احادیث نادر

بابی دربارۀ احادیث نادر

[١٢6]١-امیر مؤمنان علیه السّلام می فرمود: جان خود را با مطالب شگفت حکمت استراحت دهید؛ زیرا جان هم چون تن خسته شود.

[١٢٧]٢-امیر مؤمنان علیه السّلام می فرمود: ای جویندۀ علم! همانا علم امتیازهای فراوانی دارد: سرّ علم فروتنی است، چشم آن تهی بودن از رشک، گوش آن فهمیدن، زبان آن راست گفتن، حافظۀ آن پژوهیدن، دل آن حسن نیّت، عقل آن شناخت اسباب امور، دست آن رحمت، پای آن دیدار دانشمندان، همّت آن سلامتی، حکمت آن پرهیزگاری، قرارگاه آن نجات، جلودار آن عافیت، مرکب آن وفاداری، اسلحۀ آن نرم زبانی، شمشیر آن خشنودی، کمال آن مدارا و لشکر آن گفت وگوی با دانشمندان، دارایی آن ادب، اندوختۀ آن دامن فروچیدن از گناهان، توشۀ آن نیکی، نوشاک آن سازگاری، رهبر آن ره یافتگی و دوست آن دوستی نیکان است.

[١٢٨]٣-رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمود: دانش چه خوب وزیری برای ایمان و خویشتن داری چه خوب وزیری برای دانش و نرم رفتاری چه خوب وزیری برای خویشتن داری و شکیبایی چه خوب وزیری برای نرم رفتاری است.

[١٢٩]4-امام صادق علیه السّلام از پدرانش نقل می کند که مردی خدمت رسول خدا آمد

ص :١١٣

عن عبد اللّه بن میمون القدّاح، عن أبی عبد اللّه علیه السّلام، عن آبائه علیه السّلام، قال:

حاء رجل إلی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فقال: یا رسول اللّه ما العلم؟ قال: الإنصات، قال: ثمّ مه؟ قال الاستماع، قال: ثمّ مه؟ قال الحفظ، قال: ثمّ مه؟ قال: العمل به، قال ثمّ مه یا رسول اللّه؟ ! قال نشره.

[١٣٠]5-علیّ بن إبراهیم رفعه إلی أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:

طلبه العلم ثلاثه فاعرفهم بأعیانهم و صفاتهم: صنف یطلبه للجهل و المراء و صنف یطلبه للاستطاله و الختل و صنف یطلبه للفقه و العقل، فصاحب الجهل و المراء موذ ممار متعرّض للمقال فی أندیه الرّجال بتذاکر العلم و صفه الحلم، قد تسربل بالخشوع و تخلّی من الورع فدقّ اللّه من هذا خیشومه و قطع منه حیزومه، و صاحب الاستطاله و الختل ذو خبّ و ملق یستطیل علی مثله من أشباهه و یتواضع للأغنیاء من دونه فهو لحلوائهم هاضم و لدینه حاطم فأعمی اللّه علی هذا خبره و قطع من آثار العلماء أثره و صاحب الفقه و العقل ذوک آبه و حزن و سهر قد تحنّک فی برنسه و قام اللّیل فی حندسه یعمل و یخشی وجلا داعیا مشفقا مقبلا علی شأنه عارفا بأهل زمانه مستوحشا من أوثق إخوانه فشدّ اللّه من هذا أرکانه و أعطاه یوم القیامه أمانه.

و حدّثنی به محمّد بن محمود أبو عبد اللّه القزوینیّ عن عدّه من أصحابنا منهم جعفر بن محمّد الصّیقل بقزوین عن أحمد بن عیسی العلویّ، عن عبّاد بن صهیب البصریّ، عن أبی عبد اللّه علیه السّلام.

[١٣١]6-علیّ بن إبراهیم، عن أبیه، عن محمّد بن یحیی، عن طلحه بن زید قال:

ص :١١4

و گفت: ای رسول خدا، دانش چیست؟ فرمود: سکوت کردن. گفت: سپس چه؟ فرمود: گوش فرادادن. پرسید: سپس چه؟ فرمود: حفظ کردن. گفت: سپس چه؟ فرمود: آن را به کار بستن. پرسید: ای رسول خدا، سپس چه؟ فرمود: انتشار دادن آن.

[١٣٠]5-امام صادق علیه السّلام فرمود: جویندگان دانش بر سه گونه اند، پس آنان را از روی صفاتشان بشناس دسته ای دانش را برای جهل ورزیدن و به منازعه برخاستن می خواهند و دسته ای آن را برای بلندی جستن و فریب دادن دیگران و دسته ای آن را برای فهمیدن و خرد ورزیدن می خواهند. دستۀ اول، موذی و جدالگر است و همواره در مجالس مردان سخنرانی کند. از اوصاف علم و حلم گوید لباس فروتنی بر تن پوشیده ولی از لباس تقوی خود را برهنه ساخته است.

خدا از این جهت، بینی اش را خرد کند و کمرش را بشکند. اهل بلندی جستن و فریفتن، نیرنگ باز و چاپلوس است. بر همپایگان خود گردن فرازی و برای ثروتمندانی که از آن فروپایه ترند سر تواضع فرود می آورند. حلوای آن ها را بخورد و دین خود را درهم بشکند. خداوند او را بر این روش بی نام ونشان کند و اثرش را از میان آثار دانشمندان بی بهره گرداند. اهل فهم و عقل، نگران و غمگین و شب زنده دار است. تحت الحنک خویش انداخته و در تاریکی شب به پا ایستاده است. ترسان و دعاکنان و هراسان عمل کند؛ به خود مشغول است؛ مردم روزگارش را خوب می شناسد و از مطمئن ترین برادرانش دهشتناک است خدا از این جهت، پایه های وجودش را محکم سازد و روز قیامت، امانش دهد.

(این روایت از طریق دیگری نیز وارد شده است.)

[١٣١]6-امام صادق علیه السّلام فرمود: همانا روایت کنندگان قرآن بسیار و

ص :١١5

سمعت أبا عبد اللّه علیه السّلام یقول: إنّ رواه الکتاب کثیر و إنّ رعاته قلیل و کم من مستنصح للحدیث مستغشّ للکتاب، فالعلماء یحزنهم ترک الرّعایه و الجهّال یحزنهم حفظ الرّوایه فراع یرعی حیاته و راع یرعی هلکته فعند ذلک اختلف الرّاعیان و تغایر الفریقان.

[١٣٢]٧-الحسین بن محمّد الأشعریّ، عن معلّی بن محمّد، عن محمّد بن جمهور، عن عبد الرّحمن بن أبی نجران، عمّن ذکره، عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:

من حفظ من أحادیثنا أربعین حدیثا بعثه اللّه یوم القیامه عالما فقیها.

[١٣٣]٨-عدّه من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن خالد، عن أبیه، عمّن ذکره، عن زید الشّحّام، عن أبی جعفر علیه السّلام فی قول اللّه عزّ و جلّ: فَلْیَنْظُرِ اَلْإِنْسٰانُ إِلیٰ طَعٰامِهِ قال:

قلت ما طعامه؟ قال علمه الّذی یأخذه، عمّن یأخذه؟

[١٣4]٩-محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن علیّ بن النّعمان، عن عبد اللّه بن مسکان، عن داود بن فرقد، عن أبی سعید الزّهریّ، عن أبی جعفر علیه السّلام قال:

الوقوف عند الشّبهه خیر من الاقتحام فی الهلکه و ترکک حدیثا لم تروه خیر من روایتک حدیثا لم تحصه.

[١٣5]١٠-محمّد، عن أحمد، عن ابن فضّال، عن ابن بکیر، عن حمزه بن الطّیّار أنّه عرض علی أبی عبد اللّه علیه السّلام بعض خطب أبیه حتّی إذا بلغ موضعا منها قال له: کفّ و اسکت، ثمّ قال أبو عبد اللّه علیه السّلام: لا یسعکم فیما ینزل بکم ممّا لا تعلمون إلاّ الکفّ عنه و التّثبّت و الرّدّ إلی أئمّه الهدی حتّی یحملوکم فیه علی القصد و یجلوا عنکم فیه العمی و یعرّفوکم فیه الحقّ قال اللّه تعالی: فَسْئَلُوا

ص :١١6

رعایت کنندگان آن کم اند. چه بسا مردمی که نسبت به حدیث خیرخواه و نسبت به قرآن خیانتگرند. دانشمندان از رعایت نکردن اندوهگین و نادانان از حفظ روایت غمگین اند. یکی در پی حفظ زندگانی خود و دیگری در پی هلاکت خویش است. در اینجاست که دو دسته رعایت کننده اختلاف پیدا کنند و از هم جدا شوند.

[١٣٢]٧-امام صادق علیه السّلام فرمود: هرکه چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند، خداوند او را روز قیامت، دانشمند و فقیه برانگیزد.

[١٣٣]٨-زید شحّام از امام باقر علیه السّلام درباره گفتار خدای بزرگ و والا که (باید انسان به خوراک خویش نگاه کند) [عبس (٨٠) : آیۀ ٢4]پرسید: معنای خوراک چیست؟ فرمود: دانشی که فرامی گیرد، بنگرد که از چه کسی می گیرد.

[١٣4]٩-حضرت باقر علیه السّلام فرمود: بازایستادن از امر مشتبه از به هلاکت افتادن بهتر است و واگذاردن حدیثی که روایت آن برایت ثابت نشده، از روایت کردن حدیثی که بر آن احاطه نداری، بهتر است.

[١٣5]١٠-حمزۀ طیّار بر حضرت صادق بعضی از سخنرانی های پدرش را عرضه کرد تا به جمله ای رسید در این هنگام حضرت فرمود: دست نگهدار و ساکت باش. سپس فرمود: آنچه به دست شما می رسد و حکمش را نمی دانید، وظیفه ای بر شما نیست جز دست نگه داشتن از آن و درنگ کردن و بازگرداندن آن به ائمّۀ هدی، تا ایشان شما را بر اعتدال وادارند و گمراهی را از شما دور سازند و حق را به شما بشناسانند. خدای فرازمند فرموده است:

ص :١١٧

أَهْلَ اَلذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لاٰ تَعْلَمُونَ.

[١٣6]١١-علیّ بن إبراهیم، عن أبیه، عن القاسم بن محمّد، عن المنقریّ، عن سفیان بن عیینه قال:

سمعت أبا عبد اللّه علیه السّلام یقول: وجدت علم النّاس کلّه فی أربع: أوّلها أن تعرف ربّک و الثّانی أن تعرف ما صنع بک و الثّالث أن تعرف ما أراد منک و الرّابع أن تعرف ما یخرجک من دینک.

[١٣٧]١٢-علیّ بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم قال:

قلت: لأبی عبد اللّه علیه السّلام: ما حقّ اللّه علی خلقه؟ فقال: أن یقولوا ما یعلمون و یکفّوا عمّا لا یعلمون، فإذا فعلوا ذلک فقد أدّوا إلی اللّه حقّه.

[١٣٨]١٣-محمّد بن الحسن، عن سهل بن زیاد، عن ابن سنان، عن محمّد بن مروان العجلیّ، عن علیّ بن حنظله قال:

سمعت أبا عبد اللّه علیه السّلام یقول: اعرفوا منازل النّاس علی قدر روایتهم عنّا.

[١٣٩]١4-الحسین بن الحسن، عن محمّد بن زکریّا الغلابیّ، عن ابن عائشه البصریّ رفعه أنّ أمیر المؤمنین علیه السّلام قال فی بعض خطبه:

أیّها النّاس اعلموا أنّه لیس بعاقل من انزعج من قول الزّور فیه و لا بحکیم من رضی بثناء الجاهل علیه، النّاس أبناء ما یحسنون و قدر کلّ امرئ ما یحسن فتکلّموا فی العلم تبیّن أقدارکم.

[١4٠]١5-الحسین بن محمّد، عن معلّی بن محمّد، عن الوشّاء، عن أبان بن عثمان، عن عبد اللّه بن سلیمان قال:

سمعت أبا جعفر علیه السّلام یقول و عنده رجل من أهل البصره یقال له: عثمان الأعمی

ص :١١٨

(اگر نمی دانید، از اهل قرآن بپرسید.) [نحل (١6) : آیۀ 4٢].

[١٣6]١١-امام صادق علیه السّلام می فرمود: همه دانش مردم را در چهار چیز یافتم:

نخست اینکه پروردگار خویش را بشناسی؛ دوم اینکه بدانی با تو چه کرده است؛ سوم اینکه بدانی از تو چه خواسته است؛ چهارم اینکه بدانی چه چیز تو را از دینت بیرون می کند.

[١٣٧]١٢-هشام سالم گوید: به امام صادق عرض کردم: حق خدا بر مردم چیست؟ فرمود: اینکه آنچه دانند بگویند و آنچه ندانند بازایستند. هرگاه چنین کنند حق خدا را به او ادا کرده اند.

[١٣٨]١٣-حضرت صادق علیه السّلام فرمود: منزلت مردم را به اندازه ای که از ما روایت کنند، بشناسید.

[١٣٩]١4-امیر مؤمنان در بعضی از سخنرانی هایش فرمود: ای مردم! بدانید کسی که از سخن بی اساسی که به او گویند از جا کنده شود، خردمند نیست و آنکه به ستایش نادان خرسند گردد، فرزانه نیست. مردم فرزند کارهای ارزندۀ خویش اند و ارزش هرکس به اندازه کار ارزنده ای است که به خوبی انجام می دهد. از دانش سخن گویید تا ارزشتان نمایان شود.

[١4٠]١5-عبد اللّه سلیمان گوید: مردی از اهل بصره که نامش عثمان اعمی بود

ص :١١٩

و هو یقول: إنّ الحسن البصریّ یزعم أنّ الّذین یکتمون العلم یؤذی ریح بطونهم أهل النّار، فقال: أبو جعفر علیه السّلام: فهلک إذن مؤمن آل فرعون ما زال العلم مکتوما منذ بعث اللّه نوحا علیه السّلام فلیذهب الحسن یمینا و شمالا فو اللّه ما یوجد العلم إلاّ هاهنا.

باب روایه الکتب و الحدیث و فضل الکتابه و التّمسّک بالکتب [١4١]١-علیّ بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن منصور بن یونس، عن أبی بصیر قال:

قلت لأبی عبد اللّه علیه السّلام قول اللّه جلّ ثناؤه: اَلَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ اَلْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ؟ قال: هو الرّجل یسمع الحدیث فیحدّث به کما سمعه لا یزید فیه و لا ینقص منه.

[١4٢]٢-محمّد بن یحیی، عن محمّد بن الحسین، عن ابن أبی عمیر، عن ابن أذینه، عن محمّد بن مسلم قال:

قلت لأبی عبد اللّه علیه السّلام: أسمع الحدیث منک فأزید و أنقص؟ قال: إن کنت ترید معانیه فلا بأس.

[١4٣]٣-و عنه، عن محمّد بن الحسین، عن ابن سنان، عن داود بن فرقد قال:

قلت لأبی عبد اللّه علیه السّلام: إنّی أسمع الکلام منک فأرید أن أرویه کما سمعته منک فلا یجیء، قال: فتعمّد ذلک؟ قلت: لا فقال: ترید المعانی؟ قلت: نعم، قال فلا بأس.

[١44]4-و عنه، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن الحسین بن سعید،

ص :١٢٠

به امام باقر علیه السّلام عرض کرد: حسن بصری عقیده دارد کسانی که دانش را نهان دارند، بوی گند شکمشان دوزخیان را آزار دهد. امام فرمود: بنابراین مؤمن آل فرعون [که پنهان سازی کرده]هلاک شده است؟ ! از زمان بعثت نوح علیه السّلام دانش نهان بوده است. حسن بصری به هر راهی که خواهد برود. به خدا سوگند! دانش جز در این خاندان یافت نشود.

اصول کافی ج1.