دیوان اشتری اصفهانی_ب2

دیوان اشتری اصفهانی_ب2

مهیمن دانا

ایکه ز فیضت الا مهیمن دانا*** صفحه گیتیست پر ز معجز گویا
عالم ایجاد از گیاه و ز انسان*** دفتر بگشوده ایست در بر دانا
دیده چو بینا بود به بستر عالم*** خوان عطای تو گشته است مهیّا
میگذرد از حصار گنبد گردون*** در پیت ای کردگار فکر توانا
دست ترا بیشتر بکار به بیند*** هر چه بشر می رود به کنه قضایا
حاجت دنیا و آخرت ز تو خواهیم*** ای کرمت کارساز مردم دنیا
هرکه بسویت ز عجز رو کند امروز*** بهره بیابد ز پیشگاه تو فردا
روی دلی «اشتری» ز کس نتوان دید*** گر نکنی سوی دوست روی تمنّا
{صفحه261}

پاس محبّت و صفا

ای دل درد آشناکم مشمر طبیب را*** پاس محبّت و صفا خوار مکن حبیب را
تا نبری عتاب را در نگری عذاب را*** خرد مدان حساب را غصب مکن نصیب را
بهره رسان فقیر را خوار مکن اسیر را*** مفلس گوشه گیر را طعنه مزن غریب را
جز به عفاف رو مکن سوی خلاف رو مکن*** رهزن آبرو مکن صحبت نا نجیب را
ناز فزون ز حد مخر عرض و بهای خود مبر*** آبرو و شرف مبر عاطفه و شکیب را
تا که بسان «اشتری» بهره ای از ادب بری*** باش به علم مشتری قدر بدان ادیب را

جمال حق

بحق ز لطف و صفا رشک گلشنست اینجا*** محیط ساده دلهای روشنست اینجا
{صفحه262}
قسم به پاکی دلهای با صفا بی شک*** برای ساده دلان پاک مأمنست اینجا
توان بدیده دل دید روی جانان را*** که احتیاج نه با دیده دیدنست اینجا
جمال حق متجلّیست در دل روشن*** محیط قرب خدای مهیمنست اینجا
در این سرای مصفّا چه جای نومیدیست*** که نور عشق به حق پرتو افکنست اینجا
ز روی نور صفا «اشتری» اگر بینی*** که از جمال محبّان مزیّنست اینجا

توشه فردا

سر ز غفلت تا به دامان هوس داریم ما*** اعتبار و ارزشی کی نزد کس داریم ما
ناگزیر از بهر فردا توشه ای باید گرفت*** فرصتی امروز تا در دسترس داریم ما
در بلا خیزی که بارد سنگ جور از هر طرف*** ایمنی با خویش در کنج قفس داریم ما
{صفحه263}
گر نسازیم از درایت عقل را رهبر به خویش*** میفریبد نفس ما را تا نفس داریم ما
لطف با دونان فنا سازد نکو را «اشتری»*** گل نروید تا نظر بر خار و خس داریم ما

لطف دوست

تا شد طریق کعبه مقصود راه ما*** شد لطف دوست در همه حالت پناه ما
هرگز نظر به منظر دیگر ندوختیم*** جز سوی دوست نیست بسوئی نگاه ما
ما از شرار عشق تو آتش گرفته ایم*** سوز دلست در غم هجران گواه ما
ما چشم دل ز مجلس اغیار بسته ایم*** جز بزم اهل دل نبود جایگاه ما
تا سر بر آستانه حیدر نهاده ایم*** حیران شوند خیل ملائک ز جاه ما
این افتخار بس که ز الطاف کردگار*** مهر علیست خاطره سال و ماه ما
{صفحه264}
عَجِّل عَلی ظُهورَکَ یا صاحِبَ الزَمان*** زیرا که هست وصل تو ایشه رفاه ما
خواهد ز پیشگاه خداوند «اشتری»*** تا افکند نقاب ز رخ پادشاه ما

«گلگشت»

تا که شاداب نشینیّ و ببینی گل را*** بهتر آنست که از شاخ نچینی گل را
نو نهالی گر از اندیشه رنگین بر خاک*** بنشانی به تماشا بنشینی گل را
بوسه ای زود گذر زن چو نسیمیّ و برو*** ز چه چون خشم خزانی به کمینی گل را
جذبه بوکشش رنگ ترا میطلبد*** تا به گلگشت بیائیّ و گزینی گل را
«گل عزیز است غنیمت شمریدش صحبت»*** خواجه فرمود که تا خوار نبینی گُل را
هان مبادا که ز دست تو زیانی بیند*** «اشتری» چون به تفرّج تو قرینی گل را
{صفحه265}

خنده خورشید

زمانه ایست که هستی زیان دهد ما را*** بزیر ابر بلا سایه بان دهد ما را
چو در کمین ز کمان تیر غم روانه شود*** بهر بهانه که باشد نشان دهد ما را
چه دیده ایم ز مهر کسان که چرخ عنان*** بدست مردم نامهربان دهد ما را
فدای آنکه چو آید ز بوستان از لطف*** خبر به کنج قفس ز اشیان دهد ما را
بعید نیست چنین طبع مهر پیوندی*** اگر که جا بدل دوستان دهد ما را
به گوش چرخ رسانیم صیت شوکت خویش*** اگر که دهر مجال بیان دهد ما را
زند به سفره ما خنده «اشتری» خورشید*** که تا بروز یکی قرص نان دهد ما را
{صفحه266}

«جان جهان»

آگه از راز درون جز تو کسی نیست مرا*** جز تو ای جان جهان دادرسی نیست مرا
تا طوافی کنم از کعبه کوی تو مگر*** گوش دل جز به نوای جَرَسی نیست مرا
بتو سوگند که از هجر تو شب تا بسحر*** به جز از صبح وصالت هوسی نیست مرا
پای بُگذار ز شفقت به سر بالینم*** پیش از آنی که ببینی نفسی نیست مرا
تا ببینم گُل رخسار تو ای گلشن حسن*** باک از سرزنش خار و خسی نیست مرا
غم و شادی دو متاعند به سودای حیات*** کز فراق تو بسی هست و بسی نیست مرا
تا بتازم سوی صحرای جنون چون مجنون*** نفسی سوخته دارم فرسی نیست مرا
«اشتری» جز کنف ظلّ مدامش هرگز*** ملجأ مرحمت و مُلتمسی نیست مرا
{صفحه267}

«گنج گوهر»

بیرون کند هر آنکه ز دل گرد کینه را*** سازد چو آینه ز صفا لوح سینه را
جان و تنم قرین قراری نمی شود*** جز آنکه بنگرم رخ آن بی قرینه را
کی راضییم رقیب زند طعنه بر حبیب*** کی آشنا بسنگ کُنم آبگینه را
شکر خدا که در صدف سینه راه یافت*** جانیست غیر از آن دُرّ پاک این خزینه را
در لُجّه غم تو فرومانده فلک دل*** باید خدا نجات دهد این سفینه را
تا آسمان جاه ترا جایگه شود*** باید بنا گزیر بسازی زمینه را
پیش کمان قامت پیران راهبر*** تن چیست خاک راه نما این کمینه را
با چامه دری که پُر از گنج گوهر است*** ای «اشتری» نمای پُر از درّ خزینه را
{صفحه268}

«وصل یار»

کرده ام چون شب ز هجرش روزگار خویش را*** ای خوش آن روزیکه بینم وصل یار خویش را
هرکه از جان نگذرد در راه جانان کم کند*** در مقام عشقبازی اعتبار خویش را
منزل امّید ما چون شهر بند عشق اوست*** بر سر کویش بیفکندیم بار خویش را
فخرم این بس، گرچه شد موی سیاه من سفید*** صرف کردم در رهش لیل و نهار خویش را
گر گل رویش ببینم در گلستان وجود*** در خزان عمر می یابم بهار خویش را
شکر حق در بوته مهرش ز پاکیّ گُهر*** چون زر کامل نمودم من عیار خویش را
گر چه دادم در فراق او شکیبائی ز دست*** چون رسم بر قرب او یابم قرار خویش را
کوی اهل دل مرا چون خاک دامنگیر بود*** ساختم زان روی پیش آنجا مزار خویش را
شعر شیوا «اشتری» گوید به شیدائیّ و شوق*** تا که باشد حرز جان دارد شعار خویش را
{صفحه269}

«مشگ ختن»

چو مرغ نغمه فکن در چمن شود پیدا*** نشاط خاطر من در چمن شود پیدا
نه من به دشت و دَمَن محو در تماشایم*** که عشقباز چو من در چمن شود پیدا
ز بوی لطف و صفا آفرین سبزه و گل*** علاج درد و محن در چمن شود پیدا
خطا نباشد اگر با وجود گُل گوئیم*** که بوی مشک ختن در چمن شود پیدا
ببین که شعر چمن خوش طراوتی دارد*** هوا و حال چمن در چمن شود پیدا
چو هست روح صفا «اشتری» به باغ بجاست*** که ساز و برگ سخن در چمن شود پیدا

«پیک شادی»

تاکُنی از روشنی آئینه سیما سینه را*** پاک کن از گرد کین ایدل سراپا سینه را
{صفحه270}
قدر خود بشناس و پیش هرکسی کوچک مشو*** خم مکن از بهر تکریم از کمر تا سینه را
کی به تحسین آفرین دوستان خواهد شنید*** هرکسی دزدد به پیش تیر اعدا سینه را
تا نمایم زخم خونریز دل مجروح خویش*** چون گریبان چاک خواهم کرد فردا سینه را
ترکتازی را بود آخر عقوبتها ز پی*** تُند بار خشم میکوبد به خارا سینه را
پیک شادیّ و مسرّت باش مانند نسیم*** تاکُنی گنجینه دار عطر گُلها سینه را
کی شود صورت پذیر جلوه سیمای حقّ*** گر نسازی با صفا آئینه آسا سینه را
«اشتری» با التفات و مهر بر اهل زمین*** نور باران کُن چو دامان ثریّا سینه را

«شیدای یار»

جا داده ام چو درّ بدلم آن بیگانه را*** هرگز از او تهی نکنم این خزانه را
{صفحه271}
تا آنکه روز وصل تو بینم پس از فراق*** هرگز زکف نمیدهم آه شبانه را
امّید من به لطف تو باشد دگر چه غم*** گر میکشم مدام جفای زمانه را
کشت این دو روز عمر مرا، خضر چون کند*** عمر دراز و زندگی جاودانه را
با بال بسته طعمه باز شکاری است*** آن طائری که ترک کند آشیانه را
پاسش بدان که رنج برد باغبان پیر*** تا میکند درخت تناور جوانه را
منعم کند رقیب ز عشقش ولی چه سود*** شیدای یار می نپذیرد فسانه را
البتّه نور دوست کند جلوه در دلت*** ای «اشتری» صفا بدهی گر تو خانه را

«دیده خرد»

در کیش مناعت نه صوابست تمنّا*** چون مایه صد رنج و عذابست تمنّا
{صفحه272}
منّت کش خود باش که در مشرب مردان*** آلوده خوناب، عتابست تمنّا
بی سود سؤالی به همه عمر بسازیم*** بینیم چو از خلق جوابست تمنّا
گردن ز گرانباری خواهش نکُند خم*** آنرا که به سر حدّ حسابست تمنّا
تا غرق شوم در یمّ بی خویشتنیها*** پیوسته مرا عالم آبست تمنّا
یعنی که مرا عشوه ساقیست تقاضا*** یعنی که مرا جام شرابست تمنّا
با دید خرد «اشتری» ار نیک ببینی*** دریاست جهان و چو حُبابست تمنّا

جمال نیکو

هر آنکه دید چو من آن جمال نیکو را*** طلب دگر نکند سیر باغ مینو را
چو روی او نکند جلوه در نظر هرگز*** نظر کنیم به تحقیق گرچه هر سو را
{صفحه273}
به شوق سر فکنم در رهش نمی خواهم*** کند به کشتن من دوست رنجه بازو را
همین نه من شده ام محو جلوه دلدار*** قرار و صبر ز کف داد هرکه دید او را
فتاده مرغ دلم گر به دام نیست عجب*** که دیده بر رُخ دلدار خال هندو را
بُوَد به نو گل رویش طرواتی که به باغ*** نهاده داغ به دل لاله های خود رو را
سزد به خویش بپیچند ساحران چون مار*** که چشم مست تو مسحور کرده جادو را
فرشته رشک برد بر مقام انسانی*** که رانده است ز خود نفس اهرمن خو را
به روی همچو گلت «اشتریست» نغمه سرا*** نظر ز لطف کن این بلبل سخنگو را

قافله سالار عدل و داد

از هجر یار گشته جهان چون قفس مرا*** آنسان که نیست سیر گلستان هوس مرا
{صفحه274}
خواهم که بنگرم گل رخسار دوست را*** گرز انکه سدّ ره نشود خار و خس مرا
دارم امید شاد شوم از وصال تو*** حتّی در آن دمی که بود یک نفس مرا
از فرقت تو فتنه دوران فکنده است*** در دام عنکبوت بسان مگس مرا
در انتظار قافله سالار عدل و داد*** باشد همیشه گوش ببانگ جرس مرا
در مشکلات بهر نجات ای ولیّ عصر*** روی نیاز جز تو نباشد بکس مرا
شاها چو بوده مدح تو یک عمر شیوه ام*** این افتخار در دو جهان هست بس مرا
درگیر و دار فتنه ایّام «اشتری»*** نبود بغیر دوست کسی دادرس مرا

کنج عزلت

تا بلطف حیّ بیچون اتّکا داریم ما*** پیش مردم قیمت و قدر و بها داریم ما
{صفحه275}
تا بخوی بی نیازی آشناگردیده ایم*** روی حاجت کی بسوی ما سوا داریم ما
نیست بر بیگانگان ما را سر عرض نیاز*** روی حاجت تا بسوی آشنا داریم ما
تا که اندر ظاهر و باطن حقیقت پیشه ایم*** کی دگر نزد کسان روی و ریا داریم ما
تا قدم در عرصه عشق و جنون بنهاده ایم*** سیرهای معنوی بی رنج پا داریم ما
این دو روز زندگی را از چه باید دائماً*** زحمت حرص و طمع بر خود روا داریم ما
هر زمان در کنج عزلتخانه خود «اشتری»*** همچو نی با خویشتن شور و نوا داریم ما

لطف حق

گر چه در روی زمین پا بست هجرانیم ما*** در پناه لطف حق بر اوج کیوانیم ما
قدر ما پیدا بود در پیش اهل معرفت*** گرچه کنج انزوا از دیده پنهانیم ما
{صفحه276}
مرغ روح آسیمه سر مشتاق بر جانانه است*** در تن خاکی دو روزی گر بزندانیم ما
گرچه از بیحاصلی ممکن نشد عرض وجود*** طالب عشق و صفا و اهل عرفانیم ما
سرنمی پیچیم از دستور قرآن مبین*** دائماً پر گارسان بر خطّ فرمانیم ما
هست دور از ما دو رنگیها در اقلیم وجود*** بر سر این خوان وحدت تا که مهمانیم ما
تا گدای کوی مولی شاه درویشان شدیم*** بر فراز تخت بخت خویش سلطانیم ما
دست چون بر دامن پر فیض شاه دین زدیم*** «اشتری» از ما سوا دامن بیفشانیم ما

لطف دوست

نیست از هجر تو جز خون جگر نوش مرا*** مکن از لطف خود ای دوست فراموش مرا
جز بدرگاه توام نیست نظر سوی دگر*** حلقه بندگیت هست چو در گوش مرا
{صفحه277}
گر شود مستی من شهره آفاق چه باک*** کرده عشق تو چنین بی خود و مدهوش مرا
بلبل باغ جنانم من و در کنج قفس*** ساخت صیّاد قضا خسته و خاموش مرا
دیدن روی توام به بود از گلشن قدس*** آن زمانیکه شود مرگ هم آغوش مرا
گر فدای قدم دوست نسازم چه کنم*** سرکه چون بار گرانیست سردوش مرا
هر نسیمی که رسد از سر کویش بمشام*** «اشتری» میبرد از سر خرد وهوش مرا

مقدم یار

صفا بخشد چو یار از مقدم خود محفل ما را*** بیک ایما کند آسان هزاران مشکل ما را
کجا بتوان گسستن رشته مهرش ز دل زیرا*** عجین با مهر او کرد از ازل ایزد گل ما را
گل رخساره آن گلبن بی خار بس باشد*** فلک گر سوخت از برق حوادث حاصل ما را
{صفحه278}
شده کشتیّ ما طوفانی اندر بحر گمراهی*** خدایا ده پناه این کشتی بی ساحل ما را
مشو غافل ز آهنگ رحیل ای رهرو منزل*** که بندد کاروان مرگ ناگه محمل ما را
شود آیا که آن شمع هدایت از سر شفقت*** کند روشن ز نور معرفت بزم دل ما را
کنیم ایثار آن نیکو خصائل «اشتری» صد جان*** اگر سازد قبول این تحفه ناقابل ما را

ناگزیر

تا که پنهان کنم آلام دل پژمان را*** ناگزیرم بفشارم بجگر دندان را
بنده و برده دونان نشود بهر دونان*** آنکه با سعی و عمل کسب نماید نان را
عاقبت میشود از کرده پشیمان آنکس*** که در آغاز نیارد بنظر پایان را
بدرستی نتواند که شود شهره شهر*** سست عهدی که فراوان شکند پیمان را
{صفحه279}
چشم بنما بجهان خیره که هنگام رحیل*** فرصتی نیست که بر هم بنهی مژگان را
دل به امّید قوی دار که نو میدی و یأس*** بسراشیب فنا سوق دهد انسان را
تا گریبان تو در دست لئیمان نفتد*** بکش از چنگ هیولای طمع دامان را
گر بر آنی که بود خانه دل جای خدا*** هرگز آلوده مکن جایگه یزدان را
«اشتری» دست دهد گر که ترا دامن دوست*** باخبر باش و بغفلت مده از دست آن را

دل ناشاد ما

کس نشد همدم زمانی با دل ناشاد ما*** محو شد از لوح خاطرها تو گوئی یادما
در دل سنگین ظالم هیچ تأثیری نکرد*** گر چه بگذشت از سر بام جهان فریاد ما
تا شب جور تو ای ظالم بدل گردد بروز*** عاقبت آه سحر آید باستمداد ما
{صفحه280}
جز نوای غم نمی آید برون از دل مگر*** شد گرفتار قفس این طائر ناشاد ما
دستگاه دین همی خواهد امیری کاردان*** تا دهد سامان مگر روزی بعدل و داد ما
سخت گیری باکسان کم کن نمی بینی مگر*** سست باشد در طریق زندگی بنیاد ما
«اشتری» یا صبر میباید در این دام بلا*** یا برقّت آورد ایزد دل صیّاد ما

با سوز می سازیم ما

در ره عشق رخ جانانه جانبازیم ما*** و اندرین کسوت خدا داند که ممتازیم ما
گرچه چون پروانه میسوزیم از سر تا بپا*** همچو شمعی لاجرم با سوز می سازیم ما
در دل ویرانه ما گنج سرّ اهل دل*** حفظ گردد چون بآنان محرم رازیم ما
نی عجب گر کامجو گردیم در فرجام کار*** چونکه در اندیشه پایان ز آغازیم ما
{صفحه281}
تا شدیم از جان و از دل خاکسار بوتراب*** بر سریر فرّ و شوکت رایت افرازیم ما
تا غلام پاکباز شاه درویشان شدیم*** پیش اهل حق قرین مجد و اعزاریم ما
خواب هم از دیده شب زنده دار ما گریخت*** «اشتری» با مرغ حق از بس هم آوازیم ما

فانی فی الله

عمری بود که دم ز خدا میزنیم ما*** همواره دم ز عشق و ولا میزنیم ما
تا لطف دوست موجب احیای ما بود*** کی دم دگر ز آب بقا میزنیم ما
آئینه وار پاکدل و صاف و بی غشیم*** بیهوده نیست دم ز صفا میزنیم ما
باید نشان دهیم عطا و سخای خویش*** گردم ز جود و لطف و سخا میزنیم ما
کی اعتماد خلق بما جلب میشود؟*** جائیکه پشت پا بوفا میزنیم ما
{صفحه282}
در دل اگر که بیم ز تهمت بود چرا*** تهمت چنین بخلق خدا میزنیم ما
باشد فنا چو اصل بقا «اشتری» مدام*** از جان قدم براه فنا میزنیم ما

یار دلجو

خداوندا وفائی کن عطا آن یار دلجو را*** که بینم در کنار خویش آن ماه سخنگو را
غم دنیا مرا از لوح خاطر میرود روزی*** اگر بینم ز مهر و لطف در پهلوی خود او را
مشام جان مشتاقم معطّر میشود یکدم*** صبا آرد اگر بوی خوش آن سنبل مو را
اگر روی دلارایش مرا باشد به پیش رو*** ز خاطر میبرم لطف و صفای باغ مینو را
نه تنها در جمال آن یار زیبا بی قرین باشد*** خجل سازد بوقت راه رفتن کبک و آهو را
چه گوید «اشتری» گر خود نگوید این سخن دائم*** خداوندا وفائی کن عطا آن یار دلجو را
{صفحه283}

میلاد علی

بلطف حق ز هر شب بزم ما نیکوتر است امشب*** می عشرت بدست ساقی مه پیکر است امشب
به شبهای دگر بودم غمین از فرقت رویش*** ولی شادم که آن دلبر مرا اندر بر است امشب
سرشک از دیده بارم ز اشتیاق وصل روی او*** خموش از آتش هجرش دل چون مجمر است امشب
نه من از دولت وصلش در امشب شاد و مسرورم*** که آزاد از غم دوران دل هر مضطر است امشب
رسد گلبانگ شادی برسما از بزم ما امّا*** رقیب از رشک این محفل پریشان خاطر است امشب
اگر خواهی بدانی این سرور از چیست در عالم*** شب میلاد مسعود شه دین حیدر است امشب
از این شور و از این غوغا که در هر گوشه می بینم*** تو گوئی «اشتری» هنگام روز محشر است امشب
{صفحه284}

گذشت عمر

کنونکه عمر گرانمایه بگذرد بشتاب*** بریز ساقی مجلس بساغرم می ناب
ز موج حادثه ای ناخدای بحر کرم*** ز لطف کشتی طوفانی مرا دریاب
مرا که نیست بجز درگه تو روی نیاز*** خدای را ز من دلفسرده روی متاب
بدست مکرمت ایدوست کن عمارت دل*** که هر بنا شود از سیر روزگار خراب
بمال و منصب و جاه جهان مشو غرّه*** که این سراچه فانی بود چو موج سراب
ترا که هست کنون زیر پای اسب مراد*** مکن براه ستم پای جور و کین برکاب
بکوش در عمل خیر «اشتری» که بود*** برای هر عمل نیک و بد حساب و عقاب
{صفحه285}

مأمن انس

بیا که مأمن دلهای بی قرار اینجاست*** سرای انس نکویان حق شعار اینجاست
بهشت روی زمینست بزم اهل صفا*** بیا که ملجأ قلب امیدوار اینجاست
صفای گلشن فردوس از این مکان یابی*** بیا که باغ و گل و لاله و بهار اینجاست
چو هست محفل اهل حقیقت این مأوای*** بیا که مهبط انوار کردگار اینجاست
درا درای در این محضر شریف از صدق*** که دوستان علی را نظام کار اینجاست
همان مکان که در آن جبرئیل میباشد*** بپاس حرمت مولی سرایدار اینجاست
باحترام درا «اشتری» در این مجلس*** که جای مردم نیکوی نامدار اینجاست
{صفحه286}

طریق وحدت

کسی که راهسپار طریق وحدت نیست*** بدهر لایق آسایش و سعادت نیست
حذر کن از من و ما و نفاق در عالم*** که در نفاق بجز خواری و مذلّت نیست
بدفع تفرقه برخیز چونکه مردم را*** برای دفع ستم چاره غیر وحدت نیست
بکوش در ره همگامی و هدف دائم*** که بهر بی هدفان غیر ننگ و خجلت نیست
در این طریقه نیکو همیشه همّت کن*** مگو خمودی بسیار هست و همّت نیست
مدام در ره همبستگیّ خلق بکوش*** چنین که ساکت و خاموشی از مروّت نیست
شهامتست ترا «اشتری» طریق نجات*** که هست زار و زبون هرکه را شهادت نیست
{صفحه287}

جهان سفله

دل هرکس نگرم از غم دنیا خونست*** جور این سفله غدّار ز حد بیرونست
دل بدان ملک نبندند خدایان خرد*** که دلازاریش آیین، ستمش قانونست
جز حیات ابد افسانه بود دوره عمر*** غیر اعجاز بقا آنچه بود افسونست
دل بعالم نتوان بست که عالم فانیست*** محو دنیا نتوان بود که دنیا دونست
مرد دنیا طلب از خواری خود بی خبر است*** ظاهراً گر چه به اعزاز بسی مقرونست
سفلگان را دهد آرام و نکویان را رنج*** چه توان کرد دلاکار جهان وارونست
چهره مردم دانا و خردمند بدهر*** بود از سیلی ایّام اگر گلگونست
«اشتری» بی خبر از فتنه ایّام بود*** هر که مجذوب جهان گشت و بدان مفتونست
{صفحه288}

کاخ بی بنیاد

آنکه دلداده این دیر خراب آباد است*** دل بکاخی بسپرده است که بی بنیاد است
نیست از نوع بشر در نظر اهل کمال*** آنکه از رنج و غم نوع بشر دلشاد است
راستی هرکه کند پیشه خود همچون سرو*** از غم بار مشقّت بجهان آزاد است
دانی از چیست گل و لاله به بستان زده سر*** در دل خاک ز بس سرو و گل و شمشاد است
گر کسی چشم خرد باز کند می بیند*** خاک صد چون جم و کاووس بدست باد است
خواجه دل داده بکاخی که بنا کرده ولی*** باخبر نیست که بر آب بنا بنهاد است
هر که شد عاشق شکّر لب شیرین دهنی*** نتوان گفت در آیین وفا فرهاد است
«اشتری» میرسد البتّه بسر حدّ کمال*** هرکسی طالب همصحبتی استاد است
{صفحه289}

گل بی خار

عاشق آزرده خاطر مایل گلزار نیست*** بر سرش جز عشق دیدار جمال یار نیست
در کلیسا و حرم در جستجوی من مباش*** چون من دلداده را با کفر و ایمان کار نیست
کی رسد بر منزل مقصود و سر حدّ کمال*** آنکه چشمش چون دل صاحبدلان بیدار نیست
در بر ماه جمال یار من ای آفتاب*** با همه نور و ضیا یک ذرّه ات مقدار نیست
هر کجا باشد گلی روید بگردش خارها*** چون تو در گلهای این گلشن گل بی خار نیست
بی خرد باشد که فکر راحت عقبی بود*** آنکه با خلق جهان کارش بجز آزار نیست
بسکه دلها گشته پر از کینه و بخل و حسد*** رونق مهر و محبّت اندراین بازار نیست
کی شود حاجتروا از خلق عالم «اشتری»*** چون سبب سازی بغیر از ایزد غفّار نیست
{صفحه290}

رستگاری

هرکسی کو در جهان چشم دلش بیدار نیست*** راه بر او در طریق زندگی هموار نیست
در بر خلق جهان را ز درون خود مگوی*** چونکه غیر از حق تراکس محرم اسرار نیست
از تهی دستی منال و رو قناعت پیشه کن*** زانکه محتاج کسی مرد قناعتکار نیست
حسن یوسف را اگر بی دانشی دارا بود*** با کلافی کس خریدارش در این بازار نیست
افتخار مرد در عالم بفضلست و ادب*** بی بها باشد کسی کو را ادب در کار نیست
قصّه منصور بر ما میکند فاش این سخن*** مرد حق را هیچ باکی از فراز دار نیست
رستگاری «اشتری» گر آرزو داری بدل*** رستگاری جز ولای حیدر کرّار نیست
{صفحه291}

عید فقرا

نوروز روز شادی اطفال اغنیاست*** کی جای عیش بهر یتیمان بینواست
نوروز اگر چه روز نشاطست و عین و نوش*** امّا برای مردم بی خانمان عزاست
از ظلم فرقه ای ز خدا بی خبر مدام*** طفل یتیم خسته بذکر خدا خداست
جور و جفا و کینه و بیداد اغنیا*** بر مردم فسرده غمگین کجا رواست
باید چو او بمردم مسکین نظر کند*** هرکس ز صدق پیرو سلطان اولیاست
شاهیکه خاک مقدم خدّام درگهش*** بر چشم ساکنان سماوات توتیاست
خورشید آسمان ولایت شه نجف*** آن خسروی که بن عم و داماد مصطفاست
کی «اشتری» بروز جزا غم خورد کسی*** کورا شفیع خسرو کونین مرتضاست
{صفحه292}

می مهر علی

آنکه دائم دلش اندر طلب سیم و زر است*** از دل مردم بیچاره کجا با خبر است
مال بسیار نگردد سبب نام نکو*** مایه نام نکو دانش و فضل و هنر است
محتکر سود فراوان بری امروز ولی*** بهر فردای تو اندر صف محشر ضرر است
کاخ ظلم و ستم از بهر چه بنیاد کنی*** که ترا منزل و مأوا بسرای دگر است
آنچنان باش که باشند دعاگوی تو خلق*** که دعا بهر تو در دفع بلایا سپر است
با خدا راز دل خویش بگو در دل شب*** کانچه تأثیر کند ذکر دعای سحر است
می مهر علی و آل بنوش از اخلاص*** نه از آن می که ترا دردسر و شور و شر است
«اشتری» تا شده مدّاح علی شیر خدا*** سخنانش همه چون لؤلؤ و درّ و گهر است
{صفحه293}

طریق بندگی

بندگی ایدل بظاهر سازی بی سود نیست*** چون ز طاعت گفته های بی عمل مقصود نیست
گر عبادت با عمل توأم نباشد هیچگاه*** این بود روشن، پسند قادر معبود نیست
گفته هرکس که با فعلش نمی باشد قرین*** جز زیان هرگز نبیند چونکه در آن سود نیست
سجده پیش غیر حق هرگز نمیباشد روا*** جز خدای پاک ما را هیچ کس مسجود نیست
از ریا هرگز جبین اندر بر داور مسای*** چون ترا در این جبین بر خاک سودن سود نیست
سعی کن با راستی ره بر حریم حق بری*** ورنه در این کذب هرگز بهره ای مشهود نیست
لطف حق شامل بود پیوسته بر خلق جهان*** درگه او «اشتری» بر روی کس مسدود نیست
{صفحه294}

مرد طریق

اگر مرد طریقی حق بگو تا حق شود یارت*** مبادا غیر حق باشد شعارت یا که پندارت
تو آزار خلائق را مخواه و از وفا دم زن*** اگر بینی جفا، یا خلق بنمایند آزارت
اگر هستی مطیع نیکمردان حقیقتگو*** نمیباید خلاف حق شود گفتار و کردارت
تو گر بار جفا بر دوش داری غم مخور زیرا*** که اندر زنندگی نبود بدوش خسته ای بارت
چنان با مردمان سرکن که تا در بین ایشانی*** همه از جان و دل باشند مایل بهر دیدارت
مجو در زندگانی ذلّت و خواریّ کس هرگز*** که تا دنیا نسازد پیش چشم مردمان خوارت
همین فخر «اشتری» بس باشدت در این سخنگوئی*** اگر در زندگانی پند گیرد کس ز اشعارت
{صفحه295}

سودای محبّت

خرّم دل پاکی که بود جای محبّت*** وان سینه که گرمست ز غوغای محبّت
آسوده دل آنکس که بخواند بر مردم*** آهنگ دل انگیز طربزای محبّت
ای دوست مده راه در آن کینه مردم*** این دل که بود مأمن و مأوای محبّت
آنانکه سپارند ره مهر بگیتی*** بینند بسی سود ز سودای محبّت
تا دست عنادی بسویت پیش نیاید*** بایست که در پیش نهی پای محبّت
خواهم ز خداوند که شاداب بماند*** در باغ جهان نخل دلارای محبّت
با «اشتری» از جور و جفا هیچ مگوئید*** زیرا که بود واله و شیدای محبّت
{صفحه296}

«آینه صدق»

در پهنه هر دشت که طوفان غُبار است*** بس آینه صدق به زندان غُبار است
طرفی به جز از اشک به هر حال نبندد*** هر دیده بازی که در این کان غُبار است
با خیزش پیوسته بری راه بجائی*** هرگز مکُن آن کار که در شأن غبار است
یک سینه بی گرد کُدورت نتوان یافت*** این خانه تاریک شبستان غُبار است
آبی نفشاند «اشتریا» بر جگر خاک*** آنکش که تماشاگر طغیان غُبار است

قصر ملک

پا در ره توفیق گذار از سر وحدت*** تا قصر ملک بال گشا با پر وحدت
آنجا که صدف وار گشائی کف اخلاص*** آویزه آغوش کنی گوهر وحدت
پیوند دو دل آیت توحید خدائیست*** آبی که بُود ظلّ خداگستر وحدت
آنقدر عزیز است که سوگند توان خورد*** چون نام خداوند به جاه و فر وحدت
آن لحظه که هنگام پیمان دو دستست*** مبنای تشکّل بود و مصدر وحدت
آنجا که ببارد به سویت تیر شرارت*** هرگز سپری نیست به جز سنگر وحدت
تا بوی انا الحق شنوی از چه نبوئی*** از گلشن ایمان گل رنگین پر وحدت
ای «اشتری» از لحظه طوفانی این بحر*** کشتی سوی ساحل ببر از لنگر وحدت

«سکوت خفته»

سکوت خفته سر از بالش زمان برداشت*** خدا کند که توان مُهر از دهان برداشت
هزار کوه گران سنگ سرد مهری را*** به یک اشاره گرم زبان توان برداشت
{صفحه298}
شده است زنگ از آنرو بلند آوازه*** که بار رنج ره از دوش کاروان برداشت
چو غُنچه خون دل خویش میخورم از اشک*** که خاک بوسه ز گلزخم کشتگان برداشت
محیط پُر رگ خون شد مگر ز هم خورشید*** به صبح حادثه مژگان خون فشان برداشت
فسانه دید محبّت مگر که مادر دهر*** به یک اشاره دل از مهر صد جوان برداشت
نهاد پای دوم «اشتری» به عرش برین*** بشر چو پای نخستی ز نردبان برداشت

لیلی حسن

جلوه گر در دو جهان چون رخ زیبای تو نیست*** هیچ دل نیست که خلوتگه و مأوای تو نیست
جای دارد به برت سرو شود خم چون تاک*** که به گلزار جهان چون قد رعنای تو نیست
همه از پرتو احسان تو بس سود برند*** به سری نیست در آفاق که سودای تو نیست
{صفحه299}
در بر مردم فرزانه نباشد هشیار*** هرکسی سر خوش و مست از می مینای تو نیست
دل نه تنها شده مجنون تو ای لیلی حُسن*** که جنون سیر کسی نیست که شیدای تو نیست
نه همین لطف تو شامل بود امروز مرا*** قطع، امّید من از رحمت فردای تو نیست
مهر مولی بودت «اشتری» اسباب نجات*** بی تولاّی علی باغ جنان جای تو نیست

«شاهد بزم حضور»

تا که ما را شاهد بزم حضور از دیده رفت*** شور و حال از سر، توان از جسم، نور از دیده رفت
گل ز نزدیکست ما را موجب حظّ بَصَر*** هر که شد از بوستان اُنس دور از دیده رفت
تک سواری ساختم در ذهن در مهد قیام*** تا نگویم منظر شهر ظهور از دیده رفت
گرد غربت تا که بر هر نقش گُل منظر نشست*** شاهد خاطر نواز شوق و شور از دیده رفت
{صفحه300}
باز امید من به فردای مبارک پی بجاست*** گرچه امروزم شب آگین گشت و هور از دیده رفت
شور شهرت هم نمی پاید که هر مشهور نیز*** در پس دیوار ایّام و شهور از دیده رفت
زنده بودم من ز نقش خاطرات رنگ رنگ*** آن هم از نیرنگ گردون جور جور از دیده رفت
گوش دلها باز گردد «اشتری» پایان عمر*** گر ترا پیرانه سر دیدی که نور از دیده رفت

«چراغ عمر»

محیط همچو دل بی قرار طوفانست*** شکسته کشتی انسان سوار طوفانست
زمان کوته ما در مسیر باد بود*** نشست کوچک ما در گذار طوفانست
هزار زورق جان در مسیر موج بلاست*** که در بروز حوادث شکار طوفانست
حباب وار چه دوزی به بحر هستی چشم*** که واپسین دم سردت نثار طوفانست
{صفحه301}
فریب بستر آرام روزگار مَخور*** که پُر مخاطره چون روزگار طوفانست
به باد عمر تو ای «اشتری» همی ماند*** چراغ عمر چو در رهگذر طوفانست

«مجذوب کمال»

حاصل عمر مرا وصل تو ای دوست بسست*** به تو سوگند که همواره همینم هوسست
نه همین من شده ام واله حُسن تو و بس*** آنکه مجذوب جمال تو نباشد چه کسست
محو رُخسارِ گل روی تو ای لیلی حسن*** کی چو مجنون بدلش بیم زهر خار و خسست
پای دولت نه عجب گر بنهد بر سر عرش*** آن گدائی که بدامان تواش دسترسست
آن مسیحا نفس از چهره نماید نفسی*** بهتر از مُلک دو عالم برم آن یک نفسست
خُرّم آن لحظه که آزاد پَرَد تا بَرِ دوست*** طائر روح که زندانی کُنج قفسست
{صفحه302}
همه اعضای من گوشه نشین ای یاران*** گوش هوشیست که پیوسته به بانگ جَرَسست
مدّ آهی که چنین پا به رکاب انگیزیم*** سوی سر منزلت ای مقصد جانها فَرَسست
به حقیقت رسد از بخت جوان ملتمسی*** که به هر حال بر او پیر مُغان ملتمسست
در مقامیکه ترا حمد و ثنا گوید کس*** «اشتری» کیست که گوید به مدیح تو کسست

«سرو سرافراز»

به راستای صفا هر که پای بنهاد است*** بسان سرو سرافراز از غم آزاد است
ز روی تجربه پیری به نوجوانی گفت*** شود چو تاک قدت گرچه همچو شمشاد است
زکار بسته کجا رو کنم به سوی رقیب*** که عُقده کس ز دلم غیر دوست نگشاد است
عجب نه خانه ایمانش ار شود ویران*** کسی که شیفته این خراب آباد است
{صفحه303}
رسد به گوهر مقصود طرفه شاگردی*** که دُرّ گوش دلش پند نغز استاد است
پریش و زار نگردد به خاطر مجموع*** هر آنکه یار و مُعین و پناه افراد است
اگرچه صید گُریزد ز دام و قید امّا*** شکار ماست که در جستجوی صیّاد است
چگونه داد سخن «اشتری» دهد آنکس*** که روزگار بر او در ستیز و بیداد است

«آشیان جاوید»

تنور سینه ام آتش فشان جاوید است*** جهان سوخته جانان جهان جاوید است
عجب نباشد اگر لاله رویدم از خاک*** که داغ سینه سوزان نشان جاوید است
بود بهار پی هر خزان ولی افسوس*** خزان چهره زردم خزان جاوید است
به خیره دیده بدین دهر بی ثبات مدوز*** قرارگاه تو دارالامان جاوید است
{صفحه304}
ز روی شوق بزن بال و پر در آن گلشن*** که مرغ روح ترا آشیان جاوید است
بپای مردم دون سر فرو نمی آرم*** سرم حواله آن آستان جاوید است
اگر بدار فنا «اشتری» نیم باقی*** زبان شعر روانم زبان جاوید است

«پند زمانه»

اگر به ذائقه ما فسانه شیرینست*** رواست چون سخن عامیانه شیرینست
کجا ز تلخی می رو تُرُش کنم در بزم*** که شور و حال شراب شبانه شیرینست
اگر بدیده انصاف بنگری بینی*** به کام حاصل پند زمانه شیرینست
نبود شیوه کس دشمنانه گر میدید*** چقدر زندگی دوستانه شیرینست
ز بند بند نی کلک من شکر ریزد*** بعید نیست اگر این ترانه شیرینست
{صفحه305}
دلم بهانه شعر و ترانه میگیرد*** ولی بجاست بدل این ترانه شیرینست
اگر که گل شده صد گوش «اشتری» اینک*** رواست چون غزل عاشقانه شیرینست

«خامه شعله ور»

هر قدم از ستم چرخ تنی خاک شده است*** چه بس افسرده تن پُر مَحَنی خاک شده است
تا یکی نخل کهنسال بر افرازد قد*** چه بسا سرو چمان چمنی خاک شده است
بنویسید به سنگ سر گورم کاینجا*** پیکر بلبل شیرین سخنی خاک شده است
لوح وادیّ خموشان همه با خطّ غبار*** گویدت پیکره انجمنی خاک شده است
کو سلیمان زمانی که هر آبادی مُلک*** ز جفا پیشگی اهرمنی خاک شده است
خامه شعله ورم، دفتر عمرم همه سوخت*** ای بسا خانه ز افروختنی خاک شده است
{صفحه306}
آسیا چرخ تو گوئی که غبار آگینست*** بسکه از گردش دورش بدنی خاک شده است
«اشتری» شعله کشید آتش بیداد زمان*** کز شرارش همه مُلک کُهنی خاک شده است

«مهر منیر»

آن دل که بدام سر زلف تو اسیر است*** او را به قفس نغمه غم جای صفیر است
در شام سیاه غم ما چهره او هست*** آن ماه که تابنده تر از مهر منیر است
هر بی سر و پا قابل ارباب نظر نیست*** این خصلت صافی دل پاکیزه ضمیر است
در رهگذر عشق که راهیست پر از خوف*** دانسته روان باش که این راه خطیر است
آن را که به عالم سر سودای حیاتست*** دل زنده اگر نیست جوانیست که پیر است
بر ما مبال ای غنی از عجب و ز نخوت*** چون رشته آن بسته بیک آه فقیر است
{صفحه307}
ای اهل وفا بزم صفا تا که بود گرم*** سر وقت دلم زود بیائید که دیر است
نومید مشو «اشتری» از فرط معاصی*** چون دوست به هر حال ز ما عذر پذیر است

نخل مراد

رُخ آن ماه شب آذین به برم جلوه گر است*** گر چه چون اختر سیّار بحال سفر است
مخزن سینه چو شد جایگه آن دلدار*** کی توان گفت که از حال دلم بی خبر است
یاد او کی رود از لوح ضمیرم حاشا*** چونکه بر دفتر دل ثبت چو نقش حجر است
گر نسیمی رسدم از سر کویش به مشام*** از دم عیسی مریم همه جانبخش تر است
عمر من صرف چو گردید به امّید وصال*** بارور نخل مرادم شد و اینم ثمر است
محو هرگز نشوم از نظر او زیرا*** دیده پیر خرابات به اهل نظر است
{صفحه308}
صبح وصلی چو بُوَد در پی هر شام فراق*** اشک شوقم به بصر شب هم شب تا سحر است
داد خود تا بستاند به عدالتگه او*** «اشتری» را همه دم دیده بر آن دادگر است

«تجلّیگاه جانان»

در دل صافی درون جز دوست کس را راه نیست*** جز تجلّیگاه جانان منظری دلخواه نیست
میکند آسان دو صد مشکل ز من با یک نظر*** چونکه غیر از یار از رازم کسی آگاه نیست
عاقبت بینان به لطف دوست پا بندند و بس*** زانکه مهر اهل دنیا گاه هست و گاه نیست
در بَر اهل بصیرت نور مهر پُر فروغ*** جلوه گر هرگز چو روی انور آن ماه نیست
سرفرازی در ره فضل و کمال آید بدست*** مرد دانا هیچگه پابند مال و جاه نیست
از خجالت گر کسی سوی کس دیگر رود*** عارفان را ملجائی جز درگه الله نیست
مینهد پا بر بلندای سپهر معرفت*** دست هرکس «اشتری» از دامنش کوتاه نیست
{صفحه309}

«ارباب طریقت»

شادم از بخت و مرا بهتر از این حاصل نیست*** که میان من و آن دوست کسی حائل نیست
هر دلی نیست تجلّیگه و کانون صفا*** در بر دیده ارباب طریقت دل نیست
در ره عشق تو مجنونم و شادم کای دوست*** غیر دیوانه تو کس به جهان عاقل نیست
دیده ای پاک بباید که به بیند رُخ یار*** ورنه کس نیست که بر دیدن او مایل نیست
راه هرگز ندهندش به بر پاکدلان*** هرکسی زنگ کدورت ز دلش زائل نیست
چونکه طوفان غم عشق تو رُخ بنماید*** نیست چشمی که در این حادثه بر ساحل نیست
بهترین تحفه من جان بود امّا چه کنم*** جان من در بر آن جان جهان قابل نیست
«اشتری» را چه شود گر طلبی بر در خویش*** چونکه بهتر ز سر کوی تواش منزل نیست
{صفحه310}

دل پاک و مصفّا

دل هرکس نبود پاک و مصفّا دل نیست*** دل بی عاطفه یا تیره بود یا دل نیست
نیست دل آنچه به کین و حسدش آلائی*** کینه جوئی و حسادت بخدا با دل نیست
گر که با دیدن مظلوم نگردد غمگین*** یا نلرزد به خود از غصّه سراپا دل نیست
هر دل از عشق عزیزان و محبّان نشود*** بی خود و واله و دیوانه و شیدا دل نیست
هر دلی آه تب آلوده غمگین نکشد*** در غم مردم بیچاره دنیا دل نیست
«اشتری» باز به تکرار بگو این مصراع*** دل بی عاطفه یا تیره بود یا دل نیست

نوگل محبّت

اگرچه نیستم از باده همچنان سرمست*** شوم ز سکر می عشق دوستان سرمست
{صفحه311}
تو مست خلسه زشت غرور باش که من*** شوم ز صحبت یاران مهربان سرمست
گذشت فصل نشاطی که بوده ام روزی*** به روزگار به هر حال ای جوان سرمست
مگر که تا شود از سیلی زمان هشیار*** جفا شعار که گردد به هر مکان سرمست
چو «اشتری» شکفد نوگل محبّت و انس*** شوم هماره چو مرغان نغمه خوان سرمست

کرم ایزد منّان

هرکه را هست رفاهی ز خدا خشنود است*** آنکه از دام بلا گشته رها خشنود است
هر که بر مال جهان گشته ز غفلت پابست*** همچو مرغیست که در دام بلا خشنود است
با چنین عمر غم آگین نتوان گفت که خضر*** در حیات ابد از آب بقا خشنود است
هر که امروز نپوید به جز از راه خرد*** هیچ شک نیست که فردا به جزا خشنود است
{صفحه312}
من که غیر از غم مردم به دلم ساکن نیست*** از غمم خصم ندانم که چرا خشنود است
«اشتری» تا کرم ایزد منّان چه کند*** اینقدر هست که مسکین به دعا خشنود است

گذشت عمر

بهر عبرت بین، گذشت عمر دیدن کافی است*** نقد هستی دادن و سختی خریدن کافی است
عمر طولانی نخواهد امتحان زندگی*** لحظه ای از بهر طعم غم چشیدن کافی است
پر به خواب صبحگاهی عمر طی کردن خطاست*** خواب جاویدان برای آرمیدن کافی است
تا به کی بر چند و چون کار مردم بنگری*** بهر عبرت، عیبهای خویش دیدن کافی است
در کم و کیف سخن بر خویشتن اینسان مپیچ*** «اشتری» اینگونه مضمون آفریدن کافی است
{صفحه313}

شمع راه مردم

خرّم آن شخصی که در فکر رفاه مردمست*** بد برای کس نخواهد، خیرخواه مردمست
روسفید و سربلند آنکس که از بهر خدای*** در توانائی ز جان پشت و پناه مردمست
آرزو دارم که باشد شاد و خرّم روزگار*** هرکه در اندیشه شام سیاه مردمست
در صراط مستقیمش جای شکّ و ریب نیست*** هر که در وادیّ ظلمت شمع راه مردمست
ایکه در قید رضای خالقی راهی بپوی*** کان رضای حجّت حق، دادخواه مردمست
صاحب الامر آنکه با حکم خداوند حکیم*** حکمران مردم و هادیّ راه مردمست
راهبند ظلم و جور آنکس که با امر خدای*** «اشتری» قرب جوارش دادگاه مردمست
{صفحه314}

همّت مردانه

در ره زندگی خویش هدف باید داشت*** دامن همّت مردانه بکف باید داشت
تا بیابی گهر عشق و محبّت به کنار*** دلی آماده به مانند صدف باید داشت
تاکی و چند ز جور فلک و گردش چرخ*** لاله سان خون دل خویش بکف باید داشت
خیز و با شور و شعف پا بره همّت نه*** چند سر بر سر زانوی اسف باید داشت
«اشتری» تا شودت دولت عقبی حاصل*** روی اخلاص به سلطان نجف باید داشت

سالک سر منزل حق

دل بر اسباب جهان بستن نه کار عاقلست*** چونکه از آن دل بریدن وقت رحلت مشکلست
آنچه بر او گشته قسمت در امور زندگی*** قانع از جان می پذیرد چون مقسّم عادلست
{صفحه315}
قلبها روشن شود از جلوه نور صفا*** اندر آن جمعی که شمعش عارفی صاحبدلست
می کند مستغنیش از دولت بخت جوان*** بر در پیر مغان از صدق هرکس سائلست
چهره زیبای آن یکتا نگار نازنین*** نقش هر دل کی شود غیر از دلی کو قابلست
ایکه هستی سالک سر منزل حق گویمت*** جز طریق مرتضی هرگونه راهی باطلست
گر دهد دست از برای پای بوسیّش رود*** «اشتری» سوی نجف چون کوی او را مایلست

زندگی بی دوام

آوخ که عمر من به بطالت تمام گشت*** صبح امید تیره بمانند شام گشت
چرخ زمان بمیل دل من نگشته است*** کی دور زنگانیم آخر بکام گشت
امّید بهتری ز جهان داشتم و لیک*** عمرم تمام بر سر این فکر خام گشت
{صفحه316}
نقد حیات بر سر این آرزو نهاد*** پا بست هرکسی به بلندیّ نام گشت
محروم شد ز نعمت عقبی هر آنکسی*** مفتون و مست زندگی بی دوام گشت
از چیست عیب او هنر آید بچشم خلق*** هر بی هنر که صاحب جاه و مقام گشت
گوئی ز جور گردش ایّام «اشتری»*** لذّات دهر بر من مسکین حرام گشت

پیغام اهل دل

ما را براه وصل تو گر کس دلیل نیست*** تدبیر جز تحمّل صبر جزیل نیست
جانم فدای حرف محبّت که غیر از آن*** دیگر هر آنچه هست بجز قال و قیل نیست
پیک صفاست مرحله پیمای دوستی*** ما را که پای در ره مقصد دخیل نیست
پیغام اهل دل زدم باد میرسد*** پیک صبا چو طبع لئیمان بخیل نیست
{صفحه317}
خوش عالمیست یاد محبّان که بهر دوست*** فرخنده تر ز صحبت ذکر جمیل نیست
نازم به پیک عشق خدائی که «اشتری»*** در قید بعد راه به طیّ سبیل نیست

چشم حقیقت بین

سر مردان خدا چشم حقیقت بینست*** خرّم آن شخص که با چشم حقیقت بینست
نور حق در دل هرکس نشود جلوه نمای*** مگر آنرا که دلا چشم حقیقت بینست
اهل دل را حرم و دیر یکی میباشد*** عارفان را همه جا چشم حقیقت بینست
آن کسانیکه ز اسرار جهان باخبرند*** با دل روشن و با چشم حقیقت بینست
عمر غافل به سر فکرت باطل شد صرف*** باز گوید که مرا چشم حقیقت بینست
«اشتری» تا به ابد حال نهان نتوان داشت*** که ز دانا سوی ما چشم حقیقت بینست
{صفحه318}

گذشت فصل خزان

شکر خدا ملالت فصل خزان گذشت*** وقت سکوت بلبل افسرده جان گذشت
شد جلوه گر چو شاهد سبز چمن به باغ*** عفریت سرد مهر به جبر زمان گذشت
رنگین کمان به جلوه زیبا شد آشکار*** یعنی که فصل رنج چو تیر از کمان گذشت
گل را اگر به کسوت خون بنگری بجاست*** بس خونجگر به حسرت این بوستان گذشت
سر پنجه های شاخ بگیرند دامنت*** ای «اشتری» ز باغ نه آسان توان گذشت

نجم عرفان

دیده دل تا بر آن عالیجناب افتاده است*** کی به چشمم پرده تاریک خواب افتاده است
تا که بر آن نجم عرفان دیده دل اوفتاد*** هست روشن کز دو چشمم آفتاب افتاده است
{صفحه319}
در گناه آلوده خودبینی و عجب و هوی*** از چه پندارد که در راه ثواب افتاده است
دل تجلّیگاه جاویدان عشق و شور گشت*** سینه را بینی اگر آئینه تاب افتاده است
یاد آن زلف سیه فامست فکر شب مرا*** اینکه دل اینسان به چنگ پیچ و تاب افتاده است
میروم آنجا که خیر سالکان حق بود*** تا گریبانم بدست عشق ناب افتاده است
چشمه سار جان من گردیده همچون سلسبیل*** تا که عکس چهره ساقی در آب افتاده است
تا عیان شد مهر رخشان جمال مرتضی*** از جمال حضرت بیچون نقاب افتاده است
گر به شعر «اشتری» با چشم بینش بنگری*** از دهان او بسی درّ خوشاب افتاده است

بیان عرفان

زبان اهل بلاغت زبان عرفانست*** که روی دل همه با دوستان عرفانست
{صفحه320}
نما سراچه دل جایگاه بار خدای*** که این عقیده ثابت نشان عرفانست
به یمن معرفت آخر رسی به پیر طریق*** ترا که در دل و جان آرمان عرفانست
بعید نیست ز چرخ ار گذر کند زیرا*** حواله گاه سرم آستان عرفانست
مراد ما به تجلّیست از در و دیوار*** که این نشانه روح عیان عرفانست
در آبه محضر پر از صفای اهل طریق*** اگر که قصد تو دار الامان عرفانست
بکوش در ره عشق علی که هادی راه*** ترا به وادی حق از بیان عرفانست
ز روح حافظ شیراز برده فیض عطا*** که «اشتری» همه دم در بیان عرفانست

مصدّق جهان

آشفته وضع دهر ز جور آنچنان بود*** کز هر طرف فغان بسوی آسمان بود
{صفحه321}
بر هرکسی که مینگرم از سر ستم*** در کار ظلم و جور ز دست و زبان بود
در حیرتم که از چه توانگر چنین مدام*** اندر پی اذیّت هر ناتوان بود
هرگز دلی ز دست جفا نیست شادمان*** غم هرکجا که مینگرم حکمران بود
دانی دلا گشایش کار جهان ز کیست؟*** آن رهبری که زبده خلق جهان بود
میر بزرگ، حجّت بر حق، امام عصر*** آن خسروی که مهدی صاحب زمان بود
آن دادگستری که نهیب عدالتش*** فرمانروای دهر کران تا کران بود
پیوسته با دعا ز خدا خواهم «اشتری»*** لطفش قرین حال من خسته جان بود

نوشته اند

رازی که بر سپهر معلّا نوشته اند*** با خطّ نور بر دل شبها نوشته اند
{صفحه322}
روشندلان ز وادی ظلمت گذر کنند*** این جمله را سینه سینا نوشته اند
دنیاست جای حیرت و این پند نغر را*** بر طاق عبرت آور کسرا نوشته اند
آرامش محیط نپاید که این سخن*** با خطّ موج بر دل دریا نوشته اند
بردار دل ز دهر که فرزانگان بسی*** مکتوب در مذمّت دنیا نوشته اند
ما را بعید نیست ولایت که از ازل*** بر لوح دل محبّت مولا نوشته اند
مهرش بود در آب و گل ماکز ابتدا*** نام علی بلوح دل ما نوشته اند
دل بر جهان مبند که بهر تو «اشتری»*** پروانه اقامت عقبا نوشته اند

گرم خوئی

خرّم آنکس که گرم خو باشد*** بی من و ماوهای و هو باشد
دور سازد ز خود تکبّر و ناز*** با خلائق بگفتگو باشد
تا بدست آورد در مقصود*** دریم مردمی فرو باشد
دور سازد ز خود تعلّق را*** نه که در بند آرزو باشد
{صفحه323}
مشکلی گر به پیش او کس برد*** از سر لطف چاره جو باشد
از برای خدا نشان بدهد*** هرچه خوی نکو در او باشد
«اشتری» آبروی خلق بخواه*** تا ترا عزّ و آبرو باشد

آیین صفا

خرّم آنکس که نظر جانب عرفان دارد*** یعنی آیین صفا داند و ایمان دارد
پاکدل، پاکروان، پاک نظر میباشد*** دلی از نور یقین ساده و رخشان دارد
جز بجانان نکند روی توسّل هرگز*** این دو روزی که در این دار فنا جان دارد
همچو گل خرّم و خندان بود از روی صفا*** غنچه سان گر چه همی سر بگریبان دارد
بی نیاز است ز سیم و زر و از حشمت و جاه*** هر که چون من گهر اشک بدامان دارد
ایدل از بی سرو سامانی خود شکوه مکن*** آنکه شیداست کی آخر سرو سامان دارد
«اشتری» شیوه تسلیم و رضا جوی که حق*** نظری جانب هر جمع پریشان دارد
{صفحه324}

سخن نافع

سخن وقتی بود نافع که از بهر خدا باشد*** کجا بر دل نشیند گر که از روی ریا باشد
هر آنکس خواهد از خلق جهان مهر و وفا باید*** که خود از جان و دل همواره پابند وفا باشد
نباید لطف و مهر و مردمی از دیگران خواهد*** هر آنکس خود ز غفلت اهل بیداد و جفا باشد
بشو زنگ حسادت را زلوح جان و دل زیرا*** که از بهر تو این دیو بلا ذلّت فزا باشد
نگردد بر تو هر بیگانه ای فرمانروا هرگز*** ترا گر از صفا همواره میل آشنا باشد
به بینی در دو کون البتّه روی رستگاری را*** چو مهر دوست در دل دائماً فرمانروا باشد
الهی کس نبیند روی فقر و بینوائی را*** اگر او را نظر ای «اشتری» بر بینوا باشد
{صفحه325}

جانباز راه حق

خوش آن کسی که ز مردی هما ره احسان کرد*** بر غم ظلم و ستم لطف با ضعیفان کرد
بپای خاست ز مردانگی علیه کسی*** که با ستمکش مظلوم جور و عدوان کرد
ز روی عین شجاعت بضدّ بدکیشان*** بپای خاست و مقصود خویش عنوان کرد
چو پور حیدر صفدر حسین کز سر عزم*** براه نهضت حق جان خویش قربان کرد
چو دید حق و حقیقت زکین شود پامال*** قیام آن شه خوبان به امر یزدان کرد
بداد سر بره حفظ دین پاک نبی*** کسان خویش فدا آن شهید عطشان کرد
بهر دو کون کسی «اشتری» شود مقبول*** که پیروی ز حسین آن شه شهیدان کرد
{صفحه326}

بهار

باز چون باغ جنان بستان شد*** صحنه باغ نگارستان شد
بوستان و چمن از بوی بهار*** رشک جنّت ز گل الوان شد
زاغ از باغ و چمن رخت ببست*** نغمه گر بلبل خوش الحان شد
همه جا یافت صفای بی حدّ*** همه جا پرگل و پر ریحان شد
گوئیا شامل این توده خاک*** لطف و احسان شه مردان شد
شهسواری که ز تیغش اسلام*** سخت بنیاد و قوی بنیان شد
مرتضی آنکه ز حکمش هرکس*** تافت سر، واله و سرگردان شد
«اشتری» در دو جهان کامرواست*** هر که مدّاح علی از جان شد
{صفحه327}

نخل شرف

آن کسانی که نکو خصلت و نیکو سیرند*** از ره خیر در اندیشه نوع بشرند
آدمیزاده اگر اشرف مخلوق بود*** خیرخواهان جهان نخل شرف را ثمرند
فیض روح القدس از گفته نیکان برگیر*** که ادیبان جهان چون دم باد سحرند
منعمانی که نبخشند به مسکینان فیض*** کمتر از شاخه خشکیده بی بار و برند
مردمانی که بغفلت گذرانند حیات*** حاصلی همره خود غیر ندامت نبرند
پایدارند کسانی که به نیکوکاری*** در بر خلق جهان از همه مخلوق سرند
در حریم حرمش راه نیابند اغیار*** آن کسانی که زکس پرده عصمت ندرند
بکسی بد نپسندند بدوران حیات*** آن کسانی که ز پاداش عمل باخبرند
«اشتری» نغز و پسندیده بود اشعارت*** گر بدان اهل نظر از سر معنی نگرند
{صفحه328}

«نعمت صحّت»

خوش آن شخصی که با نفس از پی پیکار برخیزد*** ز همّت هر نفس بر طاعت دادار برخیزد
بدان نیرو که ایزد داده بهر یاری مردم*** چرا باید کسان را از پی پیکار برخیزد
بود تا در بدن جانی نمی باید نشست از پا*** که در کین خمودان فتنه گر بسیار برخیزد
سپاس نعمت صحّت که ارزانیست انسان را*** ز جان بایست بر دلجوئی بیمار برخیزد
در این گرداب هول انگیز از سر بگذرد آبش*** بدفع فتنه گر انسان بدین هنجار برخیزد
بود کردار بی گفتار بس بهتر که تا انسان*** ز جای خویش با گفتار بی کردار برخیزد
به استمدادش آید «اشتری» لطف خداوندی*** ز جان هرکس به استمداد هر بی یار برخیزد
{صفحه329}

مرغ امّید

دیده ام تا که بر آن زلف سیه فام افتاد*** مرغ امّید من دلشده در دام افتاد
دگر از بند غم عشق نگردد آزاد*** نظر هر که بر آن سرو گل اندام افتاد
رشک از شوکت جمشید بدل راه نداد*** هر که چون من سر و کارش همه با جام افتاد
بجهان میکشد آزار بسی صاحب نام*** ای خوش آنکس که در این وادیه بی نام افتاد
از ره جبر زند گام بصحرای عدم*** هرکه از صلب پدر در رحم مام افتاد
آن حریصی که پی سیم و زر آرام نداشت*** اجلش بُرد و به آرامگه آرام افتاد
دور گشتم ز سر کویش و افسوس دگر*** سر و کار من و آن یار به پیغام افتاد
«اشتری» از اثر پرتو فیضست اگر*** شعر ناقابل تو درخور انعام افتاد
{صفحه330}

رضایت معبود

ای که خواهی بسویت روی نماید معبود*** سعی کن تا دلی از خویش نمائی خشنود
بجهان خیره مشو چونکه جهان درگذر است*** که نداده است خدا رخصتی از بهر خلود
این دل صاف که مرآت جمال الله است*** ای خردمند نبایست بکینش آلود
ایکه روز و شب خود صرف کنی در ره مال*** این قدر در پی آمال نمیباید بود
وای بر حال کسی کز سر غفلت همه عمر*** زنگ غم از دل پر خون فقیری نزدود
قدر خود در نظر مردم دانا کم کرد*** هر که بیهوده بسیم و زر دنیا افزود
«اشتری» راحت و آسودگی خلق طلب*** که جز این نیست گراز زندگیت خواهی سود
{صفحه331}

وجود و عدم

نهاد هرکه قدم از عدم بملک وجود*** بحکم و امر قضا جاودان نخواهد بود
بدان سبب که ترا عمر جاودانی نیست*** بمهر ملک جهان دل نمیتوان آلود
نمی نهد که تو مژگان بهم زنی یکدم*** چو پیک مرگ فرود آید از بر معبود
بکوش تا که زیان از تو برکسی نرسد*** برای خلق اگر در جهان نداری سود
مسلّمست که خواهد گرفت جان عزیز*** همان کسی که ترا از نخست جان بخشود
بغیر جنّت قرب خدای عزّ و جل*** کجا بمهدامانم لحظه ای توان آسود
چسان بروز قیامت کسی سبکبار است*** ببار معصیت خویشتن اگر افزود
مقدّر است که چشم از جهان فرو بندد*** کسی که دیده در این دیر عاریت بگشود
مدوز دیده خود «اشتری» بملک جهان*** که نیست بهر تو هرگز قرارگاه خلود
{صفحه332}

آینه قلب

هر آنکسی که بدل راه با خدا دارد*** همیشه آینه قلب او صفا دارد
هر آنکه دست ز پا اوفتاده ای گیرد*** مقام و منزلتی نزد کبریا دارد
شود کسی بجهان رستگار و کامروا*** که از وفا نظری سوی بینوا دارد
کسی که پیشه خود کرده ظلم و جور و جفا*** کجا بمردم افسرده اعتنا دارد
مباد آنکه شود پیش سفلگان محتاج*** کسی که جود و سخا، بخشش و عطا دارد
بنوع خویش هر آنکس که میکند خدمت*** مقام و مرتبه ای در صف جزا دارد
بروزگار خوشست «اشتری» از آنکه بدل*** ز روی صدق و صفا مهر مرتضا دارد
{صفحه333}

قرب حق

هر آنکس دل بحبّ ثروت دنیا بیالاید*** ز حرص و آز نتواند که تا یکدم بیاساید
چنین کز روی غفلت درهم و دینار اندوزد*** مگر تا چند می ماند، مگر تا چند می پاید؟
چه سودی میبرد انسان اگر از ثروت دنیا*** ز احسان و کرم دائم بمسکینان نبخشاید؟
خوشا آنکس که گر خیر و صلاح و عافیت جوید*** ز جان و دل پذیرد آنچه را معبود فرماید
بجای اینکه بر دنیای فانی دل به بند داو*** ز تقوی و نکوئی عالم عقبی بیاراید
دهد با نیروی ایمان بخود آسایش خاطر*** نه با اندیشه بیجا روان خود بفرساید
صفا و راستی را «اشتری» کن حرز جان دائم*** که با صدق و صفا ره بر حریم حق بری شاید
{صفحه334}

تحفه درویش

گوهر مهر و وفا حاصل درویش بود*** به از این گنج که اندر دل درویش بود
این همه موهبت از سوی خداوند کریم*** اثر پاکی جان و دل درویش بود
بیریائیّ و وفاداری و اخلاص و صفا*** همه یکباره عجین با گل درویش بود
پاک از زنگ کدورت دل خود کن زیرا*** دل هر پاکدلی مایل درویش بود
هست اگر مرتبه و شوکت و عزّت او را*** اثر تربیت کامل درویش بود
دریم پر خطر دهر ز یمن دل پاک*** ساحل امن و امان ساحل درویش بود
«اشتری» چامه نغزی که سرودی از جان*** فی المثل تحفه نا قابل درویش بود
{صفحه335}

سلطان جود

خرّم آن شخصی که قفل غصّه از دلها گشود*** زنگ اندوه و ملال از چهره مردم زدود
جز به پیش حیّ ذوالمن قادر کفواً احد*** سر نیارد هیچگه در پیش پای کس فرود
هرکسی سرّ درون خویش با مردم نگفت*** در بر خالق بقدر و آبروی خود فزود
عاقبت اسرار او از پرده می افتد برون*** هرکسی راز کسان در پیش خلق افشا نمود
در حیات از مستمندی دست میباید گرفت*** ورنه دلسوزی پس از مرگش ندارد هیچ سود
بذل و بخشش را ز مولی شاه مردان یادگیر*** آن ولیّ حق امیر مؤمنان سلطان جود
آنکه همتایش بود تا حشر در کتم عدم*** آنکه مثلش تا جهان باشد نیاید در وجود
«اشتری» گر کس فلاح و رستگاری طالبست*** پیرو گفتار شاه اولیا بایست بود
{صفحه336}

دهر بی ثبات

بدنیا دل نبندد هرکه بر عقبی نظر دارد*** چرا دل بسپرد جائی که میبایست بردارد
مشو مست غرور باده دنیای دون ایدل*** که بهرت نشئه این باده در پی دردسر دارد
بدهر بی ثبات بی وفا پابند نتوان شد*** بمنزل دل نبندد هرکسی عزم سفر دارد
بهرکس بنگری از او بر افلاکست افغانش*** بپرسی حال هرکس را از او خون در جگر دارد
اگر مرد طریقی خیره بر عیش جهان کم شو*** که این سودا یقین نفعش زیان، سودش ضرر دارد
بدانایان جهان سفله افزونتر جفا ورزد*** که دنیا سازگاری بیشتر با بی هنر دارد
ترا در دعوت حق راحت عقبی قرین باشد*** که این گلبانگ روحانی دم باد سحر دارد
نگردد «اشتری» گمراه و سرگردان بهر وادی*** هر آنکس چون علی مولای مردان راهبر دارد
{صفحه337}

«مرغ آزاد»

یاد مرغان گرفتار کجا بگذارد*** که بهاران اثری بر دل ما بگذارد
هست گردون اگر از سوک عزیزان آگاه*** از چه بر ناخُن گل رنگ حنا بُگذارد
مرغ آزاد زند نغمه به گلزار، اگر*** قید و بند ستم و دام جفا بُگذارد
غُصّه یک گل این باغ که نشکفته فسرد*** «اشتری» داغ دو صد لاله به جا بُگذارد

«نژاد اصل و خالص»

ترا گر رشته افکار با ادراک پیوندد*** وجودت لاجرم از خاک بر افلاک پیوندد
نژاد اصل و خالص با پلیدان یار کی گردد*** ندارد گوهر پاک آنکه با ناپاک پیوندد
سر و جانم فدای آنکه در سر کوبی باطل*** قلم آیین به حقگویان گریبان چاک پیوندد
{صفحه338}
چرا با خاکساران کبر می ورزد زیانکاری*** که روزی خاک بود و باز هم با خاک پیوندد
زمان باید که شلاّق جفا و مردم آزادی*** شود ما رو بتار هستی ضحّاک پیوندد
چنان می ریزد اشک از دیده مستان که پنداری*** سرشک میکشان خود به اشک تاک پیوندد
اگر وامانده راهی مشو ای «اشتری» غافل*** که بر این کاروان گمگشته چالاک پیوندد

وادی ایمان

مرد میباید که پا در وادی ایمان گذارد*** سر بر آرد از گریبان بر سر جانان گذارد
از هدف رو بر نتابد پاس ایمان و شرافت*** تا به نیکی نام در دیباچه مردان گذارد
تا زند خصم وطن را دست رد بر سینه باید*** بی هراس و خوف و وحشت پای در میدان گذارد
خواست گر او از عواقب دفتر عمرش ببندد*** بر کتاب هستی آن نقطه پایان گذارد
{صفحه339}
تا که نگذارد ز خجلت سر به زانوی تأسّف*** بهتر آن باشد که آن سر بر خط فرمان گذارد
خطّ بگذشتن ز هستی، خطّ عشق و حق پرستی*** کز همان سر خط قدم بر روضه رضوان گذارد
سیل خون نوجوانان، کاخ ظلم از بُن بکوید*** تا که در خورد عدالت، مأمنی بنیان گذارد
رشته وحدت چو گردد، «اشتری» زان جوانان*** خصم نتواند که هرگز پای در میدان گذارد

سلک اهل حقیقت

ز جمع مال کسانی که مفلسان خستند*** چسان به فکر دل افسرده تهی دستند
جلال و جاه جهان دانه ای ز دام بلاست*** خوش آن گروه که از دام این بلا رستند
به روی خود بگشودند باب فیض آنان*** که غیر دوست در دل به هرچه بُد بستند
زهی کسانکه گسستند قید و بند مجاز*** به سلک اهل حقیقت ز صدق پیوستند
{صفحه340}
درود باد بر آن قوم کز زبان و قلم*** به خطّ سیر و داد از صفای دل هستند
نظر به جمع پریاشن به چشم عجب مکن*** که سر به عرش بسایند اگر تهی دستند
مگر شوند به تنبیه زندگی هشیار*** جماعتی که ز جام غرور سرمستند
چه نیک نام کسانی که رشته الفت*** بریده اند ز عمر و ز عهد نگسستند
به دستمایه عشق و عطوفت و ایمان*** خوش آنکسان که به آیین مهر پا بستند
مجو جوانی از آنان که با غم پیری*** اسیر پنجه پنجاه و مقطع شصتند
رسند «اشتری» آخر به فیض بالا دست*** کسانکه پیش نظر همچو خاک رَه پستند

الطاف خدا

فصل عمرم چو به الطاف خدا می گذرد*** حیف و صد حیف که چون باد صبا می گذرد
{صفحه341}
سر به بالین نهم آسوده و راحت همه شب*** که مرا روز به تسلیم و رضا می گذرد
ظاهراً گر به نوائی نرسیدم شادم*** که زمانم همه با شور و نوا می گذرد
روز من در طلب دلبر خورشید جمال*** شب در اندیشه آن ماه لقا می گذرد
ای خوش آنروز که وصل تو میسّر گردد*** خود تو دانی که ز هجرت چه به ما می گذرد
وادی حیرت و مردم همه در حال عبور*** ز که پرسیم که این عمر چرا می گذرد
خاطر خویش کنم صبح و مسا خوش زانرو*** شاد روز غنی و شام گدا می گذرد
آنکه با نعمت و ناز است قرین آگه نیست*** که به مسکین تهیدست چها می گذرد
قیل و قالست همه صحبت ارباب مجاز*** خرّم آن لحظه که با اهل صفا می گذرد
«اشتری» گر شده ای غرق گنه دل خوش دار*** که خطا پوش ز تقصیر و خطا می گذرد
{صفحه342}

«نقش دل»

دیباچه ای که بهر تماشا نوشته اند*** با خطّ سبزه بر دل صحرا نوشته اند
یاران حدیث رفتن جاوید خویش را*** در خطّ سیر خویش به ایما نوشته اند
در پیش چشم قامت پیر خمیده پشت*** خطّ شکسته ایست که خوانا نوشته اند
بی داغ نیست سینه پاکان که این سخن*** روشن به برگ لاله حمرا نوشته اند
هر جا حدیث هستی بر باد رفته ایست*** جانا حکایتیست که از ما نوشته اند
پیوسته هست جاده بی وقفه عدم*** این قصّه را به نقش قذمها نوشته اند
کن نقش دل که گردش ایّام بسترد*** نام تو گر به بستر خارا نوشته اند
من شاعر زمینیم ای «اشتری» ولی*** شعرم به طاق تارم شعرا نوشته اند
{صفحه343}

«خوی کریمان»

گوئیا کلک ازل تا چهره آدم کشید*** صورتی بس منفعل با سیرتی مبهم کشید
خواستم نقّاش را تا چهره پردازد ز دل*** بیتی از حافظ نوشت و شکل جام جم کشید
گفتمش رمز ظفرمندیّ و پیروزی ز چیست؟*** پنج انگشت قوی عزم گره درهم کشید
گفتم از خوی کریمان صورتی آور پدید*** مطلع زرّ تاب مهر آن نیرّ اعظم کشید
گفتمش طرحی بریز از نقش دین و مرد حق*** نقش منصوری به دار عیسی مریم کشید
از یتیم بینوا گفتم که تصویری بکش*** زرد منظر چهره ای با دیده پر نم کشید
گفتم از ارباب درهم چهره پردازی نمای*** از کراهت خامه دور افکند و رُخ در هم کشید
گفتم از شاعر به خامه طرح گویائی بریز*** چهره ای را «اشتری» در هاله ای از غم کشید
{صفحه344}

«آه دل عاشقان»

کسی که دلبر حق منظری به بَر دارد*** کجا به حُور بهشتی دگر نظر دارد
شکایت از چه برم در برش ز غصّه دل*** که او ز قصّه ناگفته ام خبر دارد
خوشم به هجر به امّید وصل او زانرو*** که با نشیب فراز است و شب سحر دارد
ز بُعد راه طلب غم ندارد آن سالک*** در این سفر اگر از عشق ماحضَر دارد
که گفته است که فریاد دل مؤثّر نیست*** مگر نه آه دل عاشقان اثر دارد
سبو و ساغرم از می تُهی نمی ماند*** که پیر میکده از حال من خبر دارد
ز نقد سیم نظر «اشتری» فرو بندد*** مگر نه چهره عشّاق رنگ زر دارد
{صفحه345}

«صید غافل»

درد ما را تا مجال آه و شیون میدهد*** پیک ما خود شرح حال ما به دشمن میدهد
دست روی هم نهادن کار بند آسان کند*** صید غافل زود پای خود به بستن میدهد
خوی مستضعف نوازی از که میجوئی که چرخ*** دانه را از خوشه میگیرد به خرمن میدهد
هرزه گردان را فراوان فتنه خیزد از قفا*** خار و خس را باد نیروی دویدن میدهد
قسمتی داریم از سیر گل امّا روزگار*** سهم ما را از غبار راه گلشن میدهد
غنچه سان از قرب ما با خویش پر دل خون مباش*** خار را گل در کنار خویش مسکن میدهد
آنقدر هم نیست دانائی توان ای «اشتری»*** بیشتر دنیا مراد دل به کودن میدهد
{صفحه346}

«عزم لقا»

کی همچو خضر در پی آب بقا رود*** هرکس بسوی دوست به عزم لِقاء رود
باشد هزار ره رسوی باطل عیان و لیک*** هر آشنای حق بسوی آشنا رود
حاجتروا ز فیض دو عالم نمی شود*** آنکس که سوی خواسته ناروا رود
ترسم خبر بدست نیاید از آن ترا*** پا بر رهی که خود سر و بی رهنما رود
برگ و نوای منعمی افزون شود اگر*** باساز و برگ در طلب بینوا رود
کمتر دلی قرین عطوفت شود پدید*** سرگشته است عاطفه اینجا کجا رود
هرگز مدد ز خلق نخواهد به هیچ باب*** آنکس که بی ریا به در کبریا رود
جانباز جاودان ره دوست «اشتری»*** آخر ز آستانه جانان کجا رود
{صفحه347}

«عبرتگاه دوران»

ترا از قرب حق آواز کاذب دور می سازد*** چه غافل آنکه خود را در جهان مشهور می سازد
در این ده روزه هستی چه خواهد کرد قهّاری*** که او را عاقبت دست اجل مقهور می سازد
به صد ترفند رنگارنگ خواهد کرد ویرانش*** اگر گیتی برایت بزم جوراجور می سازد
چه محکم می نماید پایه های کاخ خود آنکس*** که با خشتی به زیر سر به خاک گور می سازد
به عبرتگاه دوران در بر عارف بود پیدا*** که چرخ از کاسه سر چینی فخفور می سازد
نشاید کس ز داید هیچگه نقش انالحق را*** به پای دار خود با خون رقم منصور می سازد
مشو غرّه به نیروی شباب عمر خود زیرا*** جوانی میرود پیری ترا رنجور می سازد
گذرگاه رحیل مرگ کی خوابیدنی دارد*** ترا در این سفر این کاروان مجبور می سازد
{صفحه348}
ز نیش قهر کژدم وار دنیا ایمنی نبود*** کجا کس خانه پیش لانه زنبور می سازد
بپاس حق سراید گر کسی ای «اشتری» بیتی*** برای خود به عقبی خانه ای معمور می سازد

«منبع فیض»

صافیدلی که در ره صدق و صفا رود*** پیوسته سوی منبع فیض خدا رود
دلداده ایکه طالب دیدار یار گشت*** بایست با یقین همه سر تا به پا رود
لطف خدای فلک نجاتست در محیط*** سرگشته آنکسی که پی ناخدا رود
آنرا که هست در صدف دل دُر صفا*** باشد بعید در طلب کیمیا رود
آید هزار گونه سعادت به پیشباز*** آنرا که ذکر خیر کسان در قفا رود
پای طلب ز کوی محبّت نمی کشم*** در راه عشق او به سرم گر جفا رود
کانون مهر خانه امّید «اشتریست»*** آخر ز پیشگاه محبّت کجا رود
{صفحه349}

«پرچم ایمان و وحدت»

خواهد از ما چون مصوّر عکسی از سیما کشد*** صورت حال زمین تشنه در صحرا کشد
رنگ خون خواهد به ترسیم شهیدان وطن*** تا که دشتی مال مال از لاله حمرا کشد
گر بگویم چهره ای از مرد حقگوئی بساز*** با طنابی پیکر حلّاج را بالا کشد
عارفی وارسته چون خواهد نمایاند ز کلک*** چهره ای جذّاب را در کنج استغنا کشد
چونکه خواهد رسم سازد داستان رفتگان*** مدّ خطّ جاده ای آذین به نقش پا کشد
گوشه ای از وسعت مُلک جنون آرد پدید*** گر کشد مجنون و هی صحرا و هی صحرا کشد
پایمردی را اگر خواهد که آرد بر قلم*** پرچم ایمان و وحدت را به دست ما کشد
تا مجسّم سازد ایثار و شرافت، منظری*** از حسین و کربلا و روز عاشورا کشد
{صفحه350}
رنگ سرخی از گریبان شفق گیرد مگر*** پای خونبینی ز طفلی بر سر خارا کشد
«اشتری» گر از ثبات دهر خواند صحنه ای*** خامه دور اندازد آنگه آه حسرتزا کشد

«صبح وصال»

سحرگهان که ندای توام به گوش آمد*** نوید صبح وصالت به گوش هوش آمد
خوشم که از مدد یار و یُمن بخت جوان*** بیاریم مدد پیر می فروش آمد
هزار سینه سخن داشتم من از هجرش*** دریغ بلبل گویای دل خموش آمد
نه من ز خویش ندارم خبر که در ره عشق*** هر آن کسی که ز خود رفت راز پوش آمد
شگفت نیست ز تاب درون گداز جگر*** اگر که سینه سینا تبم به جوش آمد
زدند اهل ولا باده چون که از خُم عشق*** ز شش جهت ز صفا بانگ نوش نوش آمد
گر از صفاست سخن «اشتری» بسی لبریز*** بعید نیست که الهامش از سروش آمد
{صفحه351}

طاعت دادار در مسجد

رود مرد خدا با پاکی پندار در مسجد*** که دارد حال دیگر طاعت دادار در مسجد
نهد از دوش جان خویش تا بار ملالت را*** رود اهل گنه با ذکر استغفار در مسجد
رخ اهل نیاز آنجا به خاک آید که میباشد*** امید نا امید داروی بیمار در مسجد
وجودش بر وجود پاک ربّ الکعبه پیوندد*** رود هرکس که همچون حیدر کرّار در مسجد
علی آن بنده پاک خدا، آن پاکی مطلق*** که نبود سجده را بی مهر او مقدار در مسجد
دریغا ریخت از شمشیر قهر و کین ناپاکی*** بنا حق خون پاک سرور ابرار در مسجد
بگوش آید ز گلبانگ اذان آهنگ ماتمزا*** که مولی شد شهید کینه اشرار در مسجد
روا باشد که گردند «اشتری» اهل ولازین غم*** پریشانخاطر و افسرده و افگار در مسجد
{صفحه352}

شعله آه

گر چه می باید به هر حال و به هر تقدیر مرد*** خرّم آن رادی که همچون شیر در زنجیر مرد
بر جوانی غرّه کمتر شو که در دیوان عدل*** سر خط امنی ندارد کس که باید دیر مرد
مردم آسودده را در مأمنی راحت چه باک*** گر فقیری در ملالت زیست یا دلگیر مرد
دید عمری بینوا یک لحظه آسایش بخواب*** لیک آخر بر سر این خواب بی تعبیر مرد
شعله آه «اشتری» افزون ز دل بر خاست لیک*** عاقبت در کس اثر ننمود و بی تأثیر مرد

عطر صفا

کی مرد عاقل آنقدر پای تعلّق افشرد*** کاخر به هنگام سفر نتواند از آن دل برد
چیزی ندارد هیچکس روحست جاویدان و بس*** آنهم چو رفت از این قفس باید به جانان بسپرد
{صفحه353}
آنکس که نقد زر دهد از مال افزونتر دهد*** در باغ گیتی بر دهد در خلد مینو برخورد
از اهل احسان و وفا عطر صفا ماند بجا*** هرچند در دار فنا او را گل جان پژمرد
آنکس که آثاری وزین بگذاشت با فکری متین*** البتّه عقل دوربین او را زنیکان بشمرد
چون «اشتری» هرکس که او دارد هوای وصل هو*** باید که از دل مو به مو رنگ تعلّق بسترد

عمر زود گذر

زمان عمر قرین با شتاب می گذرد*** اگر چه عمر تو نیمی به خواب می گذرد
مشو به سایه دیوار زندگی مغرور*** که سایه نیز پی آفتاب می گذرد
اگر که اهل حسابی چرا خوری حسرت*** که زندگی به نظر بی حساب می گذرد
زمان و دوره پیری بود شتابانتر*** به شیب راهگذر با شتاب می گذرد
{صفحه354}
مگر که غافل از انجام خویش میباشد*** به نخوت آنکه ز روی تراب می گذرد
مخور دریغ ز عمر تمام گشته خویش*** اگر حیات قرین با صواب می گذرد
به فصل فصل حیات این سخن رقم خورده است*** که عمر زودگذر باب باب می گذرد
به خود ببال ز فخر «اشتری» که سال و مهت*** به مدح و منقبت بوتراب می گذرد

تأثیر شفقت

تن آزادگان باغ از جور خزان لرزد*** اسیر چنگ دژخیم بلا از بیم جان لرزد
روا باشد شود ارکان کاخ اغنیا لرزان*** گرش با آستین کهنه کس در آستان لرزد
ندارد در دل سنگ آه درد آلود تأثیری*** که از تأثیر شفقت قلبهای مهربان لرزد
به یک حالت نخواهد ماند احوال زبردستان*** بلی در واپسین دم مهر هم دامن کشان لرزد
{صفحه355}
مسلّم سرسری نبود سخن چینیّ و غمّازی*** قلم بر خویش از بنوشتن این داستان لرزد
نلرزد «اشتری» حق آشنا از فتنه دوران*** دل کس کی درون سینه در مهد امان لرزد

جهان گذران

آن کسانی که خرد پیشه و اندیشه گرند*** خاطر آسوده ز بیش و کم و نفع و ضررند
دل به چیزی نسپارند که باید برداشت*** یا بدان مال مبالند که با خود نبرند
از چه طرح ابد از بهر اقامت ریزند*** کاروانیکه شب و روز به حال سفرند
به امیدی ننشینند که یأس آرد بار*** یا که نخلی ننشانند کز ان بر نبرند
فارغ آن قوم که از راه صلاح اندیشی*** واقف از این ره دور و سفر پر خطرند
کشته خویش به هنگام درو برگیرند*** که جهان مزرعه و خلق در آن برزگرند
دیده بگشا و ببین «اشتری» آگاهدلان*** با چه دیدی به جهان گذران می نگرند
{صفحه356}

فیض لقا

آن رهروان که سعی به فیض لقا کنند*** باید که دل چو آینه یکسر جلا کنند
بیگانگان بی خبر از حبّ حق که اند؟*** تا خویش را به لطف خدا آشنا کنند
رندان در این دو روزه فانی برند رنج*** تا جان و تن قرین به عطای بقا کنند
آیا شود که از ره احسان توانگران*** کام دل ضعیف بلاکش روا کنند
دارند آنکسان که به مال و منال دست*** در راه خیر از چه سبب پا بپا کنند
پاداش خیر هست از آنان که در حیات*** فکری به حال خویش به روزا جزا کنند
با خویش در سفر پر کاهی نمی برند*** رخ اهل حرص و آز اگر کهربا کنند
تا پشتبان چو حق بگرفتند «اشتری»*** کی اهل حال رو به سوی ماسوا کنند
{صفحه357}

سر خط آزادی

ای خوش آنکس که دلی را ز وفا شاد کند*** خاطر غمزده ای بهر خدا شاد کند
ای خوش آن اهل سخاوت که ز احسان و کرم*** دل محتاج به آیین عطا شاد کند
هست در روز جزا سر خط آزادی او*** هر که خاطر ز اسیران بلا شاد کند
خرّم آن راد که از عقده گشائی دل خلق*** چون نسیم سحر و باد صبا شاد کند
بلبل آسا به گلستان جهان با صد شور*** دل عشّاق حزین را به نوا شاد کند
در بر اهل حقیقت که صفا بخش دلند*** ذکر مولاست که دل را ز صفا شاد کند
«اشتری» هر که به دل مهر علی اندوزد*** خاطرش را ز عنایت به جزا شاد کند
{صفحه358}

خواب عدم

ای خوش آن جمع که پنهان به حجاب عدمند*** فارغ و راحت و آرام بخواب عدمند
جز خدائی که بماند به همه ملک وجود*** همگی رهسپر پا به رکاب عدمند
شوره زاریست جهان با همه خوبی که ز رنج*** ساکنانش همه دم تشنه آب عدمند
اهل این مهلکه را گر چه گذشت از سر آب*** تشنه لب باز هم آغوش سراب عدمند
با همان جام که از دست اجل نوشیدند*** تا ابد واله و بیهوش شراب عدمند
خیره آنان که بدین هستی یک روزه شدند*** گوئیا بی خبر از لذّت خواب عدمند
کس ز دنیای فنا «اشتری» آگاه نشد*** رفتگان جمله نهان زیر نقاب عدمند
{صفحه359}

سیر معنوی

هرکس بدهر همدم اهل نظر شود*** ز اسرار اهل دل به یقین با خبر شود
انوار معرفت بدلش پرتو افکند*** آن را که لطف پیر خرد راهبر شود
از روی شوق هر که کند سیر معنوی*** کی خسته از مراحل و رنج سفر شود
نام نکوی او بجهان هست پایدار*** هرکس ز مهر خادم نوع بشر شود
آنکس که بیشتر به یم آز شد فرو*** باری به فتنه دامنش آلوده تر شود
نبود عجب ز آه ستمدیدگان اگر*** کاخ ستمگران همه زیر و زبر شود
راغب بود بخدمت استاد، «اشتری»*** خواهد هر آنکه صاحب علم و هنر شود
{صفحه360}

یادگار بی زوال

چونکه انسان همدم صاحب کمالی میشود*** وه که از دیدار پر فیضش چه حالی میشود
چشم یاری بر مگیر از خاکساران حقیر*** از توجّه دانه کوچک نهالی میشود
همدم اهل دلی شو ورنه دور از همنفس*** وقت تنهائی به چشمت روز سالی میشود
تا نگردند از جفایش زیر دستان پایمال*** کی کجا کس صاحب مال و منالی میشود
هرکه بگذارد بجا نام نکو در زندگی*** بعد مرگش یادگار بی زوالی میشود
مات و حیرانم چه گویم «اشتری» در پاسخش*** هرگه از احوال مسکینی سؤالی میشود

نور حق

آنجا که پای اهل نظر بسته میشود*** باب هزار گونه خطر بسته میشود
{صفحه361}
آنجا که فتح باب ز دینار و زر کنند*** بر روی بینواست که در بسته میشود
کی نور حق به قلب سیه میکند اثر*** در شام تیره راه بصر بسته میشود
جای ملال و غصّه نباشد به وقت مرگ*** با ذوق و شوق بار سفر بسته میشود
هر جا به روی بی هنر آغوش وا کنند*** درها به روی اهل هنر بسته میشود
باشد طنین گفته شیرین «اشتری»*** آنجا که ره به تنگ شکر بسته میشود

کار

هرکه کوشا بود اندر ره کار*** خرّم و شاد بود لیل و نهار
جهد و کوشش بخدا در همه عمر*** جوهر مرد بود در رفتار
سعی کن تا که کنی کار مفید*** دست از غفلت و عزلت بردار
{صفحه362}
در جهان گر نکنی کار مفید*** عمر تو عمر نیاید بشمار
آدمی میشود از بیکاری*** خوار و بیچاره و پژمان و نزار
خیز و با جدّ فزون از حد و مر*** گوهر عزّت و رتبت بکف آر
به بطاعت چو شود عمر تمام*** گیرد آئینه قلبت زنگار
«اشتری» تا که شوی کامروا*** دامن همّت و کوشش بکف آر

نیکنامی

کسب علم و معرفت در زندگانی کن شعار*** تا بماند بعد مردن نام نیکت یادگار
گر توانی عقده ای از کار مردم باز کن*** تا نبندد عقده در کارت سپهر کجمدار
در کلاس مردمی هرگز نمیگردد قبول*** آنکه سرپیچی کند از گفته آموزگار
در وفاداریّ و حسن خلق و نیکوئی بکوش*** گر ترا نیکی بود از خلق عالم انتظار
چشم حق بین باز کن تا جلوه حق بنگری*** ورنه اندر دام دیو نفس میگردی دچار
{صفحه363}
گفته اغیار کن از گوش هوش خود برون*** بشنوی تا نغمه جانبخش و روح افزای یار
تکیه بر نیرویّ بازو کی کند دانا که برد*** دهر یغما گر دو صد چون رستم و اسفندیار
«اشتری» چون گشته ای مدّاح شیر حق علی*** جای دارد در دو عالم گر نمائی افتخار

«گوهر ثمین»

پای ثبات در ره حقّ بر زمین گذار*** سر را بر آستانه اهل یقین گذار
آنجا که هست داروی درمان بدست تو*** مرحم به زخم سینه مستضعفین گذار
در پیشگاه پیر زپای ارادتی*** سر بر رواق کنگره آخرین گذار
آسان مده سراچه دل را به هرکسی*** این گوهر ثمین بر شخص امین گذار
بار محبّتست گران سنگ در طریق*** این بار را بدوش به حبل المتین گذار
{صفحه364}
حبل المتین مهر چو زیبنده گوهریست*** آنرا به گنج سینه چون درّ ثمین گذار
گردد قرین کار تو تا حسن خاتمت*** نقشی نکو به جای بسان نگین گذار
ای «اشتری» ذخیره مهر علی و آل*** از بهر روز حشر و دم واپسین گذار

«یار خدا منظر»

همه گویند که از دلبر خود دل برگیر*** عشق گوید همه دم دلبر خود در برگیر
تا شوی مُعتَکف گوشه میخانه چو خُم*** دائم از ساقی گلچهره بکف ساغرگیر
تا که پایان به سسوی بزم حضورت خوانند*** خویش را پاک کُن و جای در آن محضرگیر
کشته عشق تو هرگز نکند شکوه به حشر*** بلکه گوید، که بیا کشتن من از سر گیر
تا که حق در نظرت جلوه کند در همه حال*** سعی بسیار کن و یار خدا منظرگیر
{صفحه365}
منصب خسرویت تا که میسّر گردد*** لاجرم از کله فقر به سر افسرگیر
«اشتری» تا که شود دانش و بینش یارت*** بهر خود پیر خرد را همه دم یاور گیر

تولّای مرتضی

با خود هر آنکه گوهر ایمان برد بگور*** روحی لطیف و خرّم و شادان برد بگور
آثار نیک هر که گذارد به یادگار*** همراه خویش رحمت و غفران برد بگور
آنکس که هست منکر قرآن و دین چسان*** با خود کفن به آیه قرآن برد بگور
باور مدار آنکه توانگر ز جمع مال*** جز خاطری حزین و پریشان برد بگو
هرگز مباش غرّه به عنوان خود که چرخ*** هر دم هزار صاحب عنوان برد بگور
پاینده آنکسی که میان خود و خدای*** عهدی که بست بر سر پیمان برد بگور
{صفحه366}
خرسند و شاد آنکه بری از دوئیّ و ننگ*** فرخنده نام خویش به پایان برد بگور
ای جان فدای آنکه به وقت رحیل روح*** قلبی پر از محبّت جانان برد بگور
آسوده خاطر آنکه ز اخلاص با دلش*** مهر علی خلاصه ایمان برد بگور
ای «اشتری» بدون تولّای مرتضی*** هرکس که مرد حسرت و حرمان برد بگور

آستان پیر

کن کسب فیض تربیت از آستان پیر*** بهتر رسد به رشد چمن باغبان پیر
پیران سالخورده چراغ هدایتند*** یاری طلب ز فکرت پرتو فشان پیر
پر غرّه بر توان جوانیّ خود مباش*** کس را وقوف نیست ز فکر جهان پیر
باشد به کار تجربه همواره پر توان*** از کف برفت گر چه به ظاهر توان پیر
{صفحه367}
نوباوگان نهال برومند پیریند*** گل می دهد هماره به عهد خزان پیر
از «اشتری» نیوش و بدان قدر عمر خویش*** باشد روا کلام نکو از زبان پیر

عنایت حق

جز از عنایت پروردگار بنده نواز*** ز کار بسته کس عقده ای نگردد باز
بپوی راه حقیقت که در طریقت ما*** نمیرسند بحقّ و حقیقت اهل مجاز
خورند خون یتیمان بینوا قومی*** که از برای تظاهر کنند رو به حجاز
چه کاخها که بنا می کنند و بی خبرند*** ز عمر کوته و آمال و آرزوی دراز
شدیم دستخوش نفس و پایبند هوی*** چنانکه هست کبوتر اسیر پنجه باز
بدام رنج اسیرند اهل فضل و کمال*** از آنکه سفله نواز است چرخ شعبده باز
بعرض حاجت خود «اشتری» بصبح و مسا*** مبر بسوی کسی غیر دوست دست نیاز
{صفحه368}

«هاتف عشق»

منم که در ره عشق توام به سوز و گداز*** خوش آنزمان که نهی پا به چشمم از سر ناز
کسی که راه سپارد به سوی کوی مراد*** چه بیم در دل او باشد از نشیب و فراز
چسان توان که کند باز بال و پر مرغی*** که گشته است سراپا اسیر پنجه باز
گذشت عمر و میسّر نگشت وصل رخش*** خدا کند که شود لحظه ای به من دمساز
من و خزانه دل وان بهین در یکتا*** که هست در یم ایجاد گوهری ممتاز
ببسته ام به کسی دل به یمن بخت جوان*** که نیست در همه عالم کسی به او انبار
خدا کند که شود فیض قُرب او حاصل*** که یار بر سر ناز است و من به عین نیاز
چگونه سر نکنم ناله و فغان کز هجر*** گهی در آتش و آبم، گهی به سوز و گداز
بگفت هاتف عشق «اشتری» به گوش دلم*** کنون که واله و شیدا شدی بسوز و بساز
{صفحه369}

عزیز اهل تمیز

کسی که صرف ادب کرده است عمر عزیز*** بود عزیز مسلّم به نزد اهل تمیز
برو بمجلس مردان عارف و دانا*** ولی ز محفل بی دانشان بکن پرهیز
به پیش کور دلان دم مزن ز فضل و ادب*** که روز را ز شب آنان نمیدهند تمیز
بگو بقاضی حاجات حاجت خود را*** به نزد خلق جهان آبروی خویش مریز
اگر بچشم بصیرت نظر کنی بینی*** بدست باد صبا خاک خسرو پرویز
ز عدل و داد بود زنده نام نوشروان*** بغیر ننگ نمانده است نامی از چنگیز
بدوستیّ علی عمر بگذران که علی*** شود شفیع محبّان بروز رستاخیز
بر آن سرم که ز دست علی بگیرم جام*** شود پیاله عمرم چو «اشتری» لبریز
{صفحه370}

معنی انسان

در بر اهل نظر دنیا چو زندانست و بس*** بر هوسرانان جهان تنها گلستانست و بس
نام خود سلمان نهادن معنی اسلام نیست*** صدق سلمان و اباذر شرط ایمانست و بس
شهره در جود و سخا چون حاتم طائی شود*** هرکسی کارش بعالم جود و احسانست و بس
عاشق دیدار جانان لحظه ای آسوده نیست*** راحت جان و تنش در وصل جانانست و بس
نیست آسایش کسی را در جهان فتنه زای*** زندگانی سربسر خواب پریشانست و بس
حشمت و جاه سلیمان عاقبت بر باد شد*** آنچه باشد جاودان نام سلیمانست و بس
مردمان بلهوس را نیست راهی در بهشت*** جای خاصان خدا در باغ رضوانست و بس
نفس سرکش بهر این شهوت پرستیها همی*** جاودان در دوزخ اندر نار سوزانست و بس
{صفحه371}
هیچکس آبی نخواهد ریخت بر آتش مرا*** چاره کارم همانا چشم گریانست و بس
«اشتری» خوش گفته است این مصرع شیوا «صغیر»*** «معنی انسان همانا شاه مردانست و بس»

آشنای او

تا بحق پیوندی ای جان در ره جانانه باش*** آشنائی گر به او از خویشتن بیگانه باش
دولت وصلش اگر خواهی بدریای وجود*** روز و شب در جستجوی آن در یکدانه باش
حق پرستی شرط باشد در طریق بندگی*** خواه در بیت الحرام و خواه در بتخانه باش
تا گشائی باب عشرت بر رخ افسردگان*** بر کلید قفل غم پیوسته چون دندانه باش
تا بکف آید ترا سرمایه فضل و کمال*** همنشین با مردم روشندل فرزانه باش
با کسی دادی اگر دست ارادت در جهان*** عهد مشکن در مقام دوستی مردانه باش
داد آن پیمانه کز روز ازل ساقی ترا*** تا بمحشر «اشتری» سرخوش از آن پیمانه باش
{صفحه372}

مردان مصلحت اندیش

همیشه یار ضعیف و معین مسکین باش*** بدردهای دل نوع خویش تسکین باش
بحکم عقل چو مردان مصلحت اندیش*** بعیش و رنج کسان شادمان و غمگین باش
ز نوبهار جوانی تمتّعی برگیر*** بفکر بهره از این روزگار شیرین باش
بکوش در ره فضل و هنر بدوره عمر*** در آسمان کمال و ادب چو پروین باش
هر آنچه بر تو رسد از خدا ز شادی و غم*** بشکوه لب مگشا در رضا و تمکین باش
سعادت دو جهان گر طلب کنی از حق*** ز صدق پیر و گفتار آل یاسین باش
اگر که بخت جوان «اشتری» ز حق خواهی*** غلام پیر طریقت شهنشه دین باش

وداد وداد

گر که انسانی طرفدار وداد وداد باش*** در غم مردم غمین در عیش آنان شاد باش
{صفحه373}
در کمک بر مستمندان هیچگه غفلت مکن*** مضطر افتاده را آماده امداد باش
از کرم امروز اسیران بلا را یار شو*** وانگه از قید الم روز جزا آزاد باش
ایکه در عیش و تنعّم بگذرانی روزگار*** از عنایت بینوا را گوش بر فریاد باش
داد مردم را ز دست و از زبان خود بده*** خصم جور و کینه توزی، دشمن بیداد باش
جود و بخشش از صفات مردم نیک اختر است*** تا که بتوانی کرامت پیشه ساز و راد باش
سستی و عزلت خمودی آورد ای «اشتری»*** در بر سیل حوادث سخت چون پولاد باش

راز عشق

ایکه جوئی قرب ایزد بنده ممتاز باش*** با محبّان خدا از جان و دل دمساز باش
رازها در پرده عشقست پنهان لاجرم*** دست یابی تا بفیض عشق، اهل راز باش
{صفحه374}
تا که گردی پخته ای سالک همه بی خوف و بیم*** گام نه در این ره و با اهل سوزانباز باش
یار شو با سالکان صافی بی کبر و ناز*** دور از اهل ریا، آن جمع حیلت ساز باش
در ره جانانه میباید ز جان و تن گذشت*** اندر این مقصود اگر مرد رهی جانباز باش
«اشتری» هرکس بحرص آمیخت ارج خویش برد*** تا که بتوانی بدور از حرص و دور از آز باش

غنچه های خوشبو

همیشه در ره خیر و بکار نیکو باش*** نکو کلام و نکو صحبت و نکو خو باش
ببوستان جهان خار راه خلق مشو*** فرح فزا همه چون غنچه های خوشبو باش
زمانه پشت همه زور آوران بشکست*** که گفت غرّه بزور و توان بازو باش
کمیّ و کاستی و نقص در جهان مپسند*** قرین عدل و مساوات چون ترازو باش
{صفحه375}
برغم باطل بدکیش تا که جان داری*** قدم براه حقیقت گذار و حقگو باش
براه خدمت مردم دمی ز پا منشین*** بدین طریق پسندیده در تکاپو باش
مباش طالب این مستی فسادآور*** بفکر نشئه جاوید باغ مینو باش
بسان «اشتری» خونجگر، نشاط آور*** بزندگی همه چون لاله های خودرو باش

خلیل ثانی

بفکر پیریت ایدوست در جوانی باش*** بروز قدرت خود فکر ناتوانی باش
مبند دل ز هوی و هوس بملک فنا*** بفکر منزل و مأوای جاودانی باش
بکوش از پی آبادی دل ویران*** بنای صدق و صفا را ز صدق بانی باش
برای خدمت بر نوع خویش از دل و جان*** مدام گرم تکاپو ز مهربانی باش
{صفحه376}
اگر که قرب خداوند آرزو داری*** ز روی صدق و ارادت خلیل ثانی باش
اگر سعادت دنیا و آخرت خواهی*** بیاد مرگ در ایّام زندگانی باش
گذار پا ز صفا «اشتری» براه خدای*** سپس تو منتظر فیض آسمانی باش

خصال نیکو

بیا و گرمی بازار آدمیّت باش*** چو آدمی تو خریدار آدمیّت باش
ترا که داد خدا مشعل هدایت خلق*** براه، قافله سالار آدمیّت باش
صفا به بزم حیات از خصال نیکو بخش*** گل شکفته گلزار آدمیّت باش
قدم ز دایره مردمی برون مگذار*** بیا و نقطه پرگار آدمیّت باش
چو لایق «اشتری» انسان بود به کرّمنا*** همیشه طالب کردار آدمیّت باش
{صفحه377}

پاکدلان زمانه

خواهان خوی و عاطفه دوستانه باش*** پیرو براه پاکدلان زمانه باش
همچون مگس به هرزه نشینی مبند دل*** سیمرغ قاف باش و بلند آشیانه باش
خواب تو تا به بستر غفلت قرین مباد*** دور از گزند پر ز فسون فسانه باش
از باغبان پیر شنیدم که خوش بگفت*** جانا به کار رشد نه کم از جوانه باش
ای مرغ، زیرکانه در این دامگاه خاک*** در فکر دام باش و پی آب و دانه باش
تا در دیار وحدت و عرفان رسی همی*** همصحبت نکو روشان زمانه باش
تا بر زبان خلق نبینی تو سرّ خویش*** دُر دانه های راز کسان را خزانه باش
چون «اشتری» به طرز کلام و مرام شعر*** خواهان گفته های خوش عارفانه باش
{صفحه378}

ایمان و یقین

گر که هستی طالب حق دشمن اوهام باش*** شو بری از ننگ و زشتی، دوستار نام باش
باش منصف در همه حالت که تا گردی عزیز*** جهد کن، گویای حق را گوش بر پیغام باش
از اطاعت نیکنامیّ و سعادت حاصلست*** بنده خلّاق بیچون قادر علّام باش
تا که در روز جزا جانا نگردی شرمسار*** در نکو اندیشی و تقوی بصبح و شام باش
با پلیدان کم نشین گر طالب آسایشی*** زین روش پیوسته دور از فتنه ایّام باش
خلق نیکو شیوه مردان نیکو سیرتست*** تا شوی محبوب ابنای بشر بسّام باش
تا بزرگی یابی و مجد و علا در زندگی*** با خصال نیک و خوش در بین خاص و عام باش
«اشتری» گر پیرو حقّی و ایمان و یقین*** تا که جان داری مطیع مذهب اسلام باش
{صفحه379}

وصال دوست

گر وصال دوست خواهی جز بیاد او مباش*** روز و شب جز در پی این شیوه نیکو مباش
سیرت نیکو پسند خاطر اهل دلست*** پر بفکر صورت خوب و رخ نیکو مباش
حرف حق تلخست امّا حق بگوی و حق شنو*** صحبت باطل مخواه و دشمن حقگو مباش
قرب نیکان جز به نیکوئی نمی آید بدست*** جز پی افعال نیک، اندیشه نیکو مباش
قدرت و نیروی بازو چند روزی بیش نیست*** متّکی گر عاقلی هرگز بدین نیرو مباش
ذکر هو ما را جلای دل فزاید بی دریغ*** جز بفکر حقّ و ذکر حقّ و یاد هو مباش
خوی نیکو سیرت پیغمبرانست «اشتری»*** تا توانی در جهان همصحبت بدخو مباش
{صفحه380}

شادی و امید

در انزوا ز مردم دنیا بری مباش*** بیهوده نا امید ز بی یاوری مباش
همچون نهنگ بگسل قلّاده های موج*** مانند خس اسیر یم مضطری مباش
گر دست داد موجب پیوند خلق شو*** کم مایه تر ز حلقه انگشتری مباش
چون زهره باش مظهری از شادی و امید*** آنرا که دم ز یأس زند مشتری مباش
تقدیر خود بدست عمل گیر «اشتری»*** بازیچه خرافه بداختری مباش

صبح دیدار

کسی که خدمت نوع بشر بود کارش*** مسلّمست که الطاف حق شود یارش
اگر که بار ضعیفی نمیکشی باری*** مباد آنکه نهی بار بر سر بارش
{صفحه381}
ببر ز مردم پیمان شکن تو رشته مهر*** هر آنکه عهد شکن گشت دوست مشمارش
چه بیم دارد از آفات گردش ایّام*** کسی که حافظ او هست لطف دلدارش
ندانم آنکه صفات و خصال آن دلبر*** چگونه وصف کنم تا بود سزاوارش
بدان امید که روز وصال او بینم*** به شام هجر کشم طرح صبح دیدارش
چه باشد ار که کنم سر به پای او ایثار*** که نیست در خور شأن و مقام و مقدارش
مدیح احمد و آل «اشتری» ز جان گوید*** بشکر آنکه خدا داده طبع سرشارش

«چراغ هنر»

گمان مدار چراغ هنر شود خاموش*** بروزگار چراغ هنر شود خاموش
شود ز روغن جان ادیب روشن اگر*** هزار بار چراغ هنر شود خاموش
{صفحه382}
قسم به روح ادیبان سخنوران ننهند*** که شمع وار چراغ هنر شود خاموش
وزید باد مهاجم ولی خدا نگذاشت*** بر هرگذار چراغ هنر شود خاموش
به غیر گمرهی آخر چه سود دارد اگر*** بشام تار چراغ هنر شود خاموش
طی طریقه مقصود مشعلیست اگر*** در این غبار چراغ هنر شود خاموش
ولی ز هستی خود بگذریم و نگذاریم*** در این گذار چراغ هنر شود خاموش
بجبر هم نشود «اشتری» دگر چه رسد*** باختیار چراغ هنر شود خاموش

«بند علائق»

نقد مالی را که مغروری ز دارا بودنش*** نیست آن چیزیکه باشی جاودان با بودنش
عمر آتشپا ترا بند علائق بگسلد*** هست این ناپایداری عین پویا بودنش
{صفحه383}
جوشش از دریا بیاموزند دانایان که بحر*** قطره را سازد شریک عین دریا بودنش
طرح فرداهای پی در پی بریزد آنکه نیست*** اعتماد امروز باری تا بفردا بودنش
قامت رعنای عمر آنقدر هم رعنا نماند*** تا ببالد آدمی بر خود ز رعنا بودنش
تنگنای زندگی باشد چو قفلی بی کلید*** می برد در گور انسان حسرت و ابودنش
گوشه پر جذبه ای دارد بساط شاعری*** خاصه چون من «اشتری» آن بی تمنّا بودنش

«نوشخند محبّت»

از بس به عیب جوئی مردم روی به پیش*** فرصت نیافتی که بجوئی تو عیب خویش
گردد شرنگِ رشک نصیب تو از نخست*** کز لب گزیدنی بچشی زهر چشم خویش
با آن بخیل وه چه بگویم که نیمه راه*** نی ره دهد بکس، نه گذارد قدم به پیش
{صفحه384}
کیفر به چشم اهل حسد موج میزند*** یعنی ز خوی خویش شود بی گمان پریش
تا لب به نوشخند محبّت توان گشود*** ببریده آن زبان که بیالائیش به نیش
آنجا که مهر و عاطفه باشد مرام خلق*** یک شهر، دلغمین شود از خاطری پریش
آئین مهر نیست اگر کیش آدمی*** ای «اشتری» بگو که بود بر کدام کیش

«مقبول اهل دل»

فعلی که هست خواسته ات از برای خویش*** بر دیگران بخواه همان از خدای خویش
مقبول اهل دل شود البتّه دعویت*** پا بند گر شوی همه بر مدعای خویش
یابد علّو جاه و مقامش شود مزید*** چون نقطه هرکسی به نشیند بجای خویش
امروز آنکسی که مَکد خون مستمند*** فردای رستخیز به بیند سزای خویش
{صفحه385}
افعال ما به حشر نمایان شود، چنان*** کز کوه بشنویم همانا صدای خویش
شک نیست لطف دوست شود دستگیر او*** پاید هر آنکه بر سر عهد و وفای خویش
شکرش چسان بجای نیارم که از ازل*** افکنده دوست خود بدل من ولای خویش
ای «اشتری» به مدحت او عندلیب وار*** خواهم ز اشتیاق دهم سر نوای خویش

روز و انفسا

آدمیزادی که آخر گور باشد مسکنش*** از چه رو یکدم نمی باشد بفکر مردنش
نادرستی بهرت آرد بار، بار مظلمه*** دست هرکس بشکند گردد وبال گردنش
آنکه آخر طعمه گور است دارم حیرتی*** کز چه تنها پرورد همواره از غفلت تنش
روز و انفسا نمی گیرند دستش آنکسان*** کز برای سیم و زر جمعند در پیرامنش
{صفحه386}
بهر بلعیدن بود ای هوشیار تیزبین*** خاک اگر نوح نبی را پرورد در دامنش
شکوه من از جفای چرخ کاری تازه نیست*** هر که را بینم بگردونست آه و شیونش
انتظار مهر از گیتی ندارم «اشتری»*** با که باشد مهربان تا مهر باشد بامنش

صدای تن خویش

گر به اندازه کنی صرف قوای تن خویش*** زود فرسوده نسازی سر و پای تن خویش
با زبان همه اعضا به فغان آمده است*** نفسی گوش کن اینک به صدای تن خویش
وای بر آنکه ز سرمستی ده روزه کند*** لذّت دار بقا را به فدای تن خویش
سعی کن تا به بقا روح تو راحت باشد*** ایکه کوشی همه دم بهر فنای تن خویش
گشته فریاد تن خسته به افلاک بلند*** بشنو ای جان من افغان رسای تن خویش
«اشتری» جهد نما تا که به جانان برسی*** تا روان را ننمائی به فدای تن خویش
{صفحه387}

پایبست عشق

آنکس که گشته است ز جان پایبست عشق*** هرگز سر گریز ندارد ز دست عشق
تا روز حشر سرخوش مینای وحدتست*** نوشیده آنکه باده ز جام الست عشق
عشق مجازی است که باشد در آن شکست*** نشنیده کس براه حقیقت شکست عشق
مغرور و مست منصب و جاه و مقام نیست*** آنکس که هست واله و مجذوب و مست عشق
جوید همیشه طلعت خوبان پاکباز*** صد آفرین بدیده زیبا پرست عشق
گردد یقین به سینه عشّاق جاگزین*** هر تیر غمزه ای که رها شد ز شست عشق
هر دم بگوش جان رسدم «اشتری» ندا*** خرّم دل کسی که شود پایبست عشق
{صفحه388}

قصّه سوزان

هرچه از جلوه گری بود برم سوخت ز عشق*** آنچه آمد به جز او در نظرم سوخت ز عشق
همچو پروانه اگر شهره آفاق شدم*** در بر شمع رخش بال و پرم سوخت ز عشق
شکوه دارم به لب از بی هنر و جا دارد*** که دل و جان و تن با هنرم سوخت ز عشق
اثری داشت وجودم به عدم زار ولی*** چه توان کرد که یکجا اثرم سوخت ز عشق
آهم ار بگذرد از کاهکشان جا دارد*** که دل پر طپش و پر شررم سوخت ز عشق
چون وجودم همه شد آب بر آتش شوق*** جگری نیست که گویم جگرم سوخت ز عشق
ثمری داشتم از آه سحر لیک دریغ*** اثر باقی آه سحرم سوخت ز عشق
«اشتری» گفته ام این قصّه سوزان باری*** که در این کان عطش برگ و برم سوخت ز عشق
{صفحه389}

«ای اشک»

چو نیست از غم مردم ره گریز ای اشک*** به حال زار اسیران تو هم بریز ای اشک
اگر که عقده غم از دلم نسازی باز*** حواله من و تو روز رستخیز ای شک
بجز تو یاری دل جویم از چه کس ای چشم*** بجز تو گرد تعب شویم از چه چیزای اشک
چو من بسوز ز سوز اسف تو نیز ایدل*** بسان دل همه خونابه شو تو نیز ای اشک
بنزد بی خردان کمترم ز مُشتی خاک*** تو هم به خاک به بهبودیم بریز ای اشک
ز عمر رفته خود «اشتری» چو گریانم*** بریز بر رُخ من در غم عزیزای اشک

مردمان با فرهنگ

ای خوشا مردمان با فرهنگ*** که سوی مردمی کنند آهنگ
{صفحه390}
ره صلح و صفا همی پویند*** نه ره پر بلای فتنه و جنگ
نام نیکوی خود نیالایند*** از سر خود سری بزشتی و ننگ
نگذارند شهد ناب شود*** همه در کام مردمان چو شرنگ
تندخو و ستیزه جو نشوند*** در همه دور زندگی چو پلنگ
مهر آئین و گرم خو باشند*** نه همی سرد همچو آهن و سنگ
نکنند «اشتری» محیط حیات*** بر خود و دیگران ز غفلت تنگ

گرفتار دل

گشته در کار جنون گرم چو بازار دلم*** بی جهت نیست که پیوسته گرفتار دلم
گرچه بس یار گرفتم پی غمخواری دل*** بی اثر بود بلی ناله بسیار دلم
{صفحه391}
من که آسایش خلقی ز خدا میطلبم*** همه هستند چرا از پی آزار دلم
بار عشق رخ آن یار بدل بود که بود*** از برم رفت و فراقش شده سربار دلم
نه عجب باشد اگر خلق به پیکار منند*** سبب اینست که همواره پی کار دلم
ای طبیب از پی درمان دلم سخت بکوش*** زانکه عمریست من دلشده بیمار دلم
«اشتری» در همه آفاق بغیر از دلدار*** محرمی نیست که افشا کنم اسرار دلم

علی رغم غم

تا که باشی مدام شیرین کام*** پا بزن بر سر غم ایّام
غم بگیرد اگر مکان بر دل*** شود البتّه منبع آلام
سعی کن تا ز شاهد شادی*** بهره ور گردی و بگیری کام
میدهد پیک عشرت سالم*** ز سوی خود بمردمان پیغام
که درآئید در نشاط و سرور*** تا که یابید در نشاط سلام
سعی کن تا بزندگانی خویش*** بنمائی بخوشدلی اقدام
گر بشادی شروع گردد کار*** میشوی «اشتری» نکو فرجام
{صفحه392}

بلای عشق

کرده عشق تو چنان در بدرو خونجگرم*** که بود تیره چو شب روز به پیش نظرم
تا شدم واله رخسار تو ای لیلی حسن*** همچو مجنون به بیابان جنون رهسپرم
آنچنان در ره سودای تو دلداده شدم*** که نباشد ز دل خونشده خود خبرم
خفته در بستر بیماریم از هجر رخت*** چه شود گر ز کرم پای گذاری بسرم
ترسم آن روز بیائی پی دلجوئی من*** که نباشد بجهان هیچ نشان و اثرم
آنزمان کامروا میشوم از حاصل عمر*** که بیفتد برخ همچو مهت چشم ترم
«اشتری» لطف علی شامل حالم شده است*** بی جهت نیست که در نزد کسان مشتهرم
{صفحه393}

دام نفس

تا بدام دل ز نفس بلهوس افتاده ام*** دست بر سر زن بمانند مگس افتاده ام
بلبل خوشخوان فردوسم ولیکن در قفس*** بس فغان از دل کشیدم از نفس افتاده ام
شاهباز اوج گردون بوده ام روز ازل*** طایرآسا از چه در کنج قفس افتاده ام
طالب گلگشت جنّات النعیمم من ولی*** حالیا نالان میان خار و خس افتاده ام
تا شدم پابست عشق یار از آشفتگی*** چون غریبی زار دور از دسترس افتاده ام
قدرت برخاستن دیگر نمیباشد مرا*** در ره سر منزل مقصود بس افتاده ام
چون ندیدم پیش پای خویش را در زندگی*** از حریفان در طریق عشق پس افتاده ام
بی اثر باشد دگر فریاد و افغان «اشتری»*** گوئیا از دیده فریادرس افتاده ام
{صفحه394}

عارفان حق گرا

محبوب آن دست و زبان پاینده آن پا و قلم*** کز عاطفت باشد همی در کار اصلاح امم
هرکس حریم دیگران باشد به نزدش در امان*** گردد به پیش مردمان بس ارجمند و محترم
آسوده خاطر مفلسی کز عجز پیش هرکسی*** یا نزد همچون خود کسی ننمود پشت خویش خم
فرخنده طالع آنکه او نبود اسیر آرزو*** خواهد رضامندیّ هو فارغ ز قید بیش و کم
باری ره فیض و فنا آنست کز صدق و صفا*** چون عارفان حقگرا در راه بگذاری قدم
پوینده راه و داد آن نیکخو کز عدل و داد*** گردد معین نامراد از راه احسان و کرم
از روی ایمان پروری سر خم مکن با خودسری*** در پیش کس چون «اشتری» از بهر دینار و درم
{صفحه395}

غم آباد غریبی

در غم آباد غریبی آشنا گم کرده ایم*** کاشکی کس گم نسازد آنچه ما گم کرده ایم
این عجب یا رب کجا کس می کند باور که ما*** زندگی را بر لب آب بقا گم کرده ایم
سالها گشتیم تا خود را بیابیم و نشد*** نیست پیدا این گهر را در کجا گم کرده ایم
دیگران از کهکشانها سر درآورند و ما*** راه مقصد را در این محنتسرا گم کرده ایم
وه که در بیراهه دنیای دون ای «اشتری»*** بی جهت افتان و خیزان دست و پا گم کرده ایم

یکدلان یک جهت

یکدلان یک جهت واقف ترند از حال هم*** پای خوان زندگی جمعند با اقبال هم
خاک گورستان به پای باد آید پیشباز*** این چنین آیند یکرنگان به استقبال هم
{صفحه396}
حکمتی دارد در آنجا خواب تنگاتنگ گور*** تا مگر واقف شوند این جمع از احوال هم
راز سرگردانی ما غیر قید و بند نیست*** رشته صد دانه را حیران کشد دنبال هم
تلخ می خواهیم شهد زندگی بر یکدگر*** ما بجای اینکه افزائیم شور و حال هم
وسعت بینش نداری عرصه جولان مخواه*** تنگ چشمی می کشد صد دانه را دنبال هم
گر ز جام فیض هم لب تر نسازیم از صفا*** چون خسیسان آب می ریزیم در غربال هم
خوش بود در جای طرد فعل هم ای «اشتری»*** آفرین گوئیم بر گفتار فرّخ فال هم

حقگوی صادق

زان می که ساقی داد از الستم*** تا روز محشر مدهوش و مستم
با رخصت او آرم بحق رو*** بر دامن او تا هست دستم
حقگوی و صادق گشتم چو عاشق*** آزاد و فائق از بند رستم
{صفحه397}
جان را سراپا سازم مصفّا*** پیر مغان را تا بنده هستم
یارم چو خواند کس کی تواند*** تا بگسلاند عهدی که بستم
رستم ز دنیا از شوق عقبا*** تا از تمنّا الفت گسستم
ای «اشتری» با الطاف مولا*** هرگز دلی را از کین نخستم

میسوزم و میسازم

عمریست که غم پرور می سوزم و می سازم*** در بوته ز پا تا سر می سوزم و می سازم
هرچند چو پروانه در گرد رخش گردم*** چون شمع در این محضر می سوزم و می سازم
دوریست همه گوشم در خدمت او یعنی*** با رخصت آن دلبر می سوزم و می سازم
تا شامگه هجران بر وصل بدل گردد*** بس شعله به دل بنگر می سوزم و می سازم
گه در تعبم جانا در تاب و تبم گاهی*** در این تف و این اخگر می سوزم و می سازم
{صفحه398}
تا خال رخت دیدم از شوق سپند آسا*** با این دل چون مجمر می سوزم و می سازم
با مشرب عرفانی هرچند که سوزانی*** با سینه پر آذر می سوزم و می سازم
بودم به همه یاور هرچند به هر محضر*** افسوس که بی یاور می سوزم و می سازم
چون «اشتری» نالان هر شب ز غم جانان*** بر بالش و بر بستر می سوزم و می سازم

گوهر مقصود

گام تا از سر جان در ره جانان زده ایم*** پشت پا بر فلک از همّت شایان زده ایم
تا بیاریم به کف گوهر مقصود و مراد*** دل در این راه به یکباره به عمّان زده ایم
تا گریزیم به صد شوق ز دامان زمین*** ذرّه سان پر به ره مهر درخشان زده ایم
باید از تنگی زندان سکندر بگریخت*** تکیه هرچند که بر ملک سلیمان زده ایم
تا بدان بحر عطا وصل شویم آخر کار*** لطف حق را به مدد دست به دامان زده ایم
{صفحه399}
وصل آن طرفه غزالست همه مقصد ما*** تا که خود را به صف عشق غزلخوان زده ایم
«اشتری» گفته ما تا به ابد پا برجاست*** کز سر مهر علی مهر بدیوان زده ایم

بزم محبّت

خواهم که رخ اهل کرم زرد نبینم*** افسرده، دل هیچ جوانمرد نبینم
در اهل صداقت غم و اندوه نجویم*** در بزم محبّت به دلی درد نبینم
آتشکده سینه مردان خدا را*** خاموش دمی ننگرم و سرد نبینم
آنسان به شتابست روان قافله عمر*** کز دیده عبرت ز پیش گرد نبینم
آرامش دنیا چه توان گفت نجویم*** آسایش عالم چه توان کرد نبینم
با جمع محبّان علی انس گرفتم*** خود را ز چنین موهبتی فرد نبینم
مانند علی «اشتری» آن کیست ز صولت*** کو را به جهان هیچ هماورد نبینم
{صفحه400}

غمّاز سخن چین

تا به کی به تفتین از کمین آید برون*** با دلی آکنده از کین از کمین آید برون
بزم انس و الفتی چیدیم اگر با دوستان*** وه که غمّاز سخن چین از کمین آید برون
تا به کام جان خلق از کین فرو ریزد شرنگ*** با زبان زهر آگین از کمین آید برون
تا به شب سازد هدر کابوس خواب راحتی*** سر نهی چون روی بالین از کمین آید برون
تا فرو ریزد بهم دنیای زیبای ترا*** با گمان زشت بدبین از کمین آید برون
حفظ کن امّید و از حرمان حذر کن «اشتری»*** تا مباد این خصم پرکین از کمین آید برون

سلک جانبازان راه عشق

عجب نبود بمردی در ره جانانه جان دادن*** ز خود سوزی به پای شمع چون پروانه جان دادن
{صفحه401}
به صحرا پای بر سر داشتن خار مغیلان را*** چو مجنون بلاکش واله و دیوانه جان دادن
اگر مردی درآ در سلک جانبازان راه عشق*** که مردان را شهامت نیست در کاشانه جان دادن
ز شاه دین حسین آموز راه و رسم جانبازی*** که خوش باشد چو آن دین پرور فرزانه جان دادن
ز بعد مرگ باب خویشتن گوئی مصمّم شد*** رقیّه از برای گوشه ویرانه جان دادن
به سودای پدر بخشید جان آنسا که جا دارد*** شوند اهل وفا حیران از این طفلانه جان دادن
سزد گر «اشتری» تا روز محشر جمله جانبازان*** بیاموزند از این نوباوه در دانه جان دادن

سعی کن در نشر دین

ایکه داری عقل و دانش سعی کن در نشر دین*** چونکه باشد دین و ایمان حکم ربّ العالمین
گر برای حکم دین کوشا نباشی در جهان*** میشوی روز جزا با یأس و ناکامی قرین
{صفحه402}
سعی کن کز خرمن فضل نکویان طریق*** از برای توشه عقبات گردی خوشه چین
دانشت گردد مسلّم در راه ایمان فزون*** گر شوی با رهبران دین و مذهب همنشین
باش در راه مرام خویشتن ثابت قدم*** تا شود یار تو لطف عام خیر المرسلین
احمد مرسل شه کونین کز الطاف او*** ابر بارد از سما و دانه روید از زمین
«اشتری» را نیست هرگز در دو عالم هیچ غم*** گر شود روز جزا با فیض عام او قرین

مهر علی

علی ای مهر تو معنای ایمان*** وجودت بی قرین چون ذات یزدان
علی ای پیشوای اهل بینش*** علی ای مقتدای حق پرستان
توئی لطف و توئی احسان، توئی جود*** توئی روح و توئی جسم و توئی جان
{صفحه403}
تو از سر تا بپا لطف و عطائی*** توئی مرآت ذات حیّ سبحان
توئی آنشه که باشد در مدیحت*** کلام الله قدس، آیات قرآن
شود افسانه جود صد چو حاتم*** بسوی کس چو آری دست احسان
بحقّ ذات پاک بی نظیرت*** نظر بنمای بر حال محبّان
عطا بنمای توفیق «اشتری» را*** که تا باشد بدرگاهت ثنا خوان

رخصت ظهور

تا که سر پیچیده ایم از امر خلّاق جهان*** اوفتاده سرنوشت ما بدست ظالمان
بینداز بس جور و ظلم از ظالم حق ناشناس*** میرسد فریاد مظلوم از زمین تا آسمان
طاقت و تاب و توان خلق گردیده است طاق*** بسکه بار کین فشار آرد بدون ناتوان
{صفحه404}
گوئیا مهر و عطوفت در جهان معدوم شد*** گوئیا دیگر ز لطف و مردمی نبود نشان
من ندانم کی شوند آخر خلائق یار هم*** تا بگیرند از تعاون از جفاکیشان عنان
بار الها رخصتی فرما که تا آید پدید*** بهر ترویج عدالت مهدی صاحب زمان
«اشتری» بهر ظهورش دمبدم گوید ز شوق*** الامان ای منجی مظلوم و مسکین الامان

قبله آمال

گشته تا سیمای جانان قبله آمال من*** بگذرد با حال نیکو روز و ماه و سال من
رفته ام تا در قفای آن مه نیکو خصال*** پیک شادیّ و نشاط آید به استقبال من
تا که از احوال آن دلدار کردم جستجو*** جذبه عشقش اثرها کرد در احوال من
شکر حق گویم ندارم شکوه ای از بخت خویش*** یار شد زیرا براه عشق او اقبال من
{صفحه405}
بوم نومیدی ز بام جان مشتاقم پرید*** تا سویم پر ز دهمای بخت نیکو فال من
با رخش ما را خبر از حال و از بگذشته نیست*** هست با رویش یکی بگذشته من حال من
در ضمیرم «اشتری» باشد بهاری جاودان*** تا بود در خاطر آن زیباگل آمال من

رضایت حق

همّت طلب ز خالق لیل و نهار کن*** از روی صدق خدمت مردم شعار کن
دست ز پا فتاده بی خانمان بگیر*** راضی ز خویش حضرت پروردگار کن
جانا سعادت دو جهان گر طلب کنی*** رو پیروی ز گفته هشت و چهار کن
در پیش اهل فضل و کمال ادب نشین*** از مردمان جاهل و نادان فرار کن
از جان بشو گدای شهنشاه دین علی*** با این عمل بپادشهان افتخار کن
{صفحه406}
ای ناخدای بحر حقیقت ز راه لطف*** ما را درون کشتی وحدت سوار کن
بر آنچه میرسد بتو ای «اشتری» بساز*** از روی آز کم گله از روزگار کن

خدمت بخلق

اگر خواهی که گردی کامجو بر خلق خدمت کن*** بمردم مهربان باش و بنوع خود محبّت کن
شوی تا در دو عالم بهره مند از فیض رحمانی*** ترحّم پیشه خود ساز و در این کار همّت کن
سعادت از طریق خدمت مردم بدست آید*** اگر هشیار هستی رو بسوی این سعادت کن
ز دست سعی و کوشش عقده از کارکسان بگشا*** به مسکینان ز روی لطف دفع رنج و زحمت کن
بجای اینکه عمر خود کنی طی در ره باطل*** حیات خویشتن را صرف احیای حقیقت کن
اگر خواهی نگردی خوار و مسکین و زبون دائم*** ز جان از دردمندان پریشان دفع ذلّت کن
{صفحه407}
مطیع امر حق باش «اشتری» تا جان بتن داری*** بدین کار از برای خویش کسب فیض قربت کن

سیمای زعفرانی

برفت قدرت و شد وقت ناتوانی من*** رسید پیری و بگذشت نوجوانی من
اگر ز حال پریشان من خبر خواهی*** نظر نمای به سیمای زعفرانی من
به پیش خلق جهان راز دل نسازم فاش*** که واقفست حق از حالت نهانی من
ز دست جور فلک خسته و ملول شدم*** که تیره کرد چو شب روز شادمانی من
هر آنکسی که زمن دید مهربانی و لطف*** برفت از نظرش لطف و مهربانی من
ولی چو «اشتری» از لطف حق دلم شاد است*** که صرف مدح علی گشت زندگانی من
{صفحه408}

سیمای زندگی

زندگانی چیست جز اندوه و ماتم داشتن*** سینه مجروح و نزار از نشتر غم داشتن
در بر نامحرمان هرگز نگویم راز خویش*** جز دل روشن حرامم باد محرم داشتن
جود و احسان و سخاوت شیوه مردانگیست*** فخر بهرکس نباشد نام حاتم داشتن
سست عهدی شیوه مردان مردمدار نیست*** هست آیین مروّت عهد محکم داشتن
چیست درویشیّ و عرفان، چیست آیین صفا*** خصلت و رفتار ابراهیم ادهم داشتن
اهل تقوی را چه باشد رسم و راه بندگی*** دائماً حق را بلوح دل مجسّم داشتن
گر بنظم آرم چنین اشعار شیوا «اشتری»*** کی عجب باشد بدین طبع منظّم داشتن
{صفحه409}

جوهر مردانگی

با ثبات و پا فشاری بر الم پیروز شو*** زین روال نیک هم مسرور، هم پیروز شو
تا توانی از تملّق وز تعلّق دور باش*** با مناعت بر خدایان نعم پیروز شو
تا تو در تردید باشی ظالمان آسوده اند*** با ثبات و عزم بر اهل ستم پیروز شو
جوهر مردانگی در کار زار آید بکار*** بر سپاه جور با نیش قلم پیروز شو
گرچه همچون لاله در کف نیست جز خون جگر*** مصلحت را ظاهراً بر رنج و غم پیروز شو
در شکست و عجز جز خواری نباشد «اشتری»*** تا به نزد خلق گردی محترم پیروز شو

توشه عقبی

گر که داری عقل و دانش راه بی رهبر مرو*** گر ز غفلت روزگاری رفته ای دیگر مرو
{صفحه410}
توشه بسیار باید در ره محشر ترا*** سعی کن بی توشه اندر عرصه محشر مرو
گر فلاح و رستگاری طالبی در روزگار*** جز طریق مردم نیک و نکو اختر مرو
جز پی افعال نیک و مردمی هرگز مباش*** سعی کن ای جان عبث دنبال شو و شر مرو
هست دنیا دلبری نامهربان و بی وفا*** گوش کن از من بیا دنبال این دلبر مرو
ظالمان را با قدم یا با قلم یاری مده*** جز براه یاری در مانده مضطر مرو
«اشتری» در کار شعر و شاعری هرگز بدهر*** جز برای سعد استاد سخن پرور مرو

در مقام عشق

تا که گردی به جهان کامروا عاشق شو*** یعنی ایدوست به آیین وفا عاشق شو
دل بی عشق ندارد بخدا هیچ صفا*** گر که هستی تو خریدار صفا عاشق شو
{صفحه411}
هر که عاشق شود از روی و ریا دور شود*** گر ترا نیست سر روی و ریا عاشق شو
نیست در مذهب عشّاق من و ما هرگز*** خیز و بی ما و من و بی من و ما عاشق شو
عاشق سوخته از راز بقا باخبر است*** گر ترا هست سر سرّ بقا عاشق شو
شور عشق آیت کبرای خدا می باشد*** پاس این موهبت و لطف خدا عاشق شو
«اشتری» سوختن و ساختنی دارد عشق*** لیک این سوز بود عین عطا عاشق شو

راز دل

راز دل تا که توانی بر اغیار مگو*** غیر حق پیش کسی حال دل زار مگو
جز خدا محرم اسرار نباشد کس را*** سرّ خود جز ببر حضرت دادار مگو
گر که اهل سخنی گوش کن از بهر خدا*** سخنی غیر حق اندر همه ادوار مگو
{صفحه412}
سعی کن تا سخنت مرهم دلها باشد*** مردمان را سخنی از پی آزار مگو
اهل شر در صدد ضعف و زبونیّ تواند*** حالت خویش ز غفلت بر اشرار مگو
«اشتری» گفته خود باز نماید تکرار:*** غیر حق پیش کسی حال دل زار مگو

امر حق

تا که در دنیا و در عقبی بیابی آبرو*** امر حق را تا که بتوانی عمل کن موبمو
گر که خواهی در بر مردم شوی با اعتبار*** غیر راه حق مپیما و بغیر از حق مگو
حق بگو و حق شنو تا حق مدد کارت شود*** چون عبث باشد همی در راه باطل جستجو
تا که یابی گوهر عزّ و شرافت در کنار*** سعی بنما تا روی در بحر عشق حق فرو
چون نباشد شیوه اهل خرد افعال زشت*** جهد کن تا دل مبندی جز به افعال نکو
{صفحه413}
دوستیّ و مهربانیّ و وفا را پیشه ساز*** تا که بتوانی بعمر خود علی رغم عدو
«اشتری» از بهر خلق حق پرست حق مرام*** دائماً توفیق از ایزد نماید آرزو

پیرامون گناه

تا ترا عزّت ببخشاید اله*** دور شو از جرم و عصیان و گناه
دامنت گر بر گناه آلوده شد*** میشوی در روز محشر رو سیاه
از خطا و از تخلّف دور شو*** باش تابع، حق شناس و سر براه
تا بیابی در جزا پاداش خیر*** از برای خلق جز خوبی مخواه
غیر نیکوئی مکن در ماه و سال*** جز بحق مایل مشو در سال و ماه
عمر خود را در خطا دادن بباد*** اشتباهست اشتباهست اشتباه
«اشتری» باید ز روی مردمی*** مردمان را راه بنمائی ز چاه
{صفحه414}

سبیل نجات

تا نگردی بزندگی گمراه*** دست همّت بزن به حبل الله
چون به هنگامه رحیل کسی*** نیست جز داورت مغیث و پناه
نرسد هیچکس به منزل امن*** غیر روشندلان دل آگاه
راحت و عافیت چه میجوئی*** زین مشقّت سرا مخواه رفاه
بتو گفتند بس سبیل نجات*** تانگردی به هر جهت گمراه
صاحبان خرد نمی نازند*** خیره بر دامگاه حشمت و جاه
«اشتری» وار باش نیک اندیش*** بد بر ابنای روزگار مخواه

گرفتار قفس

مردم ای مونس دلجوی ز بی همنفسی*** غم ایّام گرفته است بدل جای بسی
ایکه پوئی بجهان جز ره عشقش هشدار*** باورم نیست بسر منزل مقصود رسی
کن نظر سوی گدای درت ای شاه و ببین*** که بدو روی نموده الم و رنج بسی
{صفحه415}
وضع گیتی که چنین گشته پریشان و نگون*** نظم آن هست بدست تو که فریاد رسی
شده گلزار جهان پر خس و خاشاک بیا*** خسروا چونکه تو بنیان کن هر خار و خسی
کی رسد ناله زار تو به مرغان چمن*** «اشتری» تا که گرفتار بکنج قفسی

گل رخسار دوست

تا که باقی بود ایدوست ز عمرم نفسی*** جز بسوی تو نباشد نظرم سوی کسی
می کنم ناله ز هجران تو از سوز جگر*** همچو مرغی که گرفتار بود در قفسی
هست گوشم بره دوست که شاید شنوم*** روزی از قافله عدل تو بانگ جرسی
تا نظر بر گل رخسار تو باشد ما را*** کی بود باک ز نیش ستم خار و خسی
هوسم هست که در دوره کوتاه حیات*** راه در دل ندهم غیر ولایت هوسی
بسوی «اشتری» ای دوست نظر کن باری*** که ندارد بجز از لطف تو فریاد رسی
{صفحه416}

کمند زلف

کشم بار گران زندگی از استخوان داری*** فرو غلتم ز داس مرگ چون برگ از زبان داری
یقین عزّت به مجلس بس بود بالا نشینی را*** که دارد با نگاه خویش شغل آستانداری را
ز بی نام و نشانی از بلا محفوظ می گردی*** هدف آماج پیکانست دائم از نشان داری
چو دیدم من کمند زُلفُ و ابروی کجش گفتم*** فغان از این کمند اندازی، آوخ زین کمان داری
غم ناخوانده ای در سینه دارد «اشتری» دائم*** خداوندا نمی آید ز من این میهمان داری

«روی التجا»

بر چشمم آن نگار اگر پا نهد دمی*** آن لحظه را کجا بدهم من به عالمی؟
صد عیسی مسیح شفا یابد از دمت*** زیرا که چون تو نیست طبیب مسلّمی
{صفحه417}
در پیش بحر لطف و عطا و عنایتت*** باشد هزار قُلزم ذخّار شبنمی
شد سینه ام ز هجر تو اندوهگین و نیست*** بر زخم دل به غیر وصال تو مرحمی
اسرار خود چسان کنم افشاء به نزد خلق*** ما را به راز دل نبود جز تو محرمی
سلمان صفت به صدق قرین شو که قرنهاست*** گویند بوده بوذر و مقداد و میثمی
دائم ز «اشتری» به سویت روی التجاست*** هرگه به جانب دل او رو کند غمی

«نخل مراد»

تا که از پیر مغان شد به سوی من نظری*** یافت از بخت جوان نخل مرادم ثمری
نه عجب گر به سر چرخ نهد پای شرف*** بسوی هر که نماید نظر مختصری
کرده جا در صدف دل ز صفا آن دُر پاک*** که چو او نیست به دریای حقیقت گهری
{صفحه418}
شکر حق صبح وصالش ز پی شام فراق*** شد میسّر همه از فیض دعای سحری
سالها بود مرا دیده حسرت بر راه*** تا که آمد ز بر یار به سویم خبری
مرغ روح آمده از سیر دیار ملکوت*** تا مگر بر سر کویش بزند بال و پری
تا که شد قبله مقصود من آن کعبه حسن*** ز در او نکنم رو بسرای دگری
نقش آثار حیاتی بگذارد گر کس*** «اشتری» را به جز از شعر نباشد اثری

«نقش برجسته»

ایکه همواره بدین بهره کم ساخته ای*** نقش برجسته ای امّا به درم ساخته ای
چنگ غارت بَرَدت سکّه نان همچو تنور*** تو برافروخته، هم سوخته هم ساخته ای
دم غنیمت شمُران خبط نکردند ولی*** بی غنیمت تو به بشمردن دم ساخته ای
{صفحه419}
پای رفتار تو چون شد که سرافکنده کنون*** به نظارت نگری نقش قدم ساخته ای
وا نسازی گره بغض ز شکّر خندی*** سوگوارانه چو من تا که به غم ساخته ای
«اشتری» ابر هدایت رسد آخر تو اگر*** با لب تف زده همواره به نم ساخته ای

«کسب کمال»

دارم ز دست جور رقیبان شکایتی*** ای وای اگر ز دوست نبینم حمایتی
از یاد برد قصّه شیرین و کوهکن*** هرکس شنید از غم هجرم حکایتی
آن نازنین که هست رخش همچو برگ گل*** در لطف از بهشت برینست آیتی
مرغ تفکّرم گذرد از رواق چرخ*** ببینم اگر ز رأی تو روزی رعایتی
عاشق براه عشق نمیگشت نا امید*** معشوق می نمود از او گر حمایتی
{صفحه420}
دائم ز هجر طلعت آن آرزوی جان*** دارم بدل غمی که ندارد نهایتی
خواهم خدا معین و نگهدار او بود*** باشد بهر دیار و مکان و ولایتی
خوشبخت «اشتری» بود آنکو ز روی شوق*** کسب کمال میکند از با درایتی

«آیین حق پرستی»

از آن زمان که جانا بر عرش جان نشستی*** آموختی تو ما را آیین حق پرستی
زان ساغری که دادی روز ازل بدستم*** تا روز حشر مستم زان باده الستی
بعد از فراق گشتم از نشئه وصالت*** پاکوب و دست افشان از شوق و شور و مستی
یابد بقاء هر آنکس فانی شود براهت*** چون نیست شد بیابد در خود کمال هستی
هرکس که ذرّه آسا واصل شود به مهرت*** بر مه رسد مقامش از اعتلا ز پستی
{صفحه421}
صد جان فدایت ایدوست کز روی عین رأفت*** دیدی خطا و از کس هرگز دل نخستی
ای خاک آستانت مشکل گشا که از لطف*** بر سالکان کویت باب عطا نبستی
از یاد کی توان برد حال اسیر دل را*** ای «اشتری» اگر خود از قید نفس رستی

مهر سرشار

اگر فکر غم یاری نکردی*** به پاس دوستی کاری نکردی
متاع مهر نبود بی خریدار*** چرا فکر خریداری نکردی
اگر نیکی بود مطلوب داور*** چرا ای جان من باری نکردی
نبودی تکیه گاه خلق و افسوس*** که یکدم کار دیواری نکردی
دوا در کف، ندانم از چه غافل*** علاج درد بیماری نکردی
{صفحه422}
اگر نیکی پسند عقل باشد*** نمی دانم چرا باری نکردی
چرا چون «اشتری» کاری به اخلاص*** ز روی مهر سرشاری نکردی

امّید شفاعت

چشم احسان تو اگر جانب داور داری*** یا که امّید شفاعت ز پیمبر داری
باید از دوش ضعیفان و فقیران ز کرم*** بار اندوه و غم و غصّه ز جان برداری
لطف ایزد شودت شامل احوال مدام*** نظر لطف اگر جانب مضطر داری
سود کی میبری از عمر اگر سودائی*** غیر نیکوئی افعال تو بر سر داری
سعی کن حقّ کسی غصب نسازی تو اگر*** کیفر باز پسین را همه باور داری
عمل نیک بهر حال بجا آر اگر*** وحشت و بیم ز هنگامه محشر داری
«اشتری» میشوی اندر دو جهان کامروا*** روی اخلاص اگر جانب حیدر داری
{صفحه423}

کعبه دلها

خواهی اگر بکعبه دلها سفر کنی*** باید ز جان بحال ضعیفان نظر کنی
تا بی خطر بمنزل مقصود خود رسی*** باید که عقل خویش دلیل سفر کنی
در هر دو کون کامروا میشوی اگر*** ایمان و اعتقاد بخود راهبر کنی
تا چهره شکست نبینی تو ناگزیر*** باید که فکر در ره فتح و ظفر کنی
آسوده تر توان ز جهان چشم خویش بست*** گر میل خود بمال و حشم مختصر کنی
کن سعی بی دریغ که ز افتادگان مدام*** از روی مهر و عاطفه دفع خطر کنی
تا «اشتری» به آرزو و آرمان رسی*** باید که فکر تفرقه از سر بدر کنی
{صفحه424}

طاعت الله

سعی کن تا بجهان طاعت الله کنی*** حرز جان گفته مردان دل آگاه کنی
دست بیداد و ستم از سر ابنای حشر*** قطع سازی ز سر همّت و کوتاه کنی
راه مردان خدا راه بشر دوستی است*** جهد کن کوشش بسیار در این راه کنی
رتبه و جاه و زر و سیم نماند جاوید*** تا بکی تکیه بدین رتبه و این جاه کنی
در پی دل مرو ایدوست اگر هشیاری*** که خلافست اگر کار بدلخواه کنی
حاجت خود ز علی سرور ابرار بخواه*** سعی کن روی طلب جانب آن شاه کنی
«اشتری» فعل تو مقبول بود در بر حق*** گر که بی روی و ریا باشد و لله کنی
{صفحه425}

مقام انسان

ایکه افکار خویش و سیرت زیبا داری*** با چنین رسم و روش راه بدلها داری
توئی آن گوهر یکدانه دریای وجود*** که دلی ژرف تر از لجّه دریا داری
تو مهین اختر تابان سپهر شرفی*** که نه ثانیّ و نه مانند و نه همتا داری
توئی آن اشرف مخلوق که از پرتو عقل*** عزّت و شوکت و فر جمله مهیّا داری
تو گل سر سبد جمله موجوداتی*** که بدریای شرف گوهر والا داری
تو اگر هستی در عالم صورت کوچک*** سیرتی والا در عالم معنا داری
هیچ شک نیست که در صفحه تاریخ کهن*** به توانائی خود شاهد گویا داری
نظری کن بخود ای نخبه مخلوق اگر*** سر بشناختن خالق یکتا داری
{صفحه426}
حیف باشد که بزنگار گنه آلائی*** آن دلی را که چو آئینه مصفّا داری
بهر بگشودن هر قفل معمّی بجهان*** تو کلیدی بکف از عقل توانا داری
پیش هر بدگهر ابراز زبونی چه کنی*** «اشتری» تا که تو این طبع گهر زا داری

هنر

تا که از زندگی خود بجهان سود بری*** طی مکن عمر ز غفلت همه در بی هنری
هنری گر که ببازوی تو هرگز نبود*** بری از عمر گرانقدر و عزیزت نبری
حاصلش غیر سرافکندگی و خواری نیست*** از هنر هر که بود در همه ایّام بری
سعی کن تا اثری باز گذاری از خویش*** که ترا عمر هدر میشود از بی اثری
گر که با دانش و با عقل هنر گردد جفت*** ره برند اهل هنر سوی ثریّا ز ثری
{صفحه427}
گر چه کس قدر هنر را نشناسد امّا*** تو نبایست بدین خصلت مردم نگری
«اشتری» با هنر و دانش و ادراک و خرد*** میتوان راه بسر منزل مقصود بری

شهباز فلک سیر

ای که هستی بجهان از پی آزار کسی*** از ستمکاری و آزار بجائی نرسی
نفس اگر چیره شود بر تو محالست محال*** عمر با خاطر آسوده کنی طی نفسی
تو که شهباز فلک سیر فلک پیمائی*** حیف باشد شوی اینگونه اسیر مگسی
اندر این دار فنا بلهوسان مسرورند*** لیک بر مردم داناست جهان چون قفسی
غرّه بر افسر شاهی نتوان شد که بدهر*** چون تو بوده است قباد و جم و کاووس بسی
ای که هستی بجهان غ رق یم مکنت و مال*** کن روا بهر خدا حاجتی از ملتمسی
{صفحه428}
نتوان دید جمالت بجز از دیده پاک*** نبود لایق دیدار تو هر بُلهوسی
«اشتری» دست بدامان علی زن که جز او*** نیست از بهر تو در روز جزا دادرسی

ناکام

عمر بگذشت و نشد حاصل مرا از دهر کامی*** ساقی دوران بجز زهر غمم کی داد جامی
من همان مرغ خوش الحانم که از بخت رمیده*** شد کمینگاه عقابی هر کجا کردم مقامی
هر کجا بنشستم از کین ظالمی افکند تیری*** رو بهر سوئی نمودم در رهم گسترد دامی
با شکیبائی بشبهای غم افزا خوگرفتم*** تا مگر، شاید ببینم روی صبح انتقامی
حیف از این عمری که از من در جهان طی شد بحسرت*** حیف از این دور جوانی کش نمی بینم دوامی
آخر ای چرخ جفاجو از من بیدل چه خواهی*** من نیم گر زانکه داری قصد جان نیکنامی
«اشتری» نبود عجب گر شعر من بر دل نشیند*** چونکه از بهر دل خود میکنم موزون کلامی
{صفحه429}

ویرانه و دیوانه

پیش چشم عاقلان دنیاست چون ویرانه ای*** کی دهد دل بر چنین ویرانه جز دیوانه ای
شو پناه مردم بی خانمان دربدر*** در سرای جاودان خواهی اگر کاشانه ای
هان فریب خطّ و خال دهر فانی را مخور*** همچو مرغی کوفتد در دام بهر دانه ای
نزد دانا کار عالم سربسر افسانه است*** کی سزد دانا شود پابست بر افسانه ای
گر بزرگی خواهی و فرّ و شکوه و منزلت*** کسب علم و معرفت کن در بر فرزانه ای
«اشتری» هرکس شود از جان غلام مرتضی*** میکند بر او عطا حق خلعت شاهانه ای

یار مستمند

اگر خواهی که محبوب خداوند جهان باشی*** همان بهتر که یار مستمند ناتوان باشی
{صفحه430}
به پیری تا نگردی زار و پژمان و زبون باید*** بهنگام جوانی در ره کوشش روان باشی
نگردد دیو جهلت سدّ ره در زندگی هرگز*** اگر کوشش کنی در راه دانش نکته دان باشی
منه دل از سر غفلت بدین ملک فنا هرگز*** اگر خواهی به عقبی در بهشت جاودان باشی
شوی در هر دو عالم رستگار و کامجو ایدل*** بصدق ار پیرو سالار مردان جهان باشی
علی آنکس که در دارین گر باشی محبّ او*** بپای خوان عام جود و لطفش میهمان باشی
مدد از همّت حیدر بخواه ای «اشتری» دائم*** اگر خواهی که در کار ادب نیکو بیان باشی

طلعت خوبان

تا که محبوب بر حضرت یزدان باشی*** سعی کن آینه طلعت خوبان باشی
همّتی کن که در ایّام حیات از سر صدق*** تا بود جان به تنت در ره جانان بای
نظر پیر مغان گر بودت شامل حال*** نیست غم گر که بهر جمع پریشان باشی
{صفحه431}
هرکسی قابل احسان نکویان نبود*** چاره ای ساز که شایسته احسان باشی
میشوی از همه اسرار نهان واقف اگر*** سخت کوشا بره دانش و عرفان باشی
گر پی پیر طریقت شده ای راهسپر*** عهد بنمای که تا بر سر پیمان باشی
«اشتری» دیده ز اسباب تعلّق برگیر*** چند روزی که در این مرحله مهمان باشی

دوستی

خرّم آن رادی که کوشد از برای دوستی*** پیشه سازد شیوه عزّت فزای دوستی
ریخت گر طرح محبّت با کسی از جان و دل*** جهد بنماید مدام اندر بقای دوستی
دست لطف و مرحمت بر چهره مردم کشد*** دائماً دارد براه مهر پای دوستی
هرکسی باشد مطیع نیکمردان جهان*** دشمنی هرگز نخواهد کرد جای دوستی
{صفحه432}
دیگرت هرگز نباشد کینه ای از کس بدل*** گر که باشد گوش جانت بر نوای دوستی
با عناد و دشمنیّ و ظلم و کین یگانه است*** هر دلی باشد بعالم آشنای دوستی
«اشتری» گر پشت پا از دشمنان خوردیم ما*** میکنیم از جان تحمّل، جان فدای دوستی

بهار زندگی

تا نگردی ناتوان زیر فشار زندگی*** ساز و برگی آر بر کف در بهار زندگی
بر جوانی غرّه کمتر باش چون کس را بکف*** در جهان هرگز نباشد اختیار زندگی
گر که هستی عاقبت اندیش و با تدبیر و عقل*** توشه عقبی بجو از کشتزار زندگی
بعد مرگ خود نمی بیند زیان هرکس بدهر*** دین و ایمان را کند آموزگار زندگی
کمتر از اندوه دوران شکوه آور بر زبان*** چون نباشد غیر رنج و غم شعار زندگی
{صفحه433}
ساز بار زندگی بر دوش مشکینان سبک*** تا نگردی خسته هرگز زیر بار زندگی
پاکی ایمان و تقوی و امانت «اشتری»*** هست در دوران هستی برگ و بار زندگی

جام زندگی

آدمی را چون شود لبریز جام زندگی*** گردد آگه زانچه کرده در تمام زندگی
کامیاب و رستگار آنکس که بنموده است صرف*** در ره حقّ و حقیقت صبح و شام زندگی
نظم و ترتیبی نشد در کارهای من پدید*** تا منظّم بهر من گردد نظام زندگی
شادمانی میکننم چون میشود نزدیک مرگ*** دیده ام رنج و مشقّت بس بنام زندگی
شام رفتن میشود نزدیک هر کس را بروز*** آفتاب عمر میتابد ببام زندگی
شاهد مقصود را هرگز ندیدم ای دریغ*** تا بریزد باده عشرت بجام زندگی
«اشتری» گشتم ملول و زار در قید حیات*** ای خوش آن روزی که بگریزم ز دام زندگی
{صفحه434}

جمع پریشان

از چه ای مه رو ز ما رخسار پنهان کرده ای*** خاطر جمعی چو گیسویت پریشان کرده ای
همچو مجنون از چه رو عشّاق را لیلی صفت*** رهسپار کوه و هامون و بیابان کرده ای
نی عجب بر لوح دل گر نقش رویت شد پدید*** جلوه گر با عشق خود آئینه جان کرده ای
همچو گل در باغ گیتی با دل خونین بخند*** غنچه آسا تا بکی سر در گریبان کرده ای
دم مزن از مردمی ای آنکه با یاران خویش*** بی وفائی بارها در عهد و پیمان کرده ای
میکند کاخت خراب و میدهد گنجت بباد*** گر دلی از مستمندای خواجه ویران کرده ای
بر تو بگشاید در رحمت خداوند کریم*** باز گر بر بینوایان باب احسان کرده ای
در جزا حق میکند آسان هزاران مشکلت*** «اشتری» گر مشکلی از خلق آسان کرده ای
{صفحه435}

سوگندنامه

خدایا بقرآن کلام حکیم*** بحقّ محمّد نبیّ کریم
بحقّ علی نور مطلق قسم*** بدان شاه دین حامی حق قسم
بزهرای اطهر شفیع جزا*** بسوز دل پاک خیرالنسا
بحقّ حسن رهبر دوّمین*** که از صلح خود داد رونق بدین
بحقّ حسین آن امام شهید*** کز او نهضت حق بیامد پدید
بزهد و بتقوای زین العباد*** بدان رهبر راه خیر و رشاد
به باقر همان کان عرفان قسم*** بدان رهبر پاک ایمان قسم
به جعفر که دین یافت رونق از او*** تشیّع بجا مانده الحق از او
بموسی بن جعفر علیه السّلام*** همان باب حاجت امام همام
{صفحه437}
بحقّ علی ابن موسی الرّضا*** که لطفش عمیمست و عزّت فزا
بحقّ محمّد که باشد تقی*** بحقّ خلوص علی النّقی
بحقّ امام مبین عسکری*** که میبود در کار دین پروری
بمهدیّ قائم امام زمان*** مهین دوده ختم پیغمبران
امامی که از حکم پروردگار*** بود غیب در پرده استتار
بیامرز جمله گناهان من*** ببین دیده اشک افشان من
اگر رفت از روی غفلت خطا*** بیامرز این عبد مسکین، خدا
بهنگام مرگ ای خدای جلیل*** نباشم زبون و نگردم ذلیل
علی آید از لطف بالین من*** شود شاد از او قلب غمگین من
کند از طریق وفا پروری*** نظر از عنایت سوی «اشتری»
{صفحه438}

ملجأ بینوا

شنیدم امیری خردمند و راد*** دلاکنده از مهر و با لطف و داد
ز سرپنجه لطف مسکین نواز*** همه بهر بیچارگان چاره ساز
مروّت قرین و عدالت شعار*** معین ستمدیدگان نزار
از این بود همواره مسرور و شاد*** که دستی قوی داشت در عدل و داد
چو بد ملجأ بینوا محضرش*** ستمدیده می آمد اندر برش
قضا را شد آن مرد والاگهر*** ز ناسازگاریّ ایّام کر
همی گفت پیوسته با خویشتن*** خروشان و خونیندل و ممتحن
نیرزد امیری به یک پرّ کاه*** اگر نشنود ناله دادخواه
{صفحه439}
خوش آنکس که گر ملجأ و رهبر است*** همه دادگستر ز پا تا سر است
دهد داد مسکین محروم را*** بدست آورد قلب مظلوم را
ز دست و زبان کارسازی کند*** شب و روز مسکین نوازی کند
تو هم «اشتری» با زبان و قلم*** ستان داد مظلوم ز اهل ستم

شیوه علی

شنیدم که مولی علیّ ولی*** که دل گردد از مهر او منجلی
علی آن خداوند جود و سخا*** طرفدار حق، آن شه ذوالعطا
بگفتا بذات خدای جهان*** که بر جسم بی جان ببخشد روان
که گر ملک هستیّ و سیم و زرش*** همه گنجها و در و گوهرش
{صفحه440}
دهد کس مرا دانه از کام مور*** نخواهم گرفتن بجور و بزور
الا ای که باشد علی رهبرت*** مبادا فُتد فکر کین بر سرت
تراگر بود مرتضی پیشوا*** نباید بمسکین نمائی جفا
طرفدار مسکین و مغموم باش*** ز جان یار افراد مظلوم باش
بشو با طریق علی آشنا*** که تا از تو خشنود گردد خدا
تو هم «اشتری» یار بیچاره باش*** همیشه طرفدار بیچاره باش

سالار نیکان

علی فرمود آن سالار نیکان*** بحقّ آنکه بخشوده است جانم
اگر بر کف نهد گنجور عالم*** کلید گنجهای شایگانم
رضا هرگز نمی گردم جوی را*** بزور از مور رنجوری ستانم
روا باشد که می باشد به پرواز*** به گلزار ولایش مرغ جانم
ببینم «اشتری» مردی گر اینسان*** ز جان او را غلام آستانم
خداوندا به این مولای پاکان*** بر آور آرزو و آرمانم
{صفحه441}

ره حسین (ع)

لوای قدس حسینی فراز عرش علاست*** که ذکر تعزیتش تا بروز حشر بپاست
ببین نتیجه حسن عمل که در عالم*** به هر کجا نگری ذکر سوک آن مولاست
کسی که از ره اخلاص گشت یار حسین*** همیشه نام نکویش به روزگار بجاست
پر ملائکه زینت به این لوا داده است*** که منتسب به حسین آن امام عرش آراست
ره حسین سپارند جملگی امروز*** که بی گمان سبب رستگاری فرداست
کنون به یاد ابوالفضل میر لشگر او*** زنند سینه اگر پای این لوای سزاست
یقین که صدر نشینست «اشتری» به جنان*** ز صدق آنکه به یاریّ دین حق بر خاست
{صفحه442}

دشمن خاکی

ای بار خدا تاکی از اهریمن خاکی*** آزار فراوان برسد بر من خاکی
دور از کنف لطف تو آن گلشن جاوید*** یارب تنم افسرده در این گلخن خاکی
تابال در افلاک زند مرغ روانم*** عاری شوم ایکاش ز پیراهن خاکی
از آتش مکر و حیل دشمن ناپاک*** تا چند بر افلاک رسد شیون خاکی
تسخیر تو در دست بشر مایه شرّ است*** ای ماه بپرهیز از این دشمن خاکی
من «اشتری» آن بلبل باغ ملکوتم*** افتاده ام آوخ که در این مسکن خاکی

«محنتسرای پائیز»

دوباره ساخت زمان مبتلای پائیزم*** مقیم ساخت به محنتسرای پائیزم
{صفحه443}
بهار رفته کجائی که عمر رفته نمود*** اسیر دست غم دیر پای پائیزم
فسرده خاطر از آنم که بی وفائی گل*** دچار ساخت به جور و جفای پائیزم
بهار فصل جوانی تمام گشت، مگر*** بیافریده خدا از برای پائیزم
خدا کند که رسد فصل روحبخش بهار*** که خسته «اشتری» از رنجهای پائیزم

«پرده اسلام»

کید و نیرنگ سرانجام نماند پنهان*** راز در گردش ایّام نماند پنهان
دل ناصاف کند عاقبت از دیده بروز*** درد آخر به ته جام نماند پنهان
حیله ها با همه سر پوش سیه چون شب تار*** هست روشن که در ایّام نماند پنهان
پای مفشار از آغاز به پنهان کاری*** که ترا راز سرانجام نماند پنهان
«اشتری» غصّه جانکاه و دلازار بشر*** در پس چهره بسّام نماند پنهان
{صفحه444}

حُبّ الوطن

ای جنگجو بکوش و بدفع فتن بجنگ*** فرمان ببر ز ایزد و با اهرمن بجنگ
تا خاتم غرور و شرف آوری به کف*** پیکار جو به خاطر حبّ الوطن بجنگ
آتش بزن به خرمن اشرار برق سان*** تندر صفت به غرّ و به دشت و دمن بجنگ
مام وطن به پیکر مجروح گویدت*** با عزم پایدار در آغوش من بجنگ
هر مسلک و مرام که داری، براه خلق*** برخیز و اختلاف به یکسو فکن بجنگ
در دست تُست «اشتریا» حربه سخن*** با حربه کلام و سلاح سخن بجنگ

«بی وفائیهای دوران»

خوشا جائی که هرگز کس ز رنج تتن نمی گرید*** کس از بیداد و ظلم و کینه دشمن نمی گرید
{صفحه445}
ز اشک بینوایان مایه دارد شادکامیها*** نمی خندد گلی تا ابر در گلشن نمی گرید
مگر خاکم رود در دیده ای تا اشکی افشاند*** وگر نه کس پس از مردن به سوگ من نمی گرید
هر آنکس دیده چون من بی وفائیهای دوران را*** اگر عاقل بود از غصّه مردن نمی گرید
به وقت گریه عبرت که از عمق درون خیزد*** دلی از خاره دارد هرکسی بر من نمی گرید
چو شمعم «اشتری» در بزم این شام ملال آور*** که داغش استخوان سوز است و با شیون نمی گرید

«بذل فیض»

ای بشر در بذل فیض از هور کمتر نیستی*** رهنمای خلق باش از نور کمتر نیستی
باش در اندیشه فردا میان بر بند سخت*** در طریق زندگی از مور کمتر نیستی
قد بر افراز و دمی از تنگنای خود در آی*** در زمین از دانه مستور کمتر نیستی
{صفحه446}
گر ترا مقدور هست آبی بزن بر آتشی*** نور چشم من ز اشک شور کمتر نیستی
حرف حق را گر چه مقرون با زیان باشد بگوی*** این حقیقت گویم از منصور کمتر نیستی
با جهانی غم بیا در شادی مردم بکوش*** «اشتری» از عاشق مهجور کمتر نیستی

«قاصد نسیم»

از هر رسول پیک نظر زودتر رسد*** با قاصد نگاه خبر زودتر رسد
ما را پیام دوست تسلّای خاطر است*** با قاصد نسیم اگر زودتر رسد
با اوّلین نسیم خس افتد به اضطراب*** بر مردم پلید خطر زودتر رسد
با رنج دیر پا چه کنم جز که ناگزیر*** کاری کنم که عمر بسر زودتر رسد
گاهی خلاف نظم، شگفتی شود پدید*** گاهی شرر به شاخه تر زودتر رسد
دیر آمده است فی المثل آن دزد «اشتری»*** وز دیگران به مخزن زر زودتر رسد
{صفحه447}

«سینه پرجوش»

چون کاروان که رفته و خاموش مانده است*** بگذشته عمر و سینه پر جوش مانده است
جمعی کنند شکوه ز کوتاهی خرد*** من در عذاب اینکه چرا هوش مانده است
ساقی نشاط روح مرا تازه ساز باز*** زان باده دو ساله که از دوش مانده است
آن طبع من که پرده سالوس می درید*** دردا که مدّتیست که خاموش مانده است
بانگ درای قافله رفتگان همی*** صوتیست جاودانه که در گوش مانده است 
قلب سخن که گرم طپش بود «اشتری»*** سرد و صبور و ساکت و خاموش مانده است

«مشعل فطرت»

خلق را گام نخستین چون بسوی مردنست*** مشعل فطرت بکف در جستجوی مردنست
{صفحه448}
گل اگر خندان بمیرد نیست کار انبساط*** زنده دل داند که فکر آبروی مردنست
رفت بر باد آرزوهای من و دیگر مرا*** آنچه در دل مانده باقی آرزوی مردنست
خشک گردد چشمه جوشان موّاج حیات*** هر کجائی نقل مجلس گفتگوی مردنست
هر که را عطر جوانی «اشتری» از دست رفت*** در بساطش وقت پیری رنگ و بوی مردنست

«شاهد معنا»

کس بجز غم با دل شیدا ندارد الفتی*** با سر شوریده جز سودا ندارد الفتی
دم غنیمنت دان که بر آنکس که با ما آشناست*** اعتمادی نیست گر فردا ندارد الفتی
غیر سر با کاسه سرجوش زانو هیچکس*** این چنین سر سخت و پا بر جا ندارد الفتی
تخته بند خانمان خویشم امّا هیچ کس*** چون من دیوانه با صحرا ندارد الفتی
جوش پیوند علائق در جوان آید پدید*** هیچ کس پیرانه سر با ما ندارد الفتی
{صفحه449}
باز کی گردد ترا از چهره قفل انقباض؟*** تا کلید خنده با لبها ندارد الفتی
شاهد شادی چراغ افروز بزم اغنیاست*** نیست جای شکوه گر با ما ندارد الفتی
با وجود رنج طاقت سوز شادانم که دل*** جز به مهر حضرت مولا ندارد الفتی
روح تام مطلب و مضمون که بی سودای او*** خاطرم با شاهد معنا ندارد الفتی
حیدر صفدر که احمد گفت باشد در زیان*** هر که با این تای بی همتا ندارد الفتی
در غدیر خم محمّد گفت کی یابد نجات*** هر که با این رهبر والا ندارد الفتی
میخورد فردای رستاخیز حسرت بی حساب*** با علی امروز اگر اینجا ندارد الفتی
هر که اینجانیست با این کان رحمت آشنا*** با من و او روز وانفسا ندارد الفتی
بی ولای ابن عمّم مرتضی با عترتم*** هیچ کس در جنّت المأوا ندارد الفتی
می کشد خجلت به نزد آل یاسین «اشتری»*** هرکسی با عترت طاها ندارد الفتی
{صفحه450}

«در سوگ مادر»

دیده بستی و برفتی ز برم ای مادر*** لاله سان سوخت ز داغت جگرم ای مادر
خشک شد نخل امیدم چو تو خفتی در خاک*** بنگر اینک تو به چشمان ترم ای مادر
تا که هستم من و جانست مرا در پیکر*** نشود محو رُخَت از نظرم ای مادر
زیر بار غم مرگ تو ز پا افتادم*** رفت تا سایه لطفت ز سرم ای مادر
خبرت هست که از رحلت جانفرسایت*** بشب و روز ز خود بی خبرم ای مادر
بعد مرگ تو غم و درد دل خسته خویش*** بکه گویم من و نزد که برم ای مادر
قفس تن چو شکستیّ و نمودی پرواز*** حالیا همدم مرغ سحرم ای مادر
در رثایت ز اسف «اشتری» خوندل گفت*** لاله سان سوخت ز داغ جگرم ای مادر
{صفحه451}

«زاهد ایمان شعار»

زاهدی ایمان شعار و عالمی عالیجناب*** اهل تعبیر و تدبّر، اهل تقریر و کتاب
جمع در مجمع از او عرفان و اشراق و علوم*** آنچه باشد در کتاب و آنچه آید در حساب
عالمی روشن ضمیر و فاضلی صافی درون*** آنکه در علم و فضیلت گشت فردی انتخاب
گوهر دریای عرفان، بحر تقوی، کان زهد*** آنکه بودی هر کلامش بهتر از دُرّ خوشاب
باز نزدش دفتر عرفان و ایقان فصل فصل*** از برش دیباچه علم و معارف باب باب
بود در تعبیر خواب آن فاضل بیدار دل*** نکته سنجی با فراست، در دلالت نکته یاب
ابن سیرین زمان آنکس که چشم روزگار*** راستی چون این معبّر را نمی بیند بخواب
ثانی او کم شود پیدا در این دور و زمان*** در فنونِ کشفِ آیاتِ کتابِ مُستطاب
{صفحه452}
رونق هر علم صدّیقین که از علم الیقین*** بود کم پیش علوم او سؤال بی جواب
از کمال و از فقاهت، از فنون علم دین*** بود فخر اصفهان و اصفهانی آن جناب
گشت از فقدان او چشم محبّان پر سرشک*** اهل دانش را بود زین داغ بر دل اضطراب
داغ مرگ آن یگانه مرد با فرهنگ، کرد*** لاله آسا سینه ارباب دانش را کباب
جای دارد گر ز فقدان چنین مردی بزرگ*** رفته از کف اهل ایمان را شکیب و صبر و تاب
جای دارد گر عزا دارند مردم این چنین*** با دلی پر شور و شین و بادو چشمی پُر ز آب
گفت لبّیک و روانش سوی جنّت شد روان*** چونکه بر او ارجعی از جانب حق شد خطاب
با سمیّش حضرت باقر بود محشور او*** در صباح رستخیز و یوم دین، روز حساب
بود سال یکهزار و سیصد و هفتاد و دو*** ماه آبان کان یگانه دین پناه و دین مناب
{صفحه453}
رفت از دار فنا و ز سوگ خویش ای «اشتری»*** کرد غوغائی بپا الحق میان شیخ و شاب
تسلیت گویند بر روحانیون و اهل بیت*** جمله مدّاحان اصفاهان ز داغ التهاب
فوت: 1372 شمسی

مقام والای پدر

یک جهان روح عطوفت در صفا دارد پدر*** عالمی بهر پسر مهر و وفا دارد پدر
مرغ اقبال و سعادتمندیت باشد به بام*** بر سرت تا سایه فرّ هما دارد پدر
سعی و کوشش کن که تا باشی مطیع امر او*** جز سعادت از برایت کی روا دارد پدر
گر بهشت عدن باشد زیر پای مادران*** صد بهشت جاودان در یک دعا دارد پدر
گر گره افتد دمی در کار فرزندان او*** در سحرگاهان دمی مشکل گشا دارد پدر
چون دعای مستجابست آن محبّت آشنا*** حاجت از او جو که قربی با خدا دارد پدر
{صفحه454}
تا دُری یکتا بیارد چون تو در بحر وجود*** در صدف بس گوهر سنگین بها دارد پدر
ارج نه او را که تا گردی قرین با اعتبار*** ای پسر در دار فانی تا بقا دارد پدر
سرو قدّت آبیاری کرد با خون جگر*** پاس دار او را اگر قدّی دوتا دارد پدر
تا کند از ما به سعی و پایمردی دفع رنج*** چهره ای بشکسته و درد آشنا دارد پدر
همچنان هستیم ما شرمنده احسان او*** لاجرم پیوسته چون لطف و عطا دارد پدر
قدر او باید به هر حالت بدانیم «اشتری»*** چون به هر حالت عنایت سوی ما دارد پدر

بمناسبت آزادی دلاور مردان آزاده سروده شده است

در وطن آزادگان لطف و صفا آورده اند*** بوی مشگ از خاک پاک کربلا آورده اند
{صفحه455}
از دیار نینوا پروانه آزادگی*** بهر هر چشم انتظار بینوا آورده اند
هدیه ای از خویشتن بهتر ندیدند و کنون*** آن گرامی تحفه را از بهر ما آورده اند
سالها ایثار کردند و شدند اسطوره ساز*** تاکنون از بهر ایران اعتلا آورده اند
خلق را یکجا به استقبال خویش این پُردلان*** با هزاران آفرین و مرحبا آورده اند
گرچه از خاک سپاهانند این گردان ولی*** بهر ایران نیز یک دنیا صفا آورده اند
گر اسیر پنجه بیگانگان چندی شدند*** لاجرم با خود پیام آشنا آورده اند
از پس چندی فراق و دوری از یار و دیار*** نور وصل اکنون به چشم اقربا آورده اند
جان بده اما مشو تسلیم دژخیمان دون*** هست این پیغام کز شیر خدا آورده اند
با قدوم خویشتن از تربت پاک حسین*** بهر چشم «اشتری» خوش توتیا آورده اند
{صفحه456}

بمناسبت سنگ مزارم سروده شد

ایکه آئی ز وفا بر خاکم*** گوش کن شرح دل صد چاکم
باشد این تربت دلسوخته ای*** گوهر معرفت اندوخته ای
جز ستم هیچ ز ایّام ندید*** راست گویم ز جهان کام ندید
بسرش رفته بسی رنج و الم*** دیده از دسته ای آزار و ستم
گویمت تا که بدانی او کیست*** «اشتری» شاعر و مدّاح علیست
مدح مولی همه دم سر داده*** اینک از شور و نوا افتاده
او هم آوازه یاران بوده است*** حال در گور خمش بغنوده است
گر چه بر مال جهان چشم نداشت*** یادگاریّ و نشانی بگذاشت
{صفحه457}
رفت در قلزم افکار فرو*** حاصل عمر کتابیست از او
گوید این نکته به اهل دنیا*** خواهشم این بُوَد اکنون ز شما
با همه خلق نکوخو باشید*** خنده رو چون گل خوشبو باشید
از سر مهر مرا یاد کنید*** روحم از فاتحه ای شاد کنید

بمناسبت آزادی دلاور مردان آزاده سروده شده است

ملّتی خرّم و آسوده و دلشاد شدند*** که اسیران بدور از وطن آزاد شدند
داد مردی همه با قدرت ایمان دادند*** گر چه یک چند گرفتار ز بیداد شدند
مرغ قدسی همه بودند و دو صد شکر خدای*** که رها از قفس و پنجه صیّاد شدند
{صفحه458}
شکر ایزد که پس از دور غم و مهجوری*** شاد از آزادی و اعطای خداداد شدند
آفرین بر اسَرائی که بس آزادی را*** بهر اسلام و وطن بانی بنیاد شدند
همه کردند چو شاگردی دانشگه دین*** نه عجب گر که به آزادگی استاد شدند
هست شایسته که با این همه نستوهی و حلم*** سمبل صبر و سکون در بر افراد شدند
راستی در چمن دین همه این سرو قدان*** با صفاتر ز گل و سنبل و شمشاد شدند
نه همین فخر و سرافرازی فرزندانند*** افتخار پدر و مادر و اجداد شدند
آمدند از حرم سیّد احرار حسین*** قاصدانی که نویدآور میعاد شدند
«اشتری» شکر خداوند که از خامه من*** با چنین چامه دلیران وطن یاد شدند
{صفحه459}

کودک و معلّم

کودکی گفت با معلّم خویش*** هستم از دست زندگی دلگیر
من چه کردم مگر که میباید*** باشم اینگونه مستمند و فقیر
این چه وضع و چه زندگی باشد*** که مرا بی گناه و بی تقصیر
بنموده به درد و رنج دچار*** کرده اینسان بدام فقر اسیر
چون ندارم لباس نو باید*** در بر این و آن شوم تحقیر
بچّه های غنیّ و ثروتمند*** همه خوبند پیش چشم مدیر
مثلاً کودک فلان آقا*** که نداند به کل زَبَر از زیر
نمره خوب آورد هر سال*** گر چه دانم نبوده درس پذیر
{صفحه460}
قسمت او مسرّت و شادی*** قسمت من فلاکت و تشویر
او بپوشد لباس خوب و تمیز*** من کنم کهنه جامه ام تعمیر
او خورد مرغ پخته من سیراب*** من خورم ماست او خورد سرشیر
شست من پهن گشته است از بس*** بفشردم بروی نان و پنیر
داد آموزگار پاسخ او*** زندگی را به خویش سخت مگیر
روزی او و تو ز روز ازل*** کرده تقسیم کردگار قدیر
چونکه این گفته فریبنده*** از معلّم شنید طفل صغیر
گفت در این سخن نباشد شک*** که خدا هست بی عدیل و نظیر
قادر است و مدبّر و دانا*** هم خبیر است و هم علیم و بصیر
او سر رشته امور جهان*** بگرفته به پنجه تقدیر
{صفحه461}
میتواند تمام عالم را*** کند از خشم و قهر خُرد و خمیر
عقل من کی رسد به تقسیمش*** گر چه دانم شود ز من دلگیر
«اشتری» کار حق عبث نبود*** لیک از بندگان بود تقصیر

سرود میلاد حضرت ابوالفضل

یا ابوالفضل، یا ابوالفضل، یا ابوالفضل
عالم از نور رُخت گردیده روشن*** گشته گیتی از قدومت همچو گلشن
یا ابوالفضل، یا ابوالفضل، یا ابوالفضل
در شجاعت ثانی شیر خدائی*** تالی بابت علیّ مرتضائی
یا ابوالفضل، یا ابوالفضل، یا ابوالفضل
نِه قدم در بزم ما از روی احسان*** تا که گردد مشکلات جمله آسان
یا ابوالفضل، یا ابوالفضل، یا ابوالفضل
{صفحه462}
ایکه بر درد محبّانت دوائی*** مشکلم حل کن تو چون مشکل گشائی
یا ابوالفضل، یا ابوالفضل، یا ابوالفضل
از درِ درگاه حق خواه از کرامت*** تا کند صحّت به بیماران عنایت
یا ابوالفضل، یا ابوالفضل، یا ابوالفضل

«سوگ پدر»

سزد که آب روان جاری است از بصرم*** که زیر خاک نهانست نازنین پدرم
خزان ز باد اجل شد چو گلشن عمرش*** ز آتش غم او سوخت لاله سان جگرم
اگر چه از سفرش بازگشت هست بعید*** هنوز مانده براهش دو چشم منتظرم
کسی به مرتبه مهربان پدر نرسد*** نشان نجویم از او هرکجا که می نگرم
گرفت نخل وجودم بسی ثمر از او*** برفت و سوخت سرا پای شاخ پر ثمرم
{صفحه463}
برفت صبح سفید من و روا باشد*** اگر سیاه بود روزگار در نظرم
چه روزگار که بی نازنین پدر تا صبح*** به اشک و آه گذشته ز غم شب و سحرم
از این چکامه کنون «اشتری» روا باشد*** فرو ننشیند اگر سوز دل ز شعر تَرَم

«تب عشق»

امشب مرا ز شدّت تب، پیکر آتشست*** گاهی تنم در آب و زمانی در آتشست
کانون این حرارت جانسوز در کجاست*** یارب اگر که گرمی را مصدر آتشست
سوزد تنم ز تاب تب امّا میان آب*** گوئی تنم بسان کبابی بر آتشست
باشد تنم اسیر شبیخون شعله ها*** زیرا که خصم را سپه و لشگر آتشست
گوئی مرا سرای، حصاریست آتشین*** در این حصار داغ مرا بستر آتشست
{صفحه464}
در سینه فسرده گهی آتشست و دل*** آنسان که زیر پوشش خاکستر آتشست
در کام رُعب آور این غول هول خیز*** یارب چه کرده ام که مرا کیفر آتشست
چون شمع آب می شوم و میچکم بخاک*** کاین درد سوز ناکِ ملال آور آتشست
یارب به حقّ رهبر مردان که در مصاف*** قهرش به جان ظالم بد کیفر آتشست
مولای دین علی که به معنی چو بنگری*** یارش بود بجنّت و خصمش در آتشست
آن شیر مرد جنگ، که برق صلابتش*** بر خرمن حیات ستمگُستر آتشست
حامیّ راستین حقیقت که هیبتش*** بر دودمان هر خَس کین پرور آتشست
بگذر ز «اشتریّ» و قصورش ز امر تو*** آنجا که جایگاه مقصّر در آتشست
{صفحه465}

«باغبان طبیعت»

گره چون ز ابرو زمان باز کرد*** در باغ را باغبان باز کرد
خزان گر در شادمانی ببست*** ببین تا بهارش چسان باز کرد
در قصر جادوئی خویش را*** ز نو نقشبند زمان باز کرد
گشاینده کار، قفل سکوت*** ز لبهای آزادگان باز کرد
گُل آویزه شد باغ و بلبل ز نو*** به گلبانگ چه چه زبان باز کرد
تو گوئی که گنجینه دار محیط*** در مخزن شایگان باز کرد
تو گوئی که دربان خرّم بهشت*** در کشتزار جنان باز کرد
طبیعت، فروزنده و پُر نگار*** بزد خنده، آغوش جان باز کرد
{صفحه466}
در این فصل کز لطف، باد صبا*** بسی عُقده دامن کشان باز کرد
خوش آنکس که از روی مردانگی*** در لطف بر ناتوان باز کرد
بهارش خوش آنکس که از جان گره*** ز کار دل آزردگان باز کرد
خوش آنکس که کار فرو بسته ای*** ز پا و ز دست و زبان باز کرد
پی بذل درّ و گهر «اشتری»*** در گنج طبع روان باز کرد

«جشن زفاف»

به به به چنین مجلس و این جشن زفاف*** کز منطق دین نیست در آن فعل خلاف
چون هست بنای جشن با نام علی*** کم مثل و نظیر است دهی گر انصاف
با دیده تحقیق اگر در نگری*** در مجلس جشن ما نبینی اصراف
{صفحه467}
داماد بود نمونه پاکی و صدق*** دوشیزه عروس هست کانون عفاف
خواهم ز خدا که این عروس و داماد*** باشند ز قید غم و اندوه معاف
خرسندی «اشتریست» کاین محفل انس*** بر پاست زهر اهل دل موی شکاف

«مایه فخر پسر»

آنکه ما را ز وفا سایه لطفش بسر است*** پدر آن تاج سر آن مایه فخر پسر است
ای پسر پاس پدر فرض مسلّم باشد*** چونکه در وقت خطر ذکر دعایش سپر است
اثرش از دم پُر فیض پدر میباشد*** نخل امّید پسر گر بجهان پُر ثمر است
بعد مادر که بود مظهری از مهر و وفا*** پدر است آنکه وجود از اثرش بارور است
تا که جان هست به تن حرمت او باید داشت*** چون پدر موجب ایجاد و دوام بشر است
{صفحه468}
نیست بی اصل و نسب هیچ کسی پاینده*** دودمان همه با نام پدر معتبر است
احترام پدر خویش ز جان باید داشت*** آدمیزاد چو با حُرمت او مفتخر است
«اشتری» شعر پدر نابترین اشعار است*** چونکه نامش به مذاق همه همچون شکر است

«دامان پاک»

ترا گلبرگ رُخ بر باغ هستی زیور است ای زن*** وجودت زیب آغوش جهان چون گوهر است ای زن
هزاران داستان از لطف و مهر و عاطفت از تو*** به پیشانیّ تاریخ جهان زینتگر است ای زن
بر او در زندگانی امن و عیش آغوش بگشاید*** ترا تا مرد با آن خوی مردی در بر است ای زن
رواق چرخ کی پهلو تواند زد سرائی را*** که سیمای فروزان تو پرتو گُستر است ای زن
بهر جائی که همچون شاهد اقبال بخرامی*** صفا و شور و عشرت صورت بام و در است ای زن
بشکّر خند شادی کام تلخ او بدل سازی*** که شیرین لعل جانبخش تو همچون شکّر است ای زن
{صفحه469}
چو گردد پاک و نیکو سیرت و خوشخوی فرزندی*** نخستین مکتبش دامان پاک مادر است ای زن
به همسر چون نمائی روی نیکوی بهشتی را*** به باغ دهر کی او را نظر بر منظر است ای زن
صفایت نشئه جاوید جان عالم هستی*** وفایت نقش زیب افزای لوح خاطر است ای زن
شوه عشق شور انگیز و شادی بخش و شیوایت*** توان و قدرت و آرام جان شوهر است ای زن
کنی گر پیروی از فخر نسوان حضرت زهرا (س)*** به فرق عالم هستی وجودت افسر است ای زن
بگفتا «اشتری» پاسش نگهدار از سر شفقت*** اگر مردی ترا در خانه نیکو همسر است ای زن

«سفر روحانی حج»

کعبه گر قبله گه خلق شد الحق که رواست*** چونکه جان و دل مردم ز سر سعی و صفاست
مُستطیع آنکه شود روی چه تابد از حجّ*** چونکه حج رکن رکینست و مقامی والاست
در چنین وادی اگر شب به سر آریم نکوست*** این مقامیست که تا صُبح قیامت برپاست
{صفحه470}
این زیارت چو شود حاصل با مال مُباح*** اعتباریست که آن مورد تأیید خداست
سفر حج سفر محترم و روحانیست*** لیک با نقد حلالی که نه حقّ فقراست
بُعد ره چیست ترا در سفر روحانی*** در مقامی که ترا دل به خدا قبله نماست
هرکجا می نگری سیل حوادث جاریست*** همچو این وادی ایمن بگو ایدوست کُجاست
آیت وحدت و توحید در این مأمن پاک*** اجتماعیست که از خلق جهان بر سر پاست
معنی کسوت احرام جُز این نیست تُرا*** که مساوی به بر حق بمثل شاه و گداست
نفس شیطانی اگر دور نمائی از خویش*** هست رمی جمراتی که همینش معناست
ای خوش آنکس که کند روی چو در قُربانگاه*** باشد آگاه که قربانی او عُجب هواست
ای که لب تر کنی از رشحه زمزم هشدار*** کین همان چشمه فیّاض و همان آب بقاست
گر کنی بوسه گه خود حجرالاسود را*** می سزد چونکه نزولش به شرافت ز سماست
{صفحه471}
آنکه بیتوته نماید ز یقین در عرفات*** باید او عارف بالله شود چونکه رواست
متعالیست اگر از نظر اهل ولاء*** این مکان زادگه پاک علیّ اعلاست
تربت پاک پیمبر نگرد با اخلاص*** تربتی پاک که پاکیزه تر از عرش علاست
رو کند از ره ایمان بگلستان بقیع*** آن مکانی که در آن مدفن پاک زهراست
نگرد مرقد جانسوز امامان بقیع*** که دو چشم از غم آن منظره بس خونپالاست
دارد این سیر و سفرها که بسی ارزش و قدر*** نمکش در بر عارف سفر کرببلاست
«اشتری» گر ز شرف فخر فروشد نه عجب*** که در این باب به تأیید خدا نغمه سراست

عذر تقصیر

الا ای که داری بشعرم نظر*** بظاهر میامیز و مقصد نگر
{صفحه472}
کلامم اگر شور انگیز نیست*** فصاحت قرین و متین نیز نیست
نباشد اگر دلکش و دلپسند*** به پیش ادیبان مشکل پسند
اگر ناتوانم بدنیای شعر*** بسی مهمل آورده ام جای شعر
کلامم بود از فصاحت بری*** نباشد مرا بهره از شاعری
صنایع اگر نیست در گفته ام*** نباشد دل انگیز اگر گفته ام
امید است عیبم نگیرد کسی*** مرا عذر تقصیر باشد بسی
که من در میان سخن پروران*** نبینم بخود مایه دیگران
نه علمی کز ان گوی معنا زنم*** دم از شعر شیرین و شیوا زنم
نه آن زهره کاندر صف شاعران*** به بندم میان و گشایم زبان
به پیش خدایان شعر و سخن*** پی عرض مضمون گشایم دهن
{صفحه473}
ولی چون جهان را نبینم وفا*** ندارم بکار جهان اتّکا
بدین شعر ناچیز دارم رجای*** که از من پس از مرگ ماند بجای
بگیتی چو طی گشت ایّام من*** بماند بدوران همی نام من
مگر از ره خیر یاد کنند*** درودی فرستند و شادم کنند
ز راه نکوئیّ و حق پروری*** بگویند یادش بخیر «اشتری»

ارمغان شیراز

شنیدم ز اصفهان مردی سخن ساز*** سفر بنمود سوی شهر شیراز
در آن کانون علم و مهد عرفان*** به نزد آشنائی بود مهمان
ز هر در شد شبی ساز سخن ساز*** خصوصاً از صفای شهر شیراز
یکی گفتا که شهر ما تمیز است*** فضای دلربایش مشگ بیز است
{صفحه474}
یکی گفتا که شهری دلپذیر است*** چنین شهری در ایران کم نظیر است
یکی بالید بر شاه چراغش*** سخن راند از صفای باغ و راغش
یکی گفتا صفای دمبدم را*** خو خواهی، کن نظر باغ ارم را
چو بشنید این سخنها اصفهانی*** چنین گفتا به آن یاران جانی
که شیراز ار چه شهری دلپذیر است*** ولی در پیش شهر ما حقیر است
صفائی در صفاهان حکمرانست*** که گوئی در مثل باغ جنانست
همه خاک و گِلش عنبر سرشتست*** که گوئی آن مکان الحق بهشتست
بود زاینده رودش آب حیوان*** نشاط زندگی بخشد به انسان
بود صحرا و هامونش پر از گل*** طنین افکن در آن آوای بلبل
هوای مشگ بیزش روح پرور*** فضای عطر خیزش رشک عنبر
{صفحه475}
شود تر آدم از عشرت دماغش*** نهد پاگر شبی در چار باغش
یکی گفت از میان جمع کای جان*** سخن کم گوی در وصف صفاهان
که حافظ نغزگوی نکته پرداز*** چنین گفته است در توصیف شیراز
خوشا شیراز و وضع بی مثالش*** خداوندا نگهدار از زوالش
مگو باشد صفاهان از جهان به*** که گفت او شهر ما از اصفهان به
سخنهایش صفاهانی چو بشنفت*** بخوشروئی جوابش را چنین گفت
که حافظ شاعر نامیّ ممتاز*** نشد از بیم جان بیرون ز شیراز
اگر بر اصفهان او را گذر بود*** کجا دیگر به شیرازش نظر بود
اگر بر آن نظر یکباره میکرد*** گریبان را ز حسرت پاره میکرد
سروده «اشتری» گر این سخن را*** نموده حرز جان حبّ الوطن را
{صفحه476}

طریق حج

خوش آن حاجی که چون پوید طریق خانه حق را*** برد بند تعلّق از همه دنیا و ما فیها
چو شد محرم بخود سازد حرام از صدق و یکرنگی*** هر آن فعلی که شد تحریم از امر قادر دانا
مقام خویش بشناسد، خلوص خویش بنماید*** بحق عارف چو مردان خدا گردد در آن مأوا
مصفّا سازد از نور یقین آئینه خاطر*** که با سعیش صفا سازد قرین معبود بی همتا
نگردد زان سپس پیرا من اعمال شیطانی*** چو از امر خدا راند ز پیش خویش شیطان را
کند هنگام قربانی در اوّل نفس خود قربان*** شود زالودگیها پاک از اخلاص سر تا پا
پس آنگه رو نهد بر تربت ختم رسل احمد*** که باشد اهل ایمان را پناه و مأمن و ملجا
جبین بر خاک درگاهش ز روی معرفت ساید*** که باشد بوسه گاه ساکنان عالم بالا
{صفحه477}
کند رو در بقیع و اندر آن وادی بچشم دل*** به بیند صحنه جانسوز قبر مخفی زهرا
به بیند بیت الاحزانش، رسد بر عرش افغانش*** بیاد ناله های حضرت صدّیقه کبرا
ببوسد پای تا سر خاک معصومین ز جان و دل*** برای غربت آنان نماید دیده را دریا
ز ایزد «اشتری» خواهد شود توفیق یار او*** کند آنگه ز جان و دل طواف کعبه دلها

فلسفه صیام

ز لطف عام خداوند قادر علّام*** نمود رخ مه پر فیض ارجمند صیام
مهی که هست بر کردگار بی همتا*** ز رحمت و برکت محترم، بلند مقام
مهی که صائم آن ناگزیر می باید*** کند به امر خدا مستمند را اطعام
مگر نه آل پیمبر سه روز افطاری*** نموده اند ز احسان به بینوا اکرام
{صفحه478}
هر آنکه هست ز جان پیرو محمّد و آل*** مسلّماً که ندارد جز این حجسته مرام
بحقّ شاه ولایت علی که در این ماه*** شهید گشت ز بیداد ظالمی بدنام
هر آنکسی که مرامش مرام او باشد*** بهر دو کون شود «اشتری» نکو فرجام

درویشان حقگو

در آن بزمی که دائم ذکر مولاست*** اگر لطف و صفائی هست آنجاست
همان بزمی که درویشان حقگو*** همی دارند با هم ذکر یا هو
همه حقگو و حقجو، حق شعارند*** زاقیاد علائق بر کنارند
خریدارند خوی یکدلی را*** بلب دارند ذکر یا علی را
همه نیکو نهاد و پاکبازند*** ز جاه و مال دنیا بی نیازند
{صفحه479}
چو هستند از یقین درویش کامل*** ندارند آرزو جز دوست بر دل
دلی دارند از پاکیّ و صافی*** چو قلب صاف و پاک بُشر حافی
چو بر آیین پاکان پایبستند*** همه از جان و از دل حق پرستند
چو میباشند از فرخنده کیشان*** نمی رنجد کسی از فعل ایشان
الهی بزم ایشان جاودان باشد*** قرین با لطف نیکان جهان باد
که تابر «اشتریّ» زار و پژمان*** گشایند از عنایت باب فرمان

بپاس مادر

خوشا آغوش روح افزای مادر*** طنین دلکش لالای مادر
ز مهر و عاطفت بی مثل و همتاست*** چو هرگز کس نگیرد جای مادر
{صفحه480}
بود قول رسول حق که باشد*** بهشت عدن، زیر پای مادر
ز صوت قدسیان باشد نکوتر*** رسد بر گوش چون آوای مادر
ز لطف و مهربانی در جهان کس*** ندارد گوهر والای مادر
2فنا بنمودن نقد جوانیست*** اگر سودی دهد سودای مادر
کجا کس میتواند شکر گوید*** بگیتی رنج جانفرسای مادر
سرودم «اشتری» این شعر والا*** بپاس گوهر والای مادر

کلام رسول

شنیدم محمّد رسول امین*** باصحاب فرمود روزی چنین
هر آنکس که از روی جود و سخا*** کند خانه ای بهر مسکین بنا
{صفحه481}
شوم من بروز جزا ضامنش*** که ایزد بجنّت دهد مسکنش
الا ایکه در خانه داری مقرّ*** نظر کن به بیچاره دربدر
نگه بر ضعیفان آواره کن*** همه دردشان از کرم چاره کن
نظر کن بر احوال اهل نیاز*** ز جان خانه از بهر مسکین بساز
که خشنودی حق شود حاصلت*** ز جنّت ببخشد خدا منزلت
تو هم «اشتری» دائماً کن دعا*** بهر بانی خیر و اهل سخا

سخنی با علی

علی ای یاور مسکین و فقیر*** ای توبی شبه و تو بی مثل و نظیر
ای تو در لطف و سخا بی مانند*** یاور مضطر افتاده به بند
{صفحه482}
این شنیدم که تو ای یار بشر*** گفته ای این سخن همچو گهر
که بهر جای ز بیداد و جفا*** کاخی افراشته سر سوی سما
کرده در پای همان کاخ عظیم*** چه بسا خسته دلی جان تسلیم
اینک ای حامی حاجتمندان*** بنگر حال فقیران جهان
که چنین واله و مضطر شده اند*** آلت دست ستمگر شده اند
هر طرف از ره بیداد و جفا*** گشته صد کاخ معلّا بر پا
مردمان جمله دچار المند*** همه بیچاره ز ظلم و ستمند
حقّ مسکین همه یکجا شده غصب*** همه رفته است بیغما شده غصب
یا علی از ره یاریّ و وفا*** نظر لطف بمسکین بنما
«اشتری» را ز کرم خوشدل کن*** حاجت شرعی او حاصل کن
{صفحه483}

کسب حلال

این شنیدم که حضرت مولی*** علی آن خسرو سریر کمال
در سخنهای حکمت آمیزش*** اینچنین داده است داد مقال
هست هفتاد جزء طاعت حق*** حیّ ذوالمنّ قادر متعال
که بود اکثراً بدوره عمر*** سعی و کوشش براه کسب حلال

خدمتی نیک

ایکه خواهی تو در مه رمضان*** خدمتی نیک و دلپذیر کنی
فعل شایسته ای بجا آری*** طاعت قادر قدیر کنی
زانچه را خود نمیخوری باید*** شکم یک گرسنه سیر کنی

عبادت و سخاوت

شنیدم علی خسرو ذوالکرم*** که نامش بود در بزرگی علم
بوقت نماز از کرم پروری*** بسائل ببخشید انگشتری
از آن روی آن میر مسکین نواز*** به مسکین کرم کرد وقت نماز
که یعنی بدانند اهل یقین*** عبادت بود با سخاوت قرین
الا ای خداوند جاه و جلال*** که در کف ترا هست مال و منال
اگر پیرو مرتضائی تو هم*** نما پیشه خویش جود و کرم
{صفحه484}
ز سیم و زر خویش اندر جهان*** ببخشای بر مردم ناتوان
برای خدا جود و احسان نمای*** کرم کن به بیچاره بینوای
نمائی اگر جود بر ناتوان*** شود از تو راضی خدای جهان
تو هم «اشتری» از کرم یاد کن*** بدینسان به بیچاره امداد کن

این اشعار بمناسبت تأسیس انجمن بهداشتی و درمانی حجّتیه اصفهان که به همّت والای مردمان خیرخواه برپا گردید سروده شد.

اگر چه مردم بیمار در جهان هستند*** چه جای غصّه که افراد مهربان هستند
چه جای غصّه بود خاطر مریضان را*** که بهر دفع غم و درد دوستان هستند
هنوز نور محبّت به قلبها باقیست*** هنوز مردم خوش قلب همچنان هستند
هنوز در دل این شام تیره گون یاران*** ستارگان امیدی در آسمان هستند
{صفحه485}
هنوز رسم نکوئی نرفته است از یاد*** سپاس بار خدا را که نیکوان هستند
فرشته خوی، مسیحا نفس طبیبانی*** که جان دهند به تنهای ناتوان هستند
بسا کسان که ز نیکیّ و خیراندیشی*** ز یمن همّتشان خلق در امان هستند
کسان که در ره احیای خلق میکوشند*** بلوح خاطره همواره جاودان هستند
ز یمن انجمن حجّتیه گشت عیان*** هنوز مردم خیّر در اصفهان هستند
شوند مردم بیمار «اشتری» از درد*** بدور تا که نکویان در این میان هستند
{صفحه486}

این اشعار بمناسبت تأسیس انجمن تعاونی و بهداشتی عسکریّه اصفهان که بپایمردی عالم ربّانی مرحوم زند کرمانی رحمت الله علیه و جمعی از مردم خیراندیش تأسیس گردید سروده شد.

روانشاد کرمانی رادمرد*** ز اندیشه نیک امداد کرد
خبر داد بر مردم خیرخواه*** کند تا که تأسیس این جایگاه
پی خدمت خلق آن پیشوا*** ز همّت بنا کرد دارالشّفا
بپا کرد بنیاد جان پروری*** بنام شهنشاه دین عسکری
در فیض بر بینوا باز کرد*** بدارین، خود را سرافراز کرد
طبیبان آن جمله عیسی دمند*** چو لقمان نکو نام در عالمند
{صفحه487}
رئیس و دبیرش که با همّتند*** بفکر مریضان بی طاقتند
در این فعل نیکو و کار بزرگ*** بود یارشان کردگار بزرگ
خدایا نگهدارش از هر گزند*** بنائی که شد ملجأ مستمند
هر آنکس که خدمتگزارش بود*** خداوند پیوسته یارش بود
چو نقدینه «اشتری» شعر بود*** ز جان هدیه بر شخص بانی نمود

اشعار ذیل بر روی کاشی معرّق در مسجد امام حسین واقع در محل سرلت شمس آباد تیران (آهنگران) نوشته شده است

زهی تدیّن حاجی کریم شیرانی*** که از برای خدا شد بر این بنا بانی
{صفحه488}
ز روی صدق و صفا ریخت طرح این مسجد*** برای سجده بدرگاه حیّ سبحانی
چه مسجدی که مسمّاست بر امام حسین*** شهی که در ره حق کرد خویش، قربانی
چه قرنها که در این معبد شرافتمند*** برند بهره خلایق ز فیض رحمانی
بکار خیر کند هرکه همچو او اقدام*** همیشه رحمت ایزد بر اوست ارزانی
ز روی حسن عمل تا بحشر هست بپای*** بقای نام نکویش بعالم فانی
درود خالق یکتا بباب و مادر او*** بحقّ شاه ولایت علیّ عمرانی
چو یافت خاتمه گفت «اشتری» بتاریخش*** «زهی تدیّن حاجی کریم شیرانی»
«سال 1349 شمسی»
{صفحه489}

اشعار ذیل بمناسبت اتمام بنای بیت الزینب (س) که به همّت افراد خیراندیش واقع در اصفهان خیابان فروغی ساخته شده بود سروده شد و احتراماً درج گردید.

صفای خانه یزدان ز بیت زینب جوی*** بدین مکان مقدّس بصدق آور روی
بپای گشته بنائی بهمّت نیکان*** بخواه حاجت خود را در این رواق نکوی
بنا بنام بهین دخت خیر نسوانست*** قدم ز روی ارادت بنه در این مشکوی
قرین فاطمه، زینب که در شهامت و صبر*** ربوده از همه نسوان به حکم ایمان گوی
زنی نمونه اخلاص و پایمردی و حلم*** که چشم دهر نبیند چو او ز خصلت و خوی
دری ز روضه رضوان گشوده اند اینجا*** در این ریاض مقدّس گل مراد ببوی
{صفحه490}
بگفت بانی خیری که سال اتمامش*** به هجری قمری چیست (اشتری) برگوی
برون نمود سر از جع واقفیّ و بگفت*** صفای خانه یزدان ز بیت زینب جوی
« 1410 هجری قمری»

اشعار ذیل در کاشیکاری ایوان امامزاده اسحاق بن موسی بن جعفر (ع) در اصفهان واقع در خیابان پروین اعتصامی برشته تحریر در آمده است.

زهی ببار گهی کو بود بعالم طاق*** که بی بدیل و نظیر است در همه آفاق
چه محترم حرمی کز شرف در آن خفته است*** امامزاده با عزّ و جاه و فر اسحاق
پناه دین نبی، پور موسی جعفر*** که ملجأ است به خلقی ز جانب خلّاق
بگو بیا و ببین این حریم چون گلشن*** بسیر خلد برین هرکسی بود مشتاق
{صفحه491}
سر نیاز بدرگاه حضرتش سایند*** بپایبوسیش آیند جمله عشّاق
ز سعی مردم خیّر، بکوشش امناء*** رسیده است بپایان به عین استحقاق
هزار و سیصد و هفتاد و هفت شمسی بود*** که یافت خاتمه تعمیر این خجسته رواق
بگفت «اشتری» اصفهانی این اشعار*** به عرض حاجت خود بست چون بدو میثاق

اشعار ذیل بدرب حرم مطهّر حضرت امامزاده اسماعیل واقع در شهر قزوین نوشته شده است.

ایکه جوئی بدرد خویش دروا*** روی بنما بسوی دار شفا
این بهین بارگاه عزّ و شرف*** که بدرماندگان بود ملجا
صاحب بس کرامت اسماعیل*** از دل دردمند عقده گشا
گل بستان حضرت صادق*** اختر آسمان عزّ و علا
تشنه فیض جوید از خاکش*** خضر سان چشمه سار آب بقا
سال اتمام این در نیکو*** خواست تا «اشتری» کند انشا
هاتفی سر بجمع برد و بگفت*** (در باغ جنان بجوی اینجا)
« 1402 هجری قمری»
{صفحه492}

اشعار ذیل نیز بدرب حرم مطهّر حضرت امامزاده اسماعیل واقع در شهر قزوین نوشته شده است.

در این حرم شده مدفون برفعت و تجلیل*** امامزاده والا مقام اسماعیل
سرور سینه زهرا پناه اهل ولاء*** گل حدیقه طه سلیل پاک خلیل
ز درگهش نشود نا امید حاجتمند*** کرامت ار طلبی این ترابسست دلیل
زهی بر این حرم پور حضرت صادق*** که هست جلوه گه نور کردگار جلیل
کسی که از پی آبادیش بود کوشا*** دهد خدای به او روز حشر اجر جزیل
هزار و چارصد و یک به هجری قمری*** شد این خجسته در از التفات حق تکمیل
سرود «اشتری» اصفهانی این اشعار*** که توشه سفر او بود وقت رحیل
{صفحه493}

شوق شهادت

سر زند از مزار شهیدان*** تا ابد لاله های فراوان
نخل بار آور دین اسلام*** آبیاری شد از خون ایشان
تا ابد نام شهیدان زنده باشد*** دین حق مستحکم و پاینده باشد
بودشان جمله شوق شهادت*** تا رسیدند بر این سعادت
عابد پاک معبود بودند*** دائم از روی صدق و ارادت
تا ابد نام شهیدان زنده باشد*** دین حق مستحکم و پاینده باشد
ای شهیدان آگاه فاضل*** شیر مردان راد قویدل
وی دلیران از جان گذشته*** لطف حق بر شما گشته شامل
تا ابد نام شهیدان زنده باشد*** دین حق مستحکم و پاینده باشد
هم شجاع و دلاور بسنگر*** هم مسلّح به الله اکبر
فیض و رحمت برای شهیدان*** «اشتری» خواهد از حیّ داور
تا ابد نام شهیدان زنده باشد*** دین حق مستحکم و پاینده باشد
{صفحه494}

نیروی جوان

وطن بر جا ز نیروی جوانست*** شرف احیا ز نیروی جوانست
جوان خون داد تا ایران بماند*** بود دین پا بجا، ایمان بماند
جوان چون در طریق حق قدم زد*** اساس کفر و باطل را به هم زد
جوانان برومند نکو نام*** برای یاری آیین اسلام
همه پویای کوی استقامت*** همه جوینده راه کرامت
به زندان ستمگر اوفتادند*** به تسلیم ستمگر تن ندادند
زهی آنان که اندر بند بودند*** ولی سر در بر ظالم نسودند
ز حق توفیق خواهم بهر ایشان*** بود بدخواهشان دائم پریشان
سعادت «اشتری» از بهر آنان*** بخواه از درگه دادار منّان
{صفحه495}

ایّام فقر

شنیدم زنی گفت با شوی خویش*** دلی دارم از خوف عصیان پریش
بدینسان که در کار عصیان منم*** بسوزد لهیب عقوبت تنم
همی ترسم ایزد بروز حساب*** بسوزد تنم در شرار عذاب
چنین گفت مرد دل آگه بزن*** از این پس بدین غم میازار تن
ترا کیفر این بس به دارالجزا*** که داری چو من شوهری بینوا
به گیتی چو فقرت بود همنفس*** ترا نار دوزخ همینست و بس
بدین دام جانکاه درد و بلا*** خدایا نگردد کسی مبتلا
الهی نماند بجا نام فقر*** که شام سیاهست ایّام فقر
{صفحه496}
برد فقر اندیشه بخردی*** زند تیشه بر ریشه بخردی
فرو ریزد ارکان بنیان روح*** که شلّاق جسمست و سوهان روح
غمی چون غمش آتش اندوز نیست*** ملال آور و عافیت سوز نیست
طلب می کند «اشتری» از خدا*** نوا بهر درمانده بینوا

ساقی نامه

دریغا که طی شد جوانیّ من*** بیامد گه ناتوانیّ من
الهی تو آگهی از راز من*** ز پایان من، هم ز آغاز من
خطاها ز من سر زده بیشمار*** بدرگاه تو گشته ام شرمسار
کریما به پیش تو شرمنده ام*** ز فعل بد خود سرافکنده ام
{صفحه497}
اگر چه ندیدی ز من جز خطا*** ندیدم ز تو غیر لطف و عطا
در آن روز هول آور رستخیز*** گناهم ببخش، آبرویم مریز
بدرگاهت آورده ام التجا*** مرا عفو کن ای خدا، ای خدا
چو مرغی که افتاده اندر قفس*** گرفته مرا عقده راه نفس
بدورم من از خرّمیّ و نشاط*** ندارم بجز نقد غم در بساط
بر آنم که تا محو گردد غمم*** شود شادی و خرّمی همدمم
زنم باده از جام و جد و سرور*** شوم از هیاهوی دنیا بدور
کجائی بیا ساقیا می بیار*** بباغ دلم نخل شادی بکار
بده می که تا داد شادی دهم*** ز اندوه و رنج جهان وارهم
بده می که از غم رهایم کند*** به عیش و طرب آشنایم کند
{صفحه498}
ولیکن نه زان می که آرد فساد*** کدورت فزاید مرا در نهاد
می حبّ مولی علیّ ولی*** که گردد دل و جان از آن منجلی
علی مظهر قدرت کبریا*** علی خصم باطل، به حق آشنا
علی آن مهین میر ایزد پناه*** علی بنده ارجمند اله
علی داد جوی عدالت گزین*** حقیقت شعار و حقیقت قرین
الهی بدین پاک گوهر امام*** که دین یافت از سعی او احتشام
بگفتار و پندار نیکوی او*** به نیکوئی طینت و خوی او
بروز جزا و گه داوری*** ببخشای جرم و خطا ز «اشتری»
{صفحه499}

شب وصل

چه جای غم که عمر من بپایان میرسد امشب*** از آن شادم که جان من بجانان میرسد امشب
نصیبم تا شود صبح وصال دوست خرسندم*** که با مهرش بپایان شام هجران میرسد امشب
ز یمن مقدم امّید بخش آن مسیحا دم*** مرا این درد بی درمان بدرمان میرسد امشب
مرا جشنی بود بر پا در این ظلمتسرای غم*** که جانم مورسان نزد سلیمان میرسد امشب
مبادا کس پریشانخاطر از فقدان من گردد*** چو کار این پریشاندل بسامان میرسد امشب
گنهکار و سیه رویم ولی بر گوش جان هر دم*** نوید رحمت از خلّاق سبحان میرسد امشب
سخن بی پرده گویم «اشتری» پاس ولای او*** به امدادم علی مولای مردان میرسد امشب
{صفحه500}

بازوی توانمند

نیرو که به جسم پهلوانست*** از سوی خدای مهربانست
وان نیروی بازوی توانمند*** سرمایه قدرت جوانست
این نعمت زور پهلوانی*** در دست تو بهر امتحانست
باید که بیاریش شتابی*** هرجا که ضعیف خسته جانست
از «اشتری» این سرود بشنو*** کز گفته نغز رهبرانست
«شکرانه بازوی توانا*** بگرفتن دست ناتوانست»
{صفحه501}

اشعار سقاخانه

اشعار ذیل عین اشعاریست که در کاشیکاری اطراف سقّاخانه و آبسردکنی که به نام حضرت ابوالفضل (ع) به همّت والای مرحوم حاج محمّدحسن صبّاغ پورفرد و جناب آقای حاج محمّدحسین بابائی در قطعه 3 باغ رضوان اصفهان به سال 1364 شمسی اتمام یافت، نوشته شده است، لذا به یاد این دو مرد خیراندیش در این کتاب هم درج گردید.
حاجی حسن حاجی حسین از روی اخلاص و صفا*** صبّاغ پور فرد با، بابائی از بهر خدا
گشته سعادت یارشان جاوید ماند نامشان*** ز انرو که بانی گشته اند از لطف حق بر این بنا
این منبع آب روان شد نصب بهر تشنگان*** با نام عبّاس علی سقّای دشت کربلا
میر و علمدار حسین عبّاس غمخوار حسین*** آنکس که شد یار حسین آن تشنه کام سر جدا
{صفحه502}
عبّاس کز روی یقین دست از یسار و از یمین*** داد از برای حفظ دین از روی اخلاص و وفا
ای صاحب فضل و کمال نوشی چو این آب زلال*** از صدق الحمدی بخوان کن شادمان اموات را
ای حیّ ربّ العالمین هنگام روز واپسین*** پاداش ده در یوم دین این بانیان خیر را
یا رب به روز داوری از روی بنده پروری*** بگذر ز جرم «اشتری» فردا به هنگام جزا

مصلّای شهادت

آفرین بر آن سلحشور دلیر پاکباز*** کو شهید راه حق شد پایدار و سرافراز
خون پاک خود به پای نخل دین بر خاک ریخت*** دید چون بستان حق بر خون او دارد نیاز
هست از جانبازی آن پاکبازان شهید*** پرچم اسلام و قرآن تا ابد در اهتزار
شور دین و رغبت حقجوئی و حق پروری*** در حقیقت نیست هرگز شیوه اهل مجاز
{صفحه503}
دین اگر دارد به ایثار وجودت احتیاج*** خون خود بنما نثار و جان فشان و سر بباز
در مصلّای شهادت گویدت فتوای دین*** هست در اینجا وضو با خون اگر دارد نماز
«اشتری» سرّ شهادت را زهر غافل مخواه*** معنی این خصلت والا بجو از اهل راز

شهید

شد بپای اعتلای ملک ما افزون شهید*** گشت هر آزاده ای در بند و هر مسجون شهید
از جفا و کینه و بیداد دژخیمان شدند*** نوجوانان وطن با قامت موزون شهید
نو نهالان برومندی ز بستان وجود*** گشته اند از فتنه نابخردان دون شهید
بوستان پاک دین ار سبز و خرّم شد بجاست*** نخل دین را آبیاری کرد چون با خون شهید
جان خود را کرد اگر در یاری از حق نثار*** میشود واصل به قرب خالق بیچون شهید
{صفحه504}
از سر ایمان چو زد پا در طریق بذل جان*** در جنان با اولیای حق شود مقرون شهید
لاله بسیار از هر قطره خونش سر زند*** هر کجا شد نوجوانی با تن گلگون شهید
خاطر او کی رود از یاد ابنای زمان*** چون بود در سینه ما تا ابد مدفون شهید
«اشتری» را کی رود نام شهیدان از نظر*** شعر حزن افزای او را گشت چون مضمون شهید

پیروزی اسلام

ز هی بهمّت والای آن خجسته مرام*** که شد شهید و بخلد برین گرفت مقام
خدای گفته بوصف شهید در قرآن*** که هست زنده و از بهر اوست عمر مدام
عجین بخاک چو شد خون پاکشان گردد*** ز تربت شهدا بوی عطر استشمام
دمی که دین و وطن را خطر ببرگیرد*** بنزد مردم حقجوی راحتیست حرام
{صفحه505}
به اقتضای زمان گر که مصلحت باشد*** به وقت جنگ، ستیز است و گاه صلح سلام
مسلّمست که از لطف قادر بیچون*** شود موفّق و پیروز نیروی اسلام
تمام مردم حقجو چو «اشتری» خواهند*** دوام مکتب قرآن ز ایزد علّام

ایّام دامادی

خوشا شبهای بهجت آور ایّام دامادی*** خوشا فصل طرب خیز نکو فرجام دامادی
جوانان را پیامی کی از این فرخنده تر باشد*** که آرد پیک شادی بهرشان پیغام دامادی
نه تنها نام دامادی خوش آید نو عروسان را*** که بر هر پیر و هر برنا خوش آید نام دامادی
نشاط و وجد و شادیّ و طرب یکجا عیان بینی*** عجب هنگامه ای برپاست در هنگام دامادی
ز حق پیوسته خواهد «اشتری» تا ساقی دوران*** بریزد شهد شادیّ و طرب در جام دامادی
{صفحه506}

صفای پهلوانی

 

الا ای پهلوان اکنون که نیرو و توان داری*** غرور و سرفرازی را ز نام پهلوان داری
الا ای گرد مرد افکن لا ای مرد شیر اوژن*** بزن بر سینه دشمن چو مشتی پرتوان داری
صفای پهلوانی را شئون قهرمانی را*** وفا و مهربانی را فزون کن تا که جان داری
به ورزش خو کن از همّت بخواه از شیر حق رخصت*** که این آیین و این کسوت ز عهد باستان داری
ترا حق داد چون نیرو ز جان با قدرت بازو*** طرفداری کن از حقگو که از مردی نشان داری
ترا ورزش عطا بخشد کمال آرد صفا بخشد*** دلت را چون ضیا بخشد شکوه جاودان داری
گرامی دار یاران را مقام پهلوانان را*** بسان «اشتری» آن را که ره در آستان داری
{صفحه507}

بعدی                              قبلی