قصیدهٔ شمارهٔ 115: دی آمد از در من آن دلفریب پسر
دی آمد از در من آن دلفریب پسر****افکنده دام بلا زلفش به روز مطر
بودی به رنگ قمر رخشنده چهره او****نه کی ز سرو روان تابیده جرم قمر
بر سرو قامت او افتاده همچو کمند****پرحلقه سلسله‌یی همرنگ مشک تتر
حاشانه مشک تتر هرگزکه از بر سرو****چندین شکنج و شکن سر داده یک به دگر
گفتی دوهندوی مست‌گردیده ازپی لعب****آسیمه‌سار و نگون آون ز شاخ شجر
یا نی دو مار سیه آسیمه سارودمان****دارد به سایهٔ سرو از آفتاب‌گذر
یا نی دو دزد دغل پی برده‌اند به‌گنج****از بهر غارت سیم یازیده دست ظفر
آری نگار ختن دارد ز سیم سرین****گنجی نهفته همی بیغش به زیر کمر
دارند خلق جهان ازگنج فربه او****از غصه کو به دل از ناله دست به سر
وان ترک تنگ دهان از بس بخیل بود****پیوسته منع کند آن سیم را زنفر
غافل که سیم خود ار بر مستحق دهد****از بذل سیم شود نامش به دهر سمر
ای‌کاش نقره ی او بودی مرا که همی****می‌داد می که مرا گردد فزوده خطر
باری به خلوت من آن غارت دل و دین****چون در رسید ز راه چون برگزید مقر
گفتم بیا صنما ای‌کز فروغ رخت****روشن شدست مرا دیوار و خانه و در
خواهم‌که بوسه زنم بر تنگ شکر تو****تا کام و لب ز لبت شیرین کنم به مگر
خندید وقت ولی از روی عادت و رسم****نشنیده‌ام که دهد کس بوسه بر به شکر
ویژه ز بس که لطیف این شکری که مرا****بگدازد ار کندی بر در نسیم گذر
کی احتمال‌کند دمهای سرد ترا****کامد به نزد خرد از زمهریر بتر
یک ره در آینه بین بر خلق منکر خود****تا دانی آنکه ترا باشد چگونه سیر
چندانکه هست ترا پروای خدمت من****باشد اضافه مرا از صحبت تو حذر
گر میل صحبت من داری و بوس و کنار****ایدون به نقد بزن دستی به‌کیسهٔ زر
کام از لب و دهنم بی‌زر کسی نستد****ها زر بیار و فزون زین عرض خود بمبر
گفتم بلای نپسندی ار به بلا****جانم ز سر بهلا این عجب و کبر و بطر
هر چند کیسه و جیب از زر تهی بودم****دارم ز نظم دری آماده گنج و گهر
گفتا که گنج و گهر گر باشدت بفروس****آنگه به مشت زرم این گنج سیم بخر
ور نه مخار زنخ کوتاه ساز سخن****دانی‌که شاخ هوس‌ک‌ب را نداده ثمر
قاآنیا جوِ زر در چشم سیمبران****صد ره گزیده ترست از صد هزار هنر
قصیدهٔ شمارهٔ 116: رسید چه خبر فتح‌کی رسید؟ سحر
رسید چه خبر فتح‌کی رسید؟ سحر****کجا؟ به نزد مالک از چه ملک؟ از خاور
خبر چه بود؟ شکست عدو که گفت بشیر****عدو شکست چِسان خورده؟ گشت زیر و زبر
مصافگاه کجا بود؟ ساحت بسطام****که بر شکست عدورا؟ سمی بن آزر
دگر که ناصر او بود؟ نصرت‌الدوله****چه بود منصبش از شه امارت لشکر
کدام لشکر? آن لشکری که رفت زری****کجا؟ به طوس چرا؟ بهر نظم آن کشور
سپاه را که فرستاد؟ خواجه، کی شعبان****کدام خواجه مهین خواجهٔ عطاگستر
دگر سپاه فرستد؟ بلی چه مه شوال****چه روز؟ عیدکی آن روز می‌رسد؟ ایدر
گذشت روزه بلی ماه نو نمود؟ نعم****چه‌وقت دوش کجا؟ درجنوب چون لاغر
کنون چه باید؟ ساغر چگونه باید؟ پر****پر از چه باشد؟ از می چه می می خلر
قدح چه باشد؟ نقره چه نقره نقرهٔ خام****قدح گسارکه ترکی چگونه سیمین بر
قدح به یاد که بخشد؟ بهٔاد روی ملک****قدح نخست‌که نوشد؟ حکیم دانشور
مرآن حکیم که باشد؟ حکیم قاآنی****چو خورد می‌چکند؟ مدح شاه کیوان فر
کدام شه شه ایران چه‌کس محمدشاه****ورا لقب چه ابوالسیف از که از داور
ز نسل کیست ز ترک از چه ترک از قاجار****شهش که کرد؟ نیا جانشینش کیست پسر
کشد که حزمش چه باره از چه از انصاف****کجا؟ به ملک چرا؟ بهر دفع فتنه و شر
بود چه تیغش؟ چون پاسبان دولت و دین****رود چه رخشش چون همعنان فتح و ظفر
مسلمست بلی در چه در سخا و سخن ***مقدمست نعم برکه بر قضا و قدر
گذشته‌چه صیتش تاکجا؟ به‌شرق و غرب****رسیده چه نامش تاکجا؟ به بحر و ببر
بود که دشمن او؟ چون رمیده کی شب و روز****ز چه ز سایهٔ خرد درکجا؟ به سنگ و مدر
دهد چه زرکی دایم چگونه بی‌منت****به که به عارف و عامی چه‌قدر؟ بی‌حد و مر
نظیر اوست چه عکسش‌کجا؟ در آیینه****به معنی است نظیرش؟ نه از طریق نظر
به‌دور وی که خورد خون دو کس کجا؟ به دو جا****به دشت رزمش تیغ و به مجلسش ساغر
همی‌گشاید چه تیغ او چه چیز؟ حصار****همی فشاند چه رمح او چه چیز؟ شرر
ز فر او شده‌کاسد چه چیز؟ ذلّ و هوان****ز جود شده رایج چه چیز؟ فضل و هنر
گشاید آسان چه رمح او چه بارهٔ سخت****دهد فراوان‌که دست او چه بدرهٔ زر
کسی به عهدش پیچد به خویشتن آری****کمند درکف او زلف بر رخ دلبر
دلی ز جودش نالد به روزگار؟ بلی****به‌کوه سیم و به دریا در و به‌کان‌گوهر
تنی‌گدازد در مجلسش به عید؟ نعم****درون مجمر عود و میان آب شکر
به هیچ کشور سرباز او شود حاکم ****بلی‌کجا؟ همه جاکیستند؟ ها بشمر
به‌ملک فارس حسین‌خان به‌مرز چین خاقان****به ارض زنگ نجاشی به رومیان قیصر
همیشه تاکه دمد چه گل ازکجا؟ز چمن****شکفته باد چه بختش چگونه چون عبهر
بودچه؟ یارش که حق دگر که؟ احمد و آل****کجا؟ به هر دو سرا تا چه روز؟ تا محشر
قصیدهٔ شمارهٔ 117: سحر چو زمزمه آغازکرد مرغ سحر
سحر چو زمزمه آغازکرد مرغ سحر****بسان مرغ سحر از طرب گشودم پر
هنوز نامده سلطان یک سواره برون****شدم به مشکوی جانان دو اسبه راه سپر
هنوز ناشده گرم چرا غزالهٔ چرخ****برآن غزال غزلخوان مرا فتاد نظر
به آب شسته رخش کارنامهٔ مانی****به باد داده لبش بارنامهٔ آزر
تنش به نرمی خلاق اطلس وقاقم****رخش به خوبی سلطان سوسن و عبهر
زرنگ عارض او سقف بنگهش بلور****ز عکس ساعد او فرش مشکویش مرمر
گرفتم آنکه نیارند گوهر از عمان****به یک تکلم او سنگ و گل شود گوهر
گرفتم آنکه نیارند شکر از اهواز****به یک تبسم او خار و خس شود شکر
گرفتم آنکه نیارند عنبر از دریا****به یک تحرک زلفش گیا شود عنبر
دو خال برلب نوشش دو داغ بر لاله****دو زلف بر سر دوشش دو زاغ بر عرعر
غنوده این چو دو زنگی به سایهٔ طوبی****نشسته آن چو دو هندو به چشمهٔ کوثر
دو سوسنش را از برگ ضیمران بالین****دو سنبلش را از شاخ ارغوان بستر
مرا چو دید هراسان ز جایگه برخاست****بدان مثابه که خیزد سپند از مجمر
چو طوق حکم خداوند بر رقاب امم****دو سیمگون قلمش شد بنای من چنبر
به صدرخواست نشستم ولی بگفت سپهر****نه او نه من بنشستیم هر دو بر در بر
از آن سپس چو غریبان به جایگاه غریب****نظاره کردم شیب و فراز و زیر و زبر
چمانه دیدم و چنگ و چمانی و طنبور****پیاله دیدم و تار و چغانه و مزهر
به طرز بیضهٔ بیضاش درکفی مینا****به رنگ لوء لوء لالاش در کفی ساغر
میان این یک تابیده پرتو خورشید****درون آن یک رو‌ییده لالهٔ احمر
گلوی شیشهٔ صهبا گرفته اندر چنگ****چنانکه گیرد خصمی گلوی خصم دگر
به نای بُلبُله ساغر فروگشاده دهن****چو شیرخواره پستان مهربان مادر
ز حلقِ‌مرغِ‌صحرایی چو مرغِ‌حق حق‌گوی****فرو چکید همی قطره قطره خون جگر
به‌سان مرغک آذر فروز از منقار****همی به بال و پر خویش برفشاند آذر
قنینه را خفقان و پیاله را یرقان****ز عکس سرخ می و رنگ بادهٔ اصفر
ز فرط خشم فروچیدم از غضب دامن****چو زاهدی که نماید به باده خوار گذر
به طنزگفتمش ای خشک مغزتر دامن****به طعن راندمش ای خوب چهر بد گوهر
حرام صرف بود باده خاصه بر ساده****تو ساده‌رویی ساقی مخواه و باده مخور
به ساده‌رویی باکی نداری از مردم****ز باده خواری شرمی نداری از داور
ز بی عفافی مانا نباشدت میسور****که بگذرانی یک روز بی می و ساغر
گشاده چشم جهان بین به راه باده‌گسار****نهاده گوش نیوشا به لحن خنیاگر
به خنده گفت مرو صبر کن غضب بنشان****صواب دیدی بنشین وگرنه رخت ببر
مگر نگفته نبی تا به روز باز پسین****خدای هردو جهان توبه را نبندد در
شراب خوردن و آسایش از وساوس نفس****به از سپاس بزرگان و احتمال خطر
شراب خوردن و آسوده بودن از بد و نیک****به از تحمل چندین هزار بوک و مگر
شراب خوردن از آن به که در زمین امید****نهال مدح نشانی و فاقه آرد بر
شراب خوردن از آن به که در سرای امیر****به‌غرچه‌یی دو سه بی‌پا و سر شوی همسر
نچیده میوهٔ شرم و نبرده نام حیا****ندیده سفرهٔ مام و نخورده نان پدر
ز تنگ چشمی هم چشم در زن در زی****ز سخت‌رویی هم دس تیشهٔ درگر
نه شُربشان بجز از ریم و پارگین و زقوم****نه خوردشان بجز ازگوز وگندنا وگزر
ز هرکدام پژوهش‌کنی ز باب و نیا****جواب ندهد جز نام مادر و خواهر
بدان صفت‌که تفاخر به نام مام‌کند****کس ار زباب پژوهش نماید از استر
به خشم گفتمش ای زشت خوی دست بدار****حجاب عصمت آزادگان بخیره مدر
مخور شراب مبر نام میر و حضرت میر****قفای شیر مخار و متاع طعن مخر
مگر ندانی کاندر سرای خواجه مراست****چه مایه مهتر نیکو نهاد نیک سیر
همه خجسته فعال و همه درست آیین****همه فرشته خصال و همه نکو مخبر
به ویژه پیرو سالار هاشمی هاشم****که هست هاشم اعدا به تیغ خارا در
به زهد و پاکی دامان همال با سلمان****به صدق و نیکی ایمان نظیر با بوذر
به خنده پاسخم آورد کای سپهر کمال****زبان دَقّ مگشای و ز راه حق مگذر
بدان خدای کزین بحر باژگون هرشب****هزار زورق سیمین نماید از اختر
بدان مشاطه که بر چهرهٔ عروس جهان****فروهلد به شب تیره عنبرین چادر
به ذات احمد مرسل‌که‌گشت هستی او****ظهور دایرهٔ ممکنات را پرگر
به فر حیدر صفدر که گشت هستی او****وجود سلسلهٔ‌کاینات را مصدر
به حسن عالم سوز و به عشق عالم‌گیر****به چشم صورت بین و به کلک صورتگر
به شوق خانه فروش و به ذوق بی‌طاقت****به فقر خانه بدوش و به صبر با لنگر
به عشوه‌های پیاپی ز دلبر طماع****به گریه‌های دمادم ز عاشق مضطر
به عجز اینکه بده بوسه تا فشانم جان****به‌کبر آنکه مکن مویه تا نیاری زار
که گر به قدح ملکزاده برگشایم لب****و یا به طعن بزرگان رادکش چاکر
ولی مراست جگرخون ازین که غرچهٔ چند****زبابکان همه حیز و ز ما مکان همه غر
در آستانهٔ میرند و نی عجب‌کاخر****کند بدیشان در خاصگان میر اثر
هزار مرتبه ما نافزون شنیدستی****که یار بد بود از مار بد جانگزای بتر
نه از قرآن زحل مشتری شود منحوس****چو از تقارن مریخ زهرهٔ ازهر
نه گر به عضوی رنج شقا قلوس افتد****به چند روز سرایت کند به عضو دگر
نه صحن مسجد یابد کثافت از سرگین****نه قلب مومن گیرد کدورت از کافر
نه قیرگون شود از الفت زگال پرند****نه زهرگین شود از صحبت شرنگ شکر
نه شام تاری گردد حجاب چهرهٔ روز****نه ابر مظلم آید نقاب پیکر خور
نه صحن‌گلشن‌گردد ز خار وار و زبون****نه آب روشن آید ز لای تار و کدر
نه تلخ گردد زاب دِرَمنه طعم دهن****نه تار آید ازگرد تیره نور بصر
نه شاخ تازه بخوشد ز الفت لبلاب****نه شمع زنده بمیرد ز صحبت صرصر
جواب را ز سر خشم برگشادم لب****به طنزگفتمش ای سرو قد سیمین بر
سرای میر جهان و بود جهان چونان****ندارد از بد و خوب و پلید و پاک گذر
رواق خواجه بود بحر و بحر بی‌پایان****سرای میر بود رود و رود پهناور
نه رودگردد از غوطهٔ‌گرز پلید****نه بحر آید ز آمیزش براز قذر
بخنده گفت که نیکو تشبهی کردی****به رود و بحر و جهان‌کاخ خواجه را ایدر
اگر جهان نبود از چه بر مثال جهان****بود هماره دانا گداز و دون‌پرور
وگرنه رود و نه دریا چرا چو خار و حشیش****اگر نه رود و نه دریا چرا چو سنگ و گهر
در آن گزیده گرانمایگان نشست نشیب****در آن گرفته سبک پایگان قرار زیر
چو این بگفت بخوشید خونم اندر تن****چو این بگفت به توفید جانم اندر بر
سرو دمش نه هر آن را که در فراز مقام****سرودمش نه هر آن را که در فرود مقر
از آن فراز فزاید ورا نبالت و قدر****ازین فرود کم آید ورا جلالت و فر
به‌کاخ خواجه که میزان دانش و هنرست****ز فرط وقع بود انحطاط دانشور
نگر دو کفهٔ میزان که مایلست در آن****گران به سمت نگون و سبک به سوی زبر
نه بادبان گه طوفان طیاره غرق شود****گرش زمام نگیرد گرانی لنگر
در آن مکابره من تندگشته با جانان****در آن محاوره من گرم گشته با دلبر
که ناگه از در پیری خمیده قد چو کمان****دمان درآمد با موی شیرگون از در
قدش به هیات گفتی کمان حلاجست****شمیده پنبهٔ محلوجش از کرانهٔ سر
مرا ز حالت آن پیر حالتی رو داد****که پای‌تا سر حیرت شدم چو نقش صور
همین نه یاد نگارین شدم ز یاد برون****که یاد هر دو جهانم شد از خیال بدر
سرودمش چه‌کسی گفت پیریم سیاح****گهی چو باد شتابان به بحر وگاه ببر
به دهر دیده بسی سوک و سور و سود و زیان****فراز و پست و نشاط و ملال و نفع و ضرر
ز بصره و حلب و شام و مصر و قسطنطین****ز نوبه و حبش و چین و روم وکالنجر
همه بدایع ایام‌کرده استیفا****ز هر صنایع آفاق گشته مستحضر
سرودش ز نوادر بدیع‌تر سخنی****که نقش می نپذیرد چنان به لوح فکر
شنیده ای ز کسی در زمانه گفت بلی****شنیده‌ام سخنی غم بر و نشاط آور
قصیده‌ایست موشح به صدهزار حلی****چکامه‌ایست مطرز به صدهزار غرر
ز نعت احمد مختار بینیش زینت****ز مدح حیدرکرار یابیش زیور
قویم گشته بدو حسن ملت احمد****سدیدگشته به دو سور مذهب جعفر
سطور او همه تابنده چون به چرخ نجوم****نقوش او همه رخشنده چون به باغ زهر
ز نقش نون خطوطش فلک کند یاره****ز شکل میم حروفش فلک‌کند پرگر
بدایتش همه در قدح گردش گردون****نهایتش همه در مدح خواجهٔ قنبر
سرودمش ز کدامین کس آن چکامه سرود****ز بوالفضایل قاآنی آسمان هنر
بگفت این و به زانو نشست و یال فراخت****ز سر نهاده کلاه از میان گشاد کمر
بدان فصاحت کاحسنت خاست از خاره****به لحن دلکش برخواند این قصیده زبر
قصیدهٔ شمارهٔ 118: مباش غره دلا در جهان به فضل و هنر
مباش غره دلا در جهان به فضل و هنر****که شاخ فضل و هنر فقر و فاقه آرد بر
به خاک دانش هرگز مکار تخم امید****ز شاخ آهو هرگز مدار چشم ثمر
به مرد سفله مکن در هوای نان تکریم****به عرق مرده مزن از برای خون نشتر
کریم اگر نبود بهره کی برد دانا****مسیح اگر نبود زنده‌کی شود عاذر
چو راد رفت ز گیهان چه حمق و چه دانش****چو مرد رفت ز میدان چه خود و چه معجر
زمانه نیست مگر رذل جوی و رذل‌پرست****ستاره نیست مگر دون‌نواز و دون‌پرور
چنان بود طلب مردمی ز مردم دون****که کس کند طمع التیام از خنجر
سهر سهم سعادت نهد به شست کسی****که فرق می نکند قاب و قوس را زَوتر
ز مشک لخلخه سازد جعل خصالی را****که اختیار کند پشک را به مشک تتر
کسی‌که باز نداند دخیل را ز روی ***کسی‌که فرق نیارد سهل را ز قمر
زبان طعن گشاید به شعر خاقانی****سجل طنز نگارد برای بومعشر
چه روی مهر به قومی که مهرشان همه کین****چه رای سود ز خیلی که سودشان همه ضر
به نیش کژدم هرگز بود ز مهر نشان ****به ناب افعی هرگز بود ز سود اثر؟
پی سلامت خود در تواتر حدثان****هنودوار ندارند باکی از آذر
ز خاربن نکند مرد آرمان رطب****ز پارگین نکند شخص آرزوی گهر
پلید جفت پلیدست و پاک همسر پاک****ز جنس جنس ندارد به هیچ روی گذر
ز علو قطره از آنها بطست سوی نشیب****ز سفل شعله از آن ساعدست سوی زبر
به دیوپا چکنی مدح سبعهٔ الوان****به خنفسا چه بری وصف نافهٔ اذفر
برازی این را خوشتر ز دستهٔ سوری****ذبابی آن را بهتر ز بستهٔ شکر
مجو زگنبد نیلوفری وفاق آزانک****کس آرزو نکند از سراب نیلوفر
ازین مسدس‌گیتی مدار چشم خلاص****که مهره راه رهایی ندارد از ششدر
خدنگ حادثه را نیست به زعجز زره****پرنگ نایبه را نیست به ز فقر سپر
به راه صعب فنا درگذر نخست ز جان****به بحر ژرف رضا برشکن نخست ز سر
گرت سیاحت باید بهل اساس ازبار****ورت سباحت باید بکن لبان از بر
مزن به‌گام هوس در طریق فقر قدم****مکن به پای هوا در دیار عشق سفر
تو نرم نرم خرامی و دشت بی‌پایان****تو لنگ لنگ سپاری و راه پر کردر
به پهنه‌ای‌که در آن راه‌گم‌کند خورشد****به لجه‌ای‌که در آن گام نسپرد صرصر
به توسنی چه بر آیی که نیستش کامه****به زورقی چه نشینی که نیستش لنگر
ز که سوال نمایی جوابت آرد لیک****به جز سوال ازان نشنوی جواب دگر
ز آری آری‌گوید جواب و از لالا****مرادش آنکه به جزکرده نبودت‌کیفر
تو بدسگالی و نیکی طمع کنی هیهات****ز خیر خیر تراوش نماید از شر شرّ
علو منزلت از نیستی بخواه و مگوی****که خط روح‌کی از نیستی شود اوفر
نگر به صفر که هیچست و در طریق حساب****اقل هر عدد از یاریش شود اکثر
ترا که چشم دوبین با هزارگونه حول****به گنج خانهٔ توحید کی شود رهبر
دوربین چگونه دهد فرع را ز اصل تمیز****دو بین چسان دهد از فرق کل و جزو خبر
بخوان فقر بری دست و آرزو به‌کمین****به راه عشق نهی پای و اهرمن به اثر
هوای مائده داری و زهر در سکبا****خیال بادیه داری و دزد در معبر
به بحر فقر ز تسلیم بایدت زورق****به دشت عشق ز توحید بایدت رهور
که تا رهاندت این یک ز صد هزار بلا****که تا جهاندت آن یک ز صدهزار خطر
ز خود مجرد بنشین نه از عقار و حشم****ز خود تفرد بگزین نه از دیار و حشر
سبع نیی‌که تجنب‌کنی ز یار و دیار****ضَبُغ نیی‌که تنفرکنی ز مال و نفر
پی مجاهدهٔ نفس تن بهست نزار****که گاه معرکه رهوار به بود لاغر
ز خویشتن چو گذشتی به خویشتن مگرای****ز جان و تن چو رهیدی به جان و تن منگر
ستون خانه شکستی فرود آن منشین****طناب خیمه گسستی به شیب آن مگذر
مه حقیقت جویی به بام عشق برآی****ره طریقت پویی طریق فقر سپر
به جنگ خیبر خیل رسول را صف‌دار****به صف صفین جیش جهول را صفدر
هزار جنت در یک تو جهش مدغم****هزار دوزخ در یک تعرضش مضمر
به نزد حلمش الوند در حساب طسوج****به پیش جودش اروند در شمار شمر
ز مکنتش پر کاهیست گنج افریدون****ز ملگش‌کف خاکیست ملک اسکندر
به یک اشارتش اندر فنای صد اقلیم****به یک بشارتش اندر بقای صدکشور
پرند مصری او را قضا بود قبضه****کمند چینی او را فنا بود چنبر
کمینه خادم خدمتگران او خاقان****کهیه بندهٔ خر بندگان او قیصر
مقیم حضرت‌او باج خواهد از سنجار****گدای درگه او تاج‌گیرد از سنجر
به نزد جودش کز نجم آسمان افزون****به پیش رایش کز جرم آفتاب انور
یکی نفایه سفالست جام‌کیخسرو****یکی شکسته کلوخست گنج بادآور
ثبات خاک نبینی دگر به زیر سپهر****مدار چرخ نیابی دگر به گرد مدر
فلک ندارد با باد عزم او جنبش****زمین ندارد باکوه حزم او لنگر
قضا به رشتهٔ محور کشد دوال سپهر****که بهر کودک اقبال او کند فرفر
ز مسلخ کرمش روزگار اجری‌خور****ز مطبخ نعمش‌کاینات روزی بر
به‌کاخ شوکت او هفت پرده شادُروان****به‌خوان نعمت او هشت روضه خوالیگر
چه مایه دارد در پیش طبع او دریا****چه پایه دارد در نزد آسکون فرغر
همان نشاط ز حزمش سپهر نیلی را****که هوش پارسیان را ز حسن نیلوفر
به زیر پایه فضل اندرش چه‌کوه و جه دشت****به ظل رایت عدل اندرش چه خشک و چه تر
بانصرام زمان قهرش ار دهد فرمان****به انهدام جهان خشمش ارکند محضر
دگر نبینی زین تخت چارپایه نشان****دگر نیابی زین‌کاخ هفت پرده اثر
چنان گذر کند از نه سپهر بیلک او****که نوک درزن درزی ز دیبهٔ ششتر
به نوک ناوک او سم صد هزار افعی****بناب ناچخ او زهر صدهزار اژدر
کنایتست ز دست تو ابر در آذار****حکایتیست ز تیغ تو برق در آذر
هم آن در آزار از همت تو در آزار****هم این در آذر از هیبت تو در آذر
به هرچه رای کنی چرخ از آن نتابد روی****به هرچه حکم کنی دهر از آن نپیچد سر
پری به امر تو تعویذ سازد از آهن****عرض به‌نهی تو اعراض جوید از جوهر
هژبر خشم ترا دهر خستهٔ چنگال****عقاب قهر ترا چرخ مستهٔ ژاغر
مکارم تو چو اسرار سرمدی بی‌حد****محامد تو چو اوصاف احمدی بیمر
به حصر آن یک اشجار اگر شود خامه****به عد این یک اوراق اگر شود دفتر
نه یک بدیههٔ آن را مصورست حساب****نه یک خلاصهٔ این را میسرست شمر
پس از نبرد بنی‌المصطلق به سال ششم‌ا****رسول خواست شود با یهود کین‌گستر
هزار و چارصد از برگزیدگان بگزید****همه هژبر و توانا و گرد و کند آور
نگاشت پورابی نامه‌یی به خیل یهود****وز آنچه دیده و دانسته بد بداد خبر
ازین خبر همه موسائیان ز آب و چشم****چو ریش فرعون آمود چهرشان به دُرر
سپس به چاره بدینسان شدند دستان زن****کمان ز یاری غطفان گروه نیست گذر
یکی فرسته فرستیم پر فرست و فریب****مگر به یاریمان یارد آورد یاور
گر آن گره نگشایند این گره ازکار****درست خانه و خونمان شود هبا و هدر
یکی ز خیل نضیر و قُریظه یاد آرید****کشان چه آمد ازکین مصطفی بر سر
سپس فرسته شد و گرد کرد چار هزار****از آن گروه همه نامجوی و نام‌آور
چو آن گروه دو فرسنگ راه ببریدند****به امر یزدان پروای و ویل شدکه ودر
بدان نهیب که در خیلشان فتاد نهاب****به جز ایاب نجستند هیچ چار و چدر
وزان کران به شب تیره آفتاب رسل****بسان انجم پویانش از قفا لشکر
یکی دلیرکه بد نام او عباد بشیر****یزک نمود بشیر عباد خیر بشر
عباد اهرمنی را به ره گرفت و گرفت****خبر ز خیر و شد زی رسول راهسپر
چو روز روشن خورشید دی در آن شب تار****به پای باره برافراشت بر فلک اختر
یهود بیخبر اندر کَریجها خفته****یکی نهاده کلاه و یکی گشاده کمر
به امر بار خدا تا به صبح ازین باره****نشان نیافت کسی از صدای یک جانور
نه از نباح‌کلاب و نه از نبوح یهود****نه از نهیق حمار و نه از خوار بقر
به بامداد به هنگام آنکه فصل بهار****به شاخ سرخ‌گل آوا برآورد تندر
دمید مهر جهانتاب ازکرانهٔ چرخ****بسان سوسن زرد از کنار سیسنبر
فلک فکند ز سر طیلسان راهب و دوخت****به سفت همچو یهودان ز خور قوارهٔ زر
هزار پشهٔ سیمین به چرخ‌گشت نهان****به برگ لاله بدل شد درخت لامشگر
شبان و زارع و دهقان و نخل بند و اْکار****برون شدند ز در همچو روزهای دگر
کشیده پیل به‌سفت و گرفته داسه به دست****نهاده خیش به‌گاو و فکنده خوره به خر
به دشت رانده سراسرگواره وگله****به‌گاو بسته تناتن‌گوآهن و ایمر
پی درودن غلات همچو گاز گراز****به دست زارعشان داستغاله و دَستَر
چو خارپشتی آونگ از درخت چنار****به سفت راعیشان از پلاس پاره‌گذر
به‌کشتمند تناتن چمان و غافل ازین****که جای گندم و جو رسته ناوک و خنجر
به هرطرف نگرستند گرز بود و کمان****بهر کجا که گذشتند تیغ بود و تبر
زمین ز سم مراکب چوگوی در طبطاب****فلک ز تف قواضب چو موم بر آذر
به در شدند برآشفته حال و از مویه****فشانده سودهٔ پلپل به دیدگان اندر
سلام نام یکی پیر بد در آن‌باره****فراشت بال که جز چنگ چاره نی‌ایدر
در ار بر وی ببندیم کار بسته شود****به آنکه در بگشاییم تا گشاید در
گزیر نیست کسی را ز حادثات قضا****خلاص نیست تنی را ز نایبات قدر
ز برگ عبهر گر سر زند دو صد پیکان****ز نیش پیکان‌گر بردمد دو صد عبهر
چو سرنوشت زیان باشد این ندارد سود****چوکردگار امان بخشد آن ندارد ضر
هرآنچه چاره سگالید غیر ازین ناقص****هر آنچه یاوه سرایید غیر ازین ابتر
بگفت آن دد گوساله خوی سامریان****بتافتند دگرباره روی از داور
یکی درخت‌کهن‌سال بد به قرب حصار****سطبر شاخه قوی بن زمردین پیکر
بخفت سایهٔ یزدان فرود سایهٔ آن****زهی درخت‌که خلد مجسم آرد بر
زهی درخت‌که هژذه هزار عالم را****به زیر سایهٔ او کردگار داده مقرّ
چو شد به خواب یکی اهرمن ز خیل یهود****گشاد از کمر جم پرند خارا در
ولی زمین درنگی ورا درنگ نداد****که ماه نو برباید ز آسمان ظفر
دوگام آن دَدِ آهن جگر به کام زمین****چو خار چینهٔ آهن به‌گاز آهنگر
نبی نریخت ورا خون از آنکه نالاید****به خون روبه چنگال شیر شرزهٔ نر
که ناگه از طرف دز یکی غبار بخاست****بر آن صفت که نهان‌گشت تودهٔ اغبر
نشسته دیوی بر بادپا و اینت شگفت****که دیو گردد چون جم سوار بر صرصر
رسول خواست ابوبکر را و داد برو****درفش و گفت که کیفرستان ازین کافر
شنیده‌ای‌که ابوبکر رخ بتافت ز جنگ****چنانکه روز دوم بهر پاس عمر عُمر
ز روی طیش چنین گفت آفتاب قریش****که بامداد چو خور برزند سر از خاور
دهم لوا به‌کسی کش خدای هردو جهان****چو من ستاید و او هر دو را ستایشگر
سحرگهان‌که شهشاه باختر در چشم****به میل خط شعاعی کشید کحل سهر
هزار شاهد چشمک‌زن از نظارهٔ او****نهفت چهرهٔ سیمین به نیلگون معجر
ز بیم ترک ختن رومیان زنگی خوی****نهان شدند عرب‌وار در سیه چادر
ز خواب ختم رسل چشم برگشود و سرود****کجاست چشم من آن توتیای چشم ظفر
کجاست مردمک دیدگان حق بینم****که هست سرمه‌کش دیدهٔ جلال و خطر
کجاست شیر حق آن کو به صدهزاران چشم****بود به مهر رخش چرخ خیره شام و سحر
جواب داد یکی کای فروغ چشم جهان****ز چشم زخم سپهرش دو چشم دیده خطر
دو چشم حق نگر خویش بسته از عالم****که هیچ کس به جز از حق نیایدش به نظر
گشوده‌اند از آن روی صعوگان پر و بال****که از چو باز فروبسته چشم ، راست نگر
ز گرد راه و تف آفتاب و گرمی روز****دو عبهرش شده تاری دو نرگسش مغبر
شده دو جزع یمانی دو حقهٔ یاقوت****شده دو نرگس شهلا دو لالهٔ احمر
کسی که مکه غبارش کشد چو سرمه به چشم****به چشم سرمهٔ مکی کشد ز بیم حَسَر
کس که چشمهٔ آتش‌فشان به چشمش تار****ز چشم چشمهٔ آبش روان ز آفت حرّ
رسول گفت گرش سوی من فراز آرید****منش ز چشمهٔ حیوان کنم بصیر بصر
یکی‌روان شد و دست علی گرفت به دست****ز دستگیری او دست یافت بر اختر
علی ز چهر پیمبر شدش جهان‌بین باز****اگرچه دیده شود ز افتاب تار و کدر
به چشم آب زدش مصطی ز چشمهٔ نوش****چنانکه سوخت چو آتش ز رشک آب خضر
پس اختری که باخترش مهچه ناصیه‌سای****بدو سپرد و سرایید کای بلند اختر
بپو بپهنه‌که این رزم را تویی شایان****بچم به‌عرصه‌که این عزم را تویی از در
ولی بار خدا باره راند زی باره****درفش کینه فروکوفت بر در خیبر
نهاده دل به تولّای احمد مختار****سپرده جان به عنایات خالق اکبر
یکی ستاره شمر بود در درون حصار****که خوانده بود ز تورات رمزهای سور
چو بر شمایل حیدر نظاره کرد ز سور****چو گردباد برآشفت و خاک ریخت به سر
سؤال را لب حسرت گشود و گفت کیی****سرود حیدره‌ام شیر حق بشیر بشر
مراست دخت نبی جفت و سبط احمدپور****مراست بنت اسد مام و پور شبیه پدر
مران یهود از آن گفته گشت آشفته****چوکفته‌نازش بر رخ دوید خون جگر
به مویه گفت خود این گرد ایلیاست کزو****به پور عمران‌گیهان خدای داد خبر
سپس ز باره یکی دیو نام او حارث****جنابه زاده ابا مرحب از یکی ماذر
دو اسبه راند به آهنگ کین شیر خدای****شهش سه اسبه فرستاد از جهان به سقر
زخشم در تن مرحب سطبر شد رگ و پی****دلش ز کینه برافروخت همچو نوش آذر
بسان کوه دماوند زیر ابر سیاه****نهاد بر زبر ترک آهنین مغفر
کمان فکند به بازو به عزم رزم خدیو****تو گفتی از کتف که دهان گشاد اژدر
نهاد بر زبر میل خود سنگ گران****بسان گنبد دوار بر خط محور
رخان ز سوگ برادر به رگ سرخ بقم****روان ز کین شهنشه بسان تند شرر
چنان به پهنه برانگیخت رخش آهن سم****چنان زکینه برآمیخت تیغ خارا در
که شد ز جنبش آن جسم خاک بی‌آرام****که شد ز تابش این روی چرخ پراخگر
هژبر بیشهٔ دین آن زمانه را ملجأ****نهنگ لجهٔ کین آن ستاره را مفخر
گرفت راه برو چون هژبر بر روباه****گشود بال بدو چون عقاب بر کوتر
چنان به تارک آن تیغ راند شیر خدا****که‌کرد برق پرندش ز سنگ خاره‌گذر
به امر ایزد دادار جبرئیل امین****اگر نگستردی زیر تیغ شد شهپر
اگرنه میکائیلش بداشتی ایمن****اگر نه اسرافیلش بداشتی ایسر
برآن مثال که پیکان گذر کند ز پرند****زگاو و ماهی بگذشتیش پرنداه‌رر
ز قتل مرحب آواز مرحبان مهان****شد از زمین به فلک چون دعای پیغمبر
گرازی از کف شیرخدا به گاه گریز****به زخم گرزهٔ خارا شکن فکند سپر
فتاد مهر سلیمان به خاک و اهرمنی****چو باد برد و پریوار شد نهان ز نظر
خدیو نیو چو پران شهاب از پی دیو****بشد ز بهر سپر سوی باره راهسپر
در حصار ببستند چل یهود عنود****برآن‌که بارهٔ علم محمدی را در
مگو حصار یکی آسمان کز افرازش****عیان شدی چو یکی گوی تودهٔ اغبر
ز بس متانت آسیب گنبد هرمان****ز بس رزانت آشوب سد اسکندر
ز باره‌اش که دو صد ره بر از سپهر برین****به یک مثابه نمودی دوگاو زیر ه زبر
چنان رفیع که بر قعر ژرف خندق آن****نتافتی ز بلندی فره‌رغ هفت اخر
عیان ز شیب فصیل وی آسمان کبود****چو از فرود دماوند تل خاکستر
هرآنکه ساکن آن قلعه از صغیر و کبیر****همه ستاره شناس و همه ستاره شمر
از آنکه منطقه را با معدل از دو کران****فرود چنبرهٔ آن حصار بود ممر
همه خبیر ز تربیع هرمز وکیوان****همه بصیر به تثلیث زهره ی ازهر
فراز کنگر عالیش امتان کلیم****هزار مرتبه در پایه از مسیحا بر
ز حمل جثهٔ آن‌باره خسته گاو زمین****برآن مثال که در زیر بار لاشهٔ خر
رسید بر در آن باره شرزه شیر خدای****گرفت حلقهٔ در را به چنگ زورآور
به قدرتی که در آویختی اگر با کوه****چو تار کارتن از هم گسیختیش کمر
به نیرویی که اگر چنگ در زدی به سپهر****شدی چنانکه به سنگ اندر اوفتد ساغر
به قوتی‌که اگرگوی خاک بگرفتی****چو مغز خصم پریشان شدی ز یکدیگر
دری چنان را با قوتی چنین افکند****ز سطح غبرا بر اوج گنبد اخضر
غریو ساخت ز مرد و خروش خاست ز زن****زفیر خاست ز بوم و نفیر خاست زبر
بیل وبیلک وشمشیر و خنجر و خِنجیر****به خشت و خاره و سرپاش و گرزه و جمدر
به پیلگوش و دژ آهنج و ناوک و زوبین****به پیلپا و یک انداز و دهره و تکمر
گرفته راه بر آن شرزه شیر و غافل ازین****که‌کس نبندد با خاشه سیل را معبر
چو تندسیل‌که آید زکوهسار فرود****دمان به باره برآمد خدیو شیر شکر
ز آفتاب حوادث نیافتند یهود****به غیر سایهٔ زنهار شاه هیچ مفر
ز دستوانه و خفتان و خود و درع و زره****ز گوشواره و خلخال و طوق و تاج و کمر
ز در وگنج و ضیاع و عقار و مال و حشم****ز زر و سیم و مَراع و مواش و خیل و حشر
ز ناق‌های مرصع زمام از یاقوت****ز باره‌های مکلل لگام از گوهر
گزیده‌گزیت و رسته ز صد هزار بلا****سپرده جزیت‌و جسته ز صدهزار خطر
امین ملک خدا دادشان امان و سرود****که هرکه ماند در سور ازو نماند سر
ز مال آنچه سزد بار یک سطبرهیون****برید هریک و زین جایگه کنید سفر
صفیه زادهٔ حی‌بن اخطب آنکه به حسن****نبود در همه عالم چنو یکی اختر
شه آن نگار شکرخنده را به دست بلال****که عنبرین قمرش بود آتش عنبر
روانه ساخت به سوی رسول تا سازد****مفرحی دل او را ز عنبر و شکر
بلال برد پری را ز رزمگاه و پری****بشد بسان پری دیده تابش از منظر
رسول شد چو ز بیرحمی بلال آگه****هلال‌وار بکاهیدش از ملال قمر
سرود از چه ز آوردگاهش آوردی****دلت ز آهن و پولاد و روی بود مگر
تو آهنین دل و این ماهرو پری سیما****بلی نماید ز آهن پری به طبع حذر
پس از زمانی چون آن پری به هوش آمد****شدش ز مهر رسول خدا درون پرور
بدو سرود که ای ماه یاسمین سیما****سیه چراست رخت همچو برگ لیلوپر
گشود بُسّد و اینگونه گشت گوهربار****که چون بکند در از باره حیدر صفدر
بدم به‌گوشهٔ تختی نشسته چون بلقیس****بسان مرغ سلیمان به تارکم افسر
که ناگهان چو یکی صرع‌دار آشفته****که از مشاهدهٔ دیو لرزدش پیکر
زمین باره بلرزید و باژگون شد بخت****چو زورقی متلاطم میان بحر خزر
چنانکه ماه ز سبابهٔ تو یافت شکاف****شکافت ماه جبینم ز پایهٔ کر کر
وزان‌کرانه هژبر خدا امام هدی****چو بسته دید به یاران زکنده راهگذر
فرودکنده یکی ژرف رود بود روان****گذشته موجش از اوج نیلگون منظر
شکسته رهگذر سیل را یهود عنود****که تا ز آب نمایند دفع تند آذر
گرفت حلقهٔ در را به چنگ شیر خدای****ز در نمود مرآن ژرف‌کنده را معبر
از آن سبب‌که در ازای در به قول درست****یکی به دست ز پهنای کنده بد کمتر
میان‌کنده به استاد مرتضی آونگ****گشاده روح امین زیر پای شه شهپر
شدند یثربیان پی سپر به نزد رسول****که هان نظاره نمادست ساقی‌کوثر
رسول گفت یکی پای او کنید به چشم****که هیچ‌گوش سراین را نمی‌کند باور
چو از نورد بپرداخت شاه خیبرگیر****سوی محیط گرایید بحر پهناور
نبی چو ماه نو آغوش برگشود ز مهر****که تا سپهر وفا را چو جان‌کشد در بر
علی به صفحهٔ‌کافورگشت لولوبار****به مشک و غالیه آمیخت دانهای دُرر
نبی سرودش کای آسمان عز و جلال****که هست ذات تو هستی‌کون را مصدر
چرا ز قرب من آمیختی به ماه نجوم****چرا ز وصل من انگیختی ز جزغ غرر
نه روز چون‌که برآید نهان شود کوکب****نه مهر چون که بتابد نهان شود اختر
گشود لعل گهربار مرتضی و سرود****که ای زبار خدا کاینات را سرور
نه طرف گلشن خرم شود ز اشک سحاب****نه صحن بستان رَیّان شود ز سعی مطر
نه اشک ابر لآلی شود به‌کام صدف****نه آب جوی زمرد شود به شاخ شجر
نه هرچه بیش ببارد سحاب در بستان****فزون شود فر نسرین و لاله و نستر
چو عشرتی که دو چشم گرسنه را ز طعام****شدند شاد ز فتح پدر شبیر و شبر
صباکه روحش شادان زیاد در جنت****صبا که جانش خرم بواد در محشر
به مخزنی که خداوند نامه آن را نام****چنین فشانده درین داستان ز کلک گهر
قصیدهٔ شمارهٔ 119: سه هفته پیبشرک زین شبی به ماه صفر
سه هفته پیبشرک زین شبی به ماه صفر****چو سال نعمت و روز وصال جان پرور
شبی‌که‌گردون بروی نموده بود نثار****هر آن سعود که اجرام راست تا محشر
شبی شرافت روحانیان درو مدغم****شبی سعادت کروبیان درو مضمر
بجنبش آمده هر ذره در نشاط و طرب****چنانکه در شب معراج پاک پیغمبر
ستارگان بستایش ستاده صف در صف****فرشتگان بنیایش نشسته پر در پر
زمین ز برف چو آموده دشی از نقره****فلک ز نجم چو آکنده بحری ازگوهر
هوا مکدر و صافی چو طرهٔ غلمان****زمانه تیره و روشن چو چهرهٔ قنبر
هوای تیره شده بادبان برف سفید****چنانکه پرده کشد دود پیش خاکستر
ز عکس برف که تابید بر افق گفتی****سیده سرزده پیش از خروش مرغ سحر
هوای تیره میان سپهر و خاک منیر****چو در میان دو یزدان پرست یک‌کافر
نشسته بودم مست آنچنانکه دوکف خویش****نیافتم که کدام ایمن و کدام ایسر
ز بسکه باده شده سرخ چشم من‌گفتی****درو ستارهٔ کف‌الخضیب جسته مقر
که ناگه از ره پیکی رسید و مژده رساند****چه گفت گفت که ای آفریدگار هنر
چه خفته‌ای که ولیعهد شد سوی تبریز****به حکم محکم گیهان خدای کیوان فر
چو نصرت از چه نپوییش همره موکب****چو دولت از چه نتازیش از پس لشکر
یکی بچم که ببوسی رکاب او چو قضا****یکی بپو که بگیری عنان او چه قدر
مرا ز شادی این مژده هوش گوش برفت****چنان شدم که تو گویی کسم نداد خبر
پیاله خواستم و نقل و عود و رود و رباب****کباب وشاهد وشمع وشراب وشهد وشکر
چمانی و نی و سنتور و تاره و سارنگ****چغانه و دف و طنبور و بربط و مزهر
دو چشم دوخته بر ساقیان سیمین تن****دوگوش داشته زی مطربان رامشگر
بدان رسید که خون از رگم جهد بیرون****ز بسکه باده به خون تنگ کرده راهگذر
نشسته در بر من شاهدی چو خرمن ماه****دهر ذوذنابه به دوشش معلق از عنبر
سهیل قاقم پوش و شهاب ساغرنوش****تذرو عنقاگیر و غزال شیر شکر
خطش ز تخمهٔ ریحان تنش ز بطن حریر****رخش ز دودهٔ آتش دلش ز صلب حجر
لبش به رنگ جگرگوشهٔ عقیق یمن****وزان عقیق مرا چون عقیق خون به جگر
سواد طرهٔ او پای تخت حسن و جمال****بیاض طلعت او دست پخت شمس و قمر
در آب دیدهٔ من عکس قد و روی و لبش****چو عکس سرو و گل و لاله اندر آب شمر
دو چشم من چو زره گشت پر ز بند و گره****ز عکس پیچ و خم زلفکان آن دلبر
میی به دستم کز پرتوش به زیر زمین****درون دانه عیان بود برگ و بار و شجر
چنان لطیف شرابی که بس که می‌زد جوش****همی تو گفتی خواهد بپّرد از ساغر
چه درد سر دهمت تا سه هفته روز و شبان****نشسته بودم درنای و نوش و لهو و بطر
پس از سه هفته که چون شیر نر غزالهٔ چرخ****نمود پنجهٔ خونین ز بیشهٔ خاور
ز خواب خادمکی‌کرد مر مرا بیدار****به صد فریب و فسونم نشاند در بستر
گلاب و صندل برجبهتم همی مالید****که تا خمار شرابم فرو نشست از سر
بگفتمش چه خبر ماجرای رفته بگفت****ز خون دو عبهر من شد دو لالهٔ احمر
به جبهه سرکه نمودم همی زرشک درون****به چهره برکه فشاندم همی ز اشک بصر
ز جای جستم و بستم میان و شستم روی****ز مهر گفتمش ای خادمک همان ایدر
برو به آخور و اسب مرا بکش بیرون****هیون و استر و زین آر و ساز برگ سفر
چو این بگفتم نرمک به زیر لب خندید****جواب داد مرا کای حکیم دانشور
کدام زین وکدام آخور وکدام اسباب****کدام اسب و کدام اشتر و کدام استر
به‌خرج باده‌شدت هرچه‌بود و هیچت نیست****به غیرکودن لنگی که نیست راهسپر
گمان بری به دل نعل بر قوائم او****به ساحری که فولاد بسته آهنگر
به سوی مرگ نکو جاریست چون‌کشتی****به جای خویش همه ساکنست چون لنگر
بودم چو جسم مثالی ز لاغری تن او****که تنگ می‌نکند جا به چیزهای دگر
به‌گاه پویه نماید ز بس رکوع و سجود****چو سایه افتان خیزان رود به راه اندر
نعوذ بالله در ری اگر وزد بادی****به یک نفس بردش تا به ملک کالنجر
کنون چه چاره سگالی که بر تو از شش سو****رونده چرخ فروبسته است راه مقر
به خشم گفتمش ایدون ز چرخ نهراسم****که چرخ گردان زیرست و بخت من به زبر
مرا به نوک قلم بحری آفرید خدای****که از دوات عمان سازم از مداد گهر
بهر کجا که رود شعر من چو نافهٔ چین****بهای او همه سیم آورند و بدرهٔ زر
به ویژه همچو ولیعهد داوری دارم****که بینیش دو جهان جان درون یک پیکر
یکی چکامه فرستم برش که بفرستد****بسیج راه و بخواند مرا بدان کشور
برای آنکه ز چشم حسود خون بچکد****ز نوک خامه زنم بر رگ سخن نشتر
بگفتم این و به کف ناگرفته خامه هنوز****ز عرش یزدان در مغز من دوید فکر
ز حرص مدح ولیعهد از سر قلمم****فرو چکید معانی به جای نقش و صور
چو روی دولت او تازه کردم این مطلع****که گنج مدح و ثنا را بدو گشایم در
قصیدهٔ شمارهٔ 120: زهی‌گرفته تیغ و سنان چه بحر و چه بر
زهی‌گرفته تیغ و سنان چه بحر و چه بر****زهی‌گشو‌ده به‌کلک و بنان چه‌خشک و چه‌تر
عطای دمبدمت کاروان ملک وجود****کمند خم به خمت نردبان بام ظفر
زبان تیغ تو ضرغام مرگ را ناخن****جناح چتر تو سیمرغ بخت را شهپر
چو نام خنگ ترا بر زبان برد نراد****برون جهد اگرش مهره‌ایست در ششدر
و گر به کان نگرد دشمن ترا آهن****برد گلویش ناگشته ناوک و خنجر
تو چون به باغ چمی بهر کندن گل و سرو****به باغبانان چشمک زند همی عبهر
به رزم و بزم تو داند مگر به کار آید****که نی نروید از خاک جز که بسته کمر
حدیث تیغ تو تا بر زبان خلق گذشت****بریده گشت حروف هجا ز یکدیگر
حلولی ار نه جمال تو دید پس ز چه گفت****حلول کرده خداوند در نهاد بشر
ترا و شاه جهان را مگر نصاری دید****که‌گفت روح‌الله مر خدای راست پسر
حکیم گوید جان را به چشم نتوان دید****نکرده است مگر بر شمایل تو نظر
نسیم حزم تو گر بر مشام نطفه وزد****شگفت نیست‌که بالغ شود به پشت پدر
به عقل گفتم با جود ناصری عجبست****که بچه خون خورد اندر مشیمهٔ مادر
جواب دادکه خون خو‌ردنش ز فرقت اوست****غذای مردم مهجور چیست خون جگر
قلوب خلق ز مهرت چنان لبالب گشت****که در ضمیر بر اندیشه تنگ شد معبر
خطیب نام ترا چون برد ز وجد و سماع****بر آن شود که بر افلاک پرّد از منبر
ادیب مدح ترا چون کند ز شور نشاط****گمان بری‌که بود مست بادهٔ خلر
به وصف خنگ تو غواص خامه‌ام دی خواست****ز بحر طبع فشاند به نامه سلک درر
نقوش وصفش ازان پیشتر که جنبد کلک****ز بس روانی از دل بجست در دفتر
عجبتر آنکه ز بس چابکست توسن تو****حروف نامش جنبد به نامه چون جانور
چنان فضای جهان را گرفته هیبت تو****که می‌نیارد بیرون شدن نگه ز بصر
شها مها ملکا دادگسترا مَلَکا****منم‌که مدح تو شعر مرا بود زیور
سخن به مدح تو گویی ز آسمان آرم****که می‌نریزد از خامه‌ام به جز اختر
تو آفتابی و تا گشتی از دو چشمم دور****سیاه شد به جهان بین من جهان یکسر
چنان ضعیف شدستم‌که صفحه راکاتب****ز استخوان تن من همی‌کشد مسطر
چه راحتست مرا بی‌حضور حضرت تو****چه هستیست عرض را به طبع بی‌جوهر
کمم ز خاک گرفتی که چون غبار مرا****نبردی افتادن خیزان به همره لشکر
به خاکپای تو کز طعن دشمنان و شب و روز****بحیرتستم و گویم چه روی داد مگر
که شاه ناصردین را ز یاد قاآنی****شود فرامش فالله خالقی اکبر
همیشه تا که رسن تاب از پس آید پیش****که تا رسن را آرد ز حلقه در چنبر
هر آنکه سرکشد از چنبر ولای تو باد****قدش چو حلقه نگون جسم چون رسن لاغر
قصیدهٔ شمارهٔ 121: سیه زلف از بر آن چهر دلبر
سیه زلف از بر آن چهر دلبر****چو دود می‌پیچد به مجمر
از آن پیوسته می‌بینی که دارد****فضای عالم از طیبت معطر
سیه چون قلب نمرودست و باشد****در آذر همچو ابراهیم آزر
ز چینش طلعت دلبر فروزان****چو جِرم ماه از برج در پیکر
تو گویی بیضهٔ بیضا گرفته****عقابی تیره پیکر زیر شهپر
معاذالله به صید طایر دل****عقابی کی چنین باشد دلاور
بود همرنگ زاغ ار هیچگه زاغ****خرامد اندر آذر چون سمندر
علی‌الله زاغ هرگز می‌نگیرد****مکان همچون سمندر اندر آذر
ز سر تا پا همه تابست و حلقه****ز پا تا سر همه چینست و چنبر
بهر تاریش تاتاریست پنهان****بهر چینیش صد چینست مضمر
بود تحریر اقلیدس تو گویی****زده بس دایره سر یک به دیگر
قمر را متصل دارد زره‌پوش****زره گویمش مانا یا زره‌گر
در او بس طیب و تاریکی تو گویی****بود مشکش پدر عودش برادر
سراپا ظلم و چون انصاف مطبوع****همه تن کذب و چون صدقست در خور
ره دلها زند هر دم به رنگی****زهی نیرنگ ساز و سحرپرور
همه اقلیم دل او را مسلم****همه اقطار حسن او را مقرر
به صورت عقرب و خورشید بالینش****به طینت افعی و سوریش بستر
نه موسی و ید بیضاش در جیب****نه زندان و مه کنعانش در بر
به‌گونه تیره و درکینه چیره****چو غژمان افعی و پیچنده اژدر
ندیدم ای شگفت از مشک افعی****نباشد ای عجب اژدر ز عنبر
به افعی کی شود مینو مقابل****باژدر کی ارم گردد مسخر
بود همسنگ کفر از بس مشوّش****بود همرنگ شام از بس مکدّر
قرین گر کفر با ایمان صادق****رهین گر شام با صبح منور
به صید و قید دل دامان کینش****چو دزدان تا کمر دایم مشمّر
به قطع دست سارق شرع را حکم****ولی باید برید این دزد را سر
مرا زین کهنه دزد از لعل جانان****نگردد هیچگه عیشی میسّر
دو سیصد بار افزون آزمودم****همی ملسوع را تلخست شکر
نه آدم را مگر از فتنهٔ مار****فراق افتاد با فردوس و کوثر
فری آن زلف مشک‌افشان که گویی****مر او را نافهٔ آهوست مادر
ازو در صفحهٔ آفاق طبیعت****وزو در چهرهٔ دلدار زیور
پرند و شین که از سودای جانان****پریشانتر بدم از زلف دلبر
به رشک لعبت فر خار و کشمیر****درآمد از درم آن سرو کشمر
به عارض هشته یک خرمن شقایق****به مژگان بسته سیصد جعبه نشتر
دو زلفش هر یکی یک دشت سنبل****دو چشمش هر یکی یک باغ عبهر
ز مشکش در قمر درعی هویدا****ز سیمش در کمر کوهی مستّر
مرا زان کوه غم چون کوه فربه****مرا زان مشک تن چون موی لاغر
کمر همواره در کوهست و او را****بود زیر کمر کوهی موقر
به‌کوه او زبر هر کس فرا شد****شود بر هر مراد دل مظفر
غرض بنشست و ساغر خورد و بشکفت****رخش گل گل چو باغ از آب ساغر
چو دور هشت و نه طی شد ز مستی****قرین فرش بستر کرد پیکر
من از جا جستم و بوسیدم لبش****کشیده همچو جانش تنگ در بر
گرفتم کام دل چونان که دانی****که دیو نفس غالب بود بی‌مرّ
به خود گفتم که قاآنی بهش باش****که راه دین زند نفس بد اختر
قصیدهٔ شمارهٔ 122: شادان رسید دوش نگارینم از سفر
شادان رسید دوش نگارینم از سفر****وزگرد راه غالیه پاشیده بر قمر
زانسان که هست بر رخ من نقش آبله****از گرد راه مانده به رخسار او اثر
گفتی دو زلف او دو فرشته است عنبرین****بر چهر آفتاب بریشیده بال و پر
از وهم کرده دایره‌ای‌کاین مرا دهان****بر هیچ بسته منطقه‌ای‌کاین مراکمر
معلوم من نشد که تنش بود یا حریر****مفهوم من نشد که لبش بود یا شکر
دستی زدم به زلفش و از هم‌گشودمش****فی‌الحال بوی مشک برآمد ز بوم و بر
گویند روز محشر یک نیزه آفتاب****تابد فراز خاک و صحیحست این خبر
یک نیزه هست قد وی و رویش آفتاب****زان رو فتاده غلغلهٔ حشر در بشر
زنجیر زلف او چو اسیران زنگبار****دلها قطار بسته به دنبال یکدگر
از تاب زلف و آب رخش جسم و چشم من****پرتاب چون شرر شد و پرآب چون شمر
در زلفکانش بس که دل افتاده روی دل****در حلقه‌های او نبود شانه را گذر
دندانه‌های شانه چو بر زلف او رسید****از هر کران زند به دل خلق نیشتر
گفتی دو چشم عاریه فرموده از غزال****و آن را به سحر تعبیه کردست بر قمر
چشم خروس را که همه خلق دیده‌اند****دزدیده کاین مراست لب سرخ جان شکر
مانا که حسن هر دو جهان را بیافرید****در جزو جزو صورت او واهب‌الصور
حیران شدم که تا به چه عضوش کنم نگاه****زیرا که بود آن یک ازین یک بدیع‌تر
سوگند خورده است که از شرم پیکرش****تاجر به فارس نارد دیبا ز شوشتر
دستم اشاره‌یی به لب لعل او نمود****ز انگشت من دمید همه شاخ نیشکر
رویش به موی دیدم و بگریستم بلی****مه چون به عقرب آید بارد همی مطر
باری ز جای جستم و بوسیدمش رکاب****زودش پیاده‌کردم و بگرفتمش ببر
وانگه که موزهٔ سفر از پا کشیدمش****بر سیم ساق او چوگدا دوختم نظر
گفتا به ساق من چکنی این‌قدر نگاه****گفتم بسی به سیم تو مشتاقم ای پسر
خندید و گفت کس ندهد سیم خود به مفت****یک مشت زر بیاور و سیم مرا بخر
گفتم که زر ندارم لیکن گرت هواست****از مدح خواجه بر تو فشانم همی گهر
کان هنر سپهر ظفر صاحب اختیار****سالار ملک فارن حسین‌خان نامور
آن سروری که پیشی بر وی نیافت کس****جز آنکه پیش پیش رکابش دود ظفر
جز خشکی لب و تری دیده خصم او****در بحر و بر نصیب نیابد ز خشک و تر
کس را به غیر تیر نراند ز پیش خویش****وان نیز بهر دفع حسودان بد سیر
ای در جهان شریفتر از روح در بدن****وی در زمان عزیزتر از نور در بصر
امضا دهد عزایم قدر ترا قضا****اجراکند اوامر امر ترا قدر
از روی ورای تو دو نمونه است ماه و مهر****وز مهر وکین تو دو نشانه است خیر و شر
در روز حشر آید هر چیز در شمار****جز جود دست تو که برونست از شمر
گر بوالبشر لقب نهمت بس غریب نیست****کامروز خلق را به حقیقت تویی پدر
کوته بود ز قامت بخت بلند تو****گر روزگار ابره شود چرخ آستر
زان در شبان تیره گریزد عدوی تو****کز سهم تو ز سایهٔ خود می‌کند حذر
پشتی‌که همچو تیغ نشد خم به پیش تو****او را به راستی چو قلم می‌برند سر
رضوان خلد اگر تف تیغ تو بنگرد****حسرت خورد که کاش بدم مالک سقر
صدرا حکایت من و یار قدیم من****بشنو که گوش دشمنت از غصه باد کر
امروز گاه آنکه برون آمد آفتاب****ماهم چو یک سپهر سهیل آمد از سفر
ننشسته و نشسته رخ از گرد راه گفت****فرسودهٔ رهم به می‌ام خستگی ببر
زان باده بردمش که اگر قطره‌یی از آن****ریزی به سنگ خاره شود سنگ جانور
نوشید و تندگشت و ترش‌کرد ابروان****گفتا شراب شیرین تلخی دهد ثمر
شرب‌م بد این شراب وز طعم همی مرا****افسرده‌گشت خاطر و آزرده شد جگر
گفتم هلا چه جرم و خیانت به من نهی****بگشای چشم و بر لب و دندان خود نگر
زیرا ز بس که هست دهان تو شکرین****شرین شود شراب چو در وی‌کند گذر
این باده تلخ بود به مانندهٔ‌گلاب****شیرین شد این زمان که درآمیخت با شکر
خندید و دوستانه به دشنام لب گشود****کای فتنهٔ جهان چکنی این همه هنر
خلاق نظم و نثری و مشهور شرق و غرب****سحار نکته سنجی و معروف بحر و بر
نبود عجب که شعر ترا در بهشت حور****از بـهر دلفـریبی غــلمان کــند ز بــر
وانگه ز هرکران سخنی رفت در میان****تا رفته رفته جست ز احوال من خبر
گفتم هزار شکر که صیتم چو آفتاب****از خــاوران گــرفته هـمی تـا به بـاختر
تا صاحب اختیار به شیراز آمدست****هر روز کار من بود از خوب خوبتر
در عهد او غمی به خدا در دلم نبود****غیر از غم فراق تو ای سرو سیمبر
وانهم به سر رسید چو از در در آمدی****گفتا که در زمانه رسد هر غمی به سر
پس گفت این زمان به چه‌کاری و باکه یار****گــفتم بــه کــار بـاده و بــا یــار سیمبر
گفتا که کیست یار تو گفتم بتان همه****در حیرتم که تا به کدامین کنم نظر
خوبان شهر با دل من جسته‌اند خوی****هر روز می‌کنند به بنگاه من حشر
گه شعر کی ملیح سرایم به مدح این****وانگه شویم دوست چو پرویز با شکر
با این کنم مطایبه از صبح تا به شب****بــا آن کــنم مـلاعبه از شـام تـا سحر
گفتا دریغ ازین دلک هرزه‌گرد تو****کاو چون گدای خانه به دوشست دربدر
یاری چو من گزین که نماید ترا به طبع****مسـتغنی از مــحبت تــرکان کــاشغر
گفتم تو آفتابی و خوبان شعاع تو****در شرق و غرب از ره وصل تو پی‌سپر
هرگه که دست من به مؤثر نمی‌رسد****نــاچارم ای پســر کـــه شتابم پـــی اثـــر
گفت این زمان که آمدم و باز دیدیم****حالت چگونه باشد گفتم ز بد بتر
زانسان به خشم رفت که گفتی ز مژگانش****بارد همی به پیکر من ناچخ و تبر
گفت از چه رو ز بد بتری گفتمش ز شرم****نقدی به کف ندارم جز نقد جان و سـر
شرم آیدم که تا کنمت خرج آب و نان****حیرانم از کجا دهمت و جه خواب خور
گفت این زمان تو گفتی کز صاحب اختیار****هر روز کار من شود از خوب خوبتر
مرسوم پار را مگـرت مرحـمت نکـرد****گــفتم مطوّلست و بگـویمت مــختصر
یک نـیمه را حـوالهٔ عمال کرد و باز****فرمود نقد می‌دهمت نیمهٔ دگر
آن نیمهٔ حواله سپردم به قرض خواه****زین نیم نقد باید ترتیب ما حضر
شرم آیدم که زحمت خدام او دهم****کان نیم نقد یابم و آسایم از خطر
گفتا ترا حکیم که خواند که ابلهی****نادیده‌ام نظیر تو در هیچ بوم و بر
دانی‌که عاشقست کف صاحب اختیار****بر هر لبی‌که خواهد ازو گنج سیم و زر
تو چون گدای کاهل جاهل نشسته‌ای****بر در خموش و خانه خدا از تو بیخبر
شیئی اللهی بزن‌که برآید ز خانه بانگ****یا اللهی بگو که گشایند بر تو در
الحق خجل شدم که به تحقیق هرچه گفت****حق بود و حرف حق را در دل بود اثر
اکنون تو دانی وکرم خویش وفضل خویش****تو مفتخر به فضلی و ما جمله مفتقر
من بندهٔ توام تو خداوند نعمتی****کافیست عرض حال خود از بنده این‌قدر
تا جن و انس و وحش و دد و دام می‌کنند****در بر و بحر نعت خداوند دادگر
شکر تو باد شیوهٔ سکان آب خاک****مدح تو باد پیشهٔ قطان بحر و بر
هرکاو عدوی جان تو مالش بود هبا****هرکاو حسود بخت تو خونش بود هدر
پشتش ز بار غم نشود گوژ چون‌کمان****هرکاو به راستی به تو پیوست چون وتر
قصیدهٔ شمارهٔ 123: شباهنگام کز انبوه اختر
شباهنگام کز انبوه اختر****فلک چون چهرهٔ من شد مجدّر
درآمد از درم آن ترک فرخار****گلش پر ژاله خورشیدش پراختر
ز جز عینش روان لولوی سیال****در الماسش نهان یاقوت احمر
تو گفی خفته در چشمانش افعی****توگفتی رسته از مژگانش خنجر
دو چشمش خیره همچون جان عفریت****دو زلفش تیره همچون قلب کافر
دویدم کش نشانم تا فشانم****غبار راهش از جعد معنبر
چه گفتم گفتم ای خورشید نوشاد****چه‌گفتم‌گفتم ای شمشادکشمر
رخت بر قد چو بر شمشاد سوری****لبت بر رخ چو در فردوس کوثر
اسیر برگ شمشادت ضمیران****غلام سرو آزادت صنوبر
چرا بر ماه ریزی عقد پروین****چرا بر سیم باری گنج گوهر
چه خواهی‌کان ترا نبود مسلم****چه جویی کان ترا نبود میسر
گرت سیم آرمان‌ها اشک من سیم****گرت زز آرزوها چهر من زر
چو این گفتم ز خشم آنسان برآشفت****که از بحران سقیم از باد آذر
گسست آنگونه تار گیسوان را****که گفتی بر رگ جان کوفت نشتر
چنان بر باد داد آن تار زلفان****که گیتی از شمیمش شد معطّر
بگفتا ای فصیح عشقبازان****که هیچت نیست جز قولی مزور
فصاحت را بهل بزمی بیارا****بلاغت را بنه خوانی بگستر
فصاحت درخور پندست و تعلیم****بلاغت لایق وعظست و منبر
چرا خود را چنین عاشق شماری****بدین خَلق کریه و خُلق منکر
به ترک عشق گوی و عشوه مفروش****که عاشق می‌نشاید جز توانگر
نه جز بکر سخن بکریت در بزم****نه جز فکر هنر فکریت در سر
سقیم این فکرت از تحصیل اسباب****عقیم آن بکرت از تعطیل شوهر
تو نیز از خوان یغما غارتی کن****تو نیز، ارگنج نعمت قسمتی بر
بگفتم خوان یغما خودکدامست****بگفتا جود سلطان مظفر
بگو مدحی ملک را ملک بستان****بیا رنجی ببر گنجی بیاور
محمد شاه غازی کز هراسش****بگرید طفل در زهدان مادر
شهنشاهی‌که در ذاتش خداوند****نهان‌کرد آفرینش را سراسر
چه دیبا پیش شمشیرش چه خفتان****چه خارا پیش صمصامش چه مغفر
نوالش با دو صد دریا مقابل****جلالش با دو صد دنیا برابر
همه‌گنج وجود او را مسلّم****همه ملک شهود او را مسخر
زکاخش بقعه‌یی هر هفت‌گردون****ز ملکش رقعه‌یی هر هفت کشور
تعالی همتش از ذکر بیرون****تقدّس حشمتش از فکر برتر
در اقلیمش جهان کاخی مسدس****به چوگانش فلک‌گویی مدور
جهان بی‌چهر او تنگست در چشم****روان بی‌مهر او تنگست در بر
گهر اندر صدف می‌رقصد از شوق****که شاهش بر نهد روزی بر افسر
به لنگر نام عزمش‌گر نگارند****خواص بادبان خیزد ز لنگر
بنامیزد سمند باد پایش****که با او یال نگشاید کبوتر
زگردش هرکجا دشتی محدب****ز نعلش هر کجا کوهی مقعّر
موقر با تکش باد مخفّف****محقر با تنش کوه موقر
عنان بین بر سرش تا می‌نگویی****نشاید باد را بستن به چنبر
چو خوی ریزد ز اندامش توگویی****ز چرخ همتش می‌بارد اختر
چو خسرو را بر آن بینی عجب نیست****که گویی آن براقست این پیمبر
و یاگویی یکی دریای زخّار****نهاد ستند برکوهان صرصر
شها ای لشکرت در آب و آتش****همال ماهی و جفت سمندر
فنا با تیر دلدوزت بنی عم****قضا با تیغ خونریزت برادر
به‌کاخت خانه روبی خان و فغفور****به قصرت ره نشینی رای و قیصر
بر آنستم که کان زاسیب جودت****توانگر می‌نگردد تا به محشر
صبا در پویهٔ رخش تو مدغم****فنا در قبضهٔ تیغ تو مضمر
تویی‌گر مکرمت‌گردد مجسم****تویی گر معدلت آید مصور
شهنشاها دو چشم خون‌فشانم****که پر خونند چون از می دو ساغر
دو مه بیشست تا با من به کینند****بدان آیین که با دارا سکندر
همی گویند کای بی‌مهر بدعهد****همی‌گویند کای مسکین مضطر
نه آخر ما دو را از لطف یزدان****رئیس عضوها فرموده یکسر
چراگوش و زبان خویشتن را****مقدم داری و ما را مؤخر
زبانت بشمرد اخلاق خسرو****دو گوشت بشنود اوصاف داور
زبان از گفتن و گوش از شنفتن****بود همواره توفیقش مقرر
نه آخر ما دو سال افزون نخفتیم****ز شوق روی شاه ملک پرور
چه باشد جرم ما اجحاف بگذار****جنایت بازگو ز انصاف مگذر
ندانمشان جواب ایدون چه گویم****مگر حکمی‌کند شاه فلک فر
پری را تا بود نفرت ز آهن****عرض را تا بود الفت به جوهر
عدویت را خسک بارد به بالین****خلیلت را سمن روید ز بستر
قصیدهٔ شمارهٔ 124: شب گذشته که همزاد بود با محشر
شب گذشته که همزاد بود با محشر****وز آفرینش گیتی کسی نداشت خبر
سپهرگفتی فرسوده‌گشته از رفتار****بمانده بهر سکون را به نیم راه اندر
شبی چنان سیه و سهمناک کز هر سو****به چشم گوش فرو بسته راه سمع و بصر
شبی چنانکه تو گویی جهان شعبده‌باز****بر آستین فلک دوخت دامن اختر
به غیر چشم من و بخت خواجه زیر سپهر****جهانیان همه در خواب رفته سرتاسر
ز بس که بودم ز اندوه دل خمول و ملول****یکی به زانوی فکرت فرو نهادم سر
به عقل‌گفتم‌کاندر جهان‌کون و فساد****چه موجبست کزینگونه خیر زاید و شر
بهم فتاده گروهی سه چار بیهده کار****گهی به کینه و گاهی به صلح بسته کمر
نه کس ز مقطع و مبدای کینشان آگاه****نه کس به مرجع و منشای صلحشان رهبر
هزار خرگه و نوبت زنی نه در خرگاه****هزار لشکر و فرماندهی نه در لشکر
جواب داد که در این جهان تنگ فضا****ز صلح و کینه ندارندکاینات‌گذر
ندیده‌یی که دو تن چون بره دوچار شوند****بهم کنند کشاکش چو تنگ شد معبر
ولی چو ژرف همی بنگری به کار جهان****یکی جهان فراخست در جهان مضمر
درین جهان و برون زین جهان چو جان در جسم****درین‌جهان و فزون زین‌جهان چو جان در بر
گدا و شاه به یک آستان گرفته قرار****سها و ماه به یک آسمان نموده مقر
نه حرف میم مباین در او نه حرف الف****نه نقش سیم مخالف در او نه نقش حجر
مجاورین دیارش به هر صفت موصوف****مسافرین بلادش بهر لغت رهبر
درون و بیرون چون نور عقل در خاطر****نهان و پیدا چون جان پاک در پیکر
مخوف و ایمن چون اهل نوح درکشتی****روان و ساکن چون قوم عاد از صرصر
چو نقش دریا در سینه جامد و جاری****چو عکس کوه در آیینه فربه و لاغر
دراز و کوته چون عکس سرو در دیده****نگون و والا چون نور مهر در فرغر
در آن جهان ز فراخی به هرچه درنگری****گمان بری که جز او نیست هیچ چبز دگر
بلی تنافی اضداد و اختلاف حروف****ز تنگ ظرفی هستیست در لباس صور
همه تنزل بحر محیط و تنگی اوست****که گه خلیج شود گاه رود و گاه شمر
برون ازین‌همه ذاتیست‌کز تصور آن****به فکرتند عقول و به حیرتند فکر
خیال معرفتش هرچه‌کرده‌اند هبا****حدیث منزلتش هرچه‌گفته‌اند هدر
مگر به حکم ضرورت همین قدر دانیم****که ناگزیر ز فرماندهست و فرمانبر
و گرنه نحل چه داند که از عصارهٔ شهد****مهندسانه توان ساخت خانهٔ ششدر
و یا به فکرت خود عنکبوت چتواند****که از لعاب کند نسج دیبهٔ ششتر
و یا چه داند موری که تخم کزبره را****چهار نیمه کند تا نروید از اغبر
زگرک بره بفرمودهٔ که جست فرار****ز باز کبک به دستوری که کرد حذر
هنوز چون و چرا بد مراکه چون دم شیر****پدید گشت تباشیر صبح از خاور
بتم درآمد بر توسنی سوار شده****که گاه حمله ز سر تا سرین گرفتی پر
ز جای جستم و او را سبک ز خانهٔ زین****بکش کشیدم و تنگش گرفتم اندر بر
همی چه‌گفتم گفتم بتا درآی درآی****که نار با تو بهشتست و خلد بی تو سقر
جحیم و طوفان بر من برفت از دل و چشم****ز بسکه آتش و آبم گذشت بی‌تو ز سر
به گریه گشت روان از دو چشم من لؤلؤ****به خنده گشت عیان از دو لعل او گوهر
تو گفتی آن لب و آن چشم هردو حامله‌اند****یکی به گوهر خشک و یکی به گوهر تر
به صد هراس درآویختم به زلفینش****برآن نمط که به مار سیاه افسونگر
همه کتاب مجسطیست گفتی آن‌سر زلف****ز بس که دایره سر کرده بود یک بدگر
به‌چشم بود چو آهو به‌زلف چون افعی****ولی خلاف طبیعت نمود هر دو اثر
فشانده آن عوض مشک زهر جان‌فرسا****نموده این بدل زهر مشک جان‌پرور
به حجره بردم و آوردمش به پیش میی****که داشت گونه یاقوت و نکهت عنبر
از آن شراب‌که از دل چو در جهد به دماغ****سپید مغز بتوفد به رنگ سرخ جگر
چو رنگ باده دوید از گلوی او در چهر****ز روی مهر به سیمای من فکند نظر
چه‌گفت گفت که چون بر تو می‌رود ایام****درین زمانه‌که رایج بود متاع هنر
به مویه گفتمش ای ترک از این حدیث بگرد****به ناله گفتمش ای شوخ ازین سخن بگذر
ز مهر خواجه حسودان به من همان کردند****که بر به یوسف اخوان او ز میل پدر
چو این شنید فروبست چشم از سر خشم****بر آمد از بن هر موی من دوصد نشتر
بخشت وری و فرو ریخت بسد از بادام****بکند موی و برانگیخت لاله از عبهر
دوید بر مهش از دیده خوشهٔ پروین****دمید بر گلشن از لطمه شاخ نیلوفر
به پنج ماهی سیمین طپانچه زد بر ماه****به ده هلال نگارین همی شخود قمر
ز قهر گفت به یک حبل که کرد حسود****ترا که گفت که در کاخ خواجه رخت مبر
ثنای خواجهٔ ایام حرز جان تو بس****تو مدح گوی و میندیش از هزار خطر
ظهیر ملک عجم اعتضاد دولت جم****خدایگان امم قهرمان نیک سیر
معین ملت اسلام حاجی آقاسی****سپهر مجد و معالی جهان شوکت و فر
جلال او بر از اندیشهٔ گمان و یقین****نوال او براز اندازهٔ قیاس و نظر
چو مهر رایت او را به هر دیار طلوع****چو ابر همت او را بهر بلاد سفر
به روز باد گر از حزم سخن رانند****درون دریا کشتی بیفکند لنگر
ز سیر عزمش اگر آفریده گشتی مرغ****نداشتی‌گه پرواز هیچ حاجت پر
ز فیض رحمت و انعام گونه‌گونهٔ اوست****که گونه‌گونه بروید ز هر درخت ثمر
سخای دست وی اندر سخن نگنجد هیچ****بر آن مثابه که در قطره بحر پهناور
ز دست جودش اگر سایه بر سحاب افتد****سهیل و ماه فشاند همی به جای مطر
زهی به ذات تو اندر بلند و پست جهان****چنان‌که‌گوهر اشیا در اولین جوهر
قبول مهر تو فطریست مر خلایق را****چنان که خاصیت نطق در نهاد بشر
ز بس نوال تو آمال خلق بپذیرد****گمان بری که هیولاست در قبول صور
ندیم مجلس عدل تواند امن و امان****مطیع موکب بخت تواَند فتح و ظفر
ز فرط حرص تو اندر سخا عجب نبود****که سکه کرده ز معدن همی برآید زر
به کین خصم تو درکان آهن و فولاد****سزد که ساخته بینند تیغ و تیر و تبر
مگر ز پنجهٔ عزم تو لطمه‌یی خورده****که هر کرانه سراسیمه می‌دود صرصر
مگر ز آتش خشم تو شعله‌ای دیده****که در دویده ز دهشت به صلب سنگ شرر
شمول فیض تو گر منقطع شود ز جهان****ز روی مهر نماند به هیچ چیز اثر
شفا ز مهر تو خیزد چو شادی از باده****بلا ز قهر تو زاید چو شعله از اخگر
حدیث مهر تو خوانند گر به گوش جنین****ز شوق رقص کند در مشیمهٔ مادر
به نفس نامیه گر هیبت تو بانگ زند****ز هیچ عرصه نروید گیاه تا محشر
شکوه حزم تو در راه باد عاد کشد****ز بال پشهٔ نمرود سد اسکندر
به هستی تو مباهات می‌کند گیتی****چنان که دودهٔ آدم به ذات پیغمبر
ز تف هیبت تو شعله خیزد از دریا****ز یمن همت تو رشحه ریزد از آذر
اگر جلال تو در نه سپهرگیرد جای****ز تنگ ظرفی افلاک بشکند محور
ثنای عزم تو نارم نبشت در دیوان****که همچو باد پراکنده می‌کند دفتر
به عون چرخ همان قدر حاجت است تو را****که بهر صیقلی آیینه را به خاکستر
خدایگانا گویند حاسدی گفتست****که ناسزا سخنی سر زدست از چاکر
چگونه منکر باشم که در محامد تو****ثنای ناقص من چون هجا بود منکر
گر این مراد حسودست حق به جانب اوست****ز حرف حق نشود رنجه مرد دانشور
وگر مراد وی ازین سخن عناد منست****کلیم را چه زیان خیزد از خوار بقر
حسود اگر همه تیر افکند نترسم از آنک****ز مهر تست مرا درع آهنین در بر
ز من نیاید جز بوی عود مدحت تو****گرم بر آتش سوزان نهند چون مجمر
همیشه تاکه به شکل عروس قائمه را****مساویست به سطح و دو ضلع سطح وتر
عروس ملک ترا دولت جهان کابین****جمال بخت ترا کسوت امان در بر
ترا ستاره مطیع و ترا زمانه غلام****ترا فرشته معین و ترا خدا یاور
قصیدهٔ شمارهٔ 125: شد کاسه‌ام از باده تهی کیسه‌ام از زر
شد کاسه‌ام از باده تهی کیسه‌ام از زر****زان رو نکند یاد من آن ترک ستمگر
پارینه مرا برگ و نوا بود فراوان****واسباب فراغت به همه حال میسر
شهد و شکر و شیشه و شمّامه و شاهد****رود و دف و طنبور و نی و بربط و مزهر
هم بودکباب بره هم نقل مهنا****هم بود طعام سره هم آش مزعفر
هم سادهٔ سیمین بدو هم بادهٔ رنگین****هم جوز منقا بد و هم لوز مقشر
هیچ از بر من یار نرفتی به دگر جای****زانسانکه زن صالحه از خانهٔ شوهر
که طرهٔ مشکینش سرم را شده بالین****گه سینهٔ سیمینش برم را شده بستر
بر ساق سپیدش چو فرا بردمی انگشت****زانو بگشادی که برم دست فراتر
بر سینهٔ سیمینش چو بر میزدمی پشت****بازو بگشادی که مرا گیرد در بر
گه ریشک رشکین من از روی تملق****بوییدکه بخ بخ بنگر مشک معطّر
گه چهرهٔ پرچین من از فرط تعلق****بوسید که هی هی بنگر ماه منوّر
گه آبله‌گون صورت من دیدی وگفتی****خورشیدکه دیدست بدین‌گونه پر اختر
هروقت‌که خمیازه‌کشیدم ز پی می****برجستی و می ریختی از شیشه به ساغر
هرگه که تمنای یکی بوسه نمودم****لب بر لب من دوختی آن ترک سمنبر
صد بوسه اگر می‌زدمش باز به شوخی****لب غنچه نمودی‌که بزن بوسهٔ دیگر
شعرم چو شنیدی متمایل شدی از ذوق****کاین شعر نه شعرست که قندی است مکرر
نثرم چو شنیدی متحرک شدی از ذوق****کاین نثر نه نثر است که عقدی است ز گوهر
وامسال‌که هم‌کیسه و هم‌کاسه تهی شد****آن از می پالوده و این از زر احمر
ماهم شده دمساز به ترکان سپاهی****یارم شده هم راز به رندان قلندر
هرگه‌که مرا بیند درکوچه و بازار****چشمک زند از دور به صد طعنه و تسخر
کاینست همان شاعرک خام طمع کار****کاینست همان مفلسک زشت بداختر
بر بوی بت ساده روانست به هرکوی****بریاد بط باده دوانست بهر دَر
شعرش همه ژاژست وکلامش همه یاوه****نثرش همه خامست و بیانش همه ابتر
ها صورت زشتش نگر و قد خمیده****ها هیکل نحسش نگر و روی مجدر
بیکارتر از این نبود در همه اقلیم****بیعارتر از این نبود در همه کشور
یارب به دلش چیست ز من یار جفاکار****کز کردهٔ من هست بدین‌گونه مکدر
حالی چو هلالی شدم از غصه ازیراک****انگشت‌نما کرده مرا طعنهٔ دلبر
آن به که نمایم سفر اندر طلب سیم****تاکار من از سیم شود ساخته چون زر
ای سیم ندانم تو به اقبال‌که زادی****کز مهر تو فرزند کشد کینه ز مادر
مقصود سلاطینی و محسود اساطین****آرایش شاهانی و آسایش لشکر
بی یاد تو زاهد نکند روی به محراب****بی‌مهر تو واعظ ننهد پای به منبر
شوخی‌که به دیهیم شهان ننگرد ازکبر****پیش تو سجده آرد و بر خاک نهد سر
ای سیم تو خیزی زدل سنگ و هم از تو****هر سنگدلی سیمبری گشته مسخر
ای‌سیم‌چو جان‌سخت‌عزیزی تو به هرجای****جز در کف شمس‌الامرا میر مظفر
سالار نبی اسم و نبی رسم‌که تیغش****آمدگه‌کین با ملک‌الموت برابر
تسخیر جهان راکرمش مهر سلیمان****یاجوج زمان را سخطش سد سکندر
جوییست ز بحرنعمش لجهٔ عمّان****گوییست ز جیب شرفش چرخ مدوّر
ای برگ دو عالم به‌کف جود تو مدغم****وی مرگ دوگیتی به دم تیغ تو مضمر
از دوزخ و محشر خبری بود و عیان شد****تیغت صفت دوزخ و رزمت صف محشر
از جنت و کوثر سخنی بود بیان شد****از مجلس تو جنت و از جام توکوثر
دیوان دغا را خم فتراک تو زندان****نیوان وغا را دم شمشیر تو نشتر
با حزم توکوهیست گران کاه مخفف****با عزم توکاهیست سبک‌کوه موقر
تدبیر تو است ار خردی هست مجسم****شمشیر تو است ار ظفری هست منور
تفتیده شود چون شرر از تیغ تو دریا****کفتیده شود چون زره از تیر تو مغفر
در بزم بنانت به گه رزم سنانت****آن رزق مقرر بود این مرگ مقدر
بدخواه تو یابد ز حسامت به وغا تاج****بدکیش توگیرد ز سهامت گه کین پر
ای دشمن بیباک پری تیغ تو آهن****ای هستی افلاک عرض ذات تو جوهر
دیریست تو دانی‌که‌مرا در دل وجان هست****آهنگ زمین بوس شهنشاه فلک فر
چندان که اجازت ز تو جستم همی از مهر****گفتی که بمان تات دلیل آیم و رهبر
خود واسطهٔ کار تو گردم بر خسرو****خود رابطهٔ مدح تو باشم بر داور
از لطف تو آسوده و با خویش سرودم****الحمد خدا را که امیرم شده یاور
بالله که اگر قرض مرا افکند از پای****از امر امیرالامرا می‌نکشم سر
در این دو سه مه فی‌المثل از جوع بمرم****با مهر امیرم نبود غم به دل اندر
شد پنج مه ایدون که به شیراز بماندم****با خاطر آشفته و با عیش محقر
اکنون که سپه راند شه از ری به سپاهان****ار جو که مرا بار دهد میر دلاور
تا بو که ز خاک قدم شاه جهاندار****در چشم کشم سرمه و بر سر نهم افسر
تا پیک مه و مهر بگردند شب و روز****اقبال تو هر روز ز دی باد فزون تر
قصیدهٔ شمارهٔ 126: شکر که آمد ز ری به خطهٔ خاور
شکر که آمد ز ری به خطهٔ خاور****موکب قایم مقام صدر فلک فر
طوس غمبن بود بی‌لقای همایونش****بر صفت مکه بی‌حضور پیمبر
آمد و شد خار وادیش همه سنبل****آمد و شد خاک ساحتش همه عنبر
بود فراقش به جان بلای مجسم****گشت وصالش به تن توان مصور
رفت چو آمد بهار لیک مبیناد****هیچ جهان بین چنین بهاران دیگر
آخر اردیبهشت مه که به جوزا****کرد عزیمت ز ثور خسرو خاور
صدر قضا قدر با شمایل چون بدر****راند ز خاور سوی عراق تکاور
طوس‌که می کوفت کوس عیش علی‌روس****گشت مکدر از آن قضای مقدر
اهل خراسان همه ز غصه هراسان****صعب هراسانشان ز شومی اختر
پبر و جوان مرد و زن غریب و مسافر****خرد و کلان خوب و بد فقیر و توانگر
در غمش از مویه همچو موی تناتن****بی‌رخش از ناله همچو نای سراسر
نام نه برجا ز صدر و مسند و ایوان****رسم نه باقی ز فرو خامه و دفتر
صالح از غصه رو نکرد به محراب****طالح از مویه لب نبرد به ساغر
روح به تنشان چنان سطبر که سندان****موی به سرشان چنان درش که خنجر
لاله رخان را ز سقی نرگس شهلا****یاسمن دیدگان چو لالهٔ احمر
شام و سحر صدهزارگوش به پیغام****صبح و مسا صدهزار چشم به معبر
تا که بشارت دهد که میر موید****تاکه اشارت‌کندکه صدر مظفر
آمد و آمد توان تازه به قالب****آمد و آمد روان رفته به پیکر
آمدنش برد آنچه رفتنش آورد****زانده بی‌منتها و کلفت بیمر
خلق تو با باربار عود مطرا****نطق تو با تنگ تنگ قند مکرر
ملک تو تاریخ آفرینش گردون****دور تو فهرست روزنامهٔ اختر
روزی از آن با هزار سال مقابل****آنی ازین با هزار عمر برابر
کلک تو نظمی دهد به ملک‌که ناید****ده یکش از صدهزار بادیه لشکر
کلک تو لاغر وزان خلیل تو فربه****بخت تو فربه وزو عدوی تو لاغر
خون ز نهیبت بسان صخرهٔ صما****بفسرد اندر عروق خصم بداختر
جان ز هراست بسان شوشهٔ پولاد****سخت شود در وجود حاسد ابتر
خشتی ازکاخ تست بیضهٔ بیضا****کشتی از وجود تست گنبد اخضر
نام تو در روز کین حراست تن را****به بود از صدهزار جوشن و مغفر
عون تو هنگام رزم دفع عدو را****به بود از صد هزار گرد دلاور
نیست عجب گر جنین ز هیبت قهرت****پیر برون آید از مشیمهٔ مادر
گر بنگارند نام عزم تو بر کوه****کوه زند طعنه از شتاب به صرصر
ور بدهند آیتی ز حزم تو بر باد****بادکند سخره از درنگ به اغبر
طبع روان تو زنده رود صفاهان****زنده از آن بوستان طبع سخنور
نیست دیاری که سوی او نبرد بخت****نامهٔ فتح ترا به سان‌کبوتر
تربیت دین‌کند به دست تو خامه****بر صفت ذوالفقار در کف حیدر
تا به بهاران چو خط لاله عذاران****سبزه بر اطراف جویبار زند سر
خصم تو گریان چنانکه ابر در آذار****یار تو خندان چنانکه برق در آذر
قصیدهٔ شمارهٔ 127: صبح چون مهر سرزد از خاور
صبح چون مهر سرزد از خاور****مهربان ماه من رسید از در
جعد چین چین فتاده تا به میان****زلف خم خم رسیده تا به کمر
هان مگو زلف یک چمن سنبل****هان مگو چشم یک دمن عبهر
آمد از در چه دید دید مرا****زار و بیمار خفته در بستر
پوستینی چو قُنفُذ اندر پشت****شب‌کلاهی چو هدهد اندر سر
بینی و چانه رفته پست و بلند****سبلت و ریش‌گشته زیر و زبر
همچو بوزینه پوز و لب باریک****همچو چلپاسه دست و پا منکر
ناخنم همچو ناخن‌گربه****چانه‌ام همچو چانهٔ عنتر
موی ریشم ز رشک گشته سفید****چون پلاس سیه ز خاکستر
پیکرم از عروق برجسته****دفتر درد و رنج را مسطر
گفت چونی چگونه‌یی چه شدی****من بخوابستم ای شگفت مگر
تو نه آنی که چون سرین منت****بدنی بود بلکه فربه‌تر
چه شدی چون لبان من باریک****چه شدی چون میان من لاغر
چشم بیمار من مگرگفتت****که به بیماری اندر آری سر
یا دهان منت چو خود خواهد****که نماند ز هستی تو اثر
گفتم این جمله هست لیک مرا****چشم بد دور علتیست دگر
هشت نه روز مانده از رمضان****شوق می در سرم نموده حشر
نذرکردم چو روز عید رسد****داد خود خواهم از می احمر
عوض سجه می بگردانم****به سر انگشت هر زمان ساغر
شب اول هلال نادیده****کنم اندر هلال جام نظر
یارکی داشتم قلندروار****دور از جان تو ز بنده بتر
عاشق می چنان که تشنه به آب****تا به آخر برین قیاس شمر
شب عیدم به خانه برد و بداد****میکی نوش جان و نور بصر
میکی‌کاندرو همی دیدم****حالت کاینات سرتاسر
صبح عید از گلاب شستم روی****خلعت شاه‌کردم اندر بر
رفتم و بار یافتم بر شاه****عزتم‌کرد و جاه داد و خطر
چون برون آمدم ز درگه او****از خود آن پایه نامدم باور
سرم از ناز پر ز عجب و غرور****تنم از فخر پر زکبر و بطر
خود به‌خود گفتم ای حکیم زمان****این تویی یا سلالهٔ سنجر
نرمکی عقل گوش من مالید****کاین همه پایه یافتی ز هنر
رفتم القصه تا به خانهٔ خویش****نرمگک حلقه‌کوفتم بر در
خادم آمد که کیستی گفتم****صهر خاقان نبیرهٔ قیصر
خادمک در گشود و با خود گفت****خواجه امروز سرخوشست مگر
چون مرا دید بادها به بروت****گشته هر موی راست چون نشتر
گفت ای خواجه بوالعلی چونی****که نگنجی ز کبر در کشور
چشم مخمور کرده سر پر باد****گفتم ای خادمک مپرس خبر
خیز و در ده صلای عام به می****تا درآیند مومن و کافر
تا من این هفته را به یاد ملک****بگذرانم به عیش سرتاسر
به یکی چشم زد مهیاکرد****ساز و برگ نشاط را یکسر
می و مینا و شاهد و ساقی****نی و طنبور و بربط و مزهر
بره وکبک و تیهو و دراج****تره و نقل و شاهد و شکر
یک طرف ساقیان مشکین موی****یک طرف مطربان رامشگر
یک طرف شاعران شیرین‌گوی****یک طرف شاهدان سیمین‌بر
چارده سالگان نو بالغ****نغز و رنگین چو میوهٔ نوبر
برتن از چین زلفشان جوشن****بر سر از موی جعدشان مغفر
نه فزون ساده نه فزون قلاش****هم وفاجوی و هم جفاگستر
مهرشان همچو قهر زودگسل****صلحشان همچو جنگ زودگذر
این به کف جام دادیم که بگیر****وان ز لب نقل دادیم‌که بخور
گه ز رخسار آن یکم بالین****گه زگیسوی آن یکم بستر
قرب یک هفته‌گفتی از خلار****سیلی آمد ز بادهٔ احمر
بیخود آن یک فتاده در دهلیز****بیهش این یک غنوده در بستر
آن یکی گفت چشم انجم کور****وین یکی گفت گوش گردون کر
بنده آنجا نشسته با خواجه****عاشق اینجا غنوده با دلبر
دادی آن ساغرم‌که ها بستان****زدی این بوسه‌ام که ها بشمر
آن یکی ساق آن نهاده به دوش****وان دگر شخص این‌کشیده ببر
بالش از جام‌کرده باده‌گسار****تکیه بر چنگ‌کرده خنیاگر
جفت جفت از دور رو بتان خفته****چون دو کودک به بطن یک مادر
متراکم سرین به روی سرین****متهاجم سپر به روی سپر
کهنه رندان مست امرد خوار****درکمین بتان به هر معبر
چون سگ صید رفته از پی بو****وانگه از بو به صید برده اثر
قصه کوتاه قرب یک هفته****داد خود دادم از می احمر
شدم آخر چنان شراب زده****که نمودم ز بوی باده حذر
وز تب و لرز پیکرم‌گفتی****شده مقهور آتش و صرصر
واینک از بیم خواجه عزرائیل****ازگریبان برون نیارم سر
گفت ازین خستگیت نرهاند****جز ثنای خدیوگیهان‌فر
قصیدهٔ شمارهٔ 128: طراق سندان برخاست ای غلام از در
قصیدهٔ شمارهٔ 129: فرو بگرفته گیتی را به باغ و راغ وکوه و در
فرو بگرفته گیتی را به باغ و راغ وکوه و در****نم ابرو دم باد و تف برق و غو تندر
شخ از نسرین هوا از مه چمن ازگل تل از سبزه****حواصل‌بال و شاهین‌چشم و هدهدتاج و طوطی‌پر
ز ابرو اقحوان و لاله و شاه اسپرم بینی****هوا اسود زمین ابیض دمن احمر چمن اخضر
عقیق و کهربا و بُسّد و پیروزه را ماند****شقیق و شنبلید و بوستان افروز و سیسنبر
ز صنع ایزدی محوند و مات و هائم و حیران****اگر لوشا اگر ارژنگ اگر مانی اگر آزر
کنون‌کز سنبل و شمشاد باغ و بوستان دارد****چمن تزیین دمن تمکین زمین آیین زمان زیور
به صحن باغ و طرف راغ و زیر سرو و پای جو****بزن گام و بجو کام و بخور جام و بکش ساغر
به ویژه با بتی شنگول و شوخ و شنگ و بی‌پروا****سخن‌پرداز و خوش‌آواز و افسونساز و حیلت‌گر
سمن‌خوی و سمن‌بوی و سمن‌روی و سمن‌سیما****پری‌طبع و پریزاد و پریچهر و پری‌پیکر
برش‌ا دیبا فرش زیبا قدش طوبی خدش جنت****تنش روشن خطش جوشن رخش گلشن لبش شکر
به بالاکش به سیما خوش به مو دلکش به خو آتش****به چشم آهو به قد ناژو به خد مینو به خط عنبر
چو سیمین سرومن، کش هست‌روی‌و موی‌و چهر و لب****مه روشن شب تاری‌گل سوری می احمر
کفش رنگی دلش سنگین خطلش مشکین لبش شیرین****به خو توسن به رو سوسن به رخ گلشن به تن مرمر
دو هاروت و دو ماروت و دوگلبرگ و دو مرجانش****پر از خواب و پر از تاب و پر از آب و پر از شکر
مرا هست از غم و اندیشه و فکر و خیال او****بقا مشکل دو پا درگل هوا در دل هوس در سر
ز عشقش چون انار و نار و مار و اژدها دارم****بری کفته دلی تفته تنی چفته قدی جنبر
ولیکن من ازو شادم‌که سال و ماه و روز و شب****به طوع و طبع و جان و دل ثنای شه کند از بر
طراز تاج و تخت و دین و دولت ناصرالدین شه****که جوید نام و راند کام و پاشد سیم و بخشد زر
ملک اصل و ملک نسل و ملک رسم و ملک آیین****ملک‌طبع و ملک‌خوی و ملک‌روی و ملک‌منظر
عدوبند و ظفرمند و هنرجوی و هنرپیشه****عطابخش و صبارخش و سماقدر و سخاگستر
قوی‌حال و قوی‌یال و قوی‌بال و قوی‌بازو****جهانجوی و جهانگیر و جهاندار و جهانداور
شهنشاهی‌که هست او را به طوع و طبع و جان و دل****قضا تابع قدر طالع ملک خادم فلک چاکر
حقایق‌خوان دقایق‌دان معارک‌جو بلارک‌زن****فلک‌پایه گرنمایه هماسایه همایون‌فر
ز فیض فضل و فرط بذل و خلق خوب و خوی خوش****دلش صافی‌کفش‌کافی دمش شافی رخش انور
به رای و فکرت و طبع و ضمیرش جاودان بینی****خرد مفتون هنر مکنون شَغَف مضمون شرف مضمر
زهی ای بر تن و اندام و چشم و جسم بدخواهت****عصب‌زنجیر و رگ‌شمشیر و مژگان‌تیر و مو نشتر
حسام فر و فال و بخت و اقبال ترا زیبد****سپهر آهن قضا قبضه شرف صیقل ظفر جوهر
در آن روزی‌که‌گوش وهوش و مغز و دل ز هم پاشد****غوکوس و تک رخش و سرگرز و دم خنجر
ز سهم تیر و تیغ و گرز و کوپال گوان گردد****قضاهایم قدر حیران زمان عاجز زمین مضطر
خراشد سنگ و پاشدگرد و ریزد خاک و سنبدگل****به سم اَشهَب به دم ابرش به تک ادهم به نعل اشقر
بلا گاز و بدن آهن سنان آتش زمین کوره****تبر پتک و سپر سندان نفس دم مرگ آهنگر
دلیران از پی جنگ و نبرد و فتنه و غوغا****روان در صف دهان پر تف سنان برکف سپر بر سر
تو چون ببر و پلنگ و پیل و ضرغام ازکمین خیزی****به‌کف تیغ و به بر خفتان به تن درع وبه سر مغفر
به زیرت او همی چالاک و چست و چابک و چعره****شخ‌آشوب و زمین‌کوب و ره‌انجام و قوی‌پیکر
سرین و سم و ساق و سینه و کتف و میان او****سطبر و سخت و باریک و فراخ و فربه و لاغر
دم و اندام و یال و بازو و زین و رکاب او****شراع و زورق و بلط و ستون و عرشه و لنگر
پیش باد و سمش سندان تنش ابر و تکش طوفان****کفش برف و خویش باران دوش برق و غوش تندر
به یک آهنگ و جنگ و عزم و جنبش در کمند آری****دو صد دیو و دو صد گیو و دو صد نیو و دو صد صفدر
به یک ناورد و رزم و حمله و جنبش ز هم دری****دو صد پیل و دو صد شیر و دو صد ببر و دو صد اژدر
به دشت از سهم تیر و تیغ و گرز و برزت اندازد****سنان قارن سپر بیژن کمان بهمن کمر نوذر
شها قاآنی از درد و غم و رنج و الم‌گشته****قدش چنگ و تغش تار و دمش نای و دلش مزهر
سزد کز فیض و فضل و جود و بذلت زین سپس آرد****نهالش بیخ و بیخش شاخ و شاخش برگ و برگش بر
نیارد حمد و مدح و شکر و توصیفت‌گرش باشد****محیط آمه شجر خامه فلک نامه جهان دفتر
الا تا زاید و خیزد الا تا روید و ریزد****نم از آب‌و تف از نار وگل از خاک و خس از صرصر
حسود و دشمن و بدگوی و بدخواه ترا بادا****به سرخاک و به چشم آب و به لب باد و به دل آذر
به سال و ماه و روز و شب بود بدخواه جاهت را****کجک برسر نجک دردل حسک بالین خسک بستر
قصیدهٔ شمارهٔ 130: لبالب کن ای مهربان ماه ساغر
لبالب کن ای مهربان ماه ساغر****از آن آب‌گلگون از آن آتش تر
کزان آتش تر بسوزیم دیوان****وز آن آب‌گلگون بشوییم دفتر
همای من ای باز طوطی تکلم****تذرو من ای کبک طاووس پیکر
چو مرغ شباهنگ بی‌زاغ زلفت****پرد کرکس آهم از چرخ برتر
چو دمسیجه بسیار دم لابه‌کردم****نگشی چو عنقا دمی سایه‌گستر
اگر خواهیم همچو ساری نواخوان****اگر خواهیم همچو قمری نواگر
چو بلبل برون آور از نای آوا****چو طوطی فرو ریز از کام شکر
چو طاووس برخیز ه از بط بیفشان****به ساغر میی همچو خون‌کبوتر
شرابی که گر در بن خار ریزی****گل و سنبل و ارغوان آورد بر
شود صعوه از وی همای همایون****شود عکه از آن عقاب دلاور
شرابی ازان جان آفاق زنده****چو از نار سوزنده جان سمندر
بدو چشم بیننده تابنده عکسش****چو خورشید رخشان به برج دو پیکر
چه نستوده مر دستی ای باغ پیرا****چه آشفته مغزستی ای کیمیاگر
نه شدیار خواهد نه تیمار دهقان****نه فرار باید نه گوگرد احمر
از آن‌می‌که چون‌برگ گل هست حمرا****از آن می که چون رنگ زر هست اصفر
به‌گل پاش تا گل شود منبت گل****به مس ریز تا مس شود شوشهٔ زر
مراد من ای چشم عابدفریبت****جهانی خداجوی راکرده‌کافر
شنیدم که سیمست در سنگ پنهان****ترا سنگ خاراست در سیم مضمر
مکرر از آنست قند لبانت****که مدح جهاندار خواند مکرر
ابوالفتح فتحعلی شاه‌کی فر****که‌گیردگه رزم از چرخ‌کیفر
به‌گاه سخا چیست جودی مجسم****به روز وغاکیست مرگی مصور
طلوع سهیل از یمن گر ندیدی****ببین بر یمینش فروزنده ساغر
به کشتی نگارند اگر نام حلمش****نخواهد به‌گاه سکون هیچ لنگر
مقارن شود چون به خصم سیه دل****قران زحل بینی و سعد اکبر
به ایوان خرامد یمی گوهرافشان****به میدان شتابد جمی‌کینه‌آور
رقم‌کرده‌کلکش یکی نغز نامه****فروزنده بر سان خورشید انور
مرتب زده حرف نامش که باشد****به هر هفت از آن ده حواس سخنور
نخست از همه باکه تایش نبینی****بجز بای بسم الله از هیچ دفتر
یکی صولجان زاب نوس است گویی****از آن‌گشته پرتاب‌گویی ز عنبر
دویم حرف او چارمین حرف زیبا****به زیبندگی چون درخت صنوبر
دو چیز است آن را به گیتی مماثل****یکی قد جانان یکی سرو کشمر
سیم حرف آن اولین حرف دیوان****ولیکن به هفتاد دیوان برابر
دو نقشست او را به دوران مشابه****یکی قامت من یکی زلف دلبر
ورا حرف چارم سر هوش و هستی****که هشیار را هست از آن هوش در سر
دو شکل است آن را به گیهان مشاکل****یکی شکل هاله یکی شکل چنبر
ز حرف نخستین شش شعر شیوا****شوم رمزپرداز شش حرف دیگر
بر آن خامه‌کاین نامه‌کردست انشا****هزار آفرین از جهاندار داور
یکی نغز تشبیه مطبوع دلکش****سرایم از آن خامه و نامه ایدر
خود آن خامهٔ دو زبان‌گر نباشد****پی نظم دین نایب تیغ حیدر
مر این نامه در زیر این تند خامه****چرا همچو جبریل گسترده شهپر
اگر تنگ مانی چنین نغز بودی****بماندی بجا دین مانی مقرر
روان خردمند از آن جفت شادی****چو جان مغان ز آتشین آب خلر
از این چارده برج دری نامش****بتابد چو ماه دو هفته ز خاور
اگر نام این نامهٔ نامور را****نگارند بر شهپر مرغ شبپر
چو عیسی به‌خورشید همسایه گردد****کسی را که از آن فتد سایه بر سر
ور از حشو اوراق او یک ورق را****ببندند بر پر و بال‌کبوتر
دلاور عقابی شود صیدافکن****همایون همایی شود سایه‌گستر
به از تنگ لوشا و ارتنگ مانی****به از نقش شاپور و بیرنگ آزر
از آن روح لوشاو مانی به مویه****وز آن جان شاپور و آزر در آذر
از آن نور و ظلمات با هم ملفق****در آن مشک و کافور با هم مخمر
توگویی که در تیر مه جیش زنگی****زدستند در ساحت روم چادر
شنیدستم از عشقبازان‌گیتی****که‌گلچهرگان‌راست رسمی مقرر
که هنگام پیرایه و شانه مویی****که می‌بگسلدشان ز جعد معنبر
بپیچند آن را به پاکیزه بردی****چنان مشک تبت به دیبای ششتر
فرستند زی دوستان ارمغانی****چنان نافهٔ چین چنان مشک اذفر
همانا که در خلد حور بهشی****دلثش گشته مفتون شاه سخنور
ز تار خم طرهٔ عنبرافشان****در استبرق افکند یک طبله عنبر
به دنیا فرستاده زی شاه چونان****هدیت به درگاه خاقان ز قیصر
سپهریست آن نامه فرخنده ماهش****فروزنده نام خدیو مظفر
ابوالفتح فتحعلی شاه غازی****که غازان ملکست و قاآن کشور
کفش ابر ابریکه بارانش لولو****دلش بحر بحری که طوفانش گوهر
چو گردد نهان در چه در درع رومی****چوگیرد مکان بر چه بر پشت اشقر
نهنگی دمانست در بحر قلزم****پلنگی ژیانست برکوه بربر
نزارست از بسکه خون خورد نیغش****بلی شخص بسیار خوارست لاغر
به روز وغا برق تیغش درخشان****بدانسان که اندر شب تیره اخگر
وجود وی و ساحت آفرینش****مکینی معظم مکانی محقر
بر البرز بینی دماوند کُه را****ببینی اگر تارکش زیر مغفر
ز ظلمات جویی زلال خضر را****بجویی اگر چهرش ازگرد لشکر
چو تیره شب از قلهٔ کوه آتش****فروزانش از پشت شبدیز خنجر
دو طبعست در طینت ره‌نوردش****یکی طبع‌کوه و یکی طبع صرصر
چو جولان کند تفت بادی معجل****چو ساکن شود زفت کوهی موقر
بود رسم اگر مادر مهربانی****دهد دختر خویشتن را به شوهر
گر آن دخت را سر به مهرست مخزن****بر آبای علوی‌کند فخر مادر
کنون نظم من دختر و پادشه شو****گزین خاطرم مادر مهرپرور
سزد مادر طبعم ار چون عروسان****ببالد از آن‌کش بود بکر دختر
بر آن نامه قاآنیا چون سرودی****ثنایی نه لایق سپاسی نه درخور
سوی پاک یزدان بر آن نغز نامه****دعا را یکی دست حاجت برآور
بماناد این نامهٔ خسروانی****چنان نام محمود تا روز محشر
قصیدهٔ شمارهٔ 131: ماه رمضان آمد ای ترک سمنبر
ماه رمضان آمد ای ترک سمنبر****برخیز و مرا سبحه و سجاده بیاور
واسباب طرب را ببر از مجلس بیرون****زان پیش گه ناگاه ثقیلی رسد از در
وان مصحف فرسوده‌که پارینه ز مجلس****بردی به شب عید و نیاوردی دیگر
باز آر و بده تاکه بخوانم دو سه سوره****غفران پدر خواهم و آمرزش مادر
می خوردن این ماه روا نیست که این ماه****فرمان خدا دارد و یرلیغ پیمبر
در روز حرامست به اجماع ولیکن****رندانه توان‌خورد به شب یک دو سه ساغر
بیش از دو سه ساغر نتوان خوردکه تا صبح****بویش رود ازکام و خمارش رود از سر
یا خورد بدانگونه ببایدکه ز مستی****تا شام دگر برنتوان خاست ز بستر
تا خلق نگویند که می خورده فلانی****آری چه خبر کس را از راز مُستّر
من مذهبم اینست ولی وجه میم نیست****وین‌کار نیاید بجز از مرد توانگر
ناچار من و مصحف و سجاده و تسبیح****وان ورد شبانروزی و آن ذکر مقرر
و آن خوب دعایی‌که ابوحمزه همی‌خواند****ما نیز بوانیم به هر نیمه شب اندر
ای دوست حدیثی عجبت باز نمایم****از حال یکی واعظ محتال فسونگر
دی واعظکی آمد در مسجد جامع****چون برف همه جامه سفید از پا تا سر
تسبیحک زردی به کف از تربت خالص****مهری به بغل صد درمش وزن فزونتر
دو آستی خرقه نهاده ز چپ و راست****زانگونه که خرطوم نهد پیل تناور
تحت الحنکی از بر دستار فکنده****چون جیب افق از بر گردون مدور
داغی به جبن برزده از شاخ حجامت****کاین جای سجودست ببینید سراسر
چشمیش به سوی چپ و چشمی به سوی راست****تا خود که سلامش کند از منعم و مضطر
زانسانکه خرامد به رسن مرد رسن‌باز****آهسته خرامیدی و موزون و موقر
در محضر عام آمد و تجدید وضو کرد****زانسانکه بود قاعده در مذهب جعفر
وز آب به بینی زدن و مضمضهٔ او****گر می‌بدهم شرح دراز آید دفتر
باری به شبستان شد و در صف نخستین****بنشست و قران خواند و بجنباند همی سر
فارغ نشده خلق ز تسلیم و تشهد****برجست چو بوزینه و بنشست به منبر
وانگه به سر وگردن و ریش و لب و بینی****بس عشوه بیاورد و چنین‌کرد سخن سر
کای قوم سر خار بیابان‌که‌کند تیز****وآن بعرهٔ بز راکه‌کندگرد به معبر
وان گرز گران را که سپردست به خشخاش****وان قامت موزون زکجا یافت صنوبر
بر جیب شقایق که نهد تکمهٔ یاقوت****بر تارک نرگس‌که نهد قاب مزعفر
القصه بترسید ز غوغای قیامت****فی‌الجمله بپرسید ز هنگامهٔ محشر
و آن کژدم و ماران که چنینند و چنانند****نیش و دمشان تیزتر از ناچخ و خنجر
و آن گرزهٔ آتش که زند بر سر عاصی****آن لحظه که در قبر نکیر آید و منکر
زان موعظه مردم همه از هول قیامت****گریان و من از خنده چوگل با رخ احمر
خندیدم و خندیدنم از بهر خدا بود****زیراکه بد آن موعظه مکذوب و مزور
وعظی‌که بود بهر خدا با اثر افتد****وز صفوت او تازه شود قلب مکدر
گفتم برم این قصه به دیوان عدالت****تا زین خبر آگاه شود شاه مظفر
دارای جوانبخت محمد شه غازی****سلطان عجم ماه امم شاه سخنور
دولت چمنی تازه و او سرو سرافراز****شوکت فلکی روشن و او ماه منور
شاها تو سلیمانی و بدخواه تو هدهد****هدهد نشود جفت سلیمان به یک افسر
خنجر چه زنی بر تن بدخواه که در رزم****هر موی زند بر تنش از خشم تو خنجر
گر آیت حزم تو نگارند به‌کشتی****از بهر سکونش نبود حاجت لنگر
هر باز که بر ساعد جود تو نشیند****زرین شودش چنگل و سیمین شودش بر
هر نخل‌که در مغرن فضل تو نشانند****زمرد شودش شاخ و زبرجد بودش بر
قاآنی تا چندکنی هرزه‌درایی****هشدار که آزرده شود شاه هنرور
بس کن به دعاکوش و بگو تاکه جهانست****سالار جهان باد شهنشاه فلک‌فر
قصیدهٔ شمارهٔ 132: یازده ماه کند روزه به هر سال سفر
یازده ماه کند روزه به هر سال سفر****پس ز راه آید و سی روز کند قصد حضر
زان‌گرامیست که دیر آید و بس زود رود****خرم آنکوکند اینگونه به هر سال سفر
غایب آنگاه گرامیست که آید از راه****میوه آن وقت عزیزست که باشد نوبر
روز وروز و شب قدر چو هر سال یکیست****خلق را چون دل و جان سخت عزیزست به بر
روزه چون عید اگر سالی یک روز بدی****حرمتش بودی صد بار ز عید افزونتر
روزه یک‌چند عزیزست بر خلق آری****شخص یک‌چند عزیزست چو آید ز سفر
خور چو تابستان زود آید و بس دیر رود****از ملاقاتش دارند همه خلق حذر
در زمستان همه زان منتظر خورشیدند****که بسی دیر طلوعست و بسی زودگذر
از عزیزیست مه یک شبه انگشت نمای****زانکه روزی دو نهان‌گردد هر مه ز نظر
روزه امسال چو در موسم تابستان بود****خانهٔ طاقت ما گشت ازو زیر و زبر
کم‌شبی بود که بر چشمهٔ خورشید ز خشم****خلق دشنام نگویند ز تشویش سحر
بد هواگرم بدانسان‌که چوگرمازدگان****باد هردم سر و تن شستی در آب شمر
گرم می‌جست بدانسان نفس خلق ز حلق****که به نیروی دم ازکورهٔ حداد شرر
سایه اول قدم از شخص بریدی پیوند****بسکه بگداختیش زآتش گرما پیکر
نور خورشید چو بر روی زمین می افتاد****برنمی‌خاست ز گرما که رود جای دگر
ربع مسکون سر آن داشت که دریاگردد****خاکش از تف هوا آب شود سرتاسر
سایه ازگرما زآنسان به زمین می‌غلطید****که سیه ماری سرکوفته بر راهگذر
گلرخان دیدم امسال درین ماه صیام****رنگشان‌گشته ز بی‌آبی چون نیلوفر
شکرین لبشان بگداخته از بی‌آبی****گرچه رسمست که بگدازد در آب شکر
رویشان زرد چو نی گشته و شیرین لبشان****همچو یک تنگ شکر گشته در آن نی مضمر
چون مه چارده رخشان ز صباحت فربه****لیک تنشان ز نقاهت چو مه نو لاغر
لیک با این همه آوخ‌که مه روزه‌گذشت****کاش صد سال بمانیم و ببینیمش اثر
روزه خضریست مبارک‌پی و فرخنده‌لقا****که بشارت دهد از رحمت یزدان به بشر
سیر چشمان را گر گرسنه می‌داشت چه غم****یک‌جهان گرسنه زو سیر شدی شام و سحر
ز اغنیا آنچه گرفتی به فقیران دادی****گویی از عدل خداوند در او بود اثر
شهریاریست تو گویی که به هر شهر و دیار****برکشد رخت‌و نهد تخت‌به‌صدشوکت‌و فر
سی سوار ختنی واقفش اندر ایمن****سی غلام حبشی ساکنش اندر ایسر
آن سواران همه را جامهٔ احرام به دوش****وین غلامان همه را چادر رهبان در بر
از بر بارخدا آمده از عرش به فرش****وز مه نو زده یرلیغ الهی بر سر
پیش رویش ز مه یک‌شبه سیمین علمی****که نبشتست بر او حکم حق آیات ظفر
زاهدان را دهد از پیش به هنگام پیام****واعظان راکند از خویش به تأ‌کید خبر
که بکوبید هلا نوبت من در محراب****که بخوانید هلا خطبه من بر منبر
روز باشید چو خور تا که ننوشید طعام****شب بشویید چو مه روی و بدارید سهر
چند ترسم هله آن به که سخن گویم راست****راستی هست درختی‌که نجات آرد بر
روزه نگذاشت اثر ازکس وگر میر نبود****روزه‌خور نیز بنگذاشتی از روزه اثر
شوکت روزه بیفزود خداوند جهان****کش بیفزاید هر روز خدا شوکت و فر
صدر دین خواجهٔ آفاق مهین میر نظام****پنجهٔ شیر قضا جوهر شمشیر قدر
خرد یازدهم چرخ دهم خلد نهم****دوم عقل نخستین سیم شمس و قمر
آنکه اطوار ورا نیست چو ادوار حساب****وانکه اخلاق ورا نیست چو ارزاق شمر
زنده از عدلش اسلام چو از روح بدن****روشن از رایش ایام چو از نور بصر
شنود جودش گفتار امانی ز قلوب****نگرد حزمش رخسار معانی بصور
ای جهاندار امیری که ز بیم تو شود****آهوی‌گم شده را راهنما ضیغم نر
گر تواش نظم نبخشی به چه‌کار آید ملک****قیمت رشته چه باشد چو نداردگوهر
جود را بی‌کف راد تو محالست وجود****مر عرض را نبود هیچ بقا بی‌جوهر
ملت از سعی‌تو شد زنده چو سام از موسی****دولت از نظم تو شد تازه چو گلبن ز مطر
ملک‌ایران به تو نازان چو سپهر از خورشید****چرخ ایمان به تو گردان چو فلک از محور
مکنت خصم تو گردد سبب نکبت او****مور در مهلکت افتد چو برون آرد پر
اگر این بخت که داری تو سکندر می‌داشت****اندران وقت که می‌کرد به ظلمات گذر
چون سکندر که دویدی ز پی چشمهٔ خضر****چشمه خضر دویدی ز پی اسکندر
سرفرازان جهان گر همه همدست شوند****قدر یک ناخن پای تو ندارند هنر
کار یک بینا ناید ز دو صد گیهان کور****شغل یک شنوا ناید ز دو صد گیتی کر
فعل یک فحل نیاید ز هزاران عنین****کار یک خود نیاید ز هزاران معجر
با یکی شعلهٔ افروخته پهلو نزند****گر همه روی زمین پر شود از خاکستر
نیروی مملکت از تست نه ازگنج و سپاه****فرهٔ ملک ز شاهست نه از تاج و کمر
خاصهٔ تست به یک خامه‌گرفتن به‌گیتی****خاص موسی است ز یک‌چوب نمودن اژدر
هنر تست کز او قدر و شرف دارد ملک****دم عیسی است کزو روح پذیرد عاذر
حرمت ملت اسلام چنان افزودی****که به تعظیم برد نام مسلمان‌کافر
چون تویی باید تا نظم پذیرد گیتی****حیدری باید تا فتح نماید خیبر
مرزبانی چو تو باید بر سلطان عجم****تا شود هفت خط و چار حدش فرمانبر
قهرمانی چو علی باید در جیش رسول****تا به یک زخم به دو پاره نماید عنتر
بدسگال تو به حیلت نشود ملک روا****هیزم خشک به افسون ندهد میوهٔ تر
این هنرهاکه بود بخت جهانگیر ترا****عشوهٔ زال جهانش نکند محو اثر
جلوهٔ حسن عروسان ختن‌کم نشود****از دلالی که کند پیرزنی در چادر
حاسدت را نکند جامهٔ دیبا زیبا****زشت را زشتی زایل نشود از زیور
داورا راد امیرا ز خلوص تو مرا****جای آنست‌که جان رقص‌کند در پیکر
چون‌کنم مدح توکوشم‌که سخن رانم بکر****تا مرا طعنهٔ حاسد نکند خون به جگر
چون منی بهر مدیح تو ز مادر بنزاد****هم مگر باز مرا زاید از نو مادر
ز انکه رسمست که مادر چو دهد دخت به شوی****خوار گردد اگرش بکر نباشد دختر
بفسرد طبع من ار چون تو نبیند ممدوح****خون خورد باکره گر فحل نیابد شوهر
آب دارد سخنم‌گو نپسندد جاهل****سگ گزیده چه کند گر نکند زاب حذر
تا ازبن‌کورهٔ فیروزه‌که نامش فلک است****مهر هر روز برآید چو یکی بوتهٔ زر
هرکرا بوتهٔ دل از زر مهر تو تهیست****باد چون کوره‌اش از کین تو دل پر آذر
قصیدهٔ شمارهٔ 133: آفتاب و سایه می‌رقصند با هم ذره‌وار
آفتاب و سایه می‌رقصند با هم ذره‌وار****کافتاب دین و سایه حق شد امروز آشکار
دفتر ایجاد را امروز حق شیرازه بست****تا درآرد فرد فرد اوصاف خود را در شار
گلشن ابداع را امروز یزدان آب داد****تا ز سیرابی نهال صنع گیرد برگ و بار
کلک قدرت صورتی‌بر لوح هستی برنگاشت****وز تماشای جمال خود بدوکرد اقتصار
صورت‌و صورت‌نگار از هم اگر دارند فرق****از چه این صورت ندارد فرق با صورت‌نگار
عکس صورتگر توان دید اندرین صورت درست****تا چه معجز برده صورتگر درین صورت به کار
راست پنداری به جای رنگ سودست آینه****تا در آن صورت ببیند عکس خویش آیینه‌وار
قدرت حق آشکارا کرد امروز آنچه بود****کز تماشای جمال خویشتن بد بیقرار
در تمنای وصال خویش عمری صبر کرد****دست شوق آخر فرو درید جیب انتظار
ناقد عشق آتشی زانگیز غیرت برفروخت****تا بدو نقد جمال خویش راگیرد عیار
تا به‌کی در پرده‌گویم روز مولود نبی است****کاوست‌اندر پرده هم خود پردگی هم پرده‌دار
احمد محمود ابوالقاسم محمد عقل‌کل****مخزن سر الهی رازدار هشت و چار
همنشین لی مع الله معنی نون والقلم****رهسپار لیله الاسری سوی پروردگار
در حجاب‌کنت کنزاً بود حق پنهان هنوز****کاو خدا را بندگی کردی به قلب خاکسار
ازگل آدم هنوز اندر میان نامی نبود****کاو شمار نسل آدم کرد تا روز شمار
نار و جنت بود در بطن مشیت مختفی****کاو گروهی را به جنت برد قومی را به نار
آنکه هر وصفی که گویی در حقیقت وصف اوست****راست پنداری سخن با نعت او جست انحصار
پیش از آن کز دانه باشد نام یا زین خاک نود****برگ و بار هر درختی دیدی اندر شاخسار
آسمان عدل بد پیش از وجود آسمان****روزگار فضل بد پیش از ظهور روزگار
پیش ازین لیل و نهار اندر قرون سرمدی****موی و روی احمدی واللیل بود و والنهار
پیش‌ازآن کز صلب‌حکمت‌قدرت‌آبستن شود****در مشیمهٔ مام دادی قوت طفل شیرخوار
بچهٔ امکان هنوز اندر مشیمهٔ امر بود****کاو یتیمان را سر از رحمت گرفتی در کنار
گر مصورگشتی اخلاق‌کریمش در قلوب****ور مجسم‌گشتی اوصاف جمیلش در دیار
بر حقایق در ضمایر تنگ بودی جایگاه****بر خلایق در معابر ضیق جستی رهگذار
چون به هر دعوی دو شاهد باید، او مه را دو کرد****زان‌دوشاهد دعوی دینش پذیرفت اشتهار
سوماری کاو سخن گفتست با شاهی چنان****بوسه جای انبیا زیبد لب آن سوسمار
خلق از معراج او آگاه و او خود بیخبر****زانکه بیخود رفت در خلوتسرای‌کردگار
شور عشق احمدی بازم به جوش آورد دل****بلبل آری در خروش آید ز بوی نوبهار
عشق‌را معنی‌بلندست‌و خردها سخت پست****دوس‌راقربان‌عزیزست و روانهاسخت خوار
ای که یار نغز جویی پای تا سر مغز شو****زانکه طبع دوست را از پوست گیرد انزجار
غرق عشق یار شو چونان‌که سر تا پای تو****ذکر حسن دوست‌گوید هر زمان بی‌اختیار
گر ندانی عاشقی‌کردن ز مطرب یادگیر****کاو همی بی‌اختیار از شوق گوید یار یار
عشق را جایی رسان با دوست‌کز هر موی تو****جلوه‌های طلعت معشوق گردد آشکار
عشق چون کامل شود معشوق و عاشق را ز هم****می‌نشاید فرق کرد الا ز روی اعتبار
باورت ناید به چشم سرّ نه با این چشم سر****فرق‌کن از روی معنی خواجه را با شهریار
خسرو ایران محمد شه که اسم و رسم او****تا به روز حشر ماند از محمد یادگار
آنکه جامهٔ قدرتش را در ازل نساج صنع****از مشیت رشت پود و از حمیت بافت تار
خلق می‌گویند چون خورشید بنشیند به‌کوه****روز ش‌گردد خلاف من‌که دیدم چند بار
شه به شب خورشید سان بر اسب که پیکر نشست****وز جمالش‌گشت همچون روز روشن شام تار
آیت والنجم را آن لحظه بینی‌کز هوا****در جهد پیکان او بر خود خصم بد شعار
خصم چون زلزال بأسش را نمی‌بیند به چشم****خفته غافل کش به سر ناگه فرود آید حصار
فتح و فیروزی به جاهش خورده سوگند عظیم****کش دوند اندر عنان آن از یمین این از یسار
خسروا از نوک‌کلک خواجه پشت دولتت****دارد آن گرمی که دین مصطفی از ذوالفقار
راست پنداری که کلک او شهاب ثاقبست****دولت تو چرخ و بدخواه تو دیوی نابکار
تا همی تارکتان از تاب مه ریزد ز هم****تا همی آب بحار از تف خورگردد بخار
باد بختت تاب ماه و حاسدت تار کتان****باد تیغت تف مهر و دشمنت آب بحار
لاف مسکینی مزن قاآنیا زانرو که هست****آستین خاطرت مملو ز در شاهوار
قصیدهٔ شمارهٔ 134: آفرین برکلک سحرانگیز آن صورت‌نگار
آفرین برکلک سحرانگیز آن صورت‌نگار****کز مهارت برده معنیها درین صورت به کار
راست پنداری مثالی کرده زین تمثال نقش****از عروس ملک و شوی بخت و زال روزگار
کرده یکسو نوعروسی نقش کاندر صورتش****هر که بگشاید نظر عاشق شود بی‌اختیار
از تنش بیدا نزاکت همچو نرمی از حریر****در رخش پنهان لطافت همچو گرمی از شرار
خیزران‌قد ارغوان‌خد ضیمران‌مو مشک‌بو****سیم‌سیما سروبالا ماه‌پیکر گلعذار
چشم‌او بی‌سمه‌همچون‌چشم‌نرگس‌دلفریب****زلف او بی‌شانه همچون زلف سنبل تابدار
بی‌عبارت رازگوی و بی‌اشارت رازجوی****بی‌تکلم دلفریب و بی‌تبسم جان‌شکار
بی‌سروداز وجد در حالت‌چو شمشاداز نسیم****بی‌سروراز رقص‌در جنبش‌چو گل‌بر شاخسار
از دو زلف او ودیعت هرچه درگردون فریب****در دو چشم او امانت هرچه در مستی خمار
فتنهٔ خوابیده در چشمش گروه اندر گروه****عنبر تابیده در زلفش قطار اندر قطار
نونهال قامتش را لطف و خوبی برگ و بر****پرنیان پیکرش را ناز و خوبی پود و تار
جادویی خیزد ز چشمش همچو وسواس از جنون****خرمی زاید ز چهرش چون طراوت از بهار
در بهاران باغ دیدستی که بار آورده سرو****سرو قد او نگر باری که باغ آورده بار
آنچه او دارد ز خوبی‌گر زلیخا داشتی****با همه عصمت ازو یوسف نمی‌کردی فرار
همچنان‌کاشفته‌گردد صرع دار از ماه نو****ز ابرویش آشفته گردد ماه نو چون صرع دار
وز دگر سو روی بر رویش یکی زیبا پسر****کز جمالش خیره گردد مغز مرد هوشیار
صورتی بیجان ولیکن هرکسش بیند ز دور****زود بگشاید بغل کش تنگ گیرد در کنار
فتنهای چشم او چون جور گیتی بی‌حساب****حلقهای زلف او چون دور گردون بیشمار
شهوت انگیز است رویش همچو سیمین ساق دوست****عنبرآمیزست زلفش همچو مشکین‌زلف یار
گر چنین رویی به شب در مجلسی حاضر کنند****شمع بی‌پروا زند خود را بر او پروانه‌وار
وز قفای او عجوزی دیو-خوی و زشت روی****کز بنی الجان مانده در دوران آدم یادگار
بینیش چون خرزهٔ خر خاصه هنگام نعوظ****چانه‌اش چون خایهٔ غرخاصه هنگام فشار
موی او باریک و چرکین همچو تار عنکبوت****روی‌او تاریک و پرچین همچو چرم سوسمار
چانه و بینیش گویی فربهی دزدیده‌اند****از دگر اعضاکه آنان فربهند اینان نزار
بسکه در رخسارزشش چین بود بالای چین****زو نظر بیرون نیارد رفت تا روز شمار
چانه و بینیش پنداری بهم‌چشمی هم****گوی و چوگان ساختندی از برای کارزار
بسکه پی آورده سر گویی که نجوی می کنند****بینی او با زنخدان چانهٔ او با زهار
در همه گیتی بدین زشتی نباشد هیچ‌کس****ور بود باری نباشد جز حسود شهریار
قصیدهٔ شمارهٔ 135: از خجلت تیغ ملک و ابروی دلدار
از خجلت تیغ ملک و ابروی دلدار****دوشینه مه عید نگردید نمودار
یا موکب شه‌گرد برانگیخت ز هامون****وان پرده‌یی از گرد برافکند به رخسار
یا نقش سم دیونژاد ابرش شه دید****وز شرم نهان‌کرد رخ از خلق پریوار
یا از قد خم گشتهٔ زهاد ز روزه****خجلت‌زده گردید و نگردید پدیدار
گفتم به خرد کاین همه ژاژ ست بیان کن****کاخر ز چه مه دوش نهان بود ز ابصار
فرمود که دی نعل سمند شه غازی****فرسوده شد از صدمت جولان و شد ازکار
از روی ضرورت به صد اکراه به سمش****بستند ورا بیخبر از شاه به‌ناچار
گر دوش مه عید نهان بود نهان باد****تا هست به گیتی اثر از ثابت و سیار
فرداست که از مشرق نصرت کند اشراق****ماهیچهٔ تابان علم شاه جهاندار
دارای جوان بخت حسن‌شاه‌که تیغش****در لجهٔ ناورد نهنگیست عدوخوار
آن شیر دژاهنج که در صفحهٔ ناورد****گیرد ملک‌الموت ز قهرش خط زنهار
شاهی که به شاهین شهامت ز شهانش****هم‌کفه ورا نیست پس از حیدرکرار
از هیبت او حرفی و غوغا به سمرقند****از صولت او ذکری و آشوب به فرخار
ای‌گوهر تیغ تو نتاجش همه مرجان****وی سبزهٔ شمشیر تو بارش همه‌گلنار
تیغ تو به میدان وغا برق به خرداد****دست تو در ایوان عطا ابر در آذار
نی‌نی‌که از آن برق به خرداد در آذر****نی‌نی که از این ابر در آذار در آزار
با گرزن رخشان تو کز مه بودش ننگ****با افسر تابان تو کز خور بودش عار
صد گرزن لهراسب نیرزد به یک ارزن****صد افسر گشتاسب نیرزد به یک افسار
یک جلوه ز روی تو و گیتی همه خلخ****یک نفخه ز خلق تو و عالم همه تاتار
چون رخش تو در پویه هوا غیرت‌گلخن****چون تیغ تو در جلوه زمین حسرت‌گلزار
در دست توکلک تو به توصیف تو ناطق****مانندهٔ حصبا به‌کف احمد مختار
از قهر تو بادی وزد از جانب گلشن****گل چاک‌کند جیب غم از سرزنش خار
گر نام جهانسوز تو برابر نویسند****تا روز قیامت شود البته شرربار
وز لفظ سمند تو بر البرز نگارند****تا حشر زند قهقهه بر برق ز رفتار
هم‌کفهٔ خلقت نبود آهوی جوجو****کاین مشک به‌جوجو دهد آن نافه به خروار
ذکری ز خدنگ تو و زلزال به سقسین****حرفی ز پرنگ تو و ولوال به بلغار
تیر تو که دلدوزتر از غمزهٔ جانان****تیغ توکه خونریزتر از ابروی دلدار
پیوند کند با اجل این درگه ناورد****سوگند خورد با ظفر آن در صف پیکار
گر صاعقهٔ تیغ تو برکوه بتابد****از هیبت او زرد شود لاله به کهسار
می‌شاید اگر بر تو کند خصم تو تشنع****می‌زیبد اگر مست زند طعنه به هشیار
ای جنس‌کرم راکف فیاض تو میزان****ای نقد هنر را دل وقاد تو معیار
دلدوز خدنگ تو عقابیست روان بلع****جانسوز پرنگ تو نهنگیست تن اوبار
آنگه به صدق پنهان چون دال به لانه****وین‌گه به قراب اندر چون تنین در غار
از صیلم تو زخمی و جانها همه مجروح****از صارم تو صرمی و تنها همه افکار
هر سر که نه در راه تو ببریده به از تیغ****هر تن که نه قربان تو آونگ به از دار
جانها همه از مور پرنگ تو به مویه****تنها همه از مار سنان تو به تیمار
پیلان تهم طعمهٔ مارند ازین مور****شیران دژم مستهٔ مورند ازین مار
هر سر که بلند از تو به گیتی نشود پست****هر تن که عزیز از تو به عالم نشود خوار
قصیدهٔ شمارهٔ 136: از سر دوش دو ضحاک درآویخت دو مار
از سر دوش دو ضحاک درآویخت دو مار****کان دو مار از همه آفاق برآورد دمار
مار آن عمرگزا چون نفس دیو لعین****مار این روح‌فزا چون اثر باد بهار
مار آن چون به‌کمر سایه‌یی از ابر سیاه****مار این چون به قمر خرمنی از عود قمار
مار آن‌آفت‌جان‌ود و ز جان‌جست قصان****مار این فتنهٔ دل گشت و ز دل برد قرار
مار آن مغز سر خلق بخوردی پیوست****مار این خون دل زار بنوشد هموار
مار آن‌کرده به‌گوش از زبر دوش‌گذر****مار این کرده به دوش از طرف گوش گذار
آن دمید از زبر دوش و به گوش آمد جفت****این خمید از طرف گوش و به دوش آمد یار
آن به بالا شده چون خشم‌گرفته تنین****این به شیب آمده چون نیم گشوده طومار
مار آن ضحاک آهیخته چون‌گازگراز****مار این ضحاک آمیخته با مشک تتار
کشوری از دم آن مار به تیمار قرین****عالمی با غم این مار بناچار دوچار
گر از آن مار شدی خیلی بی‌حد بیهوش****هم از این مار شود خلقی بیمر بیمار
گر از آن مار شدی کشته به هر روز دو تن****هم از این مار شود کشته به هر روز هزار
باشد این مار به خون دل عاشق تشنه****آمد آن مار به مغز سر مردم ناهار
ویلک آن ضحاک از چرخ بیاموخت ستم****ویحک این ضحاک از حسن برافروخت شرار
آنک آن را ز بزرگان عرب بوده نژاد****اینک این را ز نکویان تتارست تبار
آنک آن دشمن جمشید و ربودش افسر****اینک این حاسد خورشید و شکستش بازار
دیدی از فتنهٔ آن اسم‌کیان شد ز میان****بنگر از کینهٔ این جسم کیان رفت ز کار
چیره بر کشور جمشید شد آن یک به سپاه****طعنه بر طلعت خورشید زد این یک به عذار
دو فریدون به جهان نیز برافراخت علم****یکی از دودهٔ جمشید و یکی از قاجار
آن فریدون اگرش‌گاو زمین دادی شیر****این فریدون گه کین شیر فلک کرد شکار
آن فریدون اگرش کاوه نشاندی به سریر****این فریدون ببرش کاوه نمی‌یابد بار
آن فریدون به دماوند اگر برد پناه****این فریدون ز دماند برانگیخت غبار
آن فریدون همه جادوگریش بود شیم****این فریدون همه دانشوریش هست شعار
زان فریدون همه‌گوییم به تقلید سخن****زین فریدون همه رانیم به تحقیق آثار
آن فریدون شد و این شاه جهانست به نقد****بس همین فرق که این زنده بود آن مردار
آن به عون علم‌کاوه‌گشودی‌کشور****این به نوک قلم خویش گشاید امصار
ای فریدون‌شه راد ای ملک ملک‌ستان****که فریدون به بزرگی تو دارد اقرار
تو فریدونی و در عرصهٔ‌پیکار ز رمح****بر سر دوش تو ضحاک‌صفت بینم مار
تو فریدونی و شمشیر تو ضحاک بود****بسکه بر حال عدو خنده کند در پیکار
تو فریدونی و افواج نظام تو به رزم****مارشان بر زبر کتف نماید به قطار
تو فریدونی و در عهد تو ضحاک‌صفت****شاهدی پنجه به خون دل ماکرده نگار
تو فریدونی و افکنده چو ضحاک به دوش****دو سیه مار به دوران تو ترکی خونخوار
تو فریدونی و ضحاک لبی خنداخند****دو سیه مار نماید ز یمین و ز یسار
تو فریدونی و اینها همه ضحاک آخر****پرسشی‌گیرکه ضحاک چرا شد بسیار
تو خود اول بنه آن نیزهٔ چون مار ز دوش****تات ماری ز کتف برندمد بیور وار
تیغ را نیز بده پند که بسیار مخند****تات زین معنی ضحاک نخوانند احرار
چارهٔ فوج نظام تو ندانم ایراک****چارهٔ آن همه ضحاک نماید دشوار
زان‌همه مارکشان‌رسته چو ضحاک به‌دوش****مار زاریست همه بوم و بر و دشت و دیار
باری این جمله بهل داد دل من بستان****زان دو ماری که بود روز و شبان غالیه‌بار
هوش من چند برد شاهد ضحاک شیم****خون من چند خورد دلبر ضحاک دثار
چند چند از لب ضحاک مرا ریزد خون****چند چند از دل بیباک مرا خواهد خوار
گاو سرگرز بکش گردن ضحاک بکوب****تیشهٔ عدل بزن ریشهٔ ضحاک برآر
خون ضحاک بدان صارم خونریز بریز****مغز ضحاک بدان ناوک خونخوار به خار
موی ضحاک بکش غبغب ضحاک بگیر****همچو آن شیر که گیرد سر آهو به کنار
نی خطاگفتم ای شاه فریدون‌که مرا****وصل آن شاهد بیباک بباید ناچار
این نه ضحاکی‌کز صحبت آن جان غمگین****این نه ضحاکی کز الفت آن دل بیزار
این نه ضحاکی کز کینهٔ او نفس دژم****این نه ضحاکی کز وی دل و دی را انکار
این نه ضحاک که او چاکر افریدونست****کاو‌یانی علم افراخته از طرهٔ تار
من به ضحاک چنین نقد روان‌کرده فدا****من به ضحاک چنین هر دو جهان‌کرده نثار
این نه ضحاک که او هر شب و هر روز کند****دمبدم از دل و جان مدح فریدون تکرار
دل قاآنی از آن برده و بربسته به زلف****تاش در گوش کند مدح فریدون تکرار
شه به ضحاک چنین به‌که نماید یاری****شه به ضحاک چنین به که فشاند دینار
قصیدهٔ شمارهٔ 137: اسم شد مشیّد و دین گشت استوار
اسم شد مشیّد و دین گشت استوار****از بازوی یدالله و از ضرب ذوالفقار
آن رحمت خدای که از لطف عام اوست****شیطان هنوز با همه عصیان امیدوار
آن اولین نظر که ز رحمت نمود حق****وان آخرین طلب‌که ز حق‌کرد روزگار
ای برترین عطیهٔ ایزد که امر تو****بر رد و منع حکم قضا دارد اقتدار
از کن غرض تو بودی و پیش از خطاب حق****بودی نهفته درتتق نور کردگار
نابوده را خطاب به بودن نکرد حق****وین نغز نکته گوش خرد راست گوشوار
معنیّ امر کن به تو این بود در نهان****کای بوده جنبشی‌کن و نابوده را بیار
معنی هر درخت که کاری به خاک چیست****جز اینکه باش و میوهٔ پنهان‌کن آشکار
در ذات خود چو نور تراکردگار دید****با تو خطاب‌کرد ز الطاف بی شمار
کای دانهٔ مشیت و ای ریشهٔ وجود****باش این زمان‌که از تو پدید آورم شمار
از حزم تو زمین کنم از عزمت آسمان****از رحمت تو جنت و از هیبت تو نار
عنفت‌کنم مجسم و نامش نهم خزان****لطفت کنم مصور و نامش نهم بهار
از طلعت تو لاله برویانم از زمین****از سطوت تو موج برانگیزم از بحار
نقش دوکون راکه نهان در وجود تست****بیرون کشم چو گوهر از آن بحر بی‌کنار
تو عکس ذات حقی و حق عاکس است و نیست****فرقی در این میان بجز از جبر و اختیار
عاکس به اختیار چو بیند در آینه****بیخود فتد در آینه عکسش به اضطرار
مر سایه را نگر که به جبر از قفا رود****هرجا به اختیار بود شخص راگذار
یک جنبشست خامه و انگشت را ولی****فرقیست در میانه نهان پاس آن بدار
با هم اگر چه خیزند از کام حرف و صوت****لیکن به اصل صوت بود حرف استوار
آوخ که نقد معنی پاکست در ضمیر****چون بر زبان رسد شود آن نقد کم‌عیار
بس مغز معنیاکه به دل پخته است و نغز****چون قشر لفظ‌گیرد خامست و ناگوار
لیکن‌گه بیان معانی ز حرف و صوت****از وی طبع چاره ندارد سخن‌گذار
از بهر آنکه سیم‌کند سکه را قبول****بر سیم لازمست که از مس زنند بار
باری تو از خدا به حقیقت جدا نیی****گرچه تو آفریده‌یی او آفریدگار
چون از ازل تو بودی با کردگار جفت****هم تا ابد تو باشی باکردگار یار
زانسانکه خط دایره در سیر همبرست****با مرکزی‌که دایره بر وی‌کند مدار
فردست کردگار تویی جفت ذات او****لیکن نه آنچنانکه بود پود جفت تار
با اویی و نه اویی و هم غیر او نیی****کاثبات و نفی هست در اینجا به اعتبار
یک شخص را کنی به مثل گر هزار وصف****ذاتش همان یکست و نخواهد شدن هزار
وحدت ز ذات یک نشود دور اگر تواش****هفتاد بار برشمری یا هزار بار
خواهد کس ار ز روی حقیقت کند بیان****در یک نفس مدیح دو عالم به اختصار
نام ترا برد به زبان زانکه نام تست****دیباچهٔ مدایح و فهرست افتخار
هر مدح و منقبت که بود کاینات را****در نام تو نهفته چو در دانه برگ نار
زیراکه هرچه بود نهان در دو حرف‌کن****هم بر سه حرف نام تو جستست انحصار
زان ضربتی‌که بر سر مرحب زدی هنوز****آواز مرحباست که خیزد ز هر دیار
دادی رواج شرع نبی را ز قتل عمرو****کاو را ز پا فکندی و دین‌گشت پایدار
بعد از نبی رسید خلافت به چار تن****بودی تو یک خلیفهٔ برحق از آن چهار
متصود میوه‌ایست‌که آخر دهد درخت****نز برگها که پیش بروید ز شاخسار
مدح تو چون شعاع خور از مشرق لبم****ناجسته در بسیط زمین یابد انتشار
تو ابر رحمتی و ملک کشت عمر ملک****برکشت عمر ملک ز رحمت یکی ببار
ختم ولایتی تو سزدکز ولای تو****یکباره ختم گردد شاهی به شهریار
شاهی‌که هرچه بود ز عدلش قرار یافت****غیر از دلش که ماند ز مهر تو بیقرار
فرمانروای عصر ابوالنصر تاج‌بخش****جمشید ملک ناصر دین شاه کامگار
ای رمح تو ستون سراپردهٔ ظفر****وی حلم تو سجل نسب‌نامهٔ وقار
دانی چه وقت یابد خصم تو برتری****روزی‌که خاک‌گردد خاکش شود غبار
چنگال شیر مرگ مگرهست تیغ تو****کز وی عدوی ملک چو روبه کند فرار
هرگه که وصف تیغ تو گویمُ زبان من****گردد بسان کورهٔ حداد پر شرار
شیرازهٔ صحیفهٔ من خواست بگسلد****دیشب که گشتم از صفت وی سخن‌گذار
هی سوخت دفتر من از اوصاف او و من****هی آب می‌زدم به وی از شعر آبدار
امشب به محدت تو به غواصی ضمیر****آرم ز بحر طبع‌گهرهای شاهوار
تا صبح بهرپیشکش عید جمله را****در مجلس اتابک اعظم کنم نثار
از دانه ریشه تا دمد از ریشه شاخ و برک****شاخ نشاط بنشان تخم طرب بکار
چون بخت تو ز بخت تو اعدای تو سمین****چون تیغ تو ز تیغ تو اعدای تو نزار
قصیدهٔ شمارهٔ 138: افتتاح هر سخن در نزد مرد هوشیار
افتتاح هر سخن در نزد مرد هوشیار****نیست نامی به ز نام نامی پروردگار
آنکه از ابداع صنع او به یک فرمان کن****نور هستی از سواد نیستی‌گشت آشکار
آنکه بی‌سعی ستون افراخت خرگاه سپهر****وانکه بی‌ترتیب آلت ساخت حصن روزگار
آن که بی شنگرف و زنگار و مداد و لاجورد****نقشهای مختلف‌گون‌کلک صنعش زد نگار
آن‌ه صدت‌ردیان‌ازدقیا‌ص‌از رهم صف****بر نخستین پایهٔ ادراک او ناردگذار
زان سپس بر نام احمد پیشوای جزو و کل****کز طفیل ذات او هست آفرینش را مدار
آنکه گر اندک یقین راه حقیقت گم کند****ذات او را باز نشناسد ز ذات‌کردگار
پس به نام ابن عمش حیدر صفدر که گشت****ذات او یا ذات احمد از یکی نور آشکار
آنکه دست و تیغ او را حق ستایش کرد و گفت****لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار
پس به نام یازده فرزند پاک او که هست****بر سه فرع و چار اصل ونه فلکشان اقتدار
سیما مهدی هادی حجه قایم که گشت****از قوام ذات اوقام وجود هفت و چار
پس به نام مهدی نایب که مانند مسیح****قهر او دجال دولت را درآویزد ز ذار
قهرمان فتحعلی‌شاه جوانبخت آن که هست****رای او پیر خرد را موبدی آموزگار
آنکه گردون و قضا بردست و خوردست از نخست****بر یسار او یمین و از یمین او یسار
خسروی‌کز باس بذلش پیشگاه بزم و رزم****این خزان اندر خزان و آن بهار اندر بهار
داو‌رر‌ی کز آتش نیران و آب سلسبیل****لطفش انگیزد ترشح قهرش انگیزد شرار
هم ز شمشیر نزارش بازوی دولت سمین****هم ز بازوی سمینش پیکر دشمن نزار
هم فضای درگه او را ز باغ خلد ننگ****هم حضیض سدهٔ او را ز اوج عرش عار
چ‌رن‌ز سه اندرحذ شی‌ختم‌هی دد سخ ***بر همایون نام یکتا در درج افتخار
نیروی بازوی سلطانی شجاع‌السلطنه****آنکه سوزان تیغ او هست اژدهای مردخوار
آنکه از بیم جهانسوزش کند بدرود جان****هم‌پلنگ اندر جبا‌ل‌و هم‌نهنگ اندر بحار
آنکه گر سهمش کند در خاطر شیران گذر****وانکه‌گر بأسش‌کند در پیکر پیلان‌گذار
نعرهٔ تدر رسد درو- شران بانگ مور****جلوهٔ عالم دهد در چشم پیلان چشم مار
آنکه کودک در رحم گر نام تیغش بشنود****نطفه بودن را شود از پاک یزدان خواستار
دین و دولت را بود تدبیر او رو‌ببنه‌دز****ملک و ملت را بود شمشیر او رویین حصار
از مدار مدت او گر قدم بیرون نهند****بگسلاند قهرش از هم رشتهٔ لیل و نهار
دست او را ابر گفتم چین بر ابرو زد سپهر****گفت کای بیهوده‌گو از ژاژخایی شرم دار
ابرکی بخشد به سایل نقدگنج شایگان****ابرکی بارد به جای قطره درّ شاهوار
پوشد و بنهد به عزم رزم چون در دار و گیر****گیرد و گردد ز بهر جنگ چون در گیرودار
جوشن چینی به پیکر مغفر رومی به سر****نیزهٔ خطی به‌کف بر مرکب ختلی سوار
آسمان چنبری از رفعت قدرش خجل****آفتاب خاوری از نور رایش شرمسار
هم ز هندی تیغ بدهد ملک ترکی را نظام****هم ز طوسی اصل بخشد دین تازی را قرار
جز سمند بادپیمایش به هنگام مسیر****جز حسام ابر سیمایش به وقت کارزار
باد دیدستی‌که‌همچون‌رعد آید در خروش****ابر دیدستی که همچون برق گردد شعله‌بار
بر دعای شاه کن قاآنیا ختم سخن****زانکه از تطویل نیکوتر به هرجا اختصار
تا ز سیر هفت نجمست و مدار نه سپهر****آنچه گردون را به عالم از حوادث آشکار
در مذاق دوستانش نیش قاتل نوش جان****در مزاج دشمنانش شهد شیرین زهر مار
سال و مال و بخت و تخت و فال و حال او بود****تا نخستین صور اسرافیل یارب پایدار
قصیدهٔ شمارهٔ 139: امروز از دوکعبه جهان دارد افتخار
امروز از دوکعبه جهان دارد افتخار****کز فر آن دو کعبه بود ملک برقرار
آن مَضجع ملایک و این مرجع ملوک****آن دافع‌کبایر و این رافع‌کبار
آن‌کعبه در عرب بود این‌کعبه در عجم****آن کعبه نامور بود این‌کعبه نامدار
حاجی شود هر آنکه بدانجا کشید رخت****ناجی شود هرآنکه درینجا گشود بار
آن‌کعبه‌ایست شرع بدان‌گشته محترم****این‌کعبه‌ایست عدل بدوگشته استوار
آن کعبه بی که شخص بدو می خورد یمین****این کعبه‌یی که مرد از او می‌خورد یسار
آن کعبه ناف خاک و همش خاک نافه خیز****این کعبه کعب مجدو همش مجد کعبه دار
آن کعبهٔ امانی و این کعبهٔ امان****وین قبلهٔ اخایر و آن قبلهٔ خیار
آن‌کعبه همچو زلف نکویان سیاه‌پوش****این‌کعبه همچو اهل سعادت سپیدکار
آن‌کعبه‌ایست‌کش عرفاتست درکنف****این کعبه‌ای است کش غرفاتست بر کنار
آن‌کعبهٔ خلیلست این‌کعبهٔ جلیل****آن خاص کردگارست این خاص شهریار
آن‌کعبه راست سنگی آورده از بهشت****این کعبه راست خاکی آورده از تتار
آن سنگ جای بوس امینان حق‌پرست****این خاک سجده‌گاه امیران‌کامگار
نتوان شکارکرد در آن‌کعبه‌ای عجب****کاین کعبه روز و شب دل دانا کند شکار
آن زمزمش به زمزمه در طعن سلسبیل****وین زمزمش ز زمزم و تسنیم یادگار
صید اندران حرام به فرمان دادگر****عیش اندرین حلال به یاسای باده‌خوار
احرام واجب آمده آن را به گاه حج****اجرام حاجب آمد این را به روز بار
در آن نمازکرده‌گروه از پی‌گروه****در این نیاز برده قطار از پی قطار
بر بام آن ز امن کبوتر کند وطن****در صحن این ز بیم غضفرکند فرار
یک مشعرست آن را معمور در کنف****صد مشعرست این را مسرور در جوار
اندر فنای این شده الماس سنگریز****وندر منای او شود ابلیس سنگسار
آن کعبه‌یی که فدیه برندش ز هر طرف****این‌کعبه‌ای‌که هدیه نهندش به هرکنار
قربان برند بر در آن کعبه بیش و کم****قربان کنند بر در این کعبه بیشمار
قربان او همه حملست و همه جمل****قربان این روان و دل مرد هوشیار
واجب در آن طواف به سالی سه چار روز****لازم درین سجود به روزی هزار بار
آن از خدای عالم و این از خدایگان****کش بنده‌اند بارخدایان روزگار
آن مروهٔ مروت و این زمزم صفا****این مشعر مشاعر و آن‌کعبهٔ فخار
بازوی عدل دست‌کرم پیکر شکوه****پهلوی امن جان خرد هیکل وقار
تاج‌الملوک شاه فریدون که حزم او****بر گرد او ز صخرهٔ صما کشد حصار
آنجا که تیغ او اجل و خنده قاه‌قاه****وانجا که رمح او امل وگریه زار زار
با بخت فربهش همهٔ لاغران سمین****با رمح لاغرش همهٔ فربهان نزار
رایش چو نور مهر فروزان به هر زمین****حزمش چو سیر باد شتابان به هر دیار
مانا ز جوهر ملک‌الموت در ازل****یزدان دو تیغ ساخت جهان سوز و ذوالفقار
آن را نهاد درکف حیدر که ها بگیر****این را نهاد در بر خسرو که هین بدار
آن یک یهودکش شد و این یک حسودکش****آن طرفه ژاله‌بار شد این طرفه لاله‌زار
گر شیر نر ندیده‌یی اندر قفای گور****شه را یکی ببین سپس خصم نابکار
ور منکری‌که بادکشد ابر درکتف****شه را نظاره کن ز بر خنگ راهوار
تیغ برانش از بر یکران به روز رزم****ماند به ماه نوکه نماید زکوهسار
در چشم اشکبار عدو عکس نیزه‌اش****ماند به سرو ناز که روید ز جویبار
در پیش روی او چو عدو برکشد غریو****ماند همی به رعدکه نالد به نوبهار
قاآنیا عجب نه اگر ترزبان شوی****کت آب می‌چکد همی از شعر آبدار
تا جیب بوستان شود از ابر پر درم****تا صحن گلستان شود از باد پرنگار
از باد نعل خنگ ملک فتح را مسیر****در زیر ابر رایت شه چرخ را مدار
قصیدهٔ شمارهٔ 140: ای اهل فارس ، مژده که از فضل کردگار
ای اهل فارس ، مژده که از فضل کردگار****آمد به ملک فارس امیر بزرگوار
در موکبش سواره گروه از پس گروه****در لشکرش پیاده قطار از پی قطار
در پشت صد کتیت با تیغ زرفشان****از پیش صد جنیبت با زین زرنگار
از یک‌طرف سواران با تیغ تابناک****وز یک‌طرف وشاقان با زلف تابدار
بالاگرفته بانگ روارو ز هرکران****بر چرخ رفته صیت شواشو ز هرکنار
او را پذیره آمد تا اصفهان و ری****اعیان ملک‌پرور و اشراف نامدار
پیر و جوان تقی و شقی رند و پارسا****خرد و کلان سپید و سیه مست و هوشیار
بر مژدهٔ رهش همه را گوش استماع****برگرد موکبش همه راچشم انتظار
از یک‌طرف سواران چون یک‌کنام شیر****با رمح مار پیکر و با تیغ آبدار
وز یک طرف وشاقان چون یک بهشت حور****با زلف چون بنفشه و با چهر چون نگار
یک انجمن پری همه با رخش بادسیر****یک چرخ مشتری همه با خنگ راهوار
صد جعبه تیر بسته به مژگان فتنه‌جوی****صد قبضه تیغ هشته در ابروی فتنه‌بار
هریک ز روی تافته یک‌کاشغر پری****هر یک ز موی بافته یک شهر زنگبار
هم رویشان چو کوکب سیاره نوربخش****هم مویشان چو عقرب جراره جان‌شکار
دلهای زندگان همه در خط و زلفشان****چون جسم مردگان شده مقهور مور و مار
لبشان به پیش طره چوضحاک ماردوش****قدشان به زیر چهره چو شمشاد باردار
بنهفته در قصب همه آیینهٔ حلب****بگرفته در رطب همه لولوی آبدار
تار کتان به جای میان بسته بر کمر****تل سمن به جای سرین هشته در ازار
پوشیده سیم ساده به خفتان به جای تن****پاشیده مشک ساده به‌گیسو به جای تار
قدشان به جای سرو و بر آن سرو بوستان****خدشان به شکل باغ و بر آن باغ نوبهار
ای اهل فارس دولت فرخنده کرد روی****کاین دولت از خدای بماناد یادگار
ای عالمان ز فخر به کیوان علم زنید****کامد تنی که علم ازو یابد اشتهار
ای فاضلان ز وجد به گردون قدم زنید****کامدکسی‌که فضل ازو جوید انتشار
ای عاملان عمل ننمایید جز به عدل****کامد کسی که ملک ازو گیرد اعتبار
هان ای هژبر زهره دلیران ملک فارس****آمد یلی که بر سر شیران کند مهار
هان ای بهشت چهره نکویان ملک جم****آمدکسی‌که غازه‌کند بر رخ نگار
هان برزنید شانه به گیسوی پرشکن****هین درکشید سرمه به چشمان پرخمار
مجمر همی بسوزید از چهر آتشین****عنبر همی بسایید از خال مشکبار
از ابروان به فرق عدویش زنید تیغ****وز مژٌگان به سینهٔ خصمش خلید خار
ای خلق فارس فارس دولت ز ره رسید****در راه او ز شوق نمایید جان نثار
هست این همان امیر که آزادتان نمود****از بند صد هزار جفاجوی نابکار
هست این همان امیر که بخشد و برفشاند****تشریف بسته بسته زر و سیم بار بار
هست این همان امیر که از نعل توسنش****هر ماه نو به‌گوش‌کشد چرخ‌گوشوار
هست این همان امیر که در غوریان نمود****کاری که کرد در دز رویین سفندیار
هست این همان امیر که از سهم تیر او****اندر دهان مور خزد شیر مرغزار
هست این همان امیرکه هنگام امتحان****بر گرد آب زآتش سوزان کشد حصار
هست این همان امیرکه از آتشین سنان****بر باد داده آبروی خصم خاکسار
طوبی لک ای امیر امیران کامران****کز همت تو دولت و دینست کامگار
چشم عدو به سوزن پیکان یکی بدوز****پشت ستم به ناخن خنجر یکی بخار
مهری الا به‌کلبهٔ بیچارگان بتاب****ابری هلا به‌کشتهٔ آزادگان ببار
گوش ستم بپیچگان چشم بلا بکن****تخم‌کرم بیفشان نخل وفا بکار
مادح بخوان و سیم ببخش و ثنا بخر****لشکر بران و ملک بگیر و جهان بدار
پایی که جز به سوی تو پوید ز پی ببر****چشمی که جز به روی تو بیند ز بن بر آر
میرا منم که از شرف بندگی تو****بر خواجگان روی زمین دارم افتخار
چرخم گر اختیارکند از جهان رواست****زیرا که من ترا به جهان کردم اختیار
شد درجهان سخا و سخن بر من و تو ختم****تا ماند این‌یک از من و آن از تو یادگار
از ابر تا که ژاله ببارد به مهرگان****از خاک تاکه لاله برآید به نوبهار
خندان چو لاله مادح بخت تو قاه‌قاه****گریان چو ژاله دشمن جاه تو زارزار
قصیدهٔ شمارهٔ 141: ای ترک می فروش ای ماه میگسار
ای ترک می فروش ای ماه میگسار****بنشین و می بنوش برخیز و می بیار
راه خطا مرو ترک عطا مکن****بیخ وفا مَکَن، تخم جفا مکار
بستان بده بنوش بنشین بگو بجوش****چندت زبان خموش چندت روان فکار
پیش آر چنگ و نی بردار جام می****بفشان ز چهره خوی بنشان ز سر خمار
زیور چه می‌نهی زیور تراست ننگ****زینت چه می‌کنی زینت تراست عار
زیور ترا بس است آن موی چون عبیر****زیث ترا ببب‌ن اس آن روی چون نگار
برگیر چنگ و جام درده صلای عام****خوشتر از آن کدام بهتر ازین چه‌کار
پایی ز روی وجد بر آستان بکوب****دستی برای رقص از آستین برآر
بنشین به دامنم تا از لب و رخت****پر مل‌کنم دهان پرگل‌کنم‌کنار
می ده مرا چنانک هر دم ز بیخودی****آویزمت به جهد در زلف مشکبار
هی‌گویمت سخن هی‌گیرمت به بر****هی بویمت دهان هی بوسمت عذار
ای در مذاق من دشنام تلخ تو****چون‌صبر سودمندچون‌پند سازگار
گویند از جهان هر تن که بست رخت****در بند مار و مورگردد تنش دوچار
من در حیات خویش از خط و زلف تو****افتاده‌ام اسیر در بند مور و مار
ای’ترک‌کاشغر ای شمع غاتفر****ای سرو کاشمر ای ماه قندهار
رو ترک کن ادب دیوانگی طلب****از روی اختیار در عین اقتدار
چند از پی هنر پوییم دربدر****چند از پی خطر موییم زار زار
خاموشی آورد گفتار بی‌ثمر****بیهوشی آورد سودای هوشیار
دانش به پای طبع بندیست آهنین****فکرت به راه نفس دامیست استوار
آن بند درشکن این دام درگسل****زین بند شو برون زین دام کن فرار
نی نی ز هوش و عقل ما را گزیر نیست****کاین هر دو لازمست در مدح شهریار
دیباچهٔ مهی فهرست فرهی****عنوان آگهی دیوان افتخار
دریای مکرمت دنیای معدلت****گیهان منزلت‌گردون اقتدار
سلطان بحر و بر دارای خشک و تر****نقاد خیر و شر قلاب نور و نار
فرخ شه آنکه هست فرخنده ذات او****بر خلق آیتی از فضل کردگار
نطقش همه‌گهر رایش همه هنر****بختش همه ظفر شخصش همه وقار
جان بی‌ولای او در پیکرست ننگ****سر بی‌رضای او برگردنست بار
گیهان ز بخت او جون بخت او سمین****دشمن ز رمح او چون رمح او نزار
هر جنبشی‌که هست مقدور آسمان****تاند که طی کند عزمش به یک مدار
شخصش ببین به رخش بادست گنج‌بخش****ابر ار ندیده‌یی بر فرق کوهسار
بنگربه روز جنگ‌گرزش درون چنگ****کوه ار ندیده‌یی در بحر بی‌کنار
از ترکتاز مرگ ایمن بود روان****از حزمش ار کشد بر گرد تن حصار
مهرش سرشته‌اند در جان آدمی****ورنه نیافتی جان در بدن قرار
گر نام خسروان یکباره حک‌کنند****آثار او بس است زآن جمله یادگار
محصور عمر اوست ادوار آسمان****مقصور امر اوست اطوار روزگار
ای چون بنای چرخ کاخ تو دیرپای****وی چون اساس فضل ملک تو پایدار
از سهم تیر تو در وقت دار و گیر****از بیم تیغ تو در روز گیرودار
بر پیکرگوان خفتان شود کفن****بر تارک مهان افسر شود افسار
چندین هزار قرن یک لحظه طی کند****خورشید اگر شود بر توسنت سوار
مانا که در چنار قهرت نهفته اند****کز اصل خویشتن آتش دهد چنار
سرویست رمح تو در جویبار رزم****مرگ گوانش بر ترگ یلانش یار
قصرت ز خسروان چرخیست پر نجوم****کاخت ز نیکوان باغیست پر نگار
شاها خدای من داند که روز و شب****شکرانه‌گویمت هر دم هزار بار
روزی که نگذرد نام تو بر لبم****نفرین کنم به خویش از فرط انزجار
برهان قاطعست بر پاکی سخن****تا شعر من شدست چون تیغت آبدار
ای شاه پیش ازین معروض داشتم****کز فضل بی‌قیاس وز جود بیشمار
باری طلب‌کنی اجرای بنده را****افزاید ازکرم دارای نامدار
بالله اشارتی‌گر از تو سر زند****کامم روا شود ز الطاف شهریار
وانگه شود مرا از لطف عام تو****امروز به زدی امسال به ز پار
تا غنچه بشکفد در صحن بوستان****تا لاله بردمد در طرف لاله‌زار
بادا خلیل تو چون غنچه شادمان****بادا عدوی تو چون لاله داغدار
قصیدهٔ شمارهٔ 142: ای زان دو سیه مار که جا داده به گلزار
ای زان دو سیه مار که جا داده به گلزار****عطار کمندافکن و سحار زره‌دار
سحار ندیدیم زره‌پوش و معربد****عطار نخواندیم کمندافکن و خونخوار
عقرب همه زهر آرد و آهو همه نافه****در چشم تو و زلف تو بر عکس بودکار
چشمان تو چون خشم کنی زهر دهد بر****زلفان تو چون شانه زنی مشک دهد بار
چین معدن نافه بود ای شوخ فسونگر****مه سیر به عقرب‌کند ای لعبت سحار
زلف تو بود نافه و آن نافه پر از چین****روی تو بود ماه و بر او عقرب جرار
تا داده صدف داده همی پرورش دُر****تو پروری ای ماه به مرجان درّ شهوار
دلهای بینباشته در چاه نبینند****ببیند همی بر زنخت چاه نگونسار
غافل‌که درین زیرکله خرمن مشکست****خلقی بشگفتند که ماهیست کله‌دار
یک دایره بر صفحه‌یی از سیم‌کشیدست****هم نقطه ز شنگرفش و هم دایره زنگار
آن نقطه دهان تو و آن دایره خطت****بیرون نرود یک دل ازین حلقهٔ پرگار
هیچ افتدت ای مه‌که به ما متفق آیی****تا کشور هفت اقلیم گیریم به یک بار
تو از لب جانبخش و من از منطق شیرین****تو از نگه مست و من از خاطر هشیار
ملکی‌که ز تیغ خم ابرو نگشاید****من بر تو کنم راست ز شیرینی اشعار
بومی که مسخر نشد از شعر دلاویز****بر خنجر خونریز تو و غمزهٔ خونخوار
در قلعه‌گشابی چه به رنگ و چه به نیرنگ****من کلک به‌کار آرم و تو طرهٔ طرار
با کلک و بنان من نقب‌افکن و عارض****با ابرو و خط تو کمان‌گیر و زره‌دار
چون کار به بیرحمی و خونخوارگی افتد****آنجا تو سپهدار و تو سالار و تو مختار
ورکار به صدق نفس و عهد درستست****این از تو نیاید به من دلشده بگذار
ور معدلتی باید تا ملک بپاید****این کار نیاید مگر از شاه جهاندار
هرچند جهان شعر من و حسن تو گیرد****فرمانده آفاق بود ملک نگهدار
قصیدهٔ شمارهٔ 143: ای طره و چهر تو یکی نار و یکی مار
ای طره و چهر تو یکی نار و یکی مار****بی‌نار تو در نارم و بیمار تو بیمار
بی‌نار تو یارست مرا ناله و اندوه****بیمار توکارست مرا مویه و تیمار
جز من که به نار تو و مار تو گریزم****دیارگریزند هم از مار و هم از نار
نبود عجب ار رام شود مار تو بر من****زیراکه شود رام چو مقلوب شود مار
بیزار ز آزار شود مردم عالم****من می‌نشوم هیچ ز آزار تو بیزار
ای خال سیاه تو درون خط مشکین****چون نقطه‌یی از مشک میان خط پرگار
روی تو به موی تو چو در غالیه سوسن****موی تو به روی تو چو بر آینه زنگار
در هالهٔ خط لالهٔ تو تا شده پنهان****بر لالهٔ من ژالهٔ اشکست پدیدار
زین ژاله مرا لاله دمیدست ز چهره****زین هاله مرا ژاله چکیدست به رخسار
خون خوردنم از جور تو چون جور تو آسان****جان‌بردنم از عشق تو چون عشق تو دشوار
ازکاهش هجر تو توانم شده اندک****از خواهش وصل تو غمانم شده بسیار
در چهرهٔ تو خال تو ای غارت‌کشمیر****بر قامت تو زلف تو ای آفت فرخار
چون زنگیکی ساخته در خلد نشیمن****چون هندوکی آمده از سرو نگونسار
با شاخ‌گل آمیخته‌یی عنبر سارا****بر برگ سمن ریخته‌یی نافهٔ تاتار
دوشینه‌که در محفل اغیار نشستی****با ثابت و سیار مرا بود سر و کار
رشکم همه بر شادی اغیار تو ثابت****اشکم همه ازدوری رخسار تو سیار
از روز من و بخت من ای دوست چه پرسی****بی روی تو و موی تو این تیره شد آن تار
در مرحلهٔ مهر تو چون خاک شدم پست****در بادیهٔ عشق تو چون خار شدم خوار
چهرم همه زرخیز و سرشکم همه درریز****وین زر و گهر را نبود نزد تو مقدار
زر را نکند جز تو کسی خاک‌صفت پست****دُر را نکند جز تو کسی خارصفت خوار
الا به گه جود و عطا میر جهانگیر****الا به‌گه فضل و سخا صدر جهاندار
دستور ملک صدر جهان آصف دوران****سالار زمان میر زمین قدوهٔ احرار
آن آصف ثانی‌که بر از آصف اول****در فکرت و هوش و خرد و سیرت و کردار
عمان ز خلیج کرمش چیست یکی جوی****گیهان ز نسیج نعمش چیست یکی تار
از شاخ نوالش ورقی روضهٔ رضوان****بر خوان جلالش طبقی گنبد دوار
قلزم ز حیاض نعم اوست یکی موج****جنت ز ریاض نعم اوست یکی خار
ای صدر قدَر قدر که از فرط جلالت****در حضرت جاه تو فلک را نبود بار
تفی ز شرار سخطت برق به بهمن****رشحی ز سحاب کرمت ابر در آذار
سروبست سنانت که بجز سر نکند بر****نخلیست بنانت‌که بجز بر ندهد بار
در ملک شهنشاه تویی آمر و ناه****بر جیش ولیعهد تویی سرور و سالار
در طاعت آن کرده خداوندت مجبور****در دولت این کرده شهنشاهت مختار
اکنون که چمن راست به بر خلعت زربفت****اکنون که سمن راست به تن کسوت زرتار
بی‌زمزمهٔ سار همه ساحت گلشن****بی‌قهقههٔ کبک همه دامن کهسار
ایدون همی از راغ سوی باغ چرد گور****اکنون همی از باغ سوی راغ پرد سار
آن راغ که از لاله بدی تودهٔ شنگرف****آن باغ که از سبزه بدی معدن زنگار
دامان وی از ابر کنون معدن گوهر****سامان وی از باد کنون مخزن دینار
از باد چمن زردتر از گونهٔ عاشق****از ابر فلک تارتر از طرهٔ دلدار
من مانده بدی با نفس سرد مشوّش****من گشته بدی در قفس برد گرفتار
آزادی من با اثر بذل تو آسان****آسایش من بی نظر فضل تو دشوار
هرسو نگر‌م نیست بجز مویه مرا جفت****هر جا گذرم نیست بجز ناله مرا یار
گیرم نبود پایه مرا هیچ ز دانش****گیرم نبود مایهٔ مرا هیچ به گفتار
تو مهری و کس را نه درین مسأله تردید****تو ابری و کس را نه درین مرحله انکار
آخر نه مگر مهر چو تابنده در آفاق****آخر نه مگر ابر چو بارنده بر اقطار
پر قصر شه و کوی گدا هر دو ضیا بخش****بر شاخ گل و برگ گیا هر دو گهربار
با آنکه برای تو چو روزست مبرهن****با آنکه به چشم تو چو نورست به نمودار
کامروز ز من ساحت‌گیتی است معطر****آنگونه که از مشک ختن کلبهٔ عطار
و امروز ز من تودهٔ غبراست منور****آنگونه که از مهر فلک ساحت آمصار
بر رفعت قدرم نزند طعنه خردمند****در خوبی یوسف نکند شبهه خریدار
بر مرتبهٔ چاکرگردون‌کند اذعان****بر معجزهٔ احمد حصبا کند اقرار
تا پای گنه درشکند سنگ انابه****تا نام خطا برفکند صیت ستغفار
هرکاو به تو پیوست و برید از همه عالم****خوارش مکنادا به جهان ایزد دادار
قصیدهٔ شمارهٔ 144: ای همایون صورت میمون شاه کامگار
ای همایون صورت میمون شاه کامگار****یک جهان جانی که جان یک جهان بادت نثار
صورت روح‌الامینی یا که تمثال وجود****روضهٔ خلد برینی یا که نقش نوبهار
ماهتابی زان فروغت افتد اندر هر زمین****آفتابی زان شعاعت تابد اندر هر دیار
ماه می‌گفتم ترا گر ماه بودی تاجور****مهر می‌خواندم ترا گر مهر بودی تاجدار
چرخ بودی چرخ اگر بر خاک می‌گشتی مقیم****عرش‌بودی عرش اگر بر فرش می‌جستی قرار
هرکجا نقشی اش از هستی نماید فخر و تو****هستی آن نقشی‌که هستی از تودارد افتخار
نقش‌آن‌شاهی‌که‌از جان‌خانه‌زاد مرتضی‌است****نقش تیغش هم به معنی خانه‌زاد ذوالفقار
عارف معنی‌پرست ار صورتی بیند چو تو****هم در آن باعت‌کند صورت‌پرستی اختیار
خواجهٔ اعظم پس از یزدان پرستد مر ترا****وندرین رمزیست کش صورت‌پرستی اختیار
خواجه را چشمیست معنی بین به هر صورت که هست****زانکه ما صورت همی بینیم و او صورت‌نگار
ای مهین تمثال هستی ای بهین تصویر عقل****تا چه نقشی کز تو جوید عقل و هستی اعتبار
نیک می‌تابی مگر مهتاب داری در بغل****نور می‌باری مگر خورشید داری درکنار
نفس و روح و عقل و معنی را همی‌گوید حکیم****کس نمی‌بیند به چشم و من ندارم استوار
زانکه تا نقش همایون ترا دیدم به چشم****نفس و روح و عقل و معنی شد مصور هر چهار
عارفت ار نقشت عیان بیند به مرآت وجود****در ظهور هستی غیبش نماید انتظار
پرده‌ات را از ازل‌گویی فلک نساج بود****کز جلالش‌کرد پود و از جمالش بافت تار
صورت شاهیّ و پیدا معنی شاهی ز تو****نقش هر معنی شود آری ز صورت آشکار
هرکجا هستی‌تو شاه آنجا به‌معنی حاضرست****زان که تو سایه ی شهی شه سایه ی پروردگار
زان ستادستند میران و بزرگان بر درت****هم بدان آیین که بر دربار خسرو روزبار
عیش دایم پیش روی و عمر جاوید از قفا****یمن دولت بر یمین و یسر شوکت بر یسار
یک طرف سرهنگ و سرتیپان گروه اندر گره****یک طرف تابین و سربازان قطار اندر قطار
زیر دست چاکران شاه ماه و آفتاب****زیر دست آفتاب و ماه چرخ و روزگار
یک‌دو صف باترک زین چار میر ملک جم****کهترین سؤباز شاهنشاه صاحب اختیار
روزگار و چرخ و مهر و ماه آری‌کیستند****تا شوند از قدر با سرباز خسرو همقطار
هم به دست خیلی از خدام جام‌گوهرین****هم به دوش فوجی از سرباز مار مورخوار
جام آن شربت دهد احباب شه را روز عید****مار این ضربت زند خصم ملک را روزکلر
آن نماید خنگ عشرت را به جام خود لجام****وین برآرد خصم خسرو را به مار خود دمار
هم ز جام آن مصور صورت جمشید و جام****هم به مار این محول حالت ضحاک و مار
زان جوان و پیر می رقصند امروز از نشاط****کاب ششپیر آمد از بخت جوان شهریار
چون که این آب روان از راه خلّر آمدست****چون شراب خلری زان مست‌گردد هوشیار
آن ششپیرست آن یا آب شمشیر ملک****دوستان را دلپذیر و دشمنان را ناگوار
جود شاهنشه مگر سرچشمهٔ این آب بود****کاب می جوشد همی از کوه و دشت و مرغزار
از نشاط آنکه این آب آید از بخت ملک****شعر قاآنی چو تیغ شاه‌گشتست آبدار
گو مغنی لحن شهرآشوب ننوازد از آنک****شهر بی‌آشوب گشت از بخت شاه بختیار
تا به دهر اندر حصار ملک گیتی هست چرخ****حزم شه چون چرخ بادا ملک گیتی را حصار
قصیدهٔ شمارهٔ 145: باد میمون این بهین تشریف شاه‌کامگار
باد میمون این بهین تشریف شاه‌کامگار****بر علیخان آن مهین فرزند صاحب‌اختیار
شه بود خورشید و او ماهست و ابن تشریف نور****دایم از خورشدگیرد ماه نور مستعار
پادشه بحرست و او درجست و این تشریف در****تربیت از بحر یابد درج درّ شاهوار
شه بود ابر بهار او سرو فیض او مطر****سرو را سرسبز دارد از مطر ابر بهار
دوست دارد خانه‌زاد خوبش را هرکس به طبع****این عجب نبود گر او را دوست دارد شهریار
کودکست و نوجوان چون بخت شاه نامور****زین رهش داردگرمی بخت شاه نامدار
رسم دیرینست کز میل طبیعت کودکان****دوست می‌دارند همسالان خود را بیشمار
ای شبستان ظفر را طفل بختت نوعروس****وی گلستان کرم را ابر دستت آبیار
کوه با حزم تو چون فکر حکیمان تیزرو****باد با عزم تو چون عهدکریمان استوار
دوش‌کردم حیرت‌از دستت‌که چون ریزدگهر****عقل گفتا غافلی کاو بحر دارد در جوار
ماه‌آن چرخی‌کش آمد عرش اعظم زیردست****شبل آن شیری‌که بود از شیرخواری شیرخوار
سرو آن باغی کزو خجلت برد باغ بهشت****در آن بحری‌که از وی بحر عمّان شرمسار
وصف‌گرزت دی نوشتم خامه‌ام شد ریز ریز****مدح خلقت دوش گفتم خانه‌ام شد مشکبار
یادی از رخش تو کردم فکرت من شد روان****نامی از تیغ تو بردم شعر من شد آبدار
گر کسی خواهد که عزرائیل را بیند به چشم****گو ببیند جان شکر تیغ تو را در کارزار
ور حکیمی وهم را خواهد مجسم بنگرد****گو ببیند بد سیر خصم تراگاه فرار
دشمن از زور تو می‌ترسد نه از شمشیر تو****زور بازوی علی مرحب‌کشد نه ذوالفقار
گشته تیغت لاغر از بس خورده خون دشمنان****راست بودست اینکه لاغر می‌شود بسیار خوار
کی بوده کاستاده بینم مر ترا پیش پدر****همچو خرم گلبنی در پیش سرو جویبار
کی بود کز یزد آیی نزد میر ملک جم****نصر و فتح از پیش و پس یمن از یمین یسر از یسار
گرچه دوری از پدر نزدیک جان بنشاندت****گر به نزدیکان شاه از دور سازی جان نثار
هم مگر کز خواجه دوری مهر او نزدیک تست****آری او مهرست و مهر از دور گردد نوربار
بندگی کن تا خداوندی کنی کز بندگی****مر علی را داد تشریف ولایت کردگار
جهدکن درکوچکی تا چون پدر گردی بزرگ****سعی‌کن تا همچو او درکودکی یابی وقار
خدمت شاه جوان‌کن تا شود بختت جوان****پند پیرانست این کز عجز خیزد اقتدار
آهن از آسیب پتک و کوره گردد تیغ تیز****زر سرخ از تف نار و بوته گردد خوش عیار
سرفرازی راز سربازی طلب زیرا که شمع****تا نبازد سر نگردد سرفرازیش آشکار
تا جهان باقیست شاهنشه جهانبان باد و تو****زیر ظل رحمتش ساکن چو چرخ و روزگار
طبع قاآنی بآ‌نی این سخنها آفرید****چون خلایق را به امری قدرت پروردگار
قصیدهٔ شمارهٔ 146: با فال نیک بهر زمین‌بوس شهریار
با فال نیک بهر زمین‌بوس شهریار****آمد ز ملک جم سوی ری صاحب اختیار
کهتر غلام شاه خداوند ملک جم****کمتر رهی خواجه خداوند حق گزار
سالی دو پیش ازین‌که شد آشفته ملک جم****وز هم‌گسیخت سلسلهٔ نظم آن دیار
ملکی که بود جمع‌تر از خال گلرخان****چون زلف یارگشت پریشان و بیقرار
از اهتمام خواجه پی دفع شور و شر****فرمانروای ملک جمش کرد شهریار
ازخواجه‌بار جست‌و سبک‌بار بست‌و رفت****بی‌لشکر و معاون و همدست و پیشکار
نی‌نی خطا چه رانم همراه خویش برد****هرچ آفریده در دو جهان آفریدگار
زیرا که بود قاید او بخت خواجه‌ای****کز جود او وجود دوگیتی شد آشکار
بس کارهای طرفه به ششمه نمود کش****یک سال‌گفت نتوان بر وجه اختصار
لیک آنچه کرد از مدد بخت خواجه کرد****کز نامیه است خرمی سرو جویبار
خود سنگریزه‌کیست‌که بی‌معجز رسول****گوید سخن چو مرد سخن‌سنج هوشیار
بی‌عون ایزدی چکند دور آسمان****بی‌زور حیدری چه برآید ز ذوالفقار
اوج و حضیض موج ز بادست در بحور****جوش و خروش سل ز ابرست در بهار
آن را که خواجه خواند فرزند خویشتن****گر ناظم دوگیتی‌گردد عجب مدار
باری به ملک جم در خوف و رجا گشود****تا دوست را شکور کند خصم را شکار
شورش نشاند و سور بنا کرد و برکشید****حصنی که بد بروج فلک را درو مدار
انهار کند و برکه وکاریز و جوی و جر****بستان فزود و قریه و پالیز و کشتزار
برداشت طرح غله و تحمیل نان فروش****بخشید باج برف و تکالیف راهدار
نظم سپه فزود و منال دو ساله داد****خود را عزیزکرد و درم را نمود خوار
زر داد و تخم و گاو و تقاوی به هر زمین****و آورد پیشه‌ور زو دهاقین ز هر کنار
از بسکه ساخت چینی از دود غصه گشت****چون دیگ کاسهٔ سر فغفور پر بخار
کان‌کند وک‌ره‌بست‌و فلز جست‌وباغ‌باخت****سرو و نهال‌کشت و درختان میوه‌دار
سد بست‌وکه‌شکست و بیاورد سوی شهر****ششپیر راکه هست یکی رود خوشگوار
بهر طراز آب ز صد میل ره فزون****گه غارکوه کرد و گهی‌کوه کرد غار
گه کوه را شکافت چو شمشیر پادشه****گه دشت را چو خنگ مَلِک کرد کوهسار
کوهی راکه رازگفتی درگوش آسمان****چون سنگریزه در تک جوبینیش قرار
غاری که پای گاو زمین سودیش به فرق****بر شاخ گاو گردون یابیش رهسپار
سدی سدید در دره‌یی بسته‌کاندرو****وهم از حد برون شدنش نیست اقتدار
صد میل راه کرده ترازو به یکدگر****همچون اساس عدل شهنشاه تاجدار
وان چاههای چند که جم کند و زیر خاک****ماند از برای آب دو چشن در انتظار
فرسوده بود و سوده و آکنده آنچنانک****گفتی تلیست هر یک از آنها به رهگذار
هر چاه را دوباره به ماهی رساند وکرد****مزد آن گرفت جان برادر که کرد کار
مزدوروار رفت به هر چاه و کار کرد****تا اوج ماه با گچ و ساروجش استوار
آری کدام مزد بهست از رضای شه****وز التفات خواجه و تایید کردگار
از بهر حفر چاه ز بس تیشه زد به خاک****چشم زمین ز سوز درون گشت اشکبار
یوسف شنیده‌ام که به چه گریه می‌نمود****او بود یوسفی که چه از وی گریست زار
یکبار رفت یوسف مصری اگر به چه****او بهر آزمون عمل شد هزار بار
یوسف به چاه رفت و زان پس عزیز شد****او خود عزیز بودکه در شد به چاهسار
فرقی دگر که داشت ز یوسف جز این نبود****کاو شد به جبر در چه و این یک به اختیار
وز حکم خواجه ساخت به شیراز اندرون****چندین بنا که کردن نتوانمش شمار
حصنی رفیع ساخت به بالای آسمان****حوضی عمیق کند به پهنای روزگار
از قصرهاکه هریکشان رشک آسمان****وز باغها که هریکشان داغ قندهار
گویی کشیده شهرش افلاک در بغل****گویی‌گرفته راغش جنات در کنار
باری پس از دو سال که از هجر خواجه شد****چون نوک کلک خواجه دلش چاک و تن نزار
بیکی ز ره رسید که زی ملک خاوران****جیشی کند گسیل شهنشاه کامگار
وان خواجهٔ بزرگ خداجوی شه‌پرست****همت به کار برده پی دفع نابکار
با خویش‌گفت عاطفت خواجه مر مرا****برد از حضیض ذلت بر اوج افتخار
از عهد شیرخوارگیم تربیت نمود****تا روزی اینچنین که شدم گرد و شیرخوار
سربازی از سپاه خدیو جهان بدم****بی‌نام و بی‌نشان و تهی‌دست و خاکسار
و ایدون ز لطف خواجه به جایی رسیده‌ام****کم برده صف به صف بود و بدره باربار
بودم نخست خاربنی خشک و عاقبت****زاقبال او شدم چوگل سرخ‌کامگار
ایدر که گاه بندگی و روز خدمت است****باید به عزّ خواجه کمر بستن استوار
بردن پی بسیج سپاه ملک به ری****اسب و ستور و بختی و اسباب کارزار
این گفت و برنشست و به ری رقت و سر نهاد****بر خاکپای خواجه و زی شاه جست بار
وز نزد هر دو آمد بیرون شکفته روی****زانسانکه از خلاص زر سرخ خوش عیار
کرد از پی بسیج سفر صر ّ های زر****چون نقد جان به پای غلامان شه‌نثار
با صد دونده اسب و دو صد استر سترک****با چارصد هیون زمین‌کوب راهوار
وز آن دهان شکافته ماران آهنین****کاول خورند مور و سپس قی کنند مار
آورد نزد شه دو هزار از برای جنگ****تا مارسان برآرند از خصم شه دمار
شه خلعتیش داد همایون به دست خویش****چون نوک‌کلک خواجه زراندود و زرنگار
آن جامه‌ای که گفتی جبریل بافته****از زلف و جعد حوری و غلمانش پود و تار
هم داد شه به‌دست خودش یک درست زر****یعنی چو زر درست شود بعد ازینت‌کار
وز خواجه یافت عاطفتی کز روان بدن****وز باد فرودین گل و از ابر مرغزار
ازکردگار عقل و ز عقل شریف نفس****وز نفس پاک پیکر و از هوش هوشیار
وز آب تازه ماهی و از سیم و زر فقیر****وز قرب دوست عاشق و از وصل گل هزار
وز مصطفی بلال و ز مهر فلک هلال****وز مرضی اویس وز نور قمر شمار
یا حاجی از ورود حرم درگه طواف****یا ناجی از خلود ارم در صف شمار
خواجه است نایب نبی و او به خدمتش****برچیده است ساعد همت اسامه‌وار
هرک ازاسامه جست تخلف رسول گفت****نفرین بدو در است ز خلاق نور و نار
آری ضمیر خواجه محک هست وز محک****نقدی که خالصست فزون جوید اعتبار
امروز در عوالم هستی ز نیک و بد****رازی نهفته نیست بر آن خضر نامدار
ناگفته داند آرزوی طفل در رحم****نادیده یابد آبخور وحش در قفار
از جود بخشد آنچه به هرگنج سیم و زر****وز حزم داند آنچه به هر شاخ برک و بار
پیریست زنده‌دل‌که جوانست تا به حشر****زو بخت شهریار ظفرمند بختیار
شاه جهانگشای محمدشه آنکه هست****جانسوز تیغش از ملک‌الموت یادگار
ای خسروی که تا به دم روز واپسین****ذکر محامدت نتوانم یک از هزار
خصم تو همچو خاک نخواهد شدن بلند****الا دمی که در سم اسبت شود غبار
یا همچو آب میل صعود آن زمان کند****کاجزای جسمش از تف تیغت شود بخار
یا آن زمان که جسم و سرش از عتاب تو****این‌یک رود به‌نیزه و آن‌یک رود به دار
پیوسته باد آتش تیغ تو مشتعل****تا حاسد شریر ترا سوزد از شرار
قصیدهٔ شمارهٔ 147: با فال نیک و حال خوش و بخت‌کامگار
با فال نیک و حال خوش و بخت‌کامگار****از ملک جم به عزم سپاهان شدم سوار
در زیر ران من فرسی کافریده بود****اوهام را ز پویهٔ او آفریدگار
شخ برّ و که‌نورد و جهانگرد و گرم‌سیر****کم‌خسب و پرتوان و زمین‌کوب و رهسپار
کز پی نگارم آمد و تنگم عنان گرفت****با چشم اشکبار و دوگیسوی مشکبار
در زیر مه فراشته از سیم ساده سرو****بر برگ گل گذاشته از مشک سوده تار
مویی به بوی سنبل و رویی به رنگ گل****قدّی به لطف طوبی و خدّی به نور نار
گیسوی تابدارش همسایه ی بهشت****زلفین عنبرینش پیرایهٔ بهار
لعلش پر آب بی‌مدد نور آفتاب****چشمش به خواب بی‌اثر برگ کو کنار
بر سرو ماه هشته و بر ماه غالیه****بر رخ ستاره بسته و بر پشت‌کوهسار
بر زهرهٔ رخش مه و خورشید مشتری****از حسرت خطش شبه و مشک سوگوار
در روی و موی او چو اسیران روم و زنگ****دلهای داغ دیده قطار از پی قطار
گیسو گشود و مغزم از آن گشت عنبرین****عارض نمود و چشم از آن گشت لاله‌زار
چنگی زدم به زلفش و از تار تار او****چون تار چنگ خاست بسی نالهای زار
وز هر مکنج او که گشودم به خاک ریخت****چندین هزار سلسله دلهای بیقرار
وانگشتهای من چو زره‌گشت پرگره****از پیچ و تاب و حلقهٔ زلفین آن نگار
القصه نارسیده لب شکوه باز کرد****وآن طبله طبله مشک پریشید بر عذار
گفت ای نکرده یاد ز یاران و دوستان****این بود حق صحبت یاران حق‌گزار
باری چه روی داد ندانم‌که بی‌سبب****مسکین دلم شکستی و بستی ز شهریار
این‌گفت و از تگرگ بپوشید لاله برگ****وز نرگسش چکید به گل دانهای نار
بیجاده راگزید به الماس شکرین****یاقوت را مزید به لولوی شاهوار
از ده هلال مرّیخ انگیخت از قمر****وز خون دیده بست ده انگشت را نگار
از جزع بست دجلهٔ سیماب بر سمن****وز اشک ریخت سودهٔ الماس در کنار
گفتم بتا مموی و پریشان مساز موی****کز مویه ترسمت‌که چو مویی شوی نزار
اشک‌تو انجمست و رخت مهر وکس ندید****کانجا که هست مهر شود انجم آشکار
دیدم بسی که خیزد از جویبار سرو****نشنیده‌ام‌که خیزد از سرو جویبار
پروین بروز می‌ننماید ترا چه شد****کایدون بروز خوشهٔ پروین‌کنی نثار
جراره از چه پوشی بر ماه نوربخش****سیاره از چه پاشی بر مهر نور بار
باری قسم به جوشن داود و مهر جم****یعنی به زلفکان تو وان لعل آبدار
کز هرچه در جهان‌گذرم در هوای تو****الا ز خاکبوسی صدر بزرگوار
سالار دهر معتمدالدوله آنکه هست****دیباچهٔ جلالت و عنوان اقتدار
صدری که بر یسار وی افلاک را یمین****بدری‌که از یمین وی آفاق را یسار
هر چیز در زمانه به هستیت مفتخر****جز ذات وی که هستی از آن دارد افتخار
بر خاک شوره تابد اگر نور روی او****خور جای خار روید از خاک شوره‌زار
یک ناامید در همه‌گیتی ندیده چرخ****کاو را نکرده فضل عمیمش امیدوار
دوران به دور دولت او جوید اختتام****گیهان ز فر شوکت او خواهد اعتبار
گیتی به عدل شامل اوگشته معتصم****هستی به ذات کامل او جسته انحصار
ای چون سپهر قصر جلال تو بی‌قصور****وی چون وجود لجهٔ جود تو بی‌کنار
تن را هوای مهر تو چون عمر سودمند****جان راسموم قهر تو چون مرگ ناگوار
چون ذات عقل پایهٔ جاهت بر از جهت****چون فیض روح مایهٔ جودت بر از شمار
بذل تو بی‌قیاس چو ادوار آسمان****فضل تو بی‌حساب چو اطوار روزگار
در پیش خصم تیغ تو سدیست آهنین****برگرد ملک حزم تو حصنیست استوار
عدلت به کتف ماه ز کتان نهد رسن****حزمت به گرد آب ز آتش کشد حصار
ناگفته دانی آرزوی طفل در رحم****نادیده یابی آبخور وحش در قفار
از خاک‌گاه جود تو زرین دمد شجر****وز آب روز مهر تو مشکین جهد بخار
خصم ترا به دهر محالست برتری****جز آنکه خاک گردد و خاکش شود غبار
ای بر زمین طاعت تو چرخ را سجود****وی در نگین خاتم تو ملک را مدار
وقتی بران شدم که به دیوان رقم کنم****ز اوصاف تیغ‌جان‌شکرت بیتکی سه‌چار
ننوشته نام تیغ توکز نوک‌کلک من****جست آتشی که تا به فلک رفت ازان شرار
هی سوخت دفتر من از اوصاف او و من****هی آب می‌زدم به وی از شعر آبدار
زاندام اهل زنگ سیاهی برون رود****گر آفتاب تیغ تو تابد به زنگبار
روزی نسیم خلق تو بر مغز من وزید****پر شد کنار و دامنم از نافهٔ تتار
چون نام همت تو برم از زبان من****در خوشه خوشه ریزد و دینار بار بار
چون وصف مجلس تو کنم خیزد از لبم****آواز چنگ و نغمهٔ نای و نوای تار
کوهیست همتت که چو بحرست موج‌خیز****بحریست رحمتت‌که چوکوهیست پایدار
یا حبذا ز تیغ تو آن پاسبان بخت****کز وی اساس دولت و دینست استوار
گاهش چو عقل در سرگردنکشان مقر****گاهش چو روح در تن کند او زان قرار
نبود شگفت اگر ملک‌الموت خوانمش****از بسکه هست چون ملک‌الموت جان‌شکار
جز مور جوهرش که به کین اژدها کش است****نادیده در زمانه کسی مور مارخوار
ویحک ز چارباغ سپاهان که سعی تو****کردش چنان که آیدش از هشت خلد عار
داغ جنان و باغ جنانست ساحتش****ز ازهار گونه گونه وز اشجار پر ثمار
باغ زرشک تا تو درویی ز رشک خلد****روی از سرشک خونین دارد ز رشک‌وار
خون گردد از زرشک مصفا و خون چرخ****در دل ز داغ باغ زرشک تو گشت تار
صدرا خدایگانا ده سال بی‌توام****جان بود دردمند و جگرخون و دل‌فکار
منت خدای را که بدیدم به کام دل****بازت به صدر قدر ظفرمند و بختیار
تا خاص و عام گاه بلندند و گاه پست****تا شیخ و شاب گاه عزیزند و گاه خوار
از چهر نیکخواه تو بادا شکفته گل****در چشم بدسگال تو بادا خلیده خار
تا چار ربع شانزدهست و سه ثلث نه****تا هفت نصف چاردهست و دو جذر چار
هر کاو که هفت و هشت کند با تو در جهان****باکید نه سپهر سه روحش بود دو چار
قصیدهٔ شمارهٔ 148: بوده جای یک جهان جان این قبای شهریار
بوده جای یک جهان جان این قبای شهریار****کآمد اینک زیور اندام صاحب‌اختیار
جسم یک‌برباز اندر یک‌جهان‌جان چون‌کند****جز که خواهد یک جهان جان از خدا بهر نثار
بخردان گویند جای جان پاک اندر تنست****ورکسی پرسد ز من گویم ندارم استوار
زانکه من تن‌بینم اندر یک‌جهان جان جای‌گیر****راستی قول حکیمان را نباشد اعتبار
چشم یک تن روشنی جست ار به بوی پیرهن****چشم خلقی گشت روشن زین قبای شهریار
این قبا گویی سپهر چارمین بودست از آنک****بوده در وی آفتاب عالم آرا را قرار
یا بهشت جاودان بودست زیراکاندرو****بوده طوبایی که هستش فضل و رحمت برگ و بار
یا نه همچون عرش اعظم جایگاه جبرئیل****یا نه همچون قلب عارف مظهر پروردگار
پای تا سر آفرینش را همی ماند ملک****وین قبا بودست ملک آفرینش را حصار
آنکه‌گفتی بر تن هستی نمی‌گنجد لباس****کاش دیدی این قبا بر جسم شاه کامگار
این قبا را آسمان ابره است و گیتی آستر****شهپر جبریل پود و پرتو خورشید تار
کرم هر ابریشمی را هست قوت از برگ توت****کرم این اطلس‌کرم پودست و قوتش افتخار
کرم این خارا همانا بوده کرم هفت واد****کاردشیر بابکان از هیبتش جستی فرار
مرد نساجی‌که دیبای قبای شاه بافت****حور و غلمان هر دو از جنت دویدند آشکار
آن ز بهر پود زلف خویشتن دادش به دست****وین برای تار جعد خود نهادش در کنار
پرتوش از فرش هر ساعت تتق بندد به عرش****پرتو خواجه است گویی این قبای شاهوار
این قبا را فی‌المثل بندی اگر بر چوب خشک****چوب گردد سز و خرم همچو سرو جویبار
دوش گفتم این قبا از شأن گردون برترست****جبر محضست اینکه بخشد شه به صاحب اختیار
عقل گفتا اختیار و جبر یکسو نه که هست****کمترین سرباز شه سالار چرخ و روزگار
آب شش پیر آمد از سوی امیر ملک جم****از قبای پیکر خود شه فزودش اعتبار
این قبا گویی بود تشریف عمر جاودان****کز پی آب بقا بگرفت خضر ازکردگار
چون قبا قلب بقا آمد پس این آب بقاست****زانکه بهر آب بخشیدش خدیو نامدار
گر به قدر آنکه آب آورد یابد آبرو****آبرو جایی نماند بلکه در رخسار یار
پارسایان نیز می‌ترسم‌که تردامن شوند****زان همه آبی که جاری کرده است از هر کنار
فضل شاه و التفات خواجه از وی نگسلد****چون زگیتی پرتو خورشد و مه لیل و نهار
گه شهش بخشد لباس از جسم جان بخشای خویش****گه نشان‌گوهرآگین‌گاه تیغ شاهوار
گاه بخشد خواجهٔ اعظم مر او را خاتمی****کش توانم خواند از مهر سلیمان یادگار
تا به گیتی فضل یزدان را نیارد کس شمرد****باد همچون فضل یزدان عمر خسرو بیشمار
قصیدهٔ شمارهٔ 149: بوی مشک آید چو بویم آن دو زلف مشکبار
بوی مشک آید چو بویم آن دو زلف مشکبار****من به قربان سر زلفی که آرد مشکبار
عید قربانست و ناچارم که جان قربان کنم****گر ز بهر عید قربانی ز من خواهد نگار
هرکه را سیمست قربانی نماید بهر عید****من که بی‌سیمم نمایم عید را قربان یار
یک جهان حسنست آن مه لاجرم دارم یقین****کاوکنار از من چوگیرد از جهان‌گیرم‌کنار
سرو خیزد ازکنار جوی و هر ساعت مرا****از غم آن سرو قامت جوی خیزد از کنار
روی‌او نورست‌و خویش‌نار و من‌زان نار و نور****گه فروزم همچو نور وگاه تنورم همچو نار
خط او مورست و مویش مار و من زان مار و مور****گه‌بدن‌کاهم چو مور و گه به‌خود پیچم چو مار
خار خار مار تار زلف او دارم به دل****بختم از آن خار زار و در دلم زان مار بار
تار زلفش زاده‌الله دام مکرست و فریب****ترک چشمش صابه الله مست خوابست و خمار
بر رخش گر سجده آرد زلف بس نبود عجب****سجده بر خورشید کردن هست هندو را شعار
هست‌رومی‌روی و زنگی‌موی از آن رو هر نفس****یا خیال روم دارم یا هوای زنگبار
بر دو مار زلف او عاشق شدم غافل ازین****کان دو مار از جان من روزی برانگیزد دمار
تا به کی قاآنی از عشق بتان گویی سخن****هرچه بت در سینه داری بشکن ابراهیم‌وار
دست زن بر دامن آل پیمبر تا تو را****در کنار رحمت خود پرورد پروردگار
معرفت‌آموز تا ناجی شوی در راه عشق****ورنه ندهد سود اگر حاجی شوی هفتاد بار
در طواف‌کعبهٔ دل‌کوش اگر جویی نجات****کز طواف کعبهٔ گل برنیاید هیچ‌کار
صدر و قدر ار خواهی اندر راستی‌کوش آنچنان****کاعتمادالدوله گشت از راستی صدرکبار
بدر عالم صدر اعظم غوث ملت غیث ملک****فخر دنیا ذخر دین کان کرم کوه وقار
هم به جسم ملک عدلش را خواص عافیت****هم به چشم فتنه پاسش را مزاج کوکنار
روز مهر او ز صحرا عنبرین خیزد نسیم****گاه خشم او ز دریا آتشین جوشد بخار
چون قضای آسمانی حکم اوبی‌بازگشت****چون نعیم ناگهانی جود او بی‌انتظار
صعوهٔ او باز صید و پشهٔ او فیل کش****روبه او شیرگیر و کبک او شاهین‌شکار
حمله آرد شیر شادروان او بر خصم او****راست پنداری روان دارد چو شیر مرغزار
قدرش از رفعت چو اوج چرخ ناید در نظر****جودش ازکثرت چو موج بحر ناید در شمار
ای میان خلق عالم در سرافرازی علم****چون میان سبزه‌زاران قد سرو جویبار
مدح اندر گوش سامع بانگ وحی جبرئیل****جودت اندر طبع سائل فیض ابر نوبهار
تا نجنبد محور کلکت نجنبد آسمان****تا نگردد توسن عزمت نگردد روزگار
آفرینش را مرادی جز تو اندر دل نبود****فضل یزدان بر مراد دل نمودش کامگار
امر تو چون نور بیرنج قدم آفاق‌گرد****حکم تو چون وهم بی‌طی زمین گیهان‌سپار
با سوم سطوتت حظل چکد از نوش نحل****با نسیم رحمتت سبل دمد از نیش خار
آب‌و آتش را بهم دادست عدلت دوستی****خواهی ار برهان قاطع نک حسام شهریار
تا نگوی کار خصمت از شرف بالا گرفت****مشت خاکی هست از آن بالا رود همچون غبار
بر سر پیکان چوبی نام عزمت‌گر دمند****نوک آن پیکان کند از صخرهٔ صماگذار
بر فراز موج دریا نقش حزمت‌گرکشند****موج دریا جاودان چون کوه ماند استوار
افتخار عالمی گر چه درون عالمی****چون روان در پیکر و دانش به مغز هوشار
نوک‌کلکت آن‌کند با چشم بدخواهان‌که‌کرد****نوک تیر تهمتن با دیدهٔ اسفندیار
دین و دولت را نشاید فرق‌کرد از یکدگر****بسکه‌بیوستست‌از عدلت‌به‌هم‌چون پود و تار
گرچه یکسر اختیار کارها با رای تست****در ولای شاه و در بخشش نداری اختیار
ورچه سررشهٔ قرار عالمی در دست تست****سیم و زر در دست فیاضت نمی‌گیرد قرار
تا جهان را اعتبار از گوهر مسعود تست****خواند نتواند جهان را هیچ‌کس بی‌اعتبار
تا که مغناطیس را میلیست پنهانی به طبع****کز یمین قطب گه مایل شود گاه از یسار
میل مغناطیس الطافت به هر جانب که هست****زایسر و ایمن به هرکس از یمین بخشد یسار
تا به محشر باد هر امروز تو بهتر زدی****تا قیامت باد هر امسال تو خوشتر ز پار
قصیدهٔ شمارهٔ 150: بهار آمد و دی را گرفت و کرد مهار
بهار آمد و دی را گرفت و کرد مهار****چنین کنند بزرگان چو کرد باید کار
نمود رنگین شمشیر خود به خون خزان****چنین نماید شمشیر خسروان آثار
دو هفته پیشتر از آنکه پادشاه ختن****ز برج حوت به‌کاخ حمل‌گشاید بار
بهار را که بدو پشت عشرتست قوی****بخواند و گفت که ای جیش عیش را سالار
شنیده‌یی به گلستان چه ظلم کرده خزان****که شاخ شوکت او خشک باد و زرد و نزار
کفیده حنجر بلبل دریده معجر گل****گسسته طرهٔ سنبل شکسته پشت چنار
ردای سبزه ربودست و گوشوار سمن****ازار لاله دریدست و طیلسان بهار
ربوده‌است و گرفتست و برده‌است به عُنف****ز لاله تاج و زگل یاره از سمن دستار
ز فرق غنچه درافکنده بسدین مغفر****ز ساق سبزه برون کرده زمردین شلوار
دهان کبک گرفتست تا نخندد خوش****گلوی ابر گشادست تا بگرید زار
بهار خورد به اقبال پادشا سوگند****که من سپاه خزان را برافکنم ز دیار
سپه کشم ز ریاحین و سازم از پی جنگ****هرآن سیلح‌که باید نبرد را ناچار
کمان ز قوس قزح سازم و تبیره ز رعد****درفش ازگل سوری طلایه از انهار
ز ابر رانم جمّازهای آتش سیر****ز برق سازم زنبورهای آتشبار
پیادگان ز ریاحین برم گروه گروه****سوارگان ز درختان کشم قطار قطار
قلاوزان ز غزالان و رهبران ز نسیم****منادیان ز تذروان و چاوشان ز هزار
یزک ز باد بهاران قراول از باران****علم ز برگ شقایق جنیبت از اشجار
سنان ز لاله کمند از بنفشه خود از گل****زره ز سبزه تبرزین ز غنچه تیر از خار
بگفت این و به تعجیل نامه‌یی به خزان****نوشت پر شغب و شعور و فتنه و پیکار
که ای خزان به تو اتُر خبر دهند که تو****به ملک مادر طغیان زدی به سنت پار
شدم حمول و گزیدم خمول بو که ز شرم****بسا تحمّل بیجا که خواری آرد بار
به گوشمال تو اینک دو اسبه آمده‌ام****یکی بمان که برآرم ز لشکر تو دمار
خزان چو نامه فرو خواند با حواشی خویش****چه گفت گفت که باید فرار جست فرار
برید باد صبا در میانه بود و شنید****دوان دوان همه جا ره برید تا کهسار
به ابرگفت چه غافل نشسته‌ای‌که خزان****گریخت خواهد و فردا بپرسد از تو بهار
ز کوه ابر فرود آمد و بلارک برف****کشید و خون خزان را بریخت درگلزار
هنوز ازو رمقی مانده بود کز در باغ****بهار آمد و دی را گرفت و کرد مهار
بدین بهانه هم از ابر ترجمان بگرفت****که از چه کشتش و ناورد زنده در صف بار
نداده ابر مگر ترجمان هنوزکه رعد****به تازیانهٔ قهرش همی کند آزار
گمان برم گه بخیلست ابر زانکه همی****به تازیانه جواهر همی‌کند ایثار
جواهری‌که بباید به تازیانه‌گرفت****به‌راستی که من از آن جواهرم بیزار
جواهر ازکف صدر زمانه خواهم و بس****که تازیانه به سائل زندکه می‌بردار
امان ملک امین ملک جهان کرم****سحاب جود محیط شرف سپهر وقار
نگین خاتم اقبال حاجی آقاسی****که هست حامی دین محمد مختار
وجود بی‌مدد جود او رهین عدم****حیات بی‌اثر ذات او قرین بوار
سرود مدحت او مرده را کند زنده****نشاط خدمت او خفته را کند بیدار
به صرصر ار نگرد حزم او شود ساکن****به ثابت ارگذرد عزم او شود سیار
زهی دریچهٔ طبع تو مخزن الایات****زهی نتیجهٔ فکر تو مطلع الانوار
به مهر دوست‌نوازی به قهر خصم‌گداز****به عزم ملک‌ستانی به جود ملک‌سپار
شرف ز خلق تو زاید چو از شراب سرور****کرم ز طبع تو خیزد چو از بحار بخار
بهثت بزم ترا نانبشه ظل و حرور****جهان جاه ترا ناسپرده لیل و نهار
به خاکپای تو خوردت روزگار یمین****ز فیض دست تو بردست کاینات یسار
چو با رضای تو از مرگ کس نیارد ننگ****چو با ولای تو از نار کس ندارد عار
نهال قدر ترا جود بار و همت برگ****نسیج بخت ترا مجد پود و شوکت تار
قرار یافته هر چیز در زمانهٔ تو****بغیر مال‌کش اندرکف تو نیست قرار
کسی‌که شخص تو بیند گمان برد که خدای****به‌گرد عرصهٔ هستی‌کشیده است حصار
تنی که کاخ تو یابد یقین کنند که قضا****بنا فکنده بر اطراف آسمان دیوار
برون ز جاه تو جایی خرد نداده نشان****فزون ز قدر تو نقشی قضا نبرده به‌کار
معاند تو ز نفرت به خود کند نفرین****مخالف تو ز دهشت ز خود بود بیزار
جهان جاه ترا ناممهدست کران****محیط جود ترا نامعینست‌کنار
کفایت تو دهد نظم ملک و رونق دین****کفالت تو نهد رزق مورو روزی مار
به وقت خشم تو از آب می‌نخیزد نم****به روز مهر تو از سنگ می‌نزاید نار
تو عین عدلی آخر چه خواهی از درهم****تو محض فضلی آخر چه جویی از دینار
کسی معاند خود را چنان نسازد پست****کسی مخالف خود را چنین نخواهد خوار
گر آن نمود گناهی بدین غلام ببخش****ور این نموده خطایی بدین رهی بسپار
تبارک الله ازان کلک ملک‌پرور تو****که دایمش کف جود تو پرورد به کنار
برید عقل و رسول کمال و پیک هنر****عمود دین و عماد جهان و اصل فخار
ستون امن و کلید امان و رایت عدل****منار فصل و ترازوی جود وکان یسار
نهال فکرت و بیخ سخا و شاخ و کرم****سحاب حکمت و بحر عطا وگنج نثار
دماغ ناطقه پستان فضل دایهٔ فیض****امین حافظه دستور فهم‌کهف‌کبار
همای خوانمش ار خود همای را باشد****کمال بال و خرد مخلب و هنر منقار
زمانه‌ایست‌که او را به حکم تست مسیر****ستارهٔست‌که او را به دست تست مدار
گهی به صفحهٔ‌کافور برفشاند مشک****گهی به تودهٔ سیماب درنشاند قار
ظفر درو متهاجم‌کرم درو مملو****خرد درو متراکم هنر درو انبار
مثل بودکه نگوید سر بریده سخن****بریده سر ز چه آید هماره درگفتار
سرش به عذر خوشی ررند و طرفه تز آنک****ز بیم گفتن خواهد سر از زبان زنهار
بزرگوارا از دوری تو بر تن من****شدست هر سر مو اژدهای جان اوبار
جدایی توگناهی عظیم بود و مرا****از آن‌گناه همی‌کرد باید استغفار
ولی به جاه تو سوگندکزکمال خلوص****محامد تو شب و روزکرده‌ام تکرار
زمان عمر تو باد از شمار و حصر برون****چنانکه جود ترا نیست در زمانه شمار
قصیدهٔ شمارهٔ 151: تا چه معجز کرده امشب باز عدل شهریار
تا چه معجز کرده امشب باز عدل شهریار****کاتش سوزنده با آب روان گشتست یار
آب و آتش بسکه از عدلش بهم آمیختند****کس ترشح را نیارد فرق‌کردن از شرار
از چراغان خاک پنداری سپهری دیگرست****یا فلک پروین و مه راکرده برگیتی نثار
حزم صاحب اختیاری بین که از عزم ملک****آب و آتش را بهم‌کردست امشب سازگار
اختیار از جبر خیزد ور همی خواهی دلیل****حال میر ملک جم بنگر به چشم اعتبار
تا نشد مجبول و مجبورش روان از مهر شه****شاه دریادل نکردش نام صاحب‌اختیار
آب ششپیر آمد این آتش ازان افروخت میر****تا میان آب و آتش هم نماند گیرودار
یا نه چون آن آب از دیر آمدن دلگیر بود****خواست دلگرمش‌کند زالطاف شاه بختیار
راست گویم معجز حزم شهنشاهست و بس****کاتش سوزنده را زاب روان سازد حصار
سرخ‌رو گشت‌آب‌ششپیر امشب‌از بخت‌ملک****زانکه از دیر آمدن شرمنده بود و خاکسار
یا نه باز از هجر خاکپای شه شرمنده است****زان‌رخش سرخست زآتش‌همچو روی‌شرمسار
آتش اندر ابر می‌بارند امشب یا به طبع****آتش سوزنده همچون تیغ شه شد آبدار
یا خیال تیغ شه اندر دل آتش‌گذشت****پای تا سر آب شد از شرم تیغ شهریار
یا چو مهر و کین شه خلاق آب و آتشند****مهر و کین شه بهم گشتند امشب سازگار
راست گویی آتشین گلها درون موج آب****هست‌چون‌عکس‌می گلگون به سیمین‌چهریار
یا نشان آتش موسی است اندر آب خضر****یا نه شاخ ارغوان رستست زآب جویبار
یا میان حقهٔ الماس یاقوت مذاب****یا درون بوتهٔ سیماب زر خوش‌عیار
آب امشب شعله‌انگیزست و آتش رشحه‌ریز****عدل شه را بین کزو شد نار آب و آب نار
دود آتش پیچد اندر آب‌گویی در نهفت****لشکر دیو و پری دارند با هم‌کارزار
وادی طورست گویی باغ تخت امشب از آنک****آتشی موسی شدست از هر درختی آشکار
مارهای آتشین بنگر شتابان در هوا****با وجود اینکه از آتش‌گریزانست مار
در به باغ تخت از بس آتش افتد لخت لخت****سبزه‌هایش را چو برگ لاله بینی داغدار
راست‌گویی باغ را صد داغ حسرت بر دلست****از فراق طلعت میمون شاه کامگار
بسکه اخترها ز اخگرها همی ریزد در آب****از شمار اختران عاجز بود اخترشمار
بس که تیر آتشین در باغ آید از هوا****خشم شه گویی درون خُلق شه دارد قرار
یا نه‌گویی باژگون گشتست دوزخ در بهبشت****تا عیان‌گردد به مردم قدرت پروردگار
تیر تخش اندر هوا ماند به سروی بارور****کز شعاعش هست برگ و از شر‌ارش هست بار
یا پی رجم شیاطین از سپهر آید شهاب****کیست می‌دانی شیاطین خصم شاه نامدار
ای که دیدستی بسی فوارهای موج‌خیز****اینک اندر آب بین فوارهای شعله‌بار
از چنارکهای آتش دیدم امشب آنچه را****می‌شنیدم‌کاتش سوزنده خیزد از چنار
آب ز آتش رنگ خون دارد تو گویی آب نیل****بر گروه قبطیان خون شد به امر کردگار
شاه آری موسی است و آب ششپیر آب نیل****سبطی احباب ملک قبطی عدوی نابکار
سبطیان را بهره از آن نهر آب روح‌بخش****قبطیان را قسمت از آن رود خون ناگوار
قصیدهٔ شمارهٔ 152: تبارک‌الله از فارس آن خجسته دیار
تبارک‌الله از فارس آن خجسته دیار****که می‌نبیند چون آن دیار یک دیار
به زیر بقعهٔ گردون به روی رقعهٔ خاک****ندیده دیدهٔ بینا چنان خجسته دیار
کسی ندیده در آفاق اینچنین معمور****به هیچ عصری از اعصار مصری از امصار
نسیم او همه دلکش‌تر از نسیم بهشت****هوای او همه خرم‌تر از هوای بهار
ز لاله هر دمن اوست کوهی از یاقوت****ز سبزه هر چمن اوست کانی از زنگار
حدایقش زده پهلو بهشت باغ بهشت****ز گونه گونه فواکه ز گونه گونه ثمار
ز بسکه زمزمهٔ سار خیزد از هامون****ز بسکه قهقههٔ کبک آید از کهسار
فضای دشت پر از صوتهای موسیقی****هوای‌کوه پر از لحنهای موسیقار
ز رنگ‌ریزی ابر بهار در هامون****ز مشک بیزی باد ربیع درگلزار
هزار طعنه دمن را به دکهٔ صباغ****هزار خنده چمن را به‌کلبهٔ عطار
ز هرکرانه پری پیکران گروه گروه****ز هر کنار قمرطلعتان قطار قطار
چو جسم وامق در تاب زلفشان ز نسیم****چو بخت‌عاشق‌درخواب‌چشمشان‌ز خمار
ز رشک خامهٔ صورتگران شیرازش****روان مانی و لوشاست جفت عیب و عوار
ز هر چه عقل تصور کند در او موجود****ز هرچه وهم تفکرکند در آن بسیار
همه صنایع چینش به صحن هر دکان****همه طرایف رومش به طرف هر بازار
به صدهزار چمن نیست یک‌هزار و در او****به شاخ هرگل در هر چمن هزار هزار
به خاک او نتوان پا نهاد زانکه بود****ز انبیا و رسل اندرو هزار هزار
زهی سفید حصارش که نافریده خدای****چنان حصاری در زیر این کود حصار
به‌گرمسیر نخیلات او به وقت ثمر****بسان پیران خم‌گشته از گرانی بار
ز هر نهال برومندش آشکار ترنج****بسان گوی زنخ بر فراز قامت یار
نهال گوی زر آورده بار از نارنج****حدیقه کرده روان جوی سیم از انهار
یکی به شکل چو بر خط استوا خورشید****یکی به وضع چو در صحن آسمان سیار
جبال شامخه‌اش با سپهر نجوی گوی****چو عاشقی‌که‌کند راز دل به یار اظهار
به باغ و راغش هر گوشه صد بساط نشاط****- ماه و مهرش هر “یو هزار جام عقار
ز عکس ساقی و رنگ شراب و طلعت گل****پیاله گشته به هرگوشه مطلع الانوار
ز بس قلاع و صیاصی ز بس بقاع و قصور****ز بس مراع و مواشی ز بس ضیاع و عقار
به ساحتش نبود شخص را مجال گذر****به عرصه‌اش نبود مرد را طریق‌گذار
صوامعش چو ارم گشته کعبهٔ اشراف****مساجدش چو حرم‌گشته قبلهٔ ابرار
منابرش چو فلک مرتقای خیل ملک****معابرش چو افق ملتقای لیل و نهار
ز بسکه عارف و عامی بر آن کنند صعود****ز بسکه رومی و زنگی درین شوند دوچار
منجمانش بیرنج زیج و اسطرلاب****ز ارتفاع تقاویم و اختران هشیار
ندیده نبض حکیمانش ازکمال وقوف****خبر دهند ز رنج نهان هر بیمار
محاسبانش زآغاز آفرینش خلق****شمار خلق توانند تا به روز شمار
ز لحن مرثیه‌خوانان او گدازد سنگ****چو جسم عاشق بیدل ز دوری دلدار
هزار محفل و در هر یکی هزار ادیب****هزار مدرس و در هریکی هزار اسفار
ز صرف و نحو و بدیع و معانی و امثال****بیان و فقه و اصول و ریاضی و اخبار
ز جفر و منطق و تجوید و رمل و اسطرلاب****نجوم و هیات و تفسیر و حکمت و آثار
یکی نکات طبیعی همی‌کند تعلیم****یکی رموز الهی همی‌کند تکرار
یکی نوشته بر اشکال هندسی برهان****یکی نموده ز قانون فلسفی اظهار
یکی سراید کاینست رای اقلیدس****یکی نگارد کاینست گفت بهمنیار
بویژه حضرت نواب آسمان بواب****محیط دانش و کان سخا و کوه وقار
به هر هنر بود از اهل هر هنر ممتاز****چو ازگروه بنی هاشم احمد مختار
تبارک از اسدالله خان جهان هنر****که هست اهل هنر را به ذاتش استظهار
گرش دو دیدهٔ ظاهرنگر برون آورد****به نوک گزلک تقدیر چرخ بد هنجار
به نور مردمک چشم معرفت بیند****سواد سرّ سویدای مور در شب تار
هزار چشم نهان‌بین خدای داده بدو****که خیره‌اند ز بیناییش الوالابصار
زهی وزیر سخندان که نوک خامهٔ او****مشیر ملک بود بی‌زبان و بی‌گفتار
قلمش را دو زبانست و صدهزار زبان****به یک زبانی او یک‌زبان‌کنند اقرار
بود دو گوهر بکتاش در یسار و یمین****چو مهر و ماه روان بالعشی و الابکار
یکی یگانه به تدبیر همچو آصف جم****یکی گزیده به شمشیر همچو سام سوار
زکلک لاغر آن نیکخواه‌گشته سمین****ز گرز فربه این بدسگال گشته نزار
هم از عنایت داماد او عروس سخن****هزار طعنه زند بر عرایس ابکار
به دست اوست گه جود خامه در جنبش****بدان مثابه که ماهی شنا کند به بحار
خهی وصال سخندان که گشته نقد سخن****به سعی صیرفی طبع او تمام عیار
گذشته نثرش از نثره شعرش از شعری****ولی نه نثر دثارش بود نه شعر شعار
نه یک شعیر به شعرش کسی فشانده صله****نه یک پشیز به نثرش کسی نموده نثار
به هفت خط جهان رفته صیت هفت خطش****ولی ز هفت خطش نست حظّ یک دینار
کلامش آب روانست و طبعش از حیرت****نشسته بر لب آب روان چو بوتیمار
اگر کمال بود عیب کاش می‌افزود****به عیب او و به عیب من ایزد دادار
ز ایلخان نکنم وصف زانکه بحر محیط****شناورش به شنا ره نمی‌برد به کنار
ز دود مطبخ جودش سپهر گشته کبود****ز گرد توسن قهرش هوا گرفته غبار
گرش به من نبود التفات باکی نیست****که نیست در بر خورشید ذره را مقدار
برادر و پسرش را چگونه وصف‌کنم****که مرگ خواهد از بیم تیغشان زنهار
یکی به یمن بمبنن زمانه خورده یمین****یکی ز یسر یسارش ستاره برده یسار
یک از هزار نگویم به صدهزار زبان****ثنای حضرت به گلبرگی خطهٔ لار
ز بسکه لؤلؤ ریزد ز طبع لؤلؤ خیز****ز بسکه گوهر ریزد ز دست گوهربار
حساب آن نتوان کرد تا به روز حساب****شمار آن نتوان یافت تا به روز شمار
زهی کلانتر دانا که طوطی قلمم****به گاه شکرش شکر فشاند از منقار
چه مدح‌گویم از میر بهبهان‌که بود****به خوان همت او روزگار خوان سالار
اگرچه دیر بپیوست با امیر جهان****ولی ز خدمت او زود نگسلد چون تار
ز شیخ بندر هستم به ناله چون تندر****که داردم ز حقارت وقار آن چو حقار
دو دست اوست دو دریا و من ز حسرت آن****همی ز دیده دو دریا روان‌کنم به‌کنار
زهی وکیل که چون نفخ صور موتی را****دهد ز صیت سخا جان به جسم دیگربار
ز خان جهرم اگر باشدم هزار زبان****یک از هزارکنم‌وصف و اندک از بسیار
ز فیض صحبت خان نفر نفور نیم****که زنگ غم بزداید به صیقل افکار
چه مدح گویم از حکمران حومه که هست****یگانه‌گوهری از صلب حیدرکرار
محمد آنکه ورا بود عاقبت محمود****به عون احمد مختار و سید ابرار
ز قدح فارس مرا قدح کرد و گفت مگرد****به‌گرد دایرهٔ عیب یک جهان احرار
به عرق خویش ازین بیش نیش طعن مزن****که آخرت عرق شرم ریزد از رخسار
کلامت آب روان است و این عجب که مرا****نشست ز آب روانت به دل غبار نقار
ز قدح پارس چو بر گردنت بود تقصیر****ز درّ مدحش بر گردنت سزد تقصار
بویژه اکنون کز عدل حکمران جهان****شدس حیرت‌کشمبر و غیرت فرخار
جناب معتمدالدوله کز سحاب کفش****بود هماره در آزار ابر در آذار
ز بحر جودش جوییست لجهٔ عمّان****ز جیب حلمش گوییست گنبد دوار
سپهر و هرچه درآن نقطه حکم او چنبر****جهان و هرکه درو بنده قدر او سالار
ستاره کیست که از امر او کند اعراض****زمانه چیست که بر حکم او کند انکار
زهی ز صاعقهٔ تیغ آسمان رنگت****بسان رعد خروشان پلنگ درکهسار
به مهد عدل‌تو در خواب امن رفته جهان****ولیک بخت تو چون پاسبان بود بیدار
خلاف با تو بود آن گنه که توبهٔ آن****قبول می‌نشود با هزار استغفار
بزرگوارا امیرا مرا یکی خانه است****که تنگ‌تر بود از چشم مور و دیدهٔ مار
به سطح آن نتوان کرد رسم دایره زانک****ز بسکه تنگ نگردد به هیچ سو پرگار
شود چو پای ملخ رویشان خراشیده****اگر دو پشه نمایند اندر آن پیکار
از آن سبب‌که ز ضیق فضا و تنگی جای****همی خورند ز هر گوشه بر در و دیوار
درو دو موش ملاقی شوند اگر با هم****ز هم‌گذشت نیارند از یمین و یسار
به جایگاه ملاقات جان دهند آخر****کشان نه راه‌گریزست و نه مجال‌گذار
وگر دو مور در او از دو سوکنغد عبور****زنند قرعه و بر یکدگر شوند سوار
از آن سبب که در آن تنگنایشان نبود****نه رهگذار فرار و نه جایگاه قرار
چهارده تن در خانه‌یی بدین تنگی****که نیک تنگ‌ترست از دهان ترک تتار
به روی یکدگر افتاده‌ایم پیر و جوان****چنانکه چین به رخ پیر و خم به زلف نگار
ولی دو خانه بود در جوار آن خانه****که زنده دارد ما را به یمن قرب جوار
وسیع چون دل دانا گشاده چون رخ دوست****به خرمی چو بهشت و به تازگی چو نگار
گر آن دو خانه یکی را به نقد بستانم****به نقد می‌نشوم با هزار غصه دوچار
بزرگوارا کردم شکایتی زین پیش****ز اهل فارس که شادان زیند و برخوردار
به هجو و هذیان بستند بر من این بهتان****کسان کشان نبود فهم معنی اشعار
کنون به عذر هجای نکرده بسرودم****مر این قصیده که دارد به مدحشان اشعار
قسم به حشمت و جاه توگر همی جویم****ز هبچ‌کس به جهان عیب خاصه از اخیار
ولی ز هرکه گزندی رسد به خاطر من****به‌تیغ هجو برآرم زجسم و جانش دمار
بود به‌کام تو یارب مدار هفت سپهر****کند به‌گرد مدر تا سپهر پیر مدار
تبارک الله از فکر بکر قاآنی****که جان حاسد از ابکار او بود افکار
خطای شعرش چون صبر عاشقان اندک****قبول نظمش چون جور دلبران بسیار
قوافی سخنش هست چون ثنای امیر****که طبع را ننماید ملول از تکرار
و یا عطای امیرست‌کز اعادهٔ او****ز جان سائل مسکین برون برد تیمار
جهان جود موچهر خان‌که انگیزد****به گاه خشم ز آب آتش و ز باد بخار
همیشه خرگه اقبال و شوکتش را باد****امل طناب و فلک قبه و زمین مسمار
قصیدهٔ شمارهٔ 153: تیغی گهرنگار فرستاده شهریار
تیغی گهرنگار فرستاده شهریار****تا سازدش طراز کمر صاحب اختیار
تیغی که گر به آتش سوزان گذر کند****چندان بود برنده ک ه‌گرمی برد ز نار
تیغی که بر حریر اگر نقش او کشند****پودش چو عمر خصم ملک بگسلد ز تار
تیغی که گر به کوه نگارند نام او****فریاد الغیاث برآید ز کوهسار
تیغی‌که‌گر به عرصهٔ هستی درآورند****لاحول گو به ملک عدم می‌کند فرار
تیغست آن نه حاشا میغیست خونفشان****تیغست آن نه ویحک برقیست فتنه بار
زانسان بود برنده که یارد که بگسلد****پیوند استعاره ز الفاظ مستعار
از بس که عضو عضو جهان در هراس ازوست****ماند جهان ازو به تن شخص رعشه‌دار
شیرازهٔ صحیفهٔ من خواست بگسلد****دیشب‌که‌گشتم از صف وی سخن‌گذار
من جادویی نموده و شیرازه بستمش****باز از ثنای عدل شهنشاه کامگار
هی سوخت دفتر من از اوصاف او و من****هی آب می‌زدم بوی از شعر آب دار
چندان بُرنده است دمَش کز خیال آن****کاسد شدست کار رفوگر درین دیار
آهنگر از خیالش بیرنج گاز و پتک****سوهان و ارّه سازد هر ساعتی هزار
در مغز هوشیارگر افتد خیال آن****آشفته وگسسته شود مغز هوشیار
در بحر دست شاه بسی غوطه خورده است****ز آنست دامنش همه پردر شاهوار
دست ملک چو بحر عمانست پرگهر****این تیغ از آن شدست بدینسان گهر نگار
آب ار ز خود نداشتی این تیغ آتشین****زو هست و نیست سوخته بودی هزار بار
همچون مشعبدی که جهد آتش از دهانش****چون نامک او برم ز دهانم جهد شرار
گر نقش او کسی به مثل بر زمین کشد****از پشت گاو و سینهٔ ماهی کند گذار
این تیغ نیست آینهٔ نصرتست از آنک****نصرت در او شمایل خود دید آشکار
گر هر چه هست زنده به آب است در جهان****بیجان ز آب اوست چرا خصم نابکار
آن راکه تب نبرد اگر نام او برد****زو تب جدا شود چو غم از وصل غمگسار
نشگفت اگر نهنگ نهم نام او از آنک****بودست در محیط کف خسروش قرار
مانا که شاخ کرگدنست او به روز رزم****کز باد زخم او تن پیلان شود فکار
معنی ز لفظ نگسلد و او جدا کند****از لفظ معینی که بر او دارد اشتهار
نزدیک آن رسیده‌که اندر جهان شود****آب بحار یکسره از تف آن بخار
آن تیغ را اگر ملک‌الموت بنگرد****گوید ز من بس این خلف‌الصدق یادگار
ماند به جبرئیل که بر شهر طاغیان****بروی رود خطاب خرابی ز کردگار
گر در بهشت نقشی از آن بر زمین‌کشند****سر تا قدم بهشت بسوزد جحیم‌وار
خور را به ضرب ذره کند گاه دار وگیر****که را به زخم دره کند وقت گیر و دار
زان تیغ زینهار نخواهد عدو از آنک****فرصت نمی‌دهد که برد نام زینهار
چون اژدها که حارس گنجست روز و شب****گر لاغرست لاغری از وی عجب مدار
شه آفتاب عالم و این تیغ ماه تو****از قرب آفتاب بود ماه نو نزار
ور نیز لاغرست ز هجران شه رواست****لاغر شود بدن چو به‌هجران فتادکار
این تیغ را به جبر شه از خود جدا نمود****کاو دل به اختیار نکندی ز شهریار
چون صاحب اختیارش آویخت بر کمر****معلوم شدکه حاصل جبرست اختیار
این تیغ همنشین ملک بود روز و شب****این تیغ بود حارس شاه بزرگوار
آورد آب چشمهٔ ششپیر و پادشه****افزودش آبروی بدین تیغ آبدار
این تیغ را به چشمهٔ آن آب اگر برند****آبی برنده‌تر نبود زو به روزگار
شه نایب محمد و او خادم علی****اقلیم جم مدینه و این تیغ ذوالفقار
شمشر شاه و چشمه ششپیر و شعر من****این هر سه آبدارتر از بحر بی‌کنار
ازشوق این سه آب عجب نی که اهل فارس****آبی کنند جامهٔ خود را سپهروار
آنگه‌که تیغ شاه ببوسیدگفتمش****ز الماس لعل سوده شود گفت غم مدار
شمشیر شاه آتش سوزان بود به فعل****لبهای من دو دانهٔ یاقوت آبدار
یاقوت را گزند ز آتش نمی‌رسد****زان بر جواهر دگرش هست افتخار
خورشید شاید ار مه نو را کند سجود****کاندک بود شبیه بدین تیغ زرنگار
از شوق شکل اوست‌که هرماهی آسمان****بر ماه نوکواکب خود می‌کند نثار
شه قدردان و بنده شناست لاجرم****هر ساعتش ز لطف فزون سازد اعتبار
این نیز بنده ییست خدا ترس و شاه و دوست****در یزد و فارس کرده هنرهای بی شمار
نه‌گنبدی‌که‌گنبدگردون به عمر خویش****آبی ندیده بود در آن خاک شوره زار
پیری به یزد دید شبی خضر را به خواب****در دست دست خواجهٔ راد بزرگوار
گفتش کیی بگفت منم خضر و آن دگر****خواجه است کم به مکه برادر شدست و یار
روبا حسین بگو که برآور از آن‌زمین****مانندهٔ فرات یکی آب خوشگوار
دی رفت و گفت و آب برآورد و برکه ساخت****چوپان وگله برد و نگهبان و برزیار
در فارس دفع فتنهٔ یکساله در سه روز****کرد و دو ماهه ساخت چو گردون یکی حصار
یاسا نوشت و فننه نشاند و شریرکشت****بستان فزود و قریه و گلگشت و مرغزار
کاریز کند و نهر برآورد و رود ساخت****سد بست وکه شکست و روان‌کرد جویبار
بنیان نهاد و برکه بنا کرد و گرد شهر****صد باغ تازه ساخت به از باغ قندهار
آورد آب چشمهٔ شش پیر را به شهر****آبی چو آب خضر روان‌بخش و سازگار
از بس که آب آمد و سیراب گشت شهر****تردامنیست مفتی این شهر را شعار
جشنی عظیم‌کرد و چراغانی آنچنانک****بر روز همچو صبح بخندید شام تار
واسان به یک حواله منال دو ساله داد****بی‌منت مباشر و عمال و پیشکار
شادان ازو رعیت و ممنون ازو سپه****خوشنود ازو خدا و خلایق امیدوار
سلطان رؤوف و خواجه معین طالعش بلند****انصاف پیشه عزم قوی حزمش استوار
او را چه مایه بهتر و برتر ازین که هست****از جان کهینه بندهٔ سلطان تاجدار
شاها محمدی تو زمین غار و آسمان****مانند عنکبوت به‌گردت تنیده تار
تو پور آتبینی و سالار ملک جم****کاوه است برزو بازوی اوگرزگاوسار
یارب بهار دولت شه باد بی‌خزان****تا در جهان بود سپس هر خزان بهار
بختش جوان و حکم روان و عدو نوان****نصرت قرین و چرخ معین و زمانه یار
قصیدهٔ شمارهٔ 154: چو چتر زرین افراشت مهر در کهسار
چو چتر زرین افراشت مهر در کهسار****چو بخت شاه شد از خواب چشم من بیدار
ز عکس چشم می‌آلود آن نگار دمید****هزار نرگس مخمور از در و دیوار
هوا ز بوی خطش گشت پر ز مشک و عبیر****زمی زرنگ رخش گشت پر ز نقش و نگار
دو لعل او شهدالله دو کوزه شهد روان****دو زلف او علم‌الله دو طبله مشک تتار
لبش میان خطش چون دو نقطه از شنگرف****برآن دو نقطه خطش بسته قوسی از زنگار
به چشمش امروز تا هرکجا نظر می‌رفت****فریب‌ود و فسون ود وخواب ود و خمار
به چین طرهٔ او خال عنبرین‌گفتی****گرفته زاغی مور سیاه در منقار
دلم به نرمی با چشم او سخن می‌گفت****از آنکه چشمش هم مست بود و هم بیمار
ز بس که زلف گشود و ز بس که چهره نمود****گذشت بر من چندین هزار لیل و نهار
ز گیسوانش القصه چون نسیم سحر****همی بنفشه و سنبل فشاند برگلنار
زجای جست و کمر بست و روی شست و نشست****گرفت شانه و زد بر دو زلف غالیه بار
ز نیش شانه سر زلف او به درد آمد****بسان مار به هرسو بتافت گرد عذار
بگفتمش صنما مار زلف مشکینت****چه پیچد این همه بر آن رخان صندل سار
جواب داد که چون مار دردسر گیرد****بگرد صندل پیچد که برهد از تیمار
اگرچه خلق برانند کافریده خدای****به دوزخ اندر بس مارهای مردم خوار
من آن‌کسم‌که به فردوس روی او دیدم****ز تار زلف بسی مارهای جان اوبار
به روی ائ زده چنبر دومار از عنبر****ز جان خلق برآورده آن دومار دمار
حدیث مار سر زلف او درازکشید****بلی درازکشد چون رود حدیث از مار
غرض چوماه من ازخواب چهره شست ونشست****چو صبح عسطهٔ مشکین زد از نسیم بهار
نشسته دید مرا بر کنار بستر خویش****به مدح شاه جهان گرم گفتن اشعار
دوات در برو کاغذ به‌دست و خامه به چنگ****پیاله بر لب و مل در میان وگل به‌کنار
به مشک شسته سر خامه را و پاشیده****ز مشک سوده به کافور گوهر شهوار
به خنده‌گفت‌که مستی شعور را ببرد****تو پس چگونه شوی بی‌شعور و شعرنگار
یکی بگو‌ی که این خود چه ساحریست‌که تو****همیشه هستی و هشیارتر ز هر هشیار
جواب دادم‌کای ترک نکته‌یی بشنو****که تاب شبهه ز دل خیزد از زبان انکار
مدیح شاه به هشیاری ارکببی‌گوید****چو نیست لایق شه کرد باید استغفار
ولی چو نکته نگیرند عاقلان بر مست****قصوری ار رود اندر سخن نباشد عار
بگفتم این و سپس ساغری دو مستانه****زدم چنانکه بنشاختم سر از دستار
به مدح شاه پس آنگاه بر حریر سپید****شدم ز خامه به مشک سیاه گوهر بار
که ناگهان بت من هر دو دست من بگرفت****به عشوه گفت‌که ای ماه و سال باده گسار
کس ار به مستی باید مدیح شاه‌کند****دو چشم مست من اولی ترند در این کار
بهل که مردم چشمم به آب شورهٔ چشم****سواد دیدهٔ خود حل‌کند مرکب‌وار
به خامهٔ مژه آنگه به سعی کاتب شوق****چنین نگارد مدحش به صفحهٔ رخسار
قصیدهٔ شمارهٔ 155: که باد تا ابد از فر ایزد دادار
که باد تا ابد از فر ایزد دادار****ملک جوان و جهان را به بختش استظهار
جمال هستی و روح وجود و جوهر جود****جهان شوکت و دریای مجد و کوه وقار
کمال قدرت و تمثال عقل و جوهر فیض****قوام عالم و تعویذ ملک و حرز دیار
سپهر همت و اقبال ناصرالدین شاه****که هست ناصردین محمد مختار
خلیفهٔ ملک‌العرش بر سر اورنگ****عنان‌کش ملک‌الموت در صف پیکار
به رزم چشم اجل راست تیر او مژگان****به بزم باز امل راست کلک او منقار
موالفان را برکف ز مهر او منشور****مخالفان را بر سر ز قهر او منشار
پرنده‌یی به همه ملک در هوا نپرد****در آن زمان که شود پیک سهم او سیار
به فکر یارد نه چرخ را بگنجاند****به کنجدی و فزون می‌نگرددش مقدار
زهی به پایهٔ تختت ستاره مستظهر****خهی ز نعمت عامت زمانه برخوردار
به‌گرد پایهٔ تختت زمانه راست مسیر****به زیر سایهٔ بختت ستاره راست مدار
به روز خشم تو خونین چکد ز ابر سرشک****به گاه جود تو زرین جهد ز بحر بخار
سخا و دست تو پیوسته‌اند بس که بهم****گمان بری که سخا پود هست و دست تو تار
بهر درخت رسد دشمن تو خون گرید****ز بیم آنکه تواش زان درخت سازی دار
سزد معامله زین پس به خاک راه‌کنند****که شد ز جود تو از خاک خوارتر دینار
مگر سخای ترا روز حشر نشمارند****وگرنه طی نشود ماجرای روزشمار
عدو ز بیم تو از بس به‌کوهها بگریخت****ز هیچ کوه نیاید صدا به جز زنهار
اگر نه دست ترا آفریده بود خدای****سخا و جود به جایی نمی‌گرفت قرار
مگر ز جوهر تیغ تو بود گوهر مرگ****کزو نمود نشاید به شرق و غرب فرار
عدو به قصد تو گر تیر درکمان راند****همی دود سر پیکان به جانب سوفار
امید برتری از بهر بدسگال تو نیست****مگر دمی که شود تنش خاک و خاک غبار
همیشه تا که به یک نقطه جاکند مرکز****هماره تا که به یک پا همی رود پرگار
سری‌که دور شد از مرکز ارادت تو****تو را همیشه چو پرگار باد رنج دوار
قصیدهٔ شمارهٔ 156: دوش اندر خواب می‌دیدم بهشت کردگار
دوش اندر خواب می‌دیدم بهشت کردگار****تازه بی‌فیض ربیع و سبز بی‌سعی بهار
دوحهٔ طوبی ز سرسبزی چو بخت پادشه****چشمهٔ‌کوثر ز شیرینی چو نطق شهریار
یک‌طرف موسی و توراتش به حرمت در بغل****یک طرف عیسی و انجیلش به عزت درکنار
یک‌طرف داود درگیسو‌ی حوران برده دست****تا در آنجا هم زره سازی نماید آشکار
بیخبر از حور نرمک سوی غلمانان شدم****زانکه رندی چون مرا با وصل حوران نیست کار
گفتم ای خورشید رویان سپهر دلبری****گفتم ای شمشاد قّدان ریاض افتخار
لب فراز آرید و آغوش و بغل خالی‌کنید****کزشما بی‌زحمتی هم‌بوسه خواهم هم‌کنار
لب به‌شکر بگش‌دند وگفتند ای غریب****آدمی بایدکه در هرکار باشد بردبار
موزهٔ غربت برون آور نفس را تازه کن****گرد از سبلت برافشان ریشکان لختی بخار
ساعتی بنشین به راحت آب سرد اندک بنوش****از جگر بنشان حرارت وز دو رخ بفشان غبار
خیره‌گستاخانه هرجا دم نمی‌شاید زدن****ای بسا نخل جسارت کاو خسارت داد بار
با حیاتر گو سخن با نازپروردان خلد****با ادب‌تر زن قدم در جنت پروردگار
خوب رویان جهانت بس نشد مانا که تو****خوبرویان جنان را نیز خواهی یار غار
این‌چنین‌کز ماکنار و بره می‌خ‌راهی به نقد****غالبآ ما را برات آورده‌یی ازکردگار
یا مگر بوس و کنار از ما خریدستی سلم****یا جنایت‌کرده از وصل تو ما را روزگار
گفتم اینها نیست لیکن مادح خاص شهم****کز لبم شکر همی ریزد به مدحش باربار
ازپب‌ن کسب‌سعادت هرکجاسیمی‌بریست****چون مرا بیند به ره بوسد لبم بی‌اختیار
متفق‌گفتند مانا میرقاآنی تویی****کت شنیدستیم تحسین از ملایک چندبار
گفتم آری میر قاآنی منم کز مدح شاه****کلک من دارد ش‌ف بر سلک در شاهوار
چون شنیدند این سخن برگرد من گشتند جمع ***زیب و زیورهای خود کردند بر فرقم نثار
وانگهی چون چشمهٔ خضرم دهان پرآب شد****بس که دادندم یکایک بوس های آبدار
زین سپس گفتم که ای مرغان گلزار ارم****زآنچه پرسم باز گوییدم جوابی سازگار
یارکی دارم‌که دارد چهره‌یی چون برگ گل****چشم او بیمار و من شب تا سحر بیماردار
خط او مورست اگر از مشک چین سازند مور****زلف او مارست اگر از تار جان سازند مار
هر کجا بینم سرینش را بخندم از فرح****کبک آری می‌بخندد چون ببیندکوهسار
یک هنر دارد که گوید مدح خسرو روز و شب****حالی او به یا شما گفتند و یحک زینهار
هر که مدح شاه گوید بهترست از هر که هست****خاصه یار ماهروی و شاهد سیمین عذار
ما شبیم او روز روشن ما تبیم او عافیت****ما نمیم او بحر عمان ما غمیم او غمگسار
ما مهیم او مهر رخشان ما زمینیم او سپهر****ما گیاهیم او زمرد ما خزانیم او بهار
باز پرسیدم که بزم پادشه به یا بهشت****پاسخم گفتند کای دانا خدا را شرم‌دار
با هوای مجلس شه یاد از جنت مکن****پیش درگاه سلیمان نام اهریمن میار
فخر گلزر ارم این بسکه تا شام ابد****نکهتی دارد ز خاکپای خسرو یادگار
باز گفتم بخت او از رتبه برتر یا سپهر****لرز لرزان جمله گفتند ای حکیم هوشیار
پیل شطرنج از کجا ماند به پیل منگلوس****شیر شادروان کجا ماند به شیر مرغزار
آنگهم گفتند داریم از تو ما یک آرزو****هم به خاک پای شه کای آرزوی ما برآر
گفتم ای خوبان بگویید آرزوی خویشتن****کارزوی خوبرویان را به جانم خواستار
دست من از عجز بوسیدند و گفتند ای حکیم****چشم ما دورست چون از چهر شاه کامگار
کن سواد دیدهٔ ما را به جای دوده حل****در دوات اندر به زیر و روز و شب با خود بدار
تا مگر زان دوده هرگه مدح شه سازی رقم****چشم ما افتد به نامی نام شاه تاجدار
اینک از آن دوده این شعر روان بنگاشتم****تا به غلمانان مگر تحسین فرستد شهریار
خسرو غازی محمّد شه که عمر و دولتش****باد از صبح بقا تا شام محشر پایدار
قصیدهٔ شمارهٔ 157: دوش بگشودم زبان تا درد دل گویم به یار
دوش بگشودم زبان تا درد دل گویم به یار****گفت عشاق زبون را با زبان دانی چکار
گر به قرب ما قنوعی در محبت شو حریص****ور به وصل ما عجولی در بلا شو بردبار
خوی با آوارگی کن چون نبینی جایگه****چاره از بیچارگی جو چون نداری اقتدار
معنی تسلیم دانی چیست ترک آرزو****بلکه ترک دل که در وی آرزو گیرد قرار
تن بود خانهٔ طمع آن خانه را از سر بکوب****دل بود ریشهٔ هوس آن ریشه را از بن بر آر
تر دل‌گ زانکه بعدل فارغست از درد و غم****جان رهان زانکه بیجان ایمنببت ازکیرودار
از مراد نفس دل برکن که ننگست آن مراد****وز حصار عقل بیرون شو که تنگست آن حصار
کام دلبر جویی از دل لختی آنسوتر نشین****وصل جانان خواهی از جان گامی آنسوتر گذار
هر چه جانان خواهد آن کن حرف صلح و کین مزن****هرچه‌گوید یار آن گو نام کفر و دین میار
دل چنان وقعی ندارد بهتر از دل کن فدا****جان چنان قربی ندارد خوشتر از جان کن نثار
تا ننوشی دُرد ناکامی نگردی نامجو****تا نپوشی برد بدنامی نگردی نامدار
در ز آب‌شور خیزد برگ تر ازچوب خشک****شهد از زنبور زاید دانهٔ خرما ز خار
عیش جان آنگه شود شیرین‌که می‌گردید تلخ****روشنی آنگه دهد پروین که شب گردید تار
فخر عاشق از نعیم هر دو گیتی ننگ اوست****جز به مهر خواجه کز وی می‌توان کرد افتخار
غبث دولت غوث ملت اصل دانش فصل جود****صدر دین بدر اُمَم بحر کرم کوه وقار
حاجی آقاسی جهان جود و میزان وجود****کافرینش بر همایون ذات او کرد اقتصار
آنکه گر رشحی چکد از ابر دستش بر زمین****برنخیزد تا به حشر از ساحت هامون غبار
از دو گیتی چشم پوشیدست الا از سه چیز****عشق یزدان و نظام شرع و مهر شهریار
صورت آمال بیند در قلوب مرد و زن****نامهٔ آجال خواند در قضای‌کردگار
بحر طغیان‌کرد در عهدش از آن شد مضطرب****کوه سر افراخت با حلمش از آن شد شگسار
روز مهر او ز صحرا عنبرین خیزد نسیم****وقت خشم او ز دریا آتشین جوشد بخار
دی بر آن بودم که از حزمش کنم حرفی رقم****بر سر انگشتان من بستند گفتی کوهسار
دوشم آمد از سخای او حدیثی بر زبان****از زبانم هر زمان می ریخت درّشاهوار
خلق می‌گویند مختارست در هر کار و من****بارها دیدم که در بخشش ندارد اختیار
شکل روببن دزکشد رایش‌ز تارعنکبوت****خود رویین تن کند حزمش ز تاج کو کنار
حرزی از جودش اگر بیتی به بازو حامله****بچه نه مه می‌نماندی در مضیق انتظار
نوک‌کلک او به‌چشم آرزو شیرین‌ترست****از سر پستان مادر در دهان شیرخوار
جاه او گویند دارد هرچه خواهد در جهان****من مکرر آزمودستم ندارد انحصار
طبع او دریای مواجست و موج او کرم****موج دریا را که تاند کرد در گیتی شمار
وصف خلق او نوشتم خامه‌ام شد عنبرین****نقش جود او کشیدم نامه‌ام شد زرنگار
ای که دریا را نباشد پیش جودت آبروی****ویکه دنیا را نباشد بی‌وجودت اعتبار
ماجرای رفته را خواهم که از من بشنوی****گرچه دانم هست پیشت هر نهانی آشکار
چار مه زین پیش کز انبوه اندوه و محن****هر دلی بد داغدار و هر تنی بد سوگوار
فتنه در شیراز چون مرد مجاور شد مقیم****ایمنی ازفارس چون‌شخص مسافربست‌بار
شور و غوغا شد فراوان امن و سلوت‌گشت کم ***کفر و خذلان یافت رونق دین و ایمان گشت خوار
دیده ها از شرم خالی سینه ها از کینه پُر کنید ها****صدرها از غَدَر مملو چشمها از خشم تار
طارق از سارق مشوش عالم از ظالم برنج****صالح از طالح گریزان تاجر از فاخر فکار
مغزها غرق جنون و عقلها محو طنون****عیشها وقف منون و طیشها خصم وقار
نبضها چون استخوان شد استخوان ها همچو نبض****آن زدهشت مانده بی‌حس این ز وحشت بیقرار
چون مقابر شد معابر از هجوم کشتگان****پر مهالک شد مسالک از وفور گیر و دار
روز اگر بیچاره‌یی از خانمان رفتی برون****کشته یا مجروح برگشتی سوی خویش و تبار
شب اگر در خانه ماندی بینوایی تا به صبح****در میان خانه با دزدان نمودی کارزار
شرع بی‌رونق‌تر از اشعار من در ملک فارس****امن بی‌سامان‌تر از اوضاع من در روزگار
خسته و مجروح از هرسو گروه اندر گروه****بسه و مذبوح در هرره قطار اندر قطار
کلبهٔ جراح آب دکهٔ سلاخ برد****بسکه لاش کشتگان بردندی آنجا بار بار
گاه مردان را به جبر از سر ربودندی‌کله****گه امارد را به زور از پا کشیدندی ازار
فرقه‌یی هرسو دوان این با سپر آن با تبر****حلقه‌یی هرسو عیان اینجاشراب آنجا قمار
بامهای خانه هول‌انگیز چون خاک قبور****برجهای قلعه وحشت خیز چون لوح مزار
حمله آرد بهرکین‌گفتی به راغ اندر نسیم****پنجه یازد با سنان گفتی به باغ اندر چنار
باد گفتی خنجر مصقول دارد در بغل****آب‌گفتی صارم مسلول دارد درکنار
پیل هر سردابه گفتی هست پیل منگلوس****شیر هر گرمابه گفتی هست شیر مرغزار
شخص ترسیدی ز عکس خویش اندر آینه****مرد رم کردی ز سایهٔ خویش اندر رهگذار
دل ز جان الفت بریدی با همه الف نهان****چشم از مژگان رمیدی با همه قرب جوار
خاک در زیر قدم دزدیست‌گفتی نقب‌زن****آب در جوی روان تیغیست‌گفتی آبدار
فی‌المثل را گر کسی خفتی به خلوتگاه امن****جستی از جا هر زمان چون آدمی وقت خمار
سبلت اشرار رعب‌انگیز چون چنگال شیر****مژهٔ الواط هول‌آمیز چون دندان مار
روز و شب رافرق از هم کس نیارستی ازآنک****مهر و مه بر سمت آن‌کشور نکردندی مدار
قصه کوته حال آن کشور بدین منوال بود****تا ز ری آمد به سوی فارس صاحب اختیار
روز اول از در تدبیر یاسایی نوشت****طرفه یاسایی کزو هر کس گرفتند اعتبار
ثت در وی شغل هرک از رعیت تا سپه****در نظام مملکت بسطی در آن با اختصار
خلق آن یاسا چو برخواندند گفتند ای شگفت****حاکمی آمد که کار ملک ازو گیرد قرار
عامهٔ اشرار باهم متفق بستند عهد****تا به عون یکدگر چون کوه مانند استوار
چون دو روزی رفت دزدی چارش آوردند پیش****سر برید آن چارراوان ماجرا جست انتشار
آن بدین‌گفتا که هی هی زین نهنگ پیل کش ***این بدان گفتا که بخ بخ زین پلنگ شیرخوار
چون شدند اشرار آگه عقدشان از هم گسیخت****جامهٔ پیوندشان را ریخت از هم پود و تار
این بدان گفتا که اکنون چاره جز زنهار نیست****آن بدین گفتا که کس را شیر ندهد زینهار
آن عزیمت‌کرده سوی غال غول از اضطراب****این هزیمت جسته سوی غار مار از اضطرار
فرقه‌یی همچون زنان گشتند در چادر نهان****جوقه‌یی در نیمشب کردند از کشور فرار
آنکه بیرون شد ز شهر از بیم در هامون و کوه****یا چو ببژن رفت در چه یا چو اژدرها به غار
آن یکی در آب دریا رفت همچون لا‌ک پشت****وین دگر در ریگ صحرا خفت همچون سوسمار
وانکه اندر شهر پنهان بود کردندش اسیر****یا به‌دارالملک‌ری‌شد یا همان‌ساعت به‌دار
در همه شیراز اکنون شور و غوغا هیچ نیست****جز خروش عندلیب و بانگ کبک و صوت سار
کس نگرید جز صراحی کس ننالد غیر چنگ****کس نجوشد جز خم می‌کس نموید غیر تار
شبروی گر هست ما هست آن هم اندر آسمان****سرکشی‌گرهست سروست آن‌هم‌اندر جویبار
گر کسی خنجر کشد بید است آنهم در چمن****ورتنی طغیان‌کند سیلست آن هم در بهار
کس ندارد عزم غوغا جز به مستی چشم دوست****کس نتابد سر ز فرمان جز به شوخی زلف یار
تا سه شب بازار و دکانها سراسر باز بود****جز دکان می‌فروش آن هم ز خوف کردگار
بارهٔ شیراز را نیز آنچنان محکم نمود****کز قضاگویی‌کشیدستندگرد او حصار
بارهٔ ویران که از هر رخنهٔ دیوار او****همچو تار از حلقهٔ سوزن برون لرفتی سوار
آنچنان معمور و محکم کرد کز دروازه‌اش****باد بی‌رخصت به صحرا برد نتواند غبار
باغ‌هایی را که در گلزرشان از بی‌گلی****در دو صد فصل بهاران کس ندیدی یک هزار
شد چنان آباد از سعیش که گویی کرده چرخ****بر سر هر شاخ گل صد خوشهٔ پروین نثار
خلق از طغعان فتادسنند لیک از سعی او****سیلهای آب طغیان کرده‌اند از هرکنار
بب‌ن‌که انهار و قنات و ج‌ری از هرب‌ری‌کند****همچو پرویزن مشبک گشته خاک آن دیار
بسکه هردم چشمهٔ آبی بجوشد از زمین****آب پنداری به جای سبزه روید از قفار
الله‌الله حاکمست این یاسحاب رحمتست****کاب می‌بارد هم ازکوه و دشت و مرغزار
سوی ما حاکم فرستادی و یا بحر محیط****بهر ما ناظم روان کردی و یا ابر بهار
از وجود او نه تنها کارها رونق گرفت****کآبها را نیز آب دیگر آمد روی کار
زینهمه طوفان آبی کز زمین جوشیده است****خلق را باید به کشتی رفتن اندر رهگذار
گر ز سعی او بدینسان آبها افزون شدی****نهرها از شهرها خیزد چو امواج از بحار
دی به صاحب اختیار از فرط حیرانی کسی****گفت‌کای بخت بلندت را هنرمندی شعار
چشم‌بندی‌کرده‌یی مانا جهانی را به سحر****ورنه در ماهی دو نتوان‌کرد چندین‌کار و بار
فتنه بنشاندی ز فرش و باره را بردی به عرش****دوست را کردی شکور و خصم را کردی شکار
نهرهاکردی روان هریک به ژرفی زنده رود****باغها آراستی هریک به خوبی قندهار
صدهزار افزون نهال تازه‌کشتی وین عجب****کان همه بالید و خرم گشت و برگ آورد و بار
گفتش ای نادان تو از راز نهانی غافلی****سم و زر را صیرفی داندکه چون گیرد عیار
عجزمن چون‌دیدحاجی‌خواست‌کز اعجازخویش****در وجود من نماید قدرت خویش آشکار
من اثر هستم موثر اوست زین غفلت مکن****من سبب هستم مسبب اوست زین حیرت مدار
می‌نبینی آب و گویی از چه گردد آسیا****می نبینی باد و گویی از چه جنبد شاخسار
سخت حیرانی ز صورت‌های گوناگون که چیست****چون نیی آگه ز کلک قدرت صورت نگار
احمد مرسل‌که آنی رفت و بازآمد ز عرش****می نبود الا ز یمن قدرت پروردگار
مرحبا بردست حیدرگو که او مرحب کش است****ورنه از خود اینهمه جوهر ندارد ذوالفقار
باری اندر فارس اکنون یک پریشان حال نیست****غیر من کاشفته‌ام چون زلف ترکان تتار
اسم و رسم من به د‌ستورالعمل امسال نیست****وین عمل اصلاً نبد دستور در پیرار و پار
نه‌به‌شه یاغی‌شدم نه‌بر خدا طاغی شدم****نه ز اوباش صغارم نه ز الواط کبار
نه‌رحیم‌رنگرز هستم‌که بر ارک وکیل****هر شبی شمخال اندازم ز بالای منار
نه علی یک دستیم‌کز بهر یک پیمانه می****برکشم خنجر یهودان را نمایم تار و مار
نه فریدون خان نادانم‌که از نابخردی****خویش را در کار و بار فارس دانم پیشکار
هم نیم احمد که لاچین را فرستم حکم قتل****روز روشن خنجر آجینش کنم خورشیدوار
کیستم آخر گدایی بینوایی بی‌کسی****شیوهٔ من شاعری شغلم مدیح شهریار
گر کسی گوید که قاآنی شب و روزست مست****راست گوید نیستم یک دم ز مهرت هوشیار
ورگناهم اینکه بر خوبان عالم مایلم****راستست اخلاق خوبت را به جانم خواستار
ور خطایم اینکه می کوشیدم به عیب و عار تو****نبستم منکر که مدح من ترا عیبست و عار
می‌دهم هر دم دل راد ترا نسبت به ابر****گر چه می‌دانم که آن روح لطیفست این بخار
نور رایت را به نور مه برابر می‌نهم****گرچه می‌بینم که آن اصلست و این یک مستعار
در بزرگی با جهان جاه ترا همسر کنم****گرچه می‌یابم که آن فانیست این یک پایدار
زین قبل بی‌حد خطا دارم که نتوانم شمرد****ور شمارم شرمساریها برم روز شمار
گر قصور مدحت از مایهٔ شرمندگیست****اندرین معنی جهانی هست چون من شرمسار
قصه کوته پایهٔ خود بین نه استعداد من****زانکه من در مرتبت جویم تو بحر بی‌کنار
خلعت و انعام و مرسومم بیفزا زانچه بود****تا به عمر و دولت و بختت فزاید کردگار
آن مکن با من که درخورد من و قدر منست****آن بفرما کز تو زیبد وز تو ماند یادگار
گر وجودت قادرست اما ز جودت نادرست****قطع مسو‌رم من ای جودت جهان را مستجار
حکم‌کن کز لوی ئیلم حکم اجرا در رسد****تا بر آرم چون نهنگ از جان بدخواهت دمار
یک دعا بیشت نگویم واندعا اینست و بس****کت بهر کامی که خواهی بخت سازد کامگار
قصیدهٔ شمارهٔ 158: راستی را کس نمی‌داند که در فصل بهار
راستی را کس نمی‌داند که در فصل بهار****از کجا گردد پدیدار این همه نقش و نگار
عقلها حیران شود کز خاک تاریک نژند****چون برآید این همه گلهای نغز کامگار
گر ز نقش آب و خاکست این همه ریحان و گل****از چه برناید گیاهی زآب و خاک شوره‌زار
کیست آن صورتگر ماهرکه بی‌تقلید غیر****این همه صورت برد بی‌علت و آلت به کار
چون نپرسی کاین تماثیل از کجا آمد پدید****چون نجویی کاین تصاویر از کجا شد آشکار
خیری از مهر که شد زیشان به گلشن زردروی****لاله از عشق که شد زینسان به بستان داغدار
از چه بی‌زنگار سبزست از ریاحین بوستان****از چه بی‌شنگرف سرخست از شقایق کوهسار
باد بی‌عنبر چرا شد اینچنین عنبرفشان****ابر بی‌گوهر چرا گشت اینچنین گوهر نثار
برکف این تسبیح یاقوت از چه گیرد ارغوان****بر سر این تاج زمرد از که دارد کو کنار
برق ازشوق که می‌خندد بدینسان قاه‌قاه****ابر از هجر که می‌گرید بدینسان زار زار
چون مجوسان بلبل از ذوق که دارد زمزمه****چون عروسان گلبن از بهر که بندد گوشوار
ابر غواصی نداند از کجا آردگهر****باد رقاصی نداند از چه رقصد در بهار
تاکه گوید باد را بی‌مقصدی چندی بپوی****تا که گوید ابر را بی‌موجبی چندین ببار
چهرسوری از چه‌شد بی‌غازه زینسان سرخ رنگ****زلف سنبل از چه شد بی‌شانه زینسان تابدار
راستی چون خواجه باید عارفی یزدان‌پرست****تا شناسد قدر صنع و قدرت پروردگار
بدرایران صدر ایمان حاجی آقاسی که هست****هم مرید خاص یزدان هم مراد شهریار
قصه کوته دوش چون خورشید رخشان رخ نهفت****ماه من از در درآمد با رخی خورشیدوار
در دو لعل می فروشش هرچه در صهبا سرور****در دو چشم باده نوشش هر چه در مستی خمار
چهر او یک خلد حور و روی او یک عرش نور****خط او یک گله مورو زلف او یک سلّه مار
جادویی در زلف مفتولش گروه اندر گروه****ساحری در چشم مکحولش قطار اندر قطار
ارغوان عارضش را حسن و طلعت رنگ و بوی****پرنیان پیکرش را، لطف و خوبی پود و تار
از دو چشم کافرش یک دودمان دل دردمند****از دو زلف ساحرش یک خانمان جان بیقرار
تودهٔ زلف سیه پیرامن رخسار او****برجی از مشکست گفتی از بر سیمین حصار
چاه یوسف تعبیت کردست گفتی در ذقن****ماه گردون عاریت بستست گفتی بر عذار
نی غلط کردم خطا گفتم که نشنیدم به عمر****هیچ چاهی واژگون و هیچ ماهی بی‌مدار
رشته اندر رشته زلف همچو تار عنکبوت****حلقه اندر حلقه جعدش همچو پشت سوسمار
طره‌اش چون پنجهٔ باز شکاری صیدگیر****مژه اش چون چنگ شیر مرغزاری جان شکار
هی لبش بوسیدم و هی شد دهانم شکرین****هی خطش بوییدم و هی شد مشامم مشکبار
قند و شکر بُد که می‌خو‌ردم از آن لب تنگ تنگ****مشک و عنر بُد که می‌بردم از آن خط باربار
گفت ده بوسم به لب افزون مزن گفتم به چشم****هی همی بوسیدمش لب هی غلط‌کردم شمار
هرچه‌گفت از ده‌فزونتر شد به رخی‌گفتمش****در شمار ده غلط کردم تو از سر می‌شمار
گفت می خواهی مرا ده ده ببوسی تا به صد****گفتمش نی خو‌اهمت صد صد ببوسم تا هزار
گفت بالله چون تو یک عاشق ندیدستم حریص****گفتم الله چون تو یک دلبر ندیدم بردبار
زیر لب خندید و گفت ای شاعرک ترسم که تو****نرم نرمک از پی هر بوسه‌یی خواهی کنار
گفتم آری داعی شاهستم و مداح میر****از پی بوس و کناری چون ز من گیری کنار
الغرض با یکدگر گفتیم چون لختی سخن****خادم آمدگفت ای قاآنی از حق شرم‌دار
صحبت معشوق و می تا چند مانا غافلی****زینکه فرداش شب تحویل هست و وقت‌یار
گفتم ای خادم مگر نوروز سلطانی رسید****گفت بخ بخ رای ناقص بین و عقل مستعار
یک زمستان برتو رفت و باز چون مستان هنوز****روز از شب باز نشناسی زمستان از بهار
سبزه شد پیروزه پوش و لاله شد مرجان فروش****سرخ مُل آمد به جوش و سرخ گل آمد ببار
کارگاه ششتری شد از شقایق بوستان****پر ز ماه و مشتری شد از شکوفه شاخسار
خیز و سوی بوستان بگذر که گویی حورعین****عنبرین گیسو پریشیدست اندر مرغزار
زیر هر شاخی ظریفی با ظریفی باده‌نوش****پای هر سروی حریفی با حریفی می گسار
یک‌طرف غوغای عود و بربط و مزمار و چنگ****یک طرف آوای کبک و صلصل و دراج و بار
صوفی اینجا در سماع و مطرب آنجا در سرود****عاشق اینجا شادمان و دلبر آنجا شادخوار
چشمها در چشم ساقی کامها بر جام می****گوشها بر لحن مطرب رویها در روی یار
شکل نرگس چون بلورین ساغری پر زر و می****یا فروزان بوته‌یی از سیم پر زر عیار
گه به پای سرو بن از وجد می‌رقصد تذرو****گه به شاخ سرخ از شوق می‌خندد هزار
مرزها از ابر آذاری پر از در عدن****مغزها از باد فروردین پر از مشک تتار
خادمک هرچند با من در عبادت تند شد****حق چو با او بود الحق گشتم از وی شرمسار
گفتم ای خادم بهل آن خامه و دفتر به پیش****تا دماغی تر کنم ز اول بده جامی عقار
گفت تا کی می خوری ترسم گرت زاینده رود****جای جام می بیارم بازگویی می بیار
باده خواران دگر را قسمتی هم لازمست****نی نصیب تست تنها هرچه می در روزگار
گفتم ای خادم تو می‌دانی زبان درکام من****هست در برندگی نایب مناب ذوالفقار
می بده کامروز در گیتی منم خلاق نظم****و آزمُودستی مرا در عین مستی چند بار
مست چون گردم معانی در دلم حاضر شوند****وز دلم غایب شوند آنگه که گردم هوشیار
خادمک در خشم رفت و زیرلب آهسته گفت****باش کامشب می‌خورد فردا زند میرش به دار
رفت عمدا بر سر میخانه وز سرجوش خُم****زان شراب آورد کز عکسش زمین شد لاله‌زار
زان میی کز وی اگر یک جرعه پاشی بر زمین****از سر مستی کند هفت آسمان را سنگسار
الغرض جامی دو چون خوردم قلم برداشتم****گفتم اندر یک دو ساعت این قصیدهٔ آبدار
اشعار کامبیز صدیقی کسمایی 
بهرام سالکی_غزلیات 
اسدي توسي(گرشاسپ نامه)3 
اقبال لاهوری(ارمغان حجاز) 
غزلیات ابن حسام خوسفی 
برگزيده اشعار فروغ فرخزاد3 
فیلم تشکیل جنین/مراحل لقاح تا رشد جنین
شکارچی که شکار شد
عصاره گوشت..
حمله ببر به یک مرد
تفسیر المیزان_جلد_1(استنباط پاسخ آنها از آيه كريمه )
اشعار استاد شهریار
پنج گنج نظامی گنجوی4
بانك جامع اشعار حضرت رقيه (ع).jpg "زندگینامه امام حسین علیه السلام")
زندگینامه امام حسین علیه السلام
تعیین جنسیت جنین با جوش شیرین!
بسکویت نمکی
بره درسته
گوشی هوشمندی که قرار بود ضدآب باشد!
ایت الکرسی
میگو پلو اسپانیایی
خِلاط (مُتَبّلَ لَبو)