فوج

آمنوره‌ اوليه‌

Amenorrhea primary

  شرح بيماري

  علايم‌ شايع‌

  علل‌

  عوامل‌ افزايش‌ دهنده‌ خطر

  پيشگيري‌

  عواقب‌ مورد انتظار

  عوارض‌ احتمالي‌

  درمان‌

  اصول‌ كلي‌

  داروها

  فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري

  رژيم‌ غذايي‌

  درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟

    شرح بيماري:

آمنوره‌ اوليه‌ عبارت‌ است‌ از فقدان‌ كامل‌ عادت‌ ماهانه‌ در يك‌ دختر جوان‌ حداقل‌ 16 ساله‌ ظاهراً طبيعي‌، يا 14 ساله‌ كه‌ رشد طبيعي‌ نداشته‌ است‌ يا خصوصيات‌ ثانويه‌ جنسي‌ در وي‌ به‌ وجود نيامده‌اند.

اين‌ اختلال‌ نادر است‌ زيرا بيش‌ از 95% از دختران‌ اولين‌ قاعدگي‌ خود را تا 15 سالگي‌ تجربه‌ مي‌كنند.

بی‌دَشتانی یا آمنوره یکی از اختلالات قاعدگی در زنان می‌باشد که به معنی عدم خونریزی در زمان قاعدگی در خانم‌های در سن باروری است. آمنوره فیزیولوژیک در زمان حاملگی و شیردهی دیده می‌شود.

آمنوره می‌تواند اولیه (یعنی عدم خون‌ریزی قاعدگی به‌هنگام بلوغ) یا ثانویه (یعنی توقف قاعدگی در زنان با بلوغ طبیعی) باشد.

از جمله علل آمنوره اولیه، اختلالات هورمون‌های جنسی و تخمدان و از جمله علل آمنوره ثانویه یائسگی زودرس و حاملگی است.

تخمدان پلی کیستیک، چاقی یا ورزش شدید، مصرف برخی داروهای ضد بارداری و تومور مغزی تولیدکنندهٔ پرولاکتین از سایر علل آمنوره است.

چرخهٔ قاعدگی یا سیکل قاعدگی در واقع تغییرات فیزیولوژیکی است که در زنان بارور جهت تولیدمثل جنسی رخ می‌دهد و هر ماه یک تخمک بالغ شده و آمادهٔ تشکیل جنین می‌شود.

در این مدت به تدریج بافت رحم نیز آمادهٔ نگهداری جنین می‌شود. اگر لقاح صورت نگیرد، تخمک دفع شده و بافت پوششی رحم ریزش می‌کند (قاعدگی).

این فرایند به طور طبیعی در دوران باروری جنسی گونه‌های پستانداران ماده رخ می‌دهد. چرخهٔ قاعدگی زنان در دوران بارداری و شیردهی متوقف می‌شود.

چرخهٔ قاعدگی از دوران بلوغ تا زمان یائسگی ادامه می‌یابد. مدت خونریزی قاعدگی برای چندروز، معمولاً ۳-۵ روز طول می‌کشد، اما بین ۲-۸ روز نیز می‌تواند متغیر باشد.

هر سیکل قاعدگی به طور متوسط ۲۸ روز طول میکشد، یک سیکل قاعدگی طبیعی بین ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر است. حجم متوسط خونریزی در هر سیکل ماهانه قاعدگی ۳۵ میلی‌لیتر است.

در فارسی به زن حایض دَشتان گفته می شود و اخیراً فرهنگستان از این واژه برای برساختن واژگان دُش‌دَشتانی(دیس منوره) و بی‌دَشتانی(آمنوره) بهره برده است.

سیکل قاعدگی جهت حفظ باروری در زنان و تحت کنترل سیستم اندوکرین ایجاد می شود. این سیکل به سه مرحله تقسیم می شود:

مرحله یا فاز فولیکولر

مرحله یا فاز اوولاسیون یا تخمکگذاری

مرحله یا فاز لوتِئال

اگرچه بعضی منابع تقسیم بندی دیگری دارند:

فاز قاعدگی یا خونریزی یا منسچوریشن

فاز تکثیری یا پرولیفراتیو

فاز ترشحی

هر سیکل قاعدگی از اولین روز شروع خونریزی قاعدگی شروع می شود. روش های هورمونی جلوگیری از بارداری با تغییر در سطح هورمون های بدن از بارداری جلوگیری می کنند.

فاز خونریزی یا قاعدگی:

به این فاز قاعدگی، پریود، منس نیز می گویند. بروز خونریزی قاعدگی نشانه حامله نبودن یک زن است. اگرچه این علامت خیلی قابل اعتماد نیست، از آنجایی که بعضی از علل، منجر به خونریزی در دوران بارداری می شوند.

عادت ماهانه زنان تقریباً هر ۲۸ روز یکبار رخ می‌دهد.

البته خصوصیات قاعدگی از جمله طول دوره ماهانه، مقدار خونریزی و شدت آن از زنی تا زن دیگر متفاوت است و در افراد مختلف خونریزی ماهانه خفیف یا شدید، دردناک یا بدون درد، طولانی یا کوتاه‌تر است.

به طور میانگین در بیشتر زنان خونریزی ماهانه ۵ تا ۷ روز طول می‌کشد و در کل ۶۰ تا ۲۵۰ میلی‌لیتر (معادل ۴ قاشق غذاخوری تا حدود یک فنجان) خون در این مدت از دست می‌رود.

در این دوران آمیزش جنسی توصیه نمی‌شود. بعد از دوران بارداری سیکل تخمک گذاری یا قاعدگی برای مدتی به هم می‌ریزد.

فاز فولیکولر:

فاز دوم، فاز فولیکولر یا فاز تکثیری نامیده می شود. ازآنجایی که یک هورمون باعث افزایش ضخامت و رشد دیواره رحم می شودبه این فاز، فاز تکثیری می گویند.

با افزایش هورمون اف اس اچ (به انگلیسی: FSH) طی روزهای اول سیکل، تعداد کمی از فولیکول‌های تخمدانی تحریک می شوند.

این فولیکول ها در همان بدو تولد به صورت خاموش، وجود دارند. در هر سیکل قاعدگی، این فولیکولها برای غالب شدن، با هم رقابت می کنند، تحت تاثیر چندین هورمون، رشد همه این فولیکول‌ها بجز یکی از آنها متوقف می شود در حالی که فولیکول غالب شروع به رشد و بالغ شدن می کند این فولیکول، فولیکول گراف نام دارد.

زمانی که فولیکول‌ها بالغ می شوند مقدار زیادی استرادیول،نوعی استروژن، ترشح می کنند. استروژن ها شروع به تشکیل یک لایه جدید در اندومتر رحم می کنند. استروژن نیز باعث تحریک کریپت‌ها در سرویکس رحم می‌شوند تا موکوس بارور سرویکس را تولید کنند.

فاز ترشحی:

فاز سوم فاز ترشحی نامیده می‌شود.

    علايم‌ شايع‌:

فقدان‌ عادت‌ ماهانه‌ پس‌ از بلوغ‌. عادت‌ ماهانه‌ اكثر دختران‌ تا سن‌ 14 سالگي‌ آغاز مي‌شود و سن‌ متوسط‌ شروع‌ عادت‌ ماهانه‌ 12 سال‌ و 8 ماه‌ است‌.

    علل‌:

معمولاً ناشناخته‌ است‌. علل‌ احتمالي‌ عبارتند از: 

به‌ تأخير افتادن‌ بلوغ‌ 

ناهنجاري‌هاي‌ مادرزادي‌ مثل‌ فقدان‌ اعضاي‌ تناسلي‌ (مجرا تناسلي‌، رحم‌، يا تخمدان‌ها) يا غيرطبيعي‌ بودن‌ ساختمان‌ آنها 

بسته‌ بودن‌ كامل‌ پرده‌ بكارت‌ كه‌ به‌ اين‌ ترتيب‌ مانع‌ خروج‌ خونريزي‌ عادت‌ ماهانه‌ مي‌شود. 

اختلالات‌ دستگاه‌ غدد درون‌ريز (تومورها، عفونت‌ها، يا ساير مشكلات‌) 

اختلالات‌ كروموزمي‌ 

بيماري‌ عمومي‌ در بدن‌ 

ندرتاً، مشكلات‌ تغذيه‌اي‌ شديد مثل‌ بي‌اشتهايي‌ رواني‌، يا فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري بدني‌ شديد مثلاً در ورزشكاران‌ زن‌ حرفه‌اي‌

    عوامل‌ افزايش‌ دهنده‌ خطر

استرس‌ 

استفاده‌ از داروهايي‌ مثل‌ قرص‌هاي‌ ضدحاملگي‌، داروهاي‌ ضدسرطان‌، بار بيتورات‌ها، مخدرها، داروهاي‌ كورتيزوني‌، كلرديازپوكسايد و رزرپين‌. 

ورزش‌ شديد 

سابقه‌ خانوادگي‌ آغاز ديرهنگام‌ عادت‌ ماهانه‌ 

رژيم‌ لاغري‌ يا كاهش‌ وزن‌ شديد

    پيشگيري‌:

از هيچ‌ دارويي‌ سرخود استفاده‌ نكنيد مگر با تجويز پزشك‌ 

فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري هاي‌ حرفه‌اي‌ ورزشي‌ را در صورت‌ توصيه‌ تا حدي‌ كم‌ كنيد. 

در صورت‌ وجود هرگونه‌ بيماري‌ زمينه‌ساز، براي‌ درمان‌ به‌ پزشك‌ مراجعه‌ كنيد. 

تغذيه‌ مناسب‌ و نگهداري‌ وزن‌ در حد ايده‌آل‌

    عواقب‌ مورد انتظار:

فقدان‌ عادت‌ ماهانه‌ به‌ خودي‌ خود يك‌ خطر براي‌ سلامتي‌ محسوب‌ نمي‌شود، اما علت‌ آن‌ بايد معلوم‌ شود. اگر عامل‌ آن‌ يك‌ كيست‌ يا تومور تخمدان‌ باشد، بايد جراحي‌ انجام‌ شود. 

آمنوره‌ معمولاً با هورمون‌ درماني‌ يا رفع‌ علت‌ زمينه‌ساز قابل‌ معالجه‌ است‌. درمان‌ ممكن‌ است‌ تا سن‌ 18 سالگي‌ به‌ تعويق‌ انداخته‌ شود مگر اين‌ كه‌ بتوان‌ علت‌ را مشخص‌ كرد و بدون‌ خطر درمان‌ نمود. 

عللي‌ كه‌ گاهي‌ نمي‌توان‌ آنها را درمان‌ نمود عبارتند از اختلالات‌ كروموزومي‌ و ناهنجاري‌هاي‌ دستگاه‌ تناسلي‌

    عوارض‌ احتمالي‌:

پريشاني‌ رواني‌ در رابطه‌ با تكامل‌ جنسي‌ 

ناتواني‌ در حامله‌ شدن‌ 

در موارد نادر مشكلات‌ غدد درون‌ريز، ممكن‌ است‌ علاوه‌ بر هورمون‌ درماني‌ نياز به‌ جراحي‌ وجود داشته‌ باشد.

    درمان‌

    اصول‌ كلي‌:

اقدامات‌ تشخيصي‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ موارد زير باشد: شرح‌ حال‌ پزشكي‌ و شخصي‌ و معاينه‌ كامل‌؛ اندازه‌گيري‌ هورمون‌هاي‌ خون‌ به‌ علاوه‌ بررسي‌ كار تيروييد و غدد فوق‌كليوي‌ 

درمان‌ معمولاً شامل‌ هورمون‌ درماني‌ جايگزين‌ مي‌شود. درمان‌ آمنوره‌اي‌ كه‌ ربطي‌ به‌ كمبود هورمون‌ ندارد بسته‌ به‌ علت‌ آن‌ انجام‌ مي‌گيرد. 

روان‌ درماني‌ يا مشاوره‌، در صورتي‌ كه‌ آمنوره‌ در اثر استرس‌ يا مشكلات‌ تغذيه‌اي‌ شديد به‌ وجود آمده‌ باشد. 

در صورت‌ لزوم‌، يك‌ جراحي‌ كوچك‌ براي‌ ايجاد سوراخ‌ در پرده‌ بكارت‌ كاملاً بسته‌ 

گاهي‌ جراحي‌ براي‌ تصحيح‌ ناهنجاري‌هاي‌ دستگاه‌ تناسلي‌

    داروها:

امكان‌ دارد براي‌ شروع‌ خونريزي‌ هورمون‌ پروژسترون‌ تجويز شود. اگر با قطع‌ مصرف‌ پروژسترون‌ خونريزي‌ آغاز شود، دستگاه‌ تناسلي‌ درست‌ كار مي‌كند و احتمال‌ وجود بيماري‌ غده‌ هيپوفيز نيز كم‌ است‌.

اگر با قطع‌ مصرف‌ پروژسترون‌ خونريزي‌ آغاز نشود، امكان‌ دارد از داروهاي‌ محرك‌ تخمدان‌ مثل‌ كلوميفن‌ يا گنادوتروپين‌ها (هورمون‌هاي‌ طبيعي‌ محرك‌ تخمدان‌ كه‌ از هيپوفيز ترشح‌ مي‌شوند) براي‌ اين‌ منظور استفاده‌ شود.

    فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري:

محدوديتي‌ براي‌ آن‌ وجود ندارد. مرتباً ورزش‌ كنيد ولي‌ شدت‌ آن‌ نبايد زياد باشد. 

اگر اضافه‌ وزن‌ داريد يا زيادي‌ لاغر هستيد، در رابطه‌ با رژيم‌ غذايي‌ مناسب‌ با پزشكتان‌ يا متخصص‌ تغذيه‌ مشورت‌ كنيد. سعي‌ نكنيد با رژيم‌هاي‌ لاغري‌ سخت‌گيرانه‌ وزن‌ خود را به‌ سرعت‌ پايين‌ بياوريد.

    رژيم‌ غذايي‌:

روزانه‌ سه‌ وعده‌ غذايي‌ متعادل‌ مصرف‌ كنيد. 

در صورتي‌ كه‌ بسيار لاغر يا چاق‌ هستيد، در مورد رژيم‌ غذايي‌ با پزشك‌ مشورت‌ كنيد. با رژيم‌هاي‌ سرخود سعي‌ نكنيد وزن‌ خود را كاهش‌ دهيد.

    درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟

اگر شما 16 سالتان‌ شده‌ است‌ اما هرگز عادت‌ ماهانه‌ نداشته‌ايد. 

اگر علي‌رغم‌ درمان‌، عادت‌ ماهانه‌ در عرض‌ 6 ماه‌ آغاز نشود.

 بانک جامع اطلاعات پزشکی