میکند آیا اولاد برادر باید اثبات هبه یا رضایت خواهر نماید یا ذو الید مقدم است و اولاد خواهر باید ثابت کند که امانت مانده (واقع قضیه هم معلوم نیست که خواهر راضی شده یا نه)؟

ج

- در مورد سؤال اگر ذو الید قبول دارد که ملک قبلًا متعلّق به دیگری بوده است باید بطریق شرعی اثبات کند که ملک به هبه و غیره به او منتقل شده و مجرّد ذو الید بودن در این فرض اثر ندارد اجمالًا فرض سؤال نزاع موضوعی است و محتاج به مرافعه شرعیه است.

س 1854

اشاره

- محترماً بعرض عالی میرسانم شخصی فوت شده و در بین ورثه هم صغیر هست و طلبکار هم دارد با چه شرایطی طلب ثابت می‌شود و ورثه ملزم به دادن دین از اموال مرحوم شده اگر چک یا سفته ارائه بدهند و یا بگویند در دفتر مرحوم هم نوشته شده است آیا با اینها در طلب ثابت می‌شود و واجب می‌شود
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 234
به ورثه دین مورّث را از مالش بدهند؟

ج

- دعوای دین بر میّت با اقامه بیّنه و قسم مدّعی، ثابت می‌شود و به مجرّد چک و سفته در صورتی که حتی با ضمّ قرائن دیگر موجب علم نشود حکم بثبوت آن نمی‌شود و بر ورثه نیز با عدم علم به اشتغال ذمه میّت تکلیفی نیست بلی اگر ورثه قطع باشتغال ذمّه میت و شک در اداء دین داشته باشند بعید نیست که استصحاب اشتغال ذمّه جاری بشود. و اللَّه العالم.

س 1855

اشاره

- الف: زن و شوهری مدّت 52 سال زندگی مشترک داشته‌اند و صاحب اولاد نشده‌اند زوج فوت نموده و حال زوجه ادّعا دارد که در زمان حیات از ایشان مطالبه اجاره زمین مزروعی شخصی خود را نموده و شوهر نپرداخته، آیا می‌تواند از ورثه مطالبه نماید؟
ب: زوجه فوق بعد از سه سال شوهرداری بخاطر بچّه دار نشدن سه جریب زمینِ خود به شوهر صلح نموده است آیا بعد از فوتِ ایشان شرعاً این زمین به زوجه عودت داده می‌شود یا خیر؟ در صورتی که زمینِ مذکور به زوجه تعلق بگیرد اجاره بها دارد یا خیر؟
ج: آیا طلب زوجه قبل از تقسیم به ورثه برداشته شود یا بعد از تقسیم به ورثه؟

ج

- الف: فرض سؤال از مصادیق ادّعای بر میّت است که نیاز به بیّنه و قسم مدّعی در نزد حاکم شرع جامع الشرائط دارد. و اللَّه العالم.
ب: با فرض تحقق صلح صحیح شرعی ملک مذکور از ما ترک زوج محسوب می‌شود. و اللَّه العالم.
ج: کلّیه دیون میّت که از جمله آن طلب زوجه است، قبل از تقسیم ترکه باید ادا شود.

س 1856

اشاره

- شخصی سفارش می‌دهد که وسیله‌ای را برای او خریداری نمایند تا پس از تحویل گرفتن پول آن را بدهد. وسیله خریداری می‌شود و به وی تحویل می‌گردد ولی آن فرد وجه آن را نمی‌دهد و خریدار نیز که فرزند وی بوده مطالبه 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 235
نمی‌کند و پس از مدتی سفارش دهنده فوت می‌کند و از وسیله خریداری شده نیز استفاده نمی‌نماید آیا وسیله خریداری شده متعلق به ورثه است یا متعلق به فرزندی که خریده و پول آن را نگرفته.

ج

- در فرض سؤال، چنانچه همه ورثه قبول دارند که پول وسیله خریداری شده پرداخت نشده باید پول آن را از ترکه میّت بپردازند و وسیله متعلّق بهمه ورثه است و در نزاع موضوعی مرافعه شرعیه لازم است.

س 1857

اشاره

- اعیانی خانه مسکونی که ملک زید بوده پس از فوت او به فرزندان صغیر و کبیرش رسیده و یکی از آنها اقدام به تهدید بنا کرده است، آیا دیگران سهمی در این خانه جدید دارند؟

ج

- در مورد سؤال چنانچه وارثی که خانه را تجدید بنا کرده با اجازه ورثه از مال خودش برای شخص خودش بنا کرده ورّاث دیگر از آن سهمی ندارند و در نزاع موضوعی مرافعه شرعیه لازم است توضیح آنکه در اجازه نسبت به سهم صغیر امر باقیم شرعی او است که طبق مصلحت او عمل نماید.

س 1858

اشاره

- هنگام تقسیم ترکه پدر سهم دختران را ندادند و آنها سکوت نموده پس از گذشت چند سال مدعی شده‌اند آیا سکوت آنها دلیل بر رضایتشان نبوده است؟

ج

- در مورد سؤال مجرد خاموشی دختران هنگام تقسیم ترکه پدر، دلیل اعراض از سهم خود و یا تملیک آنها سهم خود را به برادران نیست. و اللَّه العالم

س 1859

اشاره

- چنانچه افرادی از ورثه ماترک متوفی را از قبیل اثاث البیت و آب و زمین و اشجار پنهان و آشکار بنفع خود تصرف نموده و حق سایر ورثه ضعیف را نداده‌اند، تصرف در اموال آنها شرعاً چه صورتی دارد؟

ج

- بطور کلی تصرف هر یک از ورثه در ماترک متوفی بدون رضایت وارثی که حقّش پرداخت نشده حرام است. و اللَّه العالم 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 236

نماء ارث

س 1860

اشاره

- شخصی در وصیت‌نامه خود اینچنین وصیت نموده است که عینا بیان می‌گردد «هر چه در بانک دارم به اسم خودم مبلغ 670000 تومان بابت مهریه همسرم مدیون می‌باشم بدهید و بقیه را از کارخانه برداشت کنید و به او بدهید» با توجه به گذشت زمان به علت طی نمودن مراحل اداری انحصار وراثت و ترخیص پول از بانک مقداری سود بر این پول اضافه شده است که در حال حاضر از مبلغ دین افزون تر است لطفاً بفرمائید مبلغ اضافی از دین متعلق به فرد مذکور می‌باشد یا باید بین ورثه تقسیم شود؟

ج

- در فرض سؤال آنچه بر پول مذکور اضافه شده متعلّق بهمه ورثه است و باید کما فرض اللَّه حسب السهم تقسیم شود.

ارث دیه

س 1861

اشاره

- آیا تقسیم دیه بین ورّاث بر حسب سهم الارث صورت می‌گیرد بالسویّه؟ دیه متوفایی که وراث او منحصر به پدر و مادر می‌باشند به چه نسبت بین ایشان تقسیم می‌شود؟

ج

- دیه هم مانند سایر اموال، طبق سهام ارث تقسیم می‌شود بلی متقرّب به ام از دیه ارث نمی‌برد و در صورت انحصار وارث به پدر و مادر تقسیم دیه متوفی به این نحو است که اگر مادر حاحب ندارد یک ثلث به مادر و دو ثلث به پدر می‌رسد و اگر حاحب دارد 16 به مادر و 56 به پدر می‌رسد و مقصود از حاحب این است که متوفی دو برادر یا یک برادر و دو خواهر و یا چهار خواهر پدری داشته باشد. و اللَّه العالم

س 1862

اشاره

- شخصی در اثر تصادف ماشینش با ماشین دیگر کشته شده است آیا همسر نیز مانند بقیه اولیاء مقتول از دیه‌ای که گرفته می‌شود یا نه؟

ج

- همسر نیز جزء ورثه است و از دیه ارث می‌برد.

س 1863

اشاره

- در قتل خطایی و قتل شبه عمد آیا قاتل از مورث ارث می‌برد یا نه؟

ج

- قاتل در مورد قتل خطایی از مقتول ارث می‌برد ولی از دیه‌ای که عاقله 
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 237
می‌پردازد ارث نمی‌برد و شبه عمد هم همین حکم را دارد. و اللَّه العالم

س 1864

اشاره

- اگر مردی زوجه خود را با مرد اجنبی در یک فراش ببیند یا در حالتی که به منزله وجود در یک فراش است مشاهده کند و هر دوتای آنها را بکشد، آیا زوج از زوجه خود ارث می‌برد یا نه؟

ج

- آنچه را فقهاء ذکر نموده‌اند این است که اگر مردی زوجه خود را در حال زنا ببیند جایز است در همان حال هر دو را بکشد پس اگر در چنین حالتی قتل انجام شود زوج از زوجه ارث می‌برد. و اللَّه العالم

ارث محجور

س 1865

اشاره

- پدر این جانب حدود چهار سال پیش فوت نموده است از ایشان همسر، فرزندان و مادر ایشان در قید حیاتند و با توجه به اینکه مادر نامبرده که 16 از ما یملک ارث می‌برد اکنون هوش و حواسی ندارد.
الف: آیا فرزندان ایشان می‌توانند نسبت به حساب و کتاب و تحویل سهم ایشان اقدام کنند یا خیر؟
ب: از مادر متوفی یک پسر و سه دختر در قید حیاتند آیا تمام فرزندان باید دخالت کنند یا وکالت فقط با پسر ایشان است؟

ج

- در مورد سؤال امر اموال نام برده با رعایت غبطه و مصلحت با حاکم جامع الشرائط است و مداخله فرزندان در مال او با اجازه حاکم شرع جائز است. و اللَّه العالم.

س 1866

اشاره

- آیا به دیوانه ارث پدری می‌رسد یا نه؟

ج

- بلی به دیوانه هم ارث می‌رسد و در این جهت فرقی با عاقل ندارد.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 238

ارث صغیر 

س 1867

اشاره

- شوهر بنده فوت نموده است متوفی دارای عیال و یک فرزند ذکور 5/ 5 ساله و یک مادر می‌باشند طفل صغیر فعلًا تحت حضانت مادر قرار دارد.
سؤال شرعی این است که آیا عیال متوفی شرعاً حق دارد مهریه‌اش را از ماترک متوفی وصول نماید و وسیله معاش صغیر از چه راهی تأمین می‌شود و مادر صغیر می‌تواند موجودی نقدی و غیر نقدی متوفی را در اختیار خود بگیرد و هزینه زندگی صغیر را تأمین سازد یا اینکه جدّ مادری این وظیفه را عهده‌دار شود؟

ج

- در فرض سؤال یک ششم ترکه متوفّی به مادرش و یک هشتم آن بشما می‌رسد و بقیه متعلّق به فرزند است و اگر متوفّی برای خودش وصی تعیین ننموده شما میتوانید با اجازه مجتهد جامع الشرائط مهریه خود را بر دارید و معاش صغیر را از سهم الارث خودش مصرف کنید لکن برای مخارج خودتان نمیتوانید از سهم صغیر مصرف کنید. و اللَّه العالم.

س 1868

اشاره

- زید از دنیا رفته وارث او مادر و همسر و سه فرزند هستند بعد از مدتی مادر او هم از دنیا می‌رود حال همسر متوفی با داشتن سه فرزند صغیر اقدام به فروش مغازه و منزل مسکونی متوفی نموده است آیا این کار برای اداره زندگی آنها جایز است؟

ج

- در مورد سؤال ترکه متوفی بعد از موتش باین طریق تقسیم می‌شود که بعد از اداء دیون میّت اگر داشته باشد و مهریه همسر، (16) شش یک سهم مادر و (18) هشت یک سهم همسر و بقیه متعلّق به فرزندان او است و هر پسری دو برابر دختر میبرد و بعد از فوت مادر متوفی سهم الارث او به فرزندانش که برادر و خواهر متوفای مذکور هستند می‌رسد و همسر متوفی اگر از طرف مجتهد جامع الشرائط قیّم صغار شده باید در مخارج و حفظ اموال صغار ملاحظه و مصلحت آنها را بنمایند و همچنین اگر خود متوفی او را قیّم نموده باشد و الا حق تصرف در اموال را ندارد.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 239

ارث فرزندی که از لقاح مصنوعی متولد می‌شود

س 1869

اشاره

- ارث بردن فرزند متولد از لقاح مصنوعی- که عبارت از قرار دادن نطفه مرد است در رحم زن- اگر نطفه از یک مرد اجنبی باشد چه حالتی دارد؟ و آیا این فرزند از مادر و مادر از فرزند ارث می‌برد؟

ج

- احتیاط لازم بر این طفل و سایر ورثه این است که با یکدیگر مصالحه نمایند. و اللَّه العالم

ارث فرزند خوانده

س 1870

اشاره

- از نظر دین اسلام، فرزند خوانده، حکم فرزند واقعی را ندارد (ارث نمی‌برد با همسر انسان محرم نمی‌شود) حالا شخصی، فرزند نداشته فرزند کسی را به عنوان فرزندی گرفته مدت 20 سال نگه داشته از او کار گرفته آیا شرعاً نباید اجرت المثل به او پرداخت کند؟ لقب آن کودک را به لقب خودش تغییر داده است؟ حالا تکلیف این فرزند خوانده چیست؟

ج

- اگر بچه مذکور، از زمانی که بتکلیف رسیده با رضایت خود بدون مطالبه اجرت کار کرده نسبت به این مدّت حق مطالبه اجرت ندارد ولی اجرة المثل قبل از زمان بلوغ را طلبکار است و اگر برای بچه بعنوان فرزند خودش شناسنامه گرفته باید ابطال کند و باید معلوم کند که فرزند واقعی او نیست تا امر مشتبه نشود و از جهت ارث و سلسله نسب و محرمیّت و غیرها و لو در آینده با مشکلات عدیده مواجه نشوند.
جامع الاحکام، ج‌2، ص: 241

احکام قوانین و مقررات