آثار و برکات دعا برای امام زمان‌علیه السلام‌

مشخصات کتاب

‏سرشناسه : اصفهانی ابوالحسن ‏‌۱۲۴۶ - ۱۳۲۵.‏
‏عنوان قراردادی : کنزالغنایم فی فوایدالدعاءللقایم (علیه السلام)
‏عنوان و نام پدیدآور : آثار و برکات دعا برای امام زمان (علیه‌السلام)/ مولف محمدتقی موسوی‌اصفهانی؛ تحقیق و تحریر احمد سعیدی.
‏مشخصات نشر : ‏‌قم‏ مسجد مقدس جمکران‏ ۱۳۸۸.
‏مشخصات ظاهری : ‏‌۹۶ص.
‏شابک : ‏‌۸۰۰۰ ریال‏ 978-964-973-237-4
‏وضعیت فهرست نویسی : برونسپاری (فاپا)
‏یادداشت : کتاب حاضر با عنوان " راز نیایش منتظران" در سال ۱۳۸۰ توسط موسسه فرهنگی انتشاراتی مکیال‌بدر منتشر شده است.
‏یادداشت : کتاب حاضر باز نویسی کتاب" کنزالغنایم فی فوایدالدعاءللقایم (علیه السلام)" است.
‏یادداشت : کتابنامه به صورت زیرنویس.
‏عنوان دیگر : راز نیایش منتظران.
‏موضوع : محمدبن حسن (عج)، امام دوازدهم‌‏ ۲۵۵ق ‏-
‏موضوع : ‏‌دعای امام زمان (عج)
‏موضوع : مهدویت-- انتظار
‏شناسه افزوده : سعیدی، احمد،‏ ۱۳۴۶ - ‏
‏رده بندی کنگره : ‏‌BP۲۲۴/۴‏/الف۶ر۲ ۱۳۸۸
‏رده بندی دیویی : ‏‌۲۹۷/۴۶۲
‏شماره کتابشناسی ملی : ۱۸۴۹۷۷۲

مقدمه ناشر

کتاب پیش‌روی شما، بازنویسی و تحقیق کتاب کنزالغنائم فی فوائد الدعا للقائم «عجلّ اللَّه تعالی فرجه الشریف» تألیف مرحوم حضرت آیت اللَّه محمّد تقی اصفهانی می‌باشد که در مؤسسه علمی فرهنگی تعالی و توسط برادر محقق حاج احمد سعیدی بازنویسی و تحقیق و مصدریابی شده است تا منتظران و مشتاقان ظهور حضرت مهدی‌علیه السلام هرچه بیشتر با وظیفه خود نسبت به آن امام همام آشنا شده، از این طریق بهره وافری داشته باشند.
امید است مورد رضایت مولایمان صاحب الزمان‌علیه السلام قرار گیرد.
از همه دست‌اندرکاران مؤسسه تعالی بویژه ریاست محترم آن حضرت حجّت الاسلام و المسلمین دکتر احمد عابدی «زید عزه» کمال تشکر را داریم.
مدیر مسؤول انتشارات 
مسجد مقدّس جمکران 
حسین احمدی‌

شرح حال مؤلف‌

بحث از وجود نازنین صاحب العصر و الزمان، قطب دائره کون و مکان، امام الانس و الجان، مهدی موعود، حجّت بن الحسن بن علی بن محمّد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمّد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب، صلوات اللَّه علیهم اجمعین، موضوعی است که سال‌ها و قرن‌ها، عاشقان الهی و ارادتمندان خاندان رسالت و امامت را مجذوب خود نموده است.
امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» در نیمه شعبان سال 255 هجری قمری، جهان را به نور وجود خود روشن فرمود و با شهادت پدر بزرگوارش امام حسن عسکری‌علیه السلام در سال 260 هجری و در سن پنج سالگی به اذن خدای متعال، امامت و رهبری امّت اسلامی را به عهده گرفت؛ لکن به جهت عدم آمادگی مردم، و ستم طاغوت زمان و مصالح و حکمت هایی که خداوند متعال بهتر از آن آگاه است، آن حضرت از دیده‌ها پنهان شد و از پس پرده غیبت، پیروان خود و همه مستضعفان و دادخواهان را هدایت و دست‌گیری می‌فرماید.
از آن زمان تا کنون، شیفتگان و عاشقان آن امام غایب از نظر، در فراق و عشق مولای خود سرگردان و به امید ظهور و دیدارش، روز و شب می‌گذرانند و مردم را به وجود مبارک آن حضرت آشنا می‌سازند.
یکی از علمایی که در این زمینه سعی وافر و تلاش زیادی داشته، حضرت آیت اللَّه سیّد محمّد تقی موسوی اصفهانی «رحمة اللَّه علیه» صاحب کتاب پیش روی شما می‌باشد که هم با بیان شیوا و خطابه خود و هم با نوشتن کتاب‌های مختلف، به معرفی امام عصر «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» و آشنا ساختن شیعیان به وظایف خویش در قبال آن حضرت کوشیده است.
مؤلّف کتاب حاضر مرحوم حاج میرزا محمّد تقی موسوی، مشهور به احمدآبادی که رضوان خدا بر او باد، فرزند سیّد میرزا عبد الرزاق به سال 1301 هجری قمری در شهر مذهبی اصفهان به دنیا آمد.
وی مراحل تحصیل علوم و معارف اسلامی، و مراتب کسب زهد و تقوا را تحت نظر اساتید بزرگوار خود؛ از جمله والد مکرمش طی نمود تا جایی که خود یکی از فضلا و علمای مشهور گردید.
مرحوم مؤلّف علیرغم عمر نسبتاً کوتاهی که داشت، به سبب پاکی و خلوص نیت، تلاش و مجاهدت در کسب معارف الهی و زندگی ساده و بی‌آلایش، به مقامات ارجمندی رسیده بود؛ به طوری که مردم مسلمان آن خطّه، او را به عنوان ملجأ و مرجع خود پذیرفته بودند.
برخی از ویژگی‌ها و اوصاف اخلاقی و ارزنده‌ای که ایشان مزیّن به آن بودند را چنین می‌توان برشمرد:
1 - دارای نسب پاک در اجداد که همگی متصف به تقوی و مشهور به علم و عمل بوده‌اند.
2 - روحیه توحید مداری در اعتقاد و عمل.
3 - شکیبایی و صبر در مشکلات و فراز و نشیب‌های پیش‌آمده در طول مدّت عمر، و بهره‌جویی از آن‌ها در جهت ارتقای ایمان و تقوا و پاکی بیشتر.
4 - دارای دقت علمی و ژرفنگری در آثار.
5 - کسب فیض از محضر اساتید بزرگواری همچون آخوند کاشی و سید ابوالقاسم دهکردی و شیخ عبد الکریم جزّی که موفق به دریافت اجازه اجتهاد و روایت از ایشان شده است.
6 - مجذوب و ذوب شدن در محبت به ولایت امامان معصوم علیهم السلام؛ بویژه مولایمان امام زمان‌علیه السلام که از لا به لای اشعار وی که فراوان نیز هست، خود نمایی می‌کند؛ از جمله به این دو بیت توجّه نمایید:
ای وصل تو غایة المراد دل ما
وی ذکر تو زیب و زیور دفتر ما
اندر دل ما لشکر غم منزل کرد
زآن روز که دور گشتی از منزل ما
مرحوم آیت اللَّه محمّد تقی اصفهانی کتاب‌های متعددی را در تفسیر، فقه، ادعیه، زیارات و غیر آن‌ها، استنساخ و تألیف نموده است که آنچه پیرامون امام زمان علیه السلام می‌باشد، و بیش از همه جلب نظر می‌کند چنین است:
1 - «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام» که تقریباً معروف‌ترین کتاب وی می‌باشد؛ به گونه‌ای که آن مرحوم به «صاحب مکیال المکارم» مشهور گشته است. این کتاب در دو جلد و به زبان عربی تألیف شده و موضوع آن دعا برای امام زمان‌علیه السلام است که در ضمن آن بسیاری از مطالب پیرامون عقیده مهدویت و وظایف منتظران نیز بررسی شده و مورد توجّه و استقبال علما و فضلا و ارادتمندان صاحب الزمان‌علیه السلام قرار گرفته است.(1)
حضرت آیت اللَّه العظمی صافی گلپایگانی «مدّ ظله» در توصیف آن در کتاب خود «منتخب الاثر» می‌فرماید:
کتاب بزرگ و مفیدی است، کتابی همانند آن در این موضوع ندیدم که پیرامون فواید دعا برای امام زمان‌علیه السلام تألیف شده باشد. مصنّف دعاهای فراوانی برای آن حضرت جمع آوری نموده؛ آداب و فواید دعا، سبب و آثار دعا نمودن برای ایشان، و زمان و مکان و حالاتی که باید دعا نمود را بیان کرده است.(2)
کتاب مذکور را حضرت حجّت الاسلام و المسلمین سیّد مهدی حائری قزوینی به فارسی ترجمه نموده و توسط چند ناشر؛ از جمله انتشارات مسجد مقدّس جمکران بارها چاپ و منتشر گردیده است.
2 - «نور الابصار فی فضیلة الانتظار».
3 - «کنزالغنائم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام».
4 - «وظیفة الانام فی زمن غیبة الامام‌علیه السلام».
این هر سه کتاب بر خلاف نام آن‌ها که عربی می‌باشد، به زبان فارسی نگاشته شده است. کتاب نور الابصار را «مؤسسه علمی فرهنگی تعالی (3) تحقیق و بازنویسی کرده و انتشارات مسجد مقدّس جمکران به نام «چشم‌روشنی منتظران» چاپ و منتشر نموده است.
کتاب کنز الغنائم نیز همین کتاب است که اینک در دست شما می‌باشد. موضوع این کتاب، همان مکیال المکارم است که مرحوم مؤلّف آن را به فارسی نوشته است؛(4) لکن چون از زمان تألیف آن سال‌ها می‌گذرد، به سفارش انتشارات مسجد مقدّس جمکران و توسط «مؤسّسه علمی فرهنگی تعالی به زبان متداول روز، بازنویسی و نیز تحقیق شده که اینک به نام «آثار و برکات دعا برای امام زمان‌علیه السلام» منتشر شده است.(5)
ان شاء اللَّه که شما خواننده گرامی، مرحوم مؤلّف و سایر عزیزانی که زمینه چاپ و نشر این کتاب را فراهم نموده‌اند را از دعای خیر خود فراموش نخواهید کرد.
سایر آثار مؤلف از این قرار است:(6)
5 - تفسیر قرآن کریم (عربی)
6 - تذکرة الطّالبین فی ترجمة آداب المتعلمین (شعر)
7 - ابواب الجنّات فی آداب الجمعات (فارسی)
8 - بساتین الجنان فی المعانی و البیان (شرح عربی)
9 - آداب صلاة اللیل (عربی)
10 - سراج القبور (آداب نماز شب)
11 - توضیح الشّواهد (توضیح شواهد کتاب «جامع الشّواهد»)
12 - ترغیب الطّلاب (ادبیات عرب)
13 - أنیس المتأدّبین (شرح هدایة الطّالبین)
14 - کتاب المنابر (موعظه)
15 - محاسن الادیب فی دقائق الاعاریب 
16 - دیوان شعر
مرحوم مؤلّف پس از عمر کوتاه امّا پر برکت خود؛ یعنی در سنّ 47 سالگی، در تاریخ 1348 هجری قمری و در شهر اصفهان دیده از جهان فرو بست و در قبرستان معروف تخت فولاد آن شهر به خاک سپرده شد.
مرقد شریف این عالم ربّانی اینک در جنب گلزار شهدای دفاع مقدّس شهر شهید پرور اصفهان واقع شده و گنبد و بارگاه ایشان محل زیارت مشتاقان و ارادتمندان امام زمان «عجل اللَّه تعالی فرجه الشریف» می‌باشد.
ان شاء اللَّه خداوند متعال، روح آن مرحوم را با اولیای خودش محشور و از زمره یاوران و اصحاب امام زمان علیه السلام قرار دهد، و ما را نیز از منتظران واقعی قدوم مبارک و دولت کریمه‌اش مقرر بفرماید. آمین.
در پایان از مدیریت محترم انتشارات مسجد مقدّس جمکران و برادران واحد پژوهش که زمینه نشر این اثر را فراهم نمودند قدر دانی می‌شود.
مؤسسه علمی فرهنگی تعالی‌

دیباچه‌

بسم اللَّه الرحمن الرحیم 
و هو حسبی 
الحمدللَّه و سلام علی عباده الذین اصطفی، محمّد و آله 
سادات الوری، و لعنة اللَّه علی اعدائهم الی یوم الجزاء.
این بنده شرمنده گنهکار، محمّد تقی فرزند عبدالرزاق موسوی اصفهانی «که خداوند از گناهان هر دوی آنان درگذرد» به عرض برادران ایمانی می‌رساند:
یکی از مهم‌ترین وظایف خاصه در این زمان، اهتمام داشتن در دعاگویی به وجود مبارک و مقدّس آخرین امام معصوم و نیز تعجیل در فرج و ظهور آن جناب را از خداوند متعال مسئلت نمودن است، همان امامی که دارای کمالات همه امامان معصوم و هدایت‌گر می‌باشد؛ یعنی مولای ما حجّة بن الحسن بن علی بن محمّد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمّد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب علیهم الصلوة و السلام.
و این مطلبی است که ائمه اطهارعلیهم السلام اهتمام زیادی به آن داشته‌اند؛ یعنی دعا برای امام زمان‌علیه السلام و فرج آن جناب را از خداوند متعال طلب نمودن، در بسیاری از دعاهای ایشان وجود دارد؛ حتی بسیاری از دعاهای آنان فقط در خصوص امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» بوده است که علمای بزرگ شیعه امامیه در کتاب‌های قدیم و جدید خود آنها را روایت فرموده‌اند و حقیر نیز برخی از آن دعاها را در کتاب «ابواب الجنات»(7) و «مکیال المکارم»(8) نقل کرده‌ام.
برای دعا جهت امام زمان‌علیه السلام آثار و فواید دنیوی و اخروی فراوانی از آیات قرآن و روایات قابل استفاده است که این بنده حقیر، بیش از یکصد فایده از آن‌ها را جمع آوری نموده و کتاب «مکیال المکارم»(9) را به همین جهت تألیف کرده‌ام؛ لکن از آنجا که آن کتاب عربی است و عموم مردم نمی‌توانند از آن بهره ببرند، قصد کردم جهت خدمت به امام زمان‌علیه السلام و کمک به برادران ایمانی خود، مختصری از آن فواید و آثار را به زبان فارسی برگردانم تا برادران فارسی زبان نیز از این فیض محروم نباشند.
اسم این کتاب را نیز «کنز الغنائم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام»(10) نامیدم که شامل یک مقدمه و هشت مطلب و یک خاتمه می‌باشد.
خلاصه مطالب هشتگانه این کتاب:
1- بیان اینکه افضل اعمال، ادای حقّ مؤمن است و حقوق امام زمان‌علیه السلام، از حقّ هر مؤمنی زیادتر و بزرگ‌تر است که بر عهده ما می‌باشد.
2- اینکه یکی از راه‌های ادای حقّ امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» دعا کردن برای آن جناب و نیز درخواست تعجیل در فرج و ظهور آن حضرت از خداوند متعال است. البته دعا برای آن جناب، با رفعت شأن و مقام ایشان که همه ما در اصلاح امور خود به آن بزرگوار احتیاج داریم، منافاتی ندارد.
3- اینکه امامان معصوم‌علیهم السلام برای دعای در حقّ آن جناب و طلب فرج و ظهور ایشان اهتمام زیادی داشته‌اند.
4- بیان علّت اهتمام زیاد ائمه اطهارعلیهم السلام در دعا برای امام زمان‌علیه السلام و اینکه هر قدر محبّت شخص به آن جناب بیشتر شود، سعی و اهتمام او در دعای به آن حضرت نیز بیشتر می‌شود.
5- بیان برخی از فواید و منافع دنیوی که با دعای برای آن جناب و طلب فرج و ظهور ایشان، برای مؤمن حاصل می‌شود.
6- بیان برخی از فواید و منافع اخروی این عمل شریف.
7- بیان اوقاتی که اهتمام به این امر، بیش از وقت‌های دیگر مناسب است.
8- نقل بعضی از دعاهایی که از ائمه معصومین‌علیهم السلام پیرامون حضرت صاحب الزمان - روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء - روایت شده است.

مقدمه تعجیل پسندیده و عجله ناپسند

در برخی از اخباری که از ائمه اطهارعلیهم السلام روایت شده، از عجله نمودن در امر ظهور حضرت صاحب الامر «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» نهی شده است و فرموده‌اند که عجله کردن در این مطلب، سبب هلاک شخص می‌شود. (مراد از هلاک، کفر و خروج از ایمان است).(11)
البته این روایات، با اخبار فراوان و متعددی که به طلب تعجیل در فرج و ظهور امام زمان‌علیه السلام امر فرموده‌اند،(12) منافاتی ندارد.
توضیح مختصر و بیان عدم منافات این مطلب چنین است:
عجله‌ای که در اخبار و روایات، آن را مذمت و نکوهش کرده‌اند و اینکه موجب هلاک انسان و ضرر و خسران او می‌شود، بر سه قسم است:
اوّل: عجله‌ای که سبب ناامیدی از فرج و ظهور آن حضرت شود؛ یعنی به جهت کم طاقتی و کم صبری که دارد، تعجیل کند و بگوید: «اگر شدنی بود تا حال باید شده باشد». که آخر این کار و حرف، به انکار اصل ظهور قائم منتظرعلیه السلام منتهی می‌شود، پناه بر خدا!
دوم: عجله‌ای که با تسلیم و رضای به امر خداوند متعال منافات داشته باشد؛ مثلاً فرد بگوید: چرا ظاهر نمی‌شود و برای چه زمانی گذاشته است؟! که برگشت این سخن، اعتراض به خداوند متعال است و چنین کسی تابع شیطان است که به خدا ایراد می‌گیرد؛ در حالی که مؤمن باید دعا کند و اگر هم خداوند سبحان، اجابت دعا را تأخیر فرمود، آن را مطابق حکمت بداند.
سوم: عجله‌ای مذمت و نکوهش شده است که سبب متابعت و پیروی نمودن مدّعیان دروغگو و دعوت کنندگان به باطل شود؛ چون چنین شخصی که عجله دارد و طاقتش کم است، پیش از ظاهر شدن نشانه‌ها و علامت‌های حتمی ظهور و آثاری که از ائمه اطهارعلیهم السلام روایت شده، به مدعیان دروغگو و باطل اعتماد می‌کند و به سبب خیال و توهّم خود به شیطان‌های انسان نما ارادت پیدا می‌کند، به امید اینکه آنها موعود منتظَر باشند؛ چنان‌که بسیاری از مردم به همین سبب، هلاک شدند، با وجود آنکه مطابق عقل و نقل که روایت شده، برای امام زمان‌علیه السلام علایم و نشانه‌های مخصوص و قطعی است که تا وقتی این علایم در کسی یافت نشود نباید به وی اعتماد نمود.

برخی از علایم و نشانه‌های امام زمان‌علیه السلام‌

اشاره
از نشانه‌های امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» این است که هیچ‌گاه گناهی از او سر نزند.(13)
دیگر آنکه نام و نسب او معروف باشد.(14)
به همه احکام الهی عالم باشد، تمام لغات و زبان‌ها را بداند، در هیچ سؤال و مسئله‌ای عاجز نباشد و محتاج پرسیدن از دیگران یا دیدن در کتاب نباشد.(15)
صاحب معجزه باشد؛ یعنی کاری کند که مثل آن از هیچ کسی صادر نمی‌شود؛ مثل سخن گفتن با درختان و حیوانات و یا زنده شدن مردگان با دعای او و نیز اینکه آتش بدن او را نسوزاند و امثال این موارد که از سایر ائمه اطهارعلیهم السلام به طور مکرّر صادر شده است(16) که اگر چنین نباشد با دیگران فرقی ندارد.
در کتاب «غیبت نعمانی»(17) از حضرت صادق‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«هرگاه کسی ادعای قائم بودن کرد، از او کارهای خارق العاده‌ای را طلب کنید که غیر از امام کسی از عهده آنها بر نمی‌آید».(18)
یکی دیگر از نشانه‌های امام این است که تبیین کننده همان دین خاتم انبیاءصلی الله علیه وآله وسلم باشد، نه آنکه چیزی از پیش خود جعل و اختراع نماید.
نشانه‌های دیگری غیر از این موارد هست که این مختصر گنجایش ذکر آنها را ندارد.
برای وجود مبارک امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» و ظهور آن حضرت نشانه‌ها و خصوصیاتی تعیین شده تا برای کسی پنهان نماند و تردید و شبهه‌ای نداشته باشد و همه جهانیان با اختلاف زبان‌ها بر آن مطّلع شوند.
این بنده حقیر بعضی از آن علایم و نشانه‌ها را در کتاب «وظیفة الانام»(19) جمع آوری نموده‌ام و علمای گذشته نیز؛ مانند: شیخ نعمانی و صدوق و مجلسی و غیر ایشان «رحمهم اللَّه تعالی» در کتاب‌های خود بیان فرموده‌اند.(20)
در خانه اگر کس است 
یک حرف بس است‌

مطلب اوّل ادای حقّ مؤمن‌

در کتاب «اصول کافی»(21) به سند صحیح از حضرت صادق‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«خداوند متعال عبادت نشده است به چیزی که برتر از ادا نمودن حقّ مؤمن باشد».(22)
در کتاب «احتجاج»(23) از حضرت امام حسن عسکری‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«هر که به حقوق برادران ایمانی آشنایی بیشتری دارد و حقّ آنان را بیشتر و بهتر ادا می‌نماید، شأن و منزلت والاتری نزد خداوند متعال دارد».(24)
اکنون که این مطلب را دانستی، بدان که در بین تمام اهل این جهان کسی پیدا نمی‌شود که حقّ و حقوقش بر تو، بیش از حقوق امام زمان‌علیه السلام باشد؛ چرا که مطابق احادیث قطعی فراوان، هستی و بقای تو، و سکون و آرامش تو در این عالم، و تمام نعمت‌هایی که به تو می‌رسد، و روزی و آبی که می‌خوری و می‌آشامی، همه به برکت وجود مبارک اوست.(25)
آنچه که هست و وجود دارد، همه از منافع ذات مقدّس اوست؛ مانند آفتاب، آنگاه که زیر ابر پنهان شده باشد؛ هرچند دیده نمی‌شود لکن تمام جهان از نور او روشن است(26) و فایده و آثار آن به همه می‌رسد:
هو العلم الهادی باشراق نوره 
و ان غاب عن عینی کوقت ظهوره 
الم تَر انّ الشمس تنشر ضوءها
اذا هی تحت القزع حین عبوره(27)
اگر نبود ز یُمن وجود اقدس او
بپا نبود نه ارض و سما نه ماه و نه سال 
حقیر برخی از حقوق آن جناب را با دلیل و برهان در باب سوم کتاب «مکیال المکارم»(28) ذکر نموده‌ام که از بین تمام حقوق، حقّ امام‌علیه السلام بر رعیت از همه بزرگ‌تر و مهم‌تر است؛ چنان‌که در کتاب روضه کافی(29) نیز از حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«بزرگ‌ترین حقی که خداوند متعال آن را واجب فرموده است، حقّ والی است؛ «یعنی حقّ امام بر رعیت».(30)
حال که چنین است پس باید بدانی که ما هرچقدر سعی کنیم، نمی‌توانیم حقّ آن حضرت را چنان‌که باید و شاید ادا کنیم؛ لکن باید از آنچه که می‌توانیم، کوتاهی ننماییم؛ زیرا مطابق آیات و روایات، این مطلب از جمله اموری است که در روز قیامت از هر کسی پرسش و مؤاخذه خواهد شد. چنان‌که در تفسیر آیه شریفه:
«ثُمَّ لَتُسَْلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ»(31)
و آیات دیگر، روایاتی وارد شده است.(32)
راه ادا نمودن حقّ امام 
راه و طریق ادا نمودن حقّ امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف»، ابتدا سعی در شناخت و معرفت نسبت به آن حضرت است و سپس اهتمام و کوشش در اطاعت و فرمان‌برداری اوست؛ زیرا که او اینک صاحب الامر ماست و خداوند متعال فرموده است:
«یأَیُّها الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنکُمْ»؛(33)
ای مؤمنان! فرمان‌برداری نمایید از خدا و نیز از رسول او و صاحبان امر خود فرمان‌برداری کنید.
که مقصود از صاحبان امر، وجود مبارک امام زمان‌علیه السلام و یازده نفر از امامان و پدران معصوم اویند.(34)
یکی از دستورها و فرمان‌های واجب الاطاعه ایشان که در توقیع شریف آن حضرت در کتاب‌های «کمال الدین»(35) و «احتجاج»(36) و «بحار الانوار»(37) روایت شده، این است:
«و اکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فانّ ذلک فرجکم»؛(38)
«برای تعجیل در فرج بسیار دعا کنید؛ زیرا که این، فرج و گشایش کار شماست».
پس هر مؤمنی باید نهایت اهتمام و کوشش خود را در انجام این فرمایش حضرت به کار گیرد؛ به خصوص که تمام اسباب و عللی که باعث می‌شود ما در حقّ کسی دعا کنیم، همه در وجود اقدس امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» جمع است؛ چنان‌که این حقیر تمام آن جهات را به طور مفصّل و به ترتیب حروف الفبا در باب چهارم کتاب «مکیال المکارم» جمع نموده‌ام.(39)

مطلب دوم دعا

حال که دانستی یکی از راه‌های ادا نمودن حقّ امام زمان‌علیه السلام، دعا به آن حضرت و درخواست تعجیل در فرج و ظهور ایشان از خداوند متعال است؛ باید دانست که این دعای ما منافاتی ندارد با این مطلب که ما در تمام امور خود محتاج به آن جناب هستیم و آن بزرگوار واسطه تمام فیوضات هستند.
بزرگ‌ترین شاهد و دلیل ما بر اینکه این دو مطلب با هم منافاتی ندارند، همین امر و فرمان آن حضرت است که فرمودند برای فرج دعا کنید.(40)
مطلب فوق را به چند وجه می‌توان تقریر و توضیح نمود:
اوّل: با وجود آنکه حضرت ایشان در تمام صفات، کامل می‌باشد و واسطه همه فیض‌های الهی هستند؛ لکن به مقتضای بشر بودن، بعضی اموری که لازمه بشریّت است، بر ایشان نیز عارض می‌شود؛ از قبیل: غم و اندوه، سختی و درد و بیماری و امتحان.
و خداوند متعال برای دفع این امور، اسبابی قرار داده که یکی از آنها دعا کردن است. لذا هم خودشان دعا می‌کردند و هم گاه دیگران را امر می‌فرمودند که در حقّ ایشان دعا کنند. پس ما نیز به مقتضای محبّتی که به ایشان داریم، باید دعا به آن وجود مبارک را از مهم‌ترین کارهای ضروری و لازم خود قرار دهیم. لذا این مطلب اصلاً منافاتی با شأن و مقام والای آنان نداشته و ندارد.
دوم: مطابق حدیثی که در کتاب «غیبت» شیخ نعمانی‌رحمه الله از حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام روایت شده است و نیز توقیع شریف آن حضرت که در «احتجاج» نقل شده، یکی از اسباب و علل غایب شدن امام زمان‌علیه السلام زیادی گناهان ما می‌باشد.(41)
پس حال که مانع ظهور آن حضرت از جانب ماست، این ما هستیم که باید اقدام در رفع آن مانع کنیم؛ به توبه کردن، سعی و کوشش در دعا کردن و طلب ظهور و فرج برای آن جناب نمودن.
سوم: دعا به منزله هدیه است، لکن این هدیه بردن برای شخصی بزرگ، دلیل حاجت آن فرد نیست؛ بلکه علامت احتیاج شخص هدیه دهنده و نشانه محبّت اوست به آن شخصی که هدیه را برای او می‌برد.
تفصیل این امور و بعضی دیگر از مطالب را در باب پنجم کتاب «مکیال المکارم» ذکر نموده‌ام.

مطلب سوم دعای امامان برای امام زمان‌علیه السلام‌

اگر کسی در حالات و دعاهای ائمه اطهارعلیهم السلام تحقیق و بررسی داشته باشد خواهد فهمید که چه مقدار نسبت به دعا کردن برای حضرت صاحب الزمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» و درخواست فرج آن حضرت از خداوند متعال اهتمام داشته‌اند.
اگر می‌خواهید به صدق این ادّعا آگاه شوید، این موارد را ملاحظه نمایید:
1- دعای حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام در ضمن حدیثی که در «غیبت نعمانی»(42) روایت شده است.
2- دعای حضرت سیّد الساجدین‌علیه السلام در روز عرفه که در «صحیفه سجادیه»(43) آمده است.
3- دعای بعد از نماز ظهر و نماز عصر روز جمعه که در کتاب «جمال الاسبوع»(44) روایت شده است.
4- دعای حضرت صادق‌علیه السلام برای آن حضرت در بعد از نماز ظهر که در «فلاح السائل»(45) و «بحارالانوار» نقل شده است.
5- دعای امام صادق‌علیه السلام در صبح بیست و یکم ماه رمضان که در «اقبال الاعمال»(46) نقل شده.
6- دعای امام موسی کاظم‌علیه السلام بعد از نماز عصر که در «فلاح السائل»(47) روایت شده.
7- دعای امام رضاعلیه السلام که در «جمال الاسبوع»(48) روایت شده.
8- دعای امام محمّد تقی‌علیه السلام که در «کافی» روایت شده.
9- دعای امام حسن عسکری‌علیه السلام که در «مهج الدعوات»(49) روایت شده.
10- دعایی که از خود امام زمان‌علیه السلام در «کمال الدین»(50) روایت شده است.
11- قنوت نماز ظهر جمعه که در «جمال الاسبوع»(51) روایت شده.
12- دعای بعد از دو رکعت اولی نماز نافله شب که در «مصباح المتهجد»(52) و «مفتاح الفلاح»(53) نقل شده.
13- دعای روز بیست و پنجم ماه ذی‌قعده.(54)
14- دعای صبح هر روز جمعه.(55)
15- دعای بعد از نمازهای فریضه.(56)
16- دعای وقت رفتن به مسجد در روز جمعه.
17- دعای افتتاح.(57)
و موارد دیگری که بیان آن موجب طولانی شدن بحث می‌شود.
از قسمتی از عبارت دعای روز عرفه و دعایی که در باب قنوت روز جمعه در «جمال الاسبوع»(58) روایت شده و نیز برخی ادلّه دیگر معلوم می‌شود که مؤمن هرگاه می‌خواهد دعایی بنماید، ابتدا باید برای حضرت صاحب الزمان عجّل اللَّه تعالی فرجه و ظهور آن جناب دعا کند؛ لکن از آنجا که بنای این کتاب بر اختصار است، به همین مقدار اکتفا می‌کنیم.
حدیث شریف 
شیخ بزرگوار محمّد بن ابراهیم نعمانی‌رحمه الله به سند خود از حضرت صادق‌علیه السلام روایت کرده که فرمودند:
«روزهای جمعه برای حضرت رسول و امیرمؤمنان و امام حسن و امام حسین‌علیهم السلام در نزد عرش خداوند متعال، منبرهایی از نور گذاشته می‌شود و ایشان بر آن منبرها می‌نشینند؛ آن‌گاه همه فرشتگان و ارواح پیامبران و مؤمنان نزد آنان جمع شده، درهای آسمان گشوده می‌شود. هنگامی که ظهر جمعه فرا می‌رسد، آن حضرات دعا می‌کنند که:
خدایا! نزدیک گردان آن وعده‌ای را که در کتاب خود و در این آیه شریفه فرمودی:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ...»؛(59)
«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد...».(60)
آنگاه ملائکه و پیغمبران نیز مثل همین دعا را از خداوند درخواست می‌کنند، سپس حضرت رسول و امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین‌علیهم السلام سجده می‌نمایند و می‌گویند:
خدایا! غضب نما بر کسانی که هتک حرمت تو را نمودند و بندگان پسندیده تو را کشتند و یا آنان را خوار کردند.
پس خداوند نیز آنچه را که بخواهد مقدّر می‌فرماید. روز تحقق این امر نیز فقط در نزد خداوند متعال معلوم است.»(61)
مؤلف گوید:
مراد از آن روز، زمان ظهور و حکومت حضرت صاحب الامر «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» است؛ چنان‌که در روایات دیگر به آن تصریح شده است.(62)
شبهه 
چنانچه کسی بپرسد: اگر دعای ائمه اطهارعلیهم السلام مستجاب است و چنین دعا کرده‌اند، پس چرا ظهور امام زمان‌علیه السلام اینقدر عقب افتاده است؟
جواب 
ما و هیچ کسی به وقت ظهور آن حضرت آگاه نیستیم که چه زمانی است. حال چه اشکالی دارد که اگر دعای حضرت پیامبر و ائمه و ملائکه و انبیاء و مؤمنین برای تعجیل در ظهور آن حضرت نبود، خداوند متعال، ظهور آن جناب را در زمان بسیار دوری مقدّر فرموده باشد، لکن به جهت اهتمام آن بزرگواران در دعا برای ظهور حضرت، خداوند نیز زمان نزدیک‌تری را مقدر فرموده؛ هرچند همان زمان نزدیک‌تر هم فرا نرسیده است.
در مورد این سؤال، جواب‌های دیگری هم هست که در کتاب «مکیال المکارم» ذکر نموده‌ام.
در یکی از روایات آمده است:
«از زمانی که خداوند متعال دعای حضرت موسی و هارون را اجابت فرمود، تا زمانی که بر فرعونیان غلبه کردند، چهل سال طول کشید».(63)
پس مؤمن باید صبر نماید و از دعا کردن خسته نشود.

مطلب چهارم سرّ اهتمام امامان‌علیهم السلام در دعا برای ظهور امام زمان‌علیه السلام‌

در این مبحث به بیان راز و سرّ اهتمام فراوان ائمه طاهرین‌علیهم السلام در دعا به حضرت صاحب الزمان‌علیه السلام و طلب فرج و ظهور آن جناب از خداوند عالمیان می‌پردازیم؛ لکن در این مختصر فقط به بیان یک وجه اکتفا می‌نماییم:
دعا کردن برای کسی، فرع و نشانه محبّت به آن فرد می‌باشد. و مهم‌ترین سبب و علّت محبّت و دوستی نیز آن است که کسی وجود دیگری را منشأ خیر و برکت بداند و همین وجود خیر در هر کسی مقتضی و موجب محبّت به اوست. پس هر قدر معرفت و شناخت ما به وجود خیر و نیکی در کسی بیشتر گردد، محبّت به او نیز بیشتر و کامل‌تر خواهد شد و هر چه محبّت زیادتر باشد اهتمام در دعا به وجود مبارک او نیز بیشتر می‌گردد.
البته واضح و روشن است که معرفت و شناخت حقیقی نسبت به وجود مبارک حضرت صاحب الزمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» و شناسایی خیرات و نیکی‌های وجود اقدس آن حضرت به صورت کامل برای هیچکس جز رسول خدا و ائمه طاهرین «صلی اللَّه علیه و علیهم» ممکن و میسّر نیست؛ زیرا که آنان از شجره طیبه واحدی می‌باشند و کسی دیگر از مخلوقات را توان آن نیست که به شؤون و مقامات آنان احاطه پیدا کند. بنابراین محبّت ایشان به آن جناب، از اکمل و اعظم محبّت‌هاست؛ به همین جهت است که آنان، بیش از هر کسی در دعا به وجود مبارک امام زمان‌علیه السلام و طلب فتح و نصرت و فرج برای آن حضرت اهتمام و سعی و تلاش دارند.
از همین بیان نیز نکته و علّت فرمایش امام صادق‌علیه السلام روشن می‌شود، در آن حدیثی که شیخ نعمانی در کتاب «غیبت»(64) خود روایت کرده که حضرت فرمودند:
«اگر من زمان حضرت قائم‌علیه السلام را درک می‌نمودم، تا زنده بودم او را خدمت می‌کردم».(65)
مؤمنان نیز همچنین هستند؛ یعنی هر کدام که معرفت و شناختش به امام زمان‌علیه السلام و خیرات وجود مبارک آن جناب کامل‌تر است، محبتش نیز کامل‌تر خواهد بود و هرچه محبتش کامل‌تر باشد، اهتمام و سعی او نیز در دعاگویی به آن حضرت کامل‌تر و زیادتر است.
یا رب آن طلعت زیبا ز پس پرده غیبت 
تو برون آور و ما را به لقایش برسان 
آنچه مانع ز ظهورش شده از جا بردار
وانچه اسباب ظهور است برایش برسان 
دشمنانش همه تن‌ها ز روان خالی ساز
دوستانش همه را بوسه به پایش برسان‌

مطلب پنجم منافع دنیوی دعا برای امام زمان‌علیه السلام‌

مطلب پنجم در بیان فواید و منافع دنیوی است که با دعا کردن برای امام زمان‌علیه السلام و طلب فرج و ظهور آن حضرت حاصل می‌شود. و ما در این مختصر به ذکر ده فایده اکتفا می‌کنیم:
1- دعا موجب طول عمر می‌شود؛
زیرا که دعا کردن برای امام زمان‌علیه السلام نوعی صله رحم پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله است و در کتاب تفسیر امام حسن عسکری‌علیه السلام چنین آمده است:
«صله رحم پیامبر خداصلی الله علیه وآله افضل و واجب‌تر از صله رحم خود شخص است».(66)
بنابراین، فوایدی که از صله رحم خود شخص، حاصل می‌شود، در صله رحم پیامبرصلی الله علیه وآله به طور کامل‌تر و بهتر حاصل خواهد شد که یکی از آن فواید، طول عمر می‌باشد.
در «کافی»(67) از حضرت امام صادق‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«صله رحم، اعمال را پاکیزه و بلاها را دفع می‌کند و باعث آسان شدن حساب قیامت و طولانی شدن عمر می‌گردد».(68)
با این بیان می‌توان گفت که هر نوع خدمتی به امام زمان‌علیه السلام باعث رسیدن به این منافع و فواید خواهد شد؛ به خصوص در ثواب و اثر دعا به آن حضرت که روایت آن ذکر خواهد شد که موجب طول عمر می‌شود.
2- دعا موجب دفع بلاها و وسعت روزی است.
در «کافی»(69) به سند صحیح از امام صادق‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«دعا نمودن به برادر دینی خود در غیاب او، روزی را زیاد و بدی‌ها را از وی دور می‌کند».(70)
و مسلّم است که هرچه آن مؤمن دعا شونده، بهتر و با فضیلت‌تر باشد، حصول این فایده، بیشتر و کامل‌تر خواهد بود. پس دعا به وجود حضرت صاحب الزمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» در عصر غیبت که افضل همه خلایق و اصل و سرچشمه ایمان است، بیش از دعا به هر مؤمنی، سبب رسیدن به این منفعت بزرگ خواهد بود.
3- دعا به امام زمان‌علیه السلام موجب اجابت سایر دعاهاست.
هر که بر دعا برای امام زمان‌علیه السلام مواظبت و مراقبت داشته باشد، سبب مستجاب شدن سایر دعاهایی است که فرد در حقّ خود یا دیگران می‌کند که حدود ده وجه برای این مطلب در کتاب «مکیال المکارم» ذکر نموده‌ام.(71)
پس سزاوار است که شخص مؤمن در ابتدای تمام دعاهایش، اوّل برای وجود امام زمان‌علیه السلام و ظهور و فرج آن حضرت دعا کند.
4- تشرف به ملاقات امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه»؛
یکی از فواید دعا برای امام زمان‌علیه السلام شرفیاب شدن به ملاقات آن جناب است در بیداری یا خواب؛ چنان‌که در خصوص دعای دوم که ذکر می‌شود و نیز برخی دعاهای دیگر روایت شده است.
در «بحارالانوار»(72) و دیگر کتاب‌های روایی از حضرت صادق‌علیه السلام نقل شده که فرمودند:
«هر که بعد از نماز صبح و ظهر بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم»، نمیرد تا به فیض ملاقات حضرت قائم‌علیه السلام مشرّف شود».(73)
ظاهر این است که مقصود مداومت بر این عمل می‌باشد که شامل دعا و صلوات بر محمّد و آل محمّد و نیز درخواست تعجیل فرج ایشان است که با ظهور حضرت قائم «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» حاصل می‌شود.
5- زیاد شدن نعمت‌های الهی؛
بیان این فایده به این مطلب است که به نصّ صریح آیه قرآن،(74) شکر نعمت، سبب زیاد شدن نعمت می‌شود و وجود مبارک امام زمان‌علیه السلام نیز از بزرگ‌ترین و بالاترین نعمت‌های الهی است، علاوه بر اینکه خود، واسطه تمام نعمت‌های ظاهری و باطنی می‌باشد؛ چنان‌که در اخبار متواتر و فراوانی بیان شده؛ از جمله در «بحارالانوار»(75) و غیره، از حضرت امام زین العابدین‌علیه السلام روایت شده که به ابوحمزه ثمالی(76) فرمودند:
«ای ابوحمزه! مبادا که در ساعات بین طلوع فجر و طلوع آفتاب خواب باشی؛ چرا که در آن ساعت، خداوند متعال روزی بندگان را تقسیم می‌فرماید و البته که آنها را به دست ما جاری می‌گرداند».(77)
پس شکرگزاری نعمت آن وجود مبارک، لازم و ضروری است و سبب زیادی نعمت می‌شود؛ چرا که دعا برای آن جناب، نوعی شکرگزاری است.
در کتاب «کمال الدین»(78) و غیر آن از محمّد بن زیاد ازدی(79) روایت شده که می‌گوید:
از حضرت امام موسی کاظم‌علیه السلام در مورد تفسیر آیه شریفه: «وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً»(80) پرسیدم، حضرت فرمودند:
«نعمت ظاهره، امام ظاهر و آشکار است و نعمت باطنه، امام غایب است».
گفتم: آیا چنین است که یکی از امامان غایب می‌شود؟
امام فرمودند:
«آری، آن امام از چشم‌های مردم غایب می‌شود؛ ولی یاد او از دل‌های مؤمنان غایب نمی‌شود. او دوازدهمین امام از ماست که خداوند متعال هر مشکلی را برایش آسان می‌کند و هر ناهمواری را برایش هموار می‌نماید، گنج‌های زمین را برایش آشکار و هر دوری را برایش نزدیک می‌سازد، به وسیله او هر سرکش و ستمکاری را نابود و هر شیطان نابکاری را هلاک می‌کند. او پسر سیّده کنیزان است که جریان ولادتش بر مردم مخفی می‌شود و بردن نامش نیز تا آن زمان که خداوند متعال او را ظاهر گرداند، حلال نخواهد بود. او زمین را از عدل و داد پر می‌کند همچنان‌که از ظلم و ستم پر شده باشد».(81)
6- دعا موجب جلب یاری خدا و غلبه بر دشمنان می‌شود.
یکی دیگر از فواید دعا برای امام زمان‌علیه السلام این است که سبب جلب یاری خداوند متعال و غلبه شخص دعا کننده بر دشمنان می‌شود؛ زیرا که دعا برای آن حضرت، نوعی یاری رساندن به آن جناب است و یاری ایشان نیز یاری خدا می‌باشد و حقّ تعالی در چند آیه از قرآن مجید وعده فرموده است که یاری نماید هر که او را یاری کند؛ از جمله در آیه شریفه: «وَ لَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ»؛(82) همانا یاری می‌فرماید خدای تعالی البته هر کسی را که خدا را یاری کند.
و نیز آیه شریفه: «إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرْکُمْ»؛(83) اگر شما خدا را یاری کنید، خدا هم شما را یاری می‌کند.
7- برگشت به دنیا در زمان ظهور امام زمان‌علیه السلام؛
چنان‌که در کتاب «حدیقة الشیعة»(84) از حضرت صادق‌علیه السلام روایت شده و نیز در فضیلت دعای عهدنامه(85) به خصوص، در کتب متعددی مانند «بحار الانوار» و غیره روایت شده است.
8- ثبوت ایمان و نجات از فتنه‌های آخرالزمان؛
دعا برای تعجیل فرج و ظهور امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» باعث ثبوت ایمان و نجات از مهلکه‌ها و فتنه‌های آخرالزمان می‌شود. دلیل بر این مطلب، حدیثی است که شیخ صدوق‌رحمه الله در «کمال الدین»(86) از احمد بن اسحاق قمی‌رحمه الله روایت فرموده که او می‌گوید:
به محضر امام حسن عسکری‌علیه السلام رسیدم تا از آن جناب در مورد امام و جانشین بعد از ایشان بپرسم، پیش از اینکه من سؤال خود را مطرح کنم، آن جناب فرمود:
«ای احمد بن اسحاق! به درستی که خداوند متعال از زمان خلقت آدم تاکنون زمین را خالی از «حجّت» نگذاشته است و تا قیامت نیز خالی از «حجّت» نمی‌گذارد، همان حجّتی که به وسیله او بلاها را از اهل زمین دفع می‌کند و به برکت وی باران می‌بارد و برکات زمین را بیرون می‌آورد.
احمد بن اسحاق می‌گوید: عرض کردم: یابن رسول اللَّه! پس امام و جانشین بعد از شما کیست؟
آن حضرت با عجله داخل اطاق رفتند و بیرون آمدند؛ در حالی که پسری حدود سه ساله که رویش چون ماه شب چهارده بود به همراه آورد و فرمود:
«ای احمد بن اسحاق! اگر به جهت کرامت و بزرگی تو نزد خدا و حجت‌های او نبود من این پسرم را به تو نشان نمی‌دادم. او همنام و هم کنیه پیامبرصلی الله علیه وآله است که زمین را از عدل و داد پر می‌کند؛ چنان‌که از ظلم و جور پر شده باشد.
ای احمد بن اسحاق! مَثل او در این امّت همانند خضر و ذوالقرنین است. به خدا قسم! وی غیبتی طولانی خواهد داشت؛ به گونه‌ای که هیچ کسی از هلاکت در زمان غیبت نجات نمی‌یابد؛ مگر آن که خدا او را بر قول و اعتقاد به امامت وی ثابت کند و به او توفیق دهد که برای تعجیل فرج و ظهور ایشان دعا نماید».
احمد بن اسحاق می‌گوید، گفتم:
ای مولای من! علامت و نشانه‌ای به من بنما تا دلم مطمئن و آرام شود.
ناگهان آن پسر به زبان عربی فصیح، سخن آغاز کرد و فرمود:
«منم بقیة اللَّه در زمین، و انتقام گیرنده از دشمنان خدا.
ای احمد بن اسحاق! پس بعد از این دیگر دنبال علامت و نشانه‌ای نباش».(87)
9- دفع بلاها؛
دفع شدن بلاها و عقوبت‌ها از کسانی که مستحق آن می‌باشند به برکت اینکه دیگران برای ظهور امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» دعا می‌کنند؛ زیرا همان طور که در فایده قبلی بیان شد، دعا برای امام زمان‌علیه السلام سبب ثبوت بر ایمان؛ بلکه علامت آن، و باعث نجات از فتنه‌های آخرالزمان است و از همین فایده، منافع دیگری نیز حاصل می‌شود که آن محفوظ بودن دیگران از بلاها و عقوبت‌های ناگهانی است، به برکت وجود کسانی که برای امام زمان‌علیه السلام دعا می‌کنند؛ چنان‌که در «بحارالانوار»(88) از حضرت صادق‌علیه السلام(89) روایت شده که فرمودند:
«زمانی بر مردم خواهد آمد که امام آنها پنهان می‌شود؛ خوشا به حال کسانی که در آن زمان بر امر امامت ما ثابت و استوار هستند. به درستی که کمترین چیزی که از ثواب برای آنان می‌باشد این است که خداوند متعال، آنها را ندا می‌فرماید:
ای بندگان من! شما به سرّ من ایمان آوردید و حجّت غایب مرا تصدیق نمودید. پس مژده باد بر شما به ثواب نیکو از جانب من، به راستی که شما بندگان و کنیزان من هستید، همانا اعمال خوب شما را قبول و اعمال زشت شما را عفو می‌کنم و شما را می‌آمرزم. به برکت شما، باران را بر بندگانم می‌بارم و بلا را از ایشان دفع می‌کنم. و اگر شما نبودید، همانا عذاب خود را بر آنان نازل می‌کردم».(90)
10- امید به نزدیک شدن ظهور و فرج امام زمان‌علیه السلام؛
امید است که به برکت دعا کردن و تضرّع مؤمنان در درخواست تعجیل فرج و ظهور امام زمان‌علیه السلام این امر عظیم، زودتر واقع گردد.
شاهد بر این مطلب حدیثی است که در «بحار الانوار»(91) از حضرت صادق‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«خداوند متعال به حضرت ابراهیم‌علیه السلام وحی نمود که پسری به او عطا می‌فرماید.
وقتی خبر را به همسرش ساره بیان کرد، ساره گفت: چگونه از من فرزند متولد می‌شود؛ با وجود آنکه من پیر شده‌ام و زمان بارداری من گذشته است؟!
خدای عزّوجلّ به ابراهیم وحی فرمود: به همین زودی از ساره فرزندی برای تو متولد خواهد شد؛ ولی به جهت اینکه وحی ما را از روی تعجب ردّ کرد، فرزندان او چهارصد سال به دست دشمنان، گرفتار و معذّب خواهند شد. و این همان زمانی بود که بنی اسرائیل گرفتار فرعونیان شدند.
وقتی گرفتاری آنان در میان فرعونیان طول کشید، به زاری در آمدند و چهل روز گریه کردند و با توجّه به سوی خدا، طلب فرج نمودند؛ لذا خداوند متعال به موسی و هارون وحی فرستاد که آنها را از عذاب فرعونیان خلاص خواهد فرمود؛ با وجود آنکه هنوز یکصد و هفتاد سال از آن چهارصد سال باقی مانده بود».
آنگاه حضرت صادق‌علیه السلام فرمودند:
«شما هم اگر این چنین رفتار می‌کردید؛ یعنی همه اتفاق می‌نمودید و با گریه و زاری، فرج ما را از خداوند طلب می‌کردید، البته که خدای متعال فرج ما را ظاهر می‌فرمود؛ امّا چون شما مانند آنها رفتار نمی‌کنید، این امر به نهایت خود که باید، خواهد رسید».(92)

مطلب ششم منافع اخروی دعا برای امام زمان‌علیه السلام‌

مباحث این قسمت کتاب در بیان فواید و برکات اخروی مداومت و اهتمام در دعا به وجود مبارک امام زمان‌علیه السلام و درخواست از خدا بر تعجیل در ظهور و فرج آن حضرت است.
ما بیش از صد فایده را در این زمینه با دلیل و برهان در کتاب «مکیال المکارم»(93) ذکر نموده‌ایم، لکن چون بنای این رساله بر اختصار است فقط برخی از آن فواید را به طور فهرست‌وار بر می‌شمریم تا برای خوانندگان ملال آور نباشد:
1- برخورداری از شفاعت حضرت رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله در قیامت.(94)
2- بهره مندی از شفاعت حضرت فاطمه زهراعلیها السلام.(95)
3- رسیدن به شفاعت حضرت صاحب الزمان‌علیه السلام.
4- دعا برای امام زمان‌علیه السلام اظهار محبّت به آن جناب است.
و در «کافی»(96) از حضرت صادق‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«اگر کسی از اهل ایمان را دوست داری، محبّت خود نسبت به او را اظهار کن؛ زیرا این کار سبب زیادی و ثبات محبّت و دوستی می‌شود».(97)
5- دعا برای امام زمان‌علیه السلام و درخواست ظهور آن حضرت از خداوند متعال، علامت و نشانه انتظار است و انتظار نیز ثواب‌های بسیار دارد که در کتاب «نور الابصار» ذکر نموده‌ام.(98)
6- دعا برای صاحب الامرعلیه السلام سبب احیای امر آن حضرت و نیز موجب سرور و شادمانی شخص در قیامت می‌شود.
7- دعا باعث دور شدن شیطان از شخص دعا کننده می‌شود.
8- با همین دعا کردن می‌توان برخی از حقوق آن حضرت را ادا نمود.(99)
9- دعا برای امام زمان‌علیه السلام سبب تعظیم خداوند منّان است که آن اعظم عبادات؛ بلکه روح آنها می‌باشد.
10- این دعا نوعی توسل جستن به «وسیله الهی» است که در آیه شریفه به آن امر فرموده:
«یا أَیُّها الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَ جاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»؛(100)
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله‌ای برای تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید!
11- با دعا به آن حضرت، مزد رسالت حضرت رسول خداصلی الله علیه وآله نیز حاصل می‌شود؛ زیرا این دعا نوعی اظهار مودّت و محبّت به اهل بیت پیامبرصلی الله علیه وآله است که خداوند آن را مزد رسالت قرار داده است؛ آنجا که فرموده:
«قُل لَآ أَسَْلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی ؛(101)
... بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست‌داشتن نزدیکانم [اهل بیتم ... ».
12- دعا برای امام زمان‌علیه السلام باعث آمرزش گناهان می‌شود.
13- مؤمن به سبب دعا برای امام زمان‌علیه السلام در زمره برادران خاتم پیامبران‌صلی الله علیه وآله قرار می‌گیرد که این از بالاترین مقامات برای انسان است.
14- این دعا نوعی اقتدا و پیروی از ائمه طاهرین‌علیهم السلام است.(102)
15- دعا به امام زمان‌علیه السلام وفای به عهد الهی است که خداوند در قرآن به آن امر فرموده است.(103)
16- دعا برای امام، رعایت امانت الهی است که همانا وجود مبارک امام زمان‌علیه السلام می‌باشد.(104)
17- دعا به وجود امام زمان‌علیه السلام باعث زیاد شدن تابش نور امام در قلب فرد دعا کننده می‌شود.
18- دعا به امام زمان‌علیه السلام نوعی اعانت و کمک به نیکی و تقواست؛(105) چون با ظهور آن حضرت تمام خیرات و نیکی‌ها ظاهر می‌شود.
19- این دعا باعث هدایت به نور کتاب خدا، قرآن مجید می‌شود.
20- دعای به حضرت صاحب الزمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» موجب قبول شدن اعمال نیک انسان می‌شود.
21- با این دعا به پاداش و ثواب طلب علم می‌رسد اگر مقصودش استفاده از علوم ربانی امام زمان‌علیه السلام باشد.
22- ایمن شدن از عقوبت‌ها و سختی‌های روز قیامت، ان شاء اللَّه.
23- با این دعا به دعوت خدا و پیامبر اوصلی الله علیه وآله پاسخ داده می‌شود.
24- باعث می‌شود که دعا کننده در روز قیامت با امیرمؤمنان‌علیه السلام در درجه و مقام ایشان، همراه خواهد شد.(106)
25- دعا کننده، نزد خداوند متعال از محبوب‌ترین خلق خدا می‌شود.(107)
26- دعا کننده، نزد پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله عزیزترین مردم می‌گردد.(108)
27- دعا کننده برای فرج و ظهور امام زمان‌علیه السلام از اهل بهشت خواهد شد. ان‌شاءاللَّه.
28- دعای حضرت رسول خداصلی الله علیه وآله شامل حال چنین شخصی می‌شود.(109)
29- به سبب اهتمام و سعی در دعا به امام زمان‌علیه السلام خداوند او را در امر عبادت یاری می‌فرماید.
30- ثواب و پاداش اعانت و کمک به مظلوم را شامل حال خود می‌کند.
31- به وسیله این دعا، ثواب و پاداش احترام و تجلیل بزرگان حاصل می‌شود.
32- رسیدن به ثواب کسی که طلب کننده خون به ناحقّ ریخته شده مظلوم کربلا و سایر مظلومان است.
33- دعا به امام زمان‌علیه السلام باعث می‌شود که فرد توانایی تحمل و پذیرش احادیث ائمه طاهرین‌علیهم السلام را پیدا کند.
34- از این شخص دعا کننده در روز قیامت نوری ساطع خواهد شد که دیگران از آن استفاده خواهند کرد.
35- شفاعت او برای هفتاد هزار نفر از گناهکاران پذیرفته می‌شود.(110)
36- باعث اطمینان و آرامش قلب در قیامت می‌شود.
37- با استمرار و اهتمام در دعای تعجیل فرج و ظهور امام زمان‌علیه السلام ثواب بیست حج حاصل می‌گردد.
38- دعا برای امام زمان‌علیه السلام ثواب حج عمره دارد.
39- ثواب دعا برای فرج، برابر ثواب دو ماه اعتکاف در مسجدالحرام است.
40- ثواب دو ماه روزه با اعتکاف در مسجد الحرام را دارد.
41- از آزاد کردن هزار بنده در راه خدا برتر است.
42- از کمک کردن هزار اسب جنگی به رزمندگان در راه خدا بهتر است. و این برتری نیز نشانه بیشتر بودن ثواب آن است.
43- اهتمام زیاد در دعا برای تعجیل ظهور و فرج امام زمان‌علیه السلام از ده مرتبه طواف دور خانه کعبه برتر است.
44- صد هزار حاجت دعا کننده در روز قیامت روا می‌شود.
45- با حضرت رسول خدا و ائمه طاهرین - سلام اللَّه علیهم اجمعین - محشور خواهد شد.
46- در هنگام مردن، به او مژده و بشارت خواهند داد.
47- فرشتگان خدا در حقّ او دعا می‌کنند.
48- گویا با این دعا به قلب شیطان تیر می‌زند.
49- در روز قیامت و محشر، آنگاه که همه مردم مشغول حسابرسی اعمال خود هستند، او از طعام‌های بهشتی بهره‌مند می‌شود.
50- از آفتاب سوزان روز قیامت محفوظ می‌ماند.
51- از عذاب‌ها و سختی‌های عالم برزخ در امان خواهد شد.
52- سبب سرور و خوشحالی رسول خداصلی الله علیه وآله می‌شود.
53- در عالم قبر و برزخ، رفیق و همراه نیکو پیدا می‌کند.
54- حساب رسی اعمال او در قیامت آسان می‌شود؛ یعنی گناهان او عفو می‌گردد و سخت‌گیری نمی‌شود.
55- درهای بهشت به روی او گشوده می‌شود.(111)
56- دعای حضرت سیّد الساجدین‌علیه السلام شامل حال او می‌گردد.(112)
57- با دعا کردن در حقّ امام زمان‌علیه السلام «اعتصام به حبل اللَّه»(113) حاصل می‌شود؛ همان که خداوند متعال در قرآن کریم به آن امر فرموده است:
«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّه جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»؛(114)
آل عمران:103 و همگی به ریسمان خدا [قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت ، چنگ زنید، و پراکنده نشوید!
58- سبب حصول توسل و تمسّک به اهل بیت عصمت و طهارت خاتم انبیاءعلیهم السلام می‌شود.(115)
59- با این دعاها به یک سوم ثواب عبادت همه عابدان می‌رسد؛ بلکه به دو سوم عبادت آنان خواهد رسید، اگر دعا کردن او به امام زمان‌علیه السلام از جهت اظهار محبّت به امیرالمؤمنین‌علیه السلام باشد و نیز هنگام دعا کردن دست‌های خود را به زاری و تضرّع بالا بگیرد؛ زیرا با مداومت بر دعا به این کیفیت، محبّت قلبی و زبانی و بدنی به امیرمؤمنان‌علیه السلام حاصل و اظهار می‌شود.
از رسول خداصلی الله علیه وآله روایت شده که فرمودند:
«هر که علی‌علیه السلام را با دل و زبان و دست، دوست بدارد، خداوند متعال ثواب عبادت همه عابدان را به او مرحمت می‌فرماید».(116)
60- سبب کامل شدن ایمان می‌شود.
61- ثواب و پاداش به شهادت رسیدن در حضور خاتم پیامبران‌صلی الله علیه وآله را دارد.
62- پاداش شهادت در حضور حضرت صاحب الزمان‌علیه السلام را دارد.
63- ثواب احسان و نیکی کردن به امام زمان‌علیه السلام را دارد.
64- ثواب اکرام و تجلیل از عالم را دارد؛ زیرا اکرام و احترام نمودن عالم عامِل، یکی از بزرگ‌ترین عبادات محسوب می‌شود.
در کتاب «بحارالانوار»(117) از حضرت صادق‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«هر که به مؤمن فقیهی اکرام و احترام نماید خداوند متعال در روز قیامت از او خشنود خواهد شد و هر که به او بی‌احترامی نماید خداوند از وی خشمناک خواهد بود».(118)
65- ثواب بزرگداشت شخص کریم را دارد.
66- سبب حصول برخی از احسان‌های حضرت صاحب الزمان‌علیه السلام به ما می‌شود.
67- گویا اطاعت اولی الامر را نموده است.
68- به مقام و درجه شهیدان؛ بلکه شهیدان در خدمت امیرالمؤمنین‌علیه السلام خواهد رسید.
69- در مجلسی که برای امام زمان‌علیه السلام دعا می‌شود، فرشتگان خداوند حاضر خواهند شد.(119)
70- دعا به امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» در عصر غیبت آن حضرت، فضیلت بیشتری دارد نسبت به دعا در زمان ظهور ایشان و تشکیل حکومت، مطابق احادیث و روایاتی که در این زمینه رسیده است.(120)
در این مختصر به همین مقدار اکتفا می‌کنم، هر که خواستار مطالب بیشتری است به کتاب «مکیال المکارم» رجوع نماید که در آنجا به طور مفصل و به همراه ادلّه و احادیث ائمه اطهارعلیهم السلام ذکر نموده‌ام.(121)

شرایط رسیدن به آثار و فواید دعا

اشاره

از آنچه توضیح داده شد معلوم می‌شود که دعا کردن برای امام زمان‌علیه السلام در بین سایر عبادات، دارای جامعیت و فواید زیادی است که عبادات دیگر از چنین ویژگی‌ای برخوردار نیستند، از این جهت که پاداش فراوان و برکات زیادی به سبب آن حاصل می‌گردد؛ لکن باید دانست که رسیدن به تمامی آن فواید و ثواب‌ها به طور کامل، مطابق آنچه از آیات و روایات معلوم می‌شود، سه شرط مهم دارد:

شرط اوّل: ایمان‌

مقصود از ایمان، یقین قلبی و اقرار زبانی به اصول دین و مذهب است که در سه مطلب خلاصه می‌شود:
یکم: شناخت و معرفت به خداوند متعال و اعتقاد به وحدانیت او و صفات سلبیه و ثبوتیه که یکی از آنها عدل می‌باشد.
دوم: معرفت و شناخت رسول او؛ یعنی حضرت خاتم الانبیاءعلیهم السلام و عقیده به خاتمیت آن حضرت و اینکه هرچه ایشان فرموده حقّ است که از آن جمله، معاد و سایر ضروریات دین است.
سوم: معرفت و شناسایی دوازده امام‌علیهم السلام که اوّل آنها حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب‌علیه السلام و آخر ایشان امام زمان حضرت حجة بن الحسن العسکری «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» می‌باشند. و اینکه آن حضرت زنده و غایب است و نخواهد مُرد تا آنکه ظاهر شود و جهان را از عدل و داد پر نماید.
پس هرگاه کسی در یکی از این امور شک داشته باشد، مؤمن نیست و هیچ عملی هم از او قبول نمی‌شود، و اگر به این حال بمیرد اهل نجات نخواهد بود. همچنین است اگر یکی از ضروریات دین را انکار کند.
مراد از ضروریات دین، آن حکم‌هایی هستند که برای هر فردی که در اسلام و مسلمانی رشد نموده، روشن است که آن حکم جزو دین اسلام است؛ مثل واجب بودن نمازهای پنجگانه در هر شبانه روز، واجب بودن روزه ماه رمضان، حرام بودن ربا، شراب نوشیدن و مانند آنها.

شرط دوم: تحصیل تقوای واقعی‌

باید دانست که تقوا به معنای پرهیزکاری است و دارای چهار درجه می‌باشد که با تفاوت این درجات، ثواب و پاداش و پذیرش اعمال فرد باتقوی نیز متفاوت خواهد شد.
درجات تقوی و ثمره هر کدام:
درجه اول: اجتناب از گناهان کبیره، اولین درجه تقوی است و آن گناهانی می‌باشد که در دین اسلام، بزرگ شمرده شده است. هرگاه شخصی این درجه از تقوی را به دست آورد، گناهان صغیره او هم عفو می‌شود و به ثواب اعمال خیر می‌رسد و داخل بهشت می‌شود. دلیل آن هم آیه شریفه است که می‌فرماید:
«إِن تَجْتَنِبُوا کَبَآئِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُم مُدْخَلاً کَرِیماً»؛(122)
اگر از گناهان بزرگی که از آن نهی می‌شوید پرهیز کنید، گناهان کوچک شما را می‌پوشانیم؛ و شما را در جایگاه خوبی وارد می‌سازیم.
روایاتی هم در این زمینه وجود دارد.(123)
پس بر هر مؤمنی که طالب ثواب است و از عذاب الهی می‌ترسد، لازم است که گناهان کبیره را حداقل بشناسد تا از آنها پرهیز نماید.
در این مورد مرحوم مبرور ثقة الاسلام آقای حاج شیخ محمّد علی «که خداوند درجات او را عالی بفرماید» رساله خوبی نوشته‌اند که شایسته است مؤمنان آن را تهیه نموده و از آن بهره‌مند شوند.(124)
دو نکته قابل توجّه: یکی این است که هر گناه صغیره‌ای که زیاد انجام شود و بر آن اصرار کنند، کبیره خواهد شد؛ چنان‌که در روایت نقل شده و علماء نیز بر آن اتفاق نموده‌اند.(125)
و دیگر اینکه ترک هر واجبی حرام است؛ لکن بعضی از واجبات آنقدر اهمیّت دارند که ترک آنها گناه کبیره محسوب می‌شود؛ مثل ترک نماز. و برخی نیز ترک آنها فقط حرام است؛ و گناه آن صغیره می‌باشد؛ مثل اینکه کسی جواب سلام را ندهد که کبیره بودن آن معلوم نیست؛ مگر اینکه باعث بی‌احترامی به مؤمن سلام کننده و ناراحتی و آزار او شود.
درجه دوم: این درجه که بالاتر از درجه اوّل است، پرهیز نمودن از تمام گناهان می‌باشد و روشن است که هر کسی این درجه از تقوی را حاصل کند، ثواب عباداتش کامل‌تر از اولی است. تحصیل این دو درجه از تقوی، مطابق آیات و روایات رسیده، واجب می‌باشد.(126)
درجه سوم: این درجه که در مرحله بالاتر از دو درجه قبلی است، با ترک مکروهات حاصل می‌شود، به جهت ترس از ارتکاب کارهای حرام.
درجه چهارم: این درجه که درجه کامل‌تری از تقوی می‌باشد با ترک مباحات حاصل می‌شود، چنین شخصی مباحات را ترک می‌کند تا ناخواسته مرتکب مکروهات و محرمات نشود.
درجه سوم و چهارم، مخصوص مقام مؤمنان کامل است که هر عملی انجام می‌دهند، مورد رضایت خداوند سبحان می‌باشد.(127)

شرط سوم: لزوم تهذیب اخلاق‌

یکی از شرایط رستگار شدن به ثواب‌های کامل، تهذیب نفس و پاک نمودن آن از صفات رذیله و ناشایست است؛ یعنی صفات زشتی که در باطن انسان، کمین کرده و او را از ساحت قرب الهی دور انداخته‌اند؛ مثل تکبر، حرص، حسد، کینه، نفاق، محبّت دنیا، عُجب و غیر آنها را از خود دور نماید؛ چون با وجود چنین صفاتی، انسان به مطلوب خود نخواهد رسید. حتی بعضی از این صفات آنقدر مؤثر است که شخص را به کلّی از ثواب محروم می‌کنند؛ بلکه باعث زوال ایمان او می‌شوند؛ مثل محبّت دنیا و مانند آن.
اگر بخواهم در این زمینه به طور مفصّل بنویسم، کتاب بزرگی خواهد شد، بنابراین به همین مقدار اشاره نمودم.
من آنچه شرط بلاغ است با تو می‌گویم 
تو خواه از سخنم پند گیر و خواه ملال 
پس هرگاه شخص مؤمن این شرایط را به دست آورد و بر دعا برای وجود مبارک امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» مداومت و اهتمام داشته باشد و تعجیل در فرج و ظهور آن حضرت را از خداوند عزّوجلّ درخواست نماید، ان شاء اللَّه به تمام برکات و ثواب‌های گفته شده خواهد رسید.
اشکال و شبهه 
ممکن است برخی از کوته نظران، این نکته را بعید بدانند که چگونه در مقابل یک عمل کوچک و مختصر، این همه ثواب‌ها و فواید داده می‌شود؟
جواب از شبهه 
به این اشکال و شبهه، سه جواب داده می‌شود:
جواب اوّل: عمل شریف دعا به وجود مبارک امام زمان و ظهور آن حضرت «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف»، نزد اهل بصیرت، عمل کوچکی نیست تا آنکه جای این استبعاد را داشته باشد، بلکه در نهایت بزرگی و کمال عظمت شأن است.
کوچکی و بزرگی هر چیزی را عارف و عالم به آن تشخیص می‌دهد؛ مثل آنکه چه بسا یک دانه جواهر کوچک، هزارها تومان قیمت دارد؛ لکن این ارزش را فقط اهل خبره آن اطّلاع دارند و شخص غیر خبره و بی‌اطّلاع حقّ ندارد به آن فرد دانا اعتراض کند که چرا این دانه را اینقدر زیاد قیمت گذاشتی؟
دانای به شأن امام و قیمت دعا به وجود امام زمان‌علیه السلام نیز فقط خداوند عالمیان و خاتم پیامبران و ائمه طاهرین‌علیهم السلام می‌باشند.
دعا برای امام زمان «روحی و ارواح العالمین له الفداء» همانند شهادتین است که هرچند کوچک و مختصر است؛ لکن به محض گفتن آن، شخص کافر، مسلمان و پاک و محترم و بهشتی می‌شود. همچنین است سایر آثاری که دارد. پس کسی حقّ ندارد برای کوچک بودن ظاهر کلمه و آسانی آن، آثار آن را انکار نماید.
جواب دوم: ثواب‌هایی که خداوند متعال در مقابل هر عملی عطا می‌فرماید به نحو تفضّل است نه استحقاق شخص؛ مَثَل این دعا و سایر عبادات بندگان، مثل هدیه‌ای است که شخصی محتاج به خدمت شخصیتی کریم می‌برد، به یقین آن فرد کریم به قیمت این هدیه نگاه نمی‌کند؛ بلکه به مقتضای فضل و کرم خودش عطا می‌فرماید.
چه بسا یک گل به کسی تعارف می‌کنند ولی او در مقابل، صدها برابر آن را انعام می‌دهد و همه نیز این کرم او را تحسین می‌کنند.
در حدیث است که کنیزی از کنیزان حضرت امام حسین‌علیه السلام یک عدد گل به آن حضرت تعارف کرد و آن جناب او را آزاد نمودند.
جواب سوم: تمام عطاها و ثواب‌هایی که به دعا کننده در حقّ امام زمان‌علیه السلام داده می‌شود، در حقیقت عطیه و بخشش خداوند متعال به خود آن حضرت و اکرام آن بزرگوار است و روشن است که امام زمان‌علیه السلام استحقاق این عطایا و مراتب فوق آنها را نیز دارا می‌باشند.
مثلاً هرگاه شخص بزرگی بخواهد فرد بزرگ دیگری را ضیافت نماید، نسبت به هر یک از خادمان و همراهان و غلامان او هم احسان و انعام خواهد کرد؛ در صورتی که آن افراد به خودی خود لیاقت چنین تجلیل و پذیرایی را ندارند، لکن به جهت انتساب و تعلّقی که به آن فرد بزرگ دارند، مورد لطف واقع می‌شوند.
به هر حال این اکرام خادمان، در حقیقت تجلیل و احترام صاحب آنهاست. به گونه‌ای که اگر نسبت به هر یک از آنان اندک کوتاهی صورت گیرد، باعث تکدّر خاطر و گله آن شخص بزرگ می‌شود.
چنان‌که کثرت ثواب‌ها و عطایایی هم که به زایران و گریه کنندگان حضرت سیّد الشهداعلیه السلام عنایت می‌شود، به جهت انتساب و تعلق آنان به آن حضرت است نه از جهت استحقاق خودشان.(128)
نثار حُسن جمال حبیب اگر آرند
دو عالمی ز کریمان عجب نپندارند

مطلب هفتم زمان دعا

برخی اوقات و حالات است که نسبت به سایر اوقات، اهتمام و تأکید بیشتری در دعا برای امام زمان‌علیه السلام و تعجیل فرج آن حضرت شده است، ما در این بحث مختصر به بیان برخی از آنها به نحو اختصار می‌پردازیم:
اوّل: در قنوت نمازها؛
چنان‌که در قنوت‌های متعددی از ائمه طاهرین‌علیهم السلام روایت شده است؛ از آن جمله در «مستدرک الوسائل»(129) روایت است که حضرت صادق‌علیه السلام به شیعیان خود امر می‌فرمودند که در قنوت نمازها بعد از کلمات فرج «لا اله الّا اللَّه الحلیم الکریم ... تا آخر»(130) این دعا را بخوانند:(131)
«اَللَّهُمَّ إِلَیْکَ شُخِصَتِ الأَبْصارُ وَ نُقِلَتِ الأَقْدَامُ وَ رُفِعَتِ الأَیْدِی وَ مُدَّتِ الأَعْناقُ وَ أَنْتَ دُعِیتَ بِالأَلْسُنِ وَ إِلَیْکَ سِرُّهُمْ وَ نَجْویهُمْ فِی الأَعْمالِ، رَبَّنَا افْتَحْ بَیْنَنا وَ بَیْنَ قَوْمِنا بِالحَقِّ وَ أَنْتَ خَیْرُ الفاتِحِینَ.
اَللَّهُمَّ إِنّا نَشْکُوا إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنا وَ غَیْبَةَ إِمامِنا وَ قِلَّةَ عَدَدِنا وَ کَثرَةَ أَعْدآئِنا وَ تَظاهُرَ الأَعْدآءِ عَلَیْنا وَ وُقُوعَ الفِتَنِ بِنا، فَفَرِّجْ ذَلِکَ اللَّهُمَّ بِعَدْلٍ تُظْهِرُهُ وَ إِمامِ حَقٍّ نَعْرِفُهُ إِلهَ الحَقِّ آمِینَ رَبَّ العالَمِینَ».(132)
حقیر گوید: هرگاه نتواند این دعا را بخواند، یا وقت تنگ باشد، کفایت می‌کند جهت دعا برای تعجیل فرج و ظهور امام زمان‌علیه السلام حداقل اینکه بگوید:
«اَللَّهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَ مَوْلانا صاحِبِ الزَّمانِ عَجِّلْ خِزْیَ أَعْدآئِهِ».
دوم: بعد از هر نماز واجب، چنان‌که بیان خواهد شد.(133)
سوم: بعد از هر دو رکعت از نماز نافله شب.(134)
چهارم: به خصوص هر صبح و شام.(135)
پنجم: هر وقت آن حضرت را زیارت می‌کنی. مطابق آنچه که شهیدرحمه الله(136) در کتاب دروس خود فرموده است.
ششم: هر وقت می‌خواهی برای خودت دعا کنی، اوّل برای امام زمان‌علیه السلام دعا کن، آنگاه برای خودت دعا نما. چنان‌که از روایات و ادعیه استفاده می‌شود.
هفتم: روزهای پنجشنبه؛ به خصوص در کتاب «جمال الاسبوع»(137) روایت فرموده که در روز پنجشنبه مستحب است که صد مرتبه بگویند:
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ أَهْلِکْ عَدُوَّهُمْ مِنَ الجِنِّ وَ الإِنْسِ مِنَ الأَوَّلِینَ وَ الآخِرِین».(138) که این صلوات دارای فضیلت بسیار است.
هشتم: روزهای جمعه؛ به خصوص در وقت زوال (ظهر) و بعد از نماز ظهر و عصر آن روز؛ چنان که از حضرت صادق‌علیه السلام روایت شده است که برترین اعمال روز جمعه آن است که بعد از نماز عصر، صد مرتبه بگویی:
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ».(139)
نهم: روز عید ماه رمضان (عید فطر).(140)
دهم: روز عید قربان.(141)
یازدهم: روز عید غدیر.(142)
دوازدهم: روز عرفه.(143)
سیزدهم: روز 25 ماه ذیقعده که روز «دحو الارض» است.(144)
چهاردهم: شب نیمه ماه شعبان.(145)
پانزدهم: روز نیمه ماه شعبان.(146)
شانزدهم: تمام ماه مبارک رمضان.(147)
هفدهم: خصوص شب‌های ماه رمضان.
هجدهم: خصوص شب قدر.(148)
نوزدهم: خصوص روز 21 ماه رمضان، بعد از نماز صبح.
بیستم: روز عاشوراء.(149)
و دلایل هر یک را در کتاب «مکیال المکارم»(150) ذکر کرده‌ام.
بیست و یکم: روز نوروز؛ با توجّه به حدیثی که از معلّی بن خُنیس در کتاب «زادالمعاد» از حضرت صادق‌علیه السلام نقل شده که فرمودند:
«هیچ روز نوروزی نیست مگر آنکه ما انتظار فرج می‌کشیم.»(151)
پس مؤمن هم باید به امام خود تأسی کند و در انتظار و دعاگویی ایشان اهتمام زیاد نماید.
بیست و دوم: هر وقت غم و اندوهی رخ می‌دهد،(152) باید مخصوصاً برای امام زمان‌علیه السلام دعا کند و رفع همّ و غمّ آن حضرت را از خداوند متعال طلب نماید؛ چون از حضرت صادق‌علیه السلام روایت شده که فرمودند:
«هر وقت غم و اندوهی بر قلب امام عارض می‌شود، آن غم در قلب شیعیانش نیز اثر می‌کند».
و از این جهت است که در بعضی اوقات، قلب مؤمن، محزون و غمناک می‌شود، با وجود آنکه در ظاهر هیچ سبب و علتی برای آن نمی‌یابد.

مطلب هشتم برخی از دعاهای مربوط به امام زمان‌علیه السلام‌

باید دانست که رسیدن به فواید و ثواب‌های دعا به صاحب الزمان‌علیه السلام و طلب تعجیل فرج و ظهور آن حضرت به نحو کامل، وقتی حاصل می‌شود که شخص در دعا به امام و طلب فرج و ظهورش از خداوند عالمیان، اهتمام زیاد و مداومت داشته باشد؛ یعنی زیاد دعا کند و فرج و ظهورش را از خداوند بخواهد، برای رفع غم و اندوه از قلب مبارک او از حقّ تعالی درخواست نماید، به هر زبانی که میسّر شود؛ چه فارسی و چه عربی و غیر از آنها.

برخی آداب دعا برای حضرت 153)

1- سزاوار است که هنگام دعا برای امام زمان‌علیه السلام حالت تضرّع و زاری داشته باشد؛ مثل کسی که برای عزیزترین اهل خودش در هنگام اضطرار دعا می‌کند.
2- هدفش از دعا کردن صاحب الزمان‌علیه السلام اظهار محبّت به خداوند متعال و حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله و امام زمان‌علیه السلام باشد.
3- بهتر است همان دعاهایی را بخواند که از ائمه طاهرین‌علیهم السلام برای آن بزرگوار روایت شده است و آنها هم بسیار است که حقیر در این مختصر به ذکر چند دعا اکتفا می‌نمایم:
اوّل: در کتاب «فقیه»(154) از حضرت امام محمّد تقی‌علیه السلام روایت شده است که بعد از هر نماز واجب، این دعا را بخوان:
«رَضِیتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِالإِسْلامِ دِیناً، وَ بِالقُرْآنِ کِتاباً، وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ نَبِیّاً، وَ بِعَلِیٍّ وَلِیّاً، وَ الحَسَنِ وَ الحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ بْنِ الحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُوسی وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ الحُجَّةِ بْنِ الحَسَنِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ أَئِمَّةً.
اللَّهُمَّ وَلِیُّکَ الحُجَّةُ فَاحْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ، وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ، وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ، وَ امْدُدْ لَهُ فِی عُمْرِهِ، وَ اجْعَلْهُ القائِمَ بِأَمْرِکَ المُسْتَنْصِرَ لِدِینِکَ، وَ أَرِهِ ما یُحِبُّ وَ تَقَرُّ بِهِ عَیْنُهُ فِی نَفْسِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ وَ فِی أَهْلِهِ وَ مالِهِ وَ فِی شِیعَتِهِ وَ فِی عَدُوِّهِ، وَ أَرِهِمْ مِنْهُ ما یَحْذَرُونَ وَ أَرِهِ فِیهِمْ ما یُحِبُّ وَ تَقَرُّ بِهِ عَیْنُهُ، وَ اشْفِ صُدُورَنا وَ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ».(155)
دوم: در «بحارالانوار»(156) و غیر آن از امام صادق‌علیه السلام روایت شده که این دعا را بعد از هر نماز بخوانند:
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ. اَللَّهُمَّ إِنَّ رَسُولَکَ الصّادِقَ المُصَدَّقَ الْأَمِینَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قالَ إِنَّکَ قُلْتَ تَبارَکْتَ وَ تَعالَیْتَ ما تَرَدَّدْتُ فِی شَی‌ءٍ أَنَا فاعِلُهُ کَتَرَدُّدِی فِی قَبْضِ رُوحِ عَبْدِیَ المُؤْمِنِ یَکْرَهُ المَوْتَ وَ أَنَا أَکْرَهُ مَسآئَتَهُ.
اَللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الفَرَجَ وَ النَّصْرَ وَ العافِیَةَ وَ لا تَسُؤْنِی فِی نَفْسِی وَ لا فِی أَحَدٍ مِنْ أَحِبَّتِی».(157)
سوم: در «فروع کافی»(158) روایت شده که این دعا را در هر حال و هر وقتی بخوانند؛ به خصوص در ماه مبارک رمضان و به ویژه در شب بیست و سوم آن ماه، پس بعد از حمد خدا و صلوات بر خاتم انبیاءصلی الله علیه وآله می‌گویی:
«اَللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الحَسَنِ صاحِبَ الزَّمانِ عَلَیْهِ وَ عَلی آبآئِهِ الصَّلاةُ وَ السَّلامُ فِی هذِهِ السّاعَةِ وَ فِی کُلِّ ساعَةٍ وَلِیّاً وَ حافِظاً وَ ناصِراً(159) وَ دَلِیلاً وَ قآئِداً وَ عَیْناً(160) حَتّی تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ فِیها طَوِیلاً».(161)
چهارم: در کتاب «جمال الاسبوع»(162) از حضرت امام حسن عسکری‌علیه السلام روایت شده است که باید صلوات بر حضرت صاحب الامر عجّل اللَّه تعالی فرجه را به این کیفیت فرستاد:
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی وَلِیِّکَ وَ ابْنِ أَوْلِیآئِکَ الَّذِینَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَ أَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ وَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیراً.
اَللَّهُمَّ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ لِدِینِکَ وَ انْصُرْ بِهِ أَوْلِیآئَکَ وَ أَوْلِیآئَهُ وَ شِیعَتَهُ وَ أَنْصارَهُ وَ اجْعَلْنا مِنْهُمْ.
اَللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ کُلِّ طاغٍ وَ باغٍ وَ مِنْ شَرِّ جَمِیعِ خَلْقِکَ وَ احْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ وَ احْرُسْهُ وَ امْنَعْهُ مِنْ أَنْ یُوصَلَ إِلَیْهِ بِسُوءٍ وَ احْفَظْ فِیهِ رَسُولَکَ وَ آلَ رَسُولِکَ وَ أَظْهِرْ بِهِ العَدْلَ وَ أَیِّدْهُ بِالنَّصْرِ وَ انْصُرْ ناصِرِیهِ وَ اخْذُلْ خاذِلِیهِ وَ اقْصِمْ بِهِ جَبابِرَةَ الکَفَرَةِ وَ اقْتُلْ بِهِ الکُفّارَ وَ المُنافِقِینَ وَ جَمِیعَ المُلْحِدِینَ حَیْثُ کانُوا مِنْ مَشارِقِ الأَرْضِ وَ مَغارِبِها وَ بَرِّها وَ بَحْرِها وَ سَهْلِها وَ جَبَلِها وَ امْلَأْ بِهِ الأَرْضَ عَدْلاً وَ أَظْهِرْ بِهِ دِینَ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ وَ اجْعَلْنِی اللَّهُمَّ مِنْ أَنْصارِهِ وَ أَعْوانِهِ وَ أَتْباعِهِ وَ شِیعَتِهِ وَ أَرِنِی فِی آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ ما یَأْمُلُونَ وَ فِی عَدُوِّهِمْ ما یَحْذَرُونَ إِلهَ الحَقِّ رَبَّ العالَمِینَ آمِینَ».(163)
مؤلف گوید: چون این صلوات، مشتمل است بر دعای به آن حضرت، خواندن آن در هر حال و هر وقتی مناسب است.
پنجم: دعایی است که در «جمال الاسبوع»(164) از حضرت رضاعلیه السلام روایت شده است که با این دعا به حضرت حجت عجّل اللَّه تعالی فرجه دعا نمایند. این دعا وقت مخصوصی ندارد؛ بلکه هر وقت که توانستند این دعا را بخوانند، و این حقیر عاصی را نیز به خیر یاد کنند، دعا چنین است:
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ادْفَعْ عَنْ وَلِیِّکَ وَ خَلیفَتِکَ وَ حُجَّتِکَ عَلی خَلْقِکَ، وَ لِسانِکَ المُعَبِّرِ عَنْکَ بِإِذْنِکَ النّاطِقِ بِحِکْمَتِکَ، وَ عَیْنِکَ النّاظِرَةِ فِی بَرِیَّتِکَ وَ شاهِداً عَلی عِبادِکَ، الْحاجِّ(165) الُمجاهِدِ الْمُجْتَهِدِ عَبْدِکَ العآئِذِ بِکَ.
اللَّهُمَّ وَ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ ما خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ وَ أَنْشَأْتَ وَ صَوَّرْتَ، وَ احفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمالهِ وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ بِحِفْظِکَ الَّذِی لا یَضِیعُ مَنْ حَفِظْتَهُ بِهِ، وَ احْفَظْ فِیهِ رَسُولَکَ وَ وَصِیَّ رَسُولِکَ وَ آبآئَهُ أَئِمَّتَکَ وَ دَعائِمَ دِینِکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِمْ اَجمَعین، وَ اجْعَلْهُ فِی وَدِیعَتِکَ الَّتِی لا تَضِیعُ وَ فِی جِوارِکَ الَّذِی لا یُخْفَرُ(166) وَ فِی مَنْعِکَ وَ عِزِّکَ الَّذِی لا یُقْهَرُ.
اَللَّهُمَّ وَ آمِنْهُ بِأَمانِکَ الوَثِیقِ الَّذِی لا یُخْذَلُ مَنْ أَمِنْتَهُ بِهِ، وَ اجْعلْهُ فِی کَنَفِکَ الَّذِی لا یُضامُ مَنْ کانَ فِیهِ، وَ انْصُرْهُ بِنَصْرِکَ العَزِیزِ، وَ أَیِّدْهُ بِجُنْدِکَ الغالِبِ وَ قَوِّهِ بِقُوَّتِکَ وَ أَرْدِفْهُ بِمَلآئِکَتِکَ.
اَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَن عاداهُ، وَ أَلْبِسْهُ دِرْعَکَ الحَصِینَةَ وَ حُفَّهُ بِالمَلآئِکَةِ حَقّاً.
اَللَّهُمَّ وَ بَلِّغْهُ أَفْضَلَ ما بَلَّغْتَ القآئِمِینَ بِقِسْطِکَ مِنْ أَتْباعِ النَّبِیِّینَ.
اَللَّهُمَّ اشْعَبْ بِهِ الصَّدْعَ وَ ارْتُقْ بِهِ الفَتْقَ وَ أَمِتْ بِهِ الجَوْرَ وَ أَظْهِرْ بِهِ العَدْلَ وَ زَیِّنْ بِطُولِ بَقآئِهِ الأَرْضَ، وَ أَیِّدْهُ بِالنَّصْرِ وَ انْصُرْهُ بِالرُّعْبِ، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسِیراً وَ اجْعَلْ لَهُ مِنْ لَدُنْکَ عَلی عَدُوِّکَ وَ عَدُوِّهِ سُلْطاناً نَصِیراً.
اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ القآئِمَ المُنْتَظَرَ وَ الإِمامَ الَّذِی بِهِ تَنْتَصِرُ وَ أَیِّدْهُ بِنَصْرٍ عَزِیزٍ وَ فَتْحٍ قَرِیبٍ وَ وَرِّثْهُ مَشارِقَ الأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا اللّاتِی بارَکْتَ فِیها، وَ أَحْیِ بِهِ سُنَّةَ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَتّی لا یَسْتَخْفِیَ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الحَقِّ مَخافَةَ أَحَدٍ مِنَ الخَلْقِ، وَ قَوِّ ناصِرَهُ وَ اخذُلْ خاذِلَهُ وَ دَمْدِمْ عَلی مَنْ نَصَب لَهُ وَ دَمِّرْ عَلی مَنْ غَشَّهُ.
اَللَّهُمَّ وَ اقتُلْ بِهِ جَبابِرَةَ الکُفْرِ وَ عُمَدَهُ وَ دَعآئِمَهُ وَ الْقُوّامَ بِهِ، وَ اقْصِمْ بِهِ رُؤُسَ الضَّلالَةِ وَ شارِعَةَ البِدَعَةِ وَ مُمِیتَةَ السُّنَّةِ وَ مُقَوِّیَةَ الباطِلِ وَ اَذْلِلْ بِهِ الجَبّارِینَ، وَ أَبِرْ بِهِ الْکافِرِینَ(167) وَ جَمِیعَ المُلْحِدِینَ حَیْثُ کانُوا وَ أَینَ کانُوا مِنْ مَشارِقِ الأَرْضِ وَ مَغارِبِها وَ بَرِّها وَ بَحْرِها وَ سَهْلِها وَ جَبَلِها حَتّی لا تَدَعَ مِنْهُمْ دَیّاراً وَ لا تُبْقِ لَهُمْ آثاراً.
اَللَّهُمَّ وَ طَهِّرْ مِنْهُمْ بِلادَکَ وَ اشْفِ مِنْهُمْ عِبادَکَ وَ أعِزَّ بِهِ المُؤْمِنِینَ وَ أَحْیِ بِهِ سُنَنَ المُرْسَلِینَ وَ دارِسَ حُکْمِ النَّبِیِّینَ، وَ جَدِّدْ بِهِ مَا مُحِیَ مِنْ دِینِکَ وَ بُدِّلَ مِنْ حُکْمِکَ حَتّی تُعِیدَ دِینَکَ بِهِ وَ عَلی یَدَیْهِ غَضّاً جَدِیداً صَحِیحاً مَحْضاً لا عِوَجَ فِیهِ وَ لا بِدْعَةَ مَعَهُ حَتّی تُنِیرَ بِعَدْلِهِ ظُلَمَ الجَوْرِ وَ تُطْفِیَ بِهِ نِیرانَ الکُفْرِ وَ تُظْهِرَ بِهِ مَعاقِدَ الحَقِّ وَ مَجْهُولَ العَدْلِ وَ تُوضِحَ بِهِ مُشْکِلاتِ الحُکْمِ.
اَللَّهُمَّ وَ إِنَّهُ عَبْدُکَ الَّذِی اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِکَ وَ اصْطَفَیْتَهُ مِنْ خَلْقِکَ وَ اصْطَفَیْتَهُ عَلی عِبادِکَ وَ ائْتَمَنْتَهُ عَلی غَیْبِکَ وَ عَصَمْتَهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ بَرَّأْتَهُ مِنَ العُیُوبِ وَ طَهَّرْتَهُ مِنَ الرِّجْسِ وَ صَرَفْتَهُ عَنِ الدَّنَسِ وَ سَلَّمْتَهُ مِنَ الرَّیْبِ.
اَللَّهُمَّ فَإِنّا نَشْهَدُ لَهُ یَوْمَ القِیامَةِ وَ یَوْمَ حُلُولِ الطّآمَّةِ أَنَّهُ لَمْ یُذْنِبْ ذَنْباً وَ لَمْ یَأْتِ حُوباً وَ لَمْ یَرْتَکِبْ لَکَ مَعْصِیَةً وَ لَمْ یُضَیِّعْ لَکَ طاعَةً وَ لَمْ یَهْتِکْ لَکَ حُرْمَةً وَ لَمْ یُبَدِّلْ لَکَ فَرِیضَةً وَ لَمْ یُغَیِّرْ لَکَ شَرِیعَةً، وَ أَنَّهُ الاِمامُ التَّقِیُّ الهادِی (المَهدِیّ) المُهْتَدِی الطّاهِرُ التَّقِیُّ الوَفِیُّ الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ.
اَللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلی آبائِهِ وَ أَعْطِهِ فِی نَفْسِهِ وَ وَلَدِهِ وَ أَهْلِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِیعِ رَعِیَّتِهِ ما تُقِرُّ بِهِ عَیْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ وَ تَجْمَعُ لَهُ مُلْکَ المُمَلَّکاتِ کُلِّها، قَرِیبِها وَ بَعِیدِها وَ عَزِیزِها وَ ذَلِیلِها، حَتّی یَجْرِیَ حُکْمُهُ عَلی کُلِّ حُکْمٍ وَ یَغْلِبَ بِحَقِّهِ عَلی کُلَّ باطِلٍ.
اَللَّهُمَّ وَ اسْلُکْ بِنا عَلی یَدَیْهِ مِنْهاجَ الهُدی وَ الَمحَجَّةَ العُظْمی وَ الطَّرِیقَةَ الوُسْطَی الَّتِی یَرْجِعُ إِلَیْهَا الغالِی وَ یَلْحَقُ بِهَا التّالِی.
اَللَّهُمَّ وَ قَوِّنا عَلی طاعَتِهِ وَ ثَبِّتْنا عَلی مُشایَعَتِهِ وَ امْنُنْ عَلَیْنا بِمُتابَعَتِهِ، وَ اجْعَلْنا فِی حِزْبِهِ، القَوّامِینَ بِأَمْرِهِ، الصّابِرِینَ مَعَهُ الطّالِبِینَ رِضاکَ بِمُناصَحَتِهِ حَتّی تَحْشُرَنا یَوْمَ القِیامَةِ فِی أَنْصارِهِ وَ أَعْوانِهِ وَ مُقَوّیَةِ سُلْطانِهِ.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ ذلِکَ کُلَّهُ مِنّا لَکَ خالِصاً مِنْ کُلِّ شَکٍّ وَ شُبْهَةٍ وَ رِیآءٍ وَ سُمْعَةٍ حَتّی لا نَعْتَمِدَ بِهِ غَیْرَکَ وَ لا نَطْلُبَ بِهِ إِلّا وَجْهَکَ وَ حَتّی تُحِلَّنا مَحَلَّهُ وَ تَجْعَلَنا فِی الجَنَّةِ مَعَهُ وَ لا تَبْتَلِنا فِی أَمْرِهِ بِالسَّأْمَةِ وَ الکَسَلِ وَ الفَتْرَةِ وَ الفَشَلِ، وَ اجْعَلْنا مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ وَ تُعِزُّ بِهِ نَصْرَ وَلِیِّکَ، وَ لا تَسْتَبْدِلْ بِنا غَیْرَنا فَإِنَّ اسْتِبْدالَکَ بِنا غَیْرَنا عَلَیْکَ یَسِیرٌ وَ هُوَ عَلَیْنا کَبِیرٌ، إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ.
اَللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلی وُلاةِ عُهُودِهِ وَ بَلِّغْهُمْ آمالَهُمْ وَ زِدْ فِی آجالِهِمْ وَ انْصُرْهُمْ وَ تَمِّمْ لَهُ(168) ما أَسْنَدْتَ اِِلَیْهِمْ مِنْ أَمْرِ دینِکَ وَ اجْعَلْنا لَهُمْ أَعْواناً وَ عَلی دِینِکَ أَنْصاراً، وَ صَلِّ عَلی آبآئِهِ الطّاهِرِینَ الأَئِمَّةِ الرّاشِدِینَ.
اَللَّهُمَّ فَإِنَّهُمْ مَعادِنُ کَلِماتِکَ وَ خُزّانُ عِلْمِکَ وَ وُلاةُ أَمْرِکَ وَ خالِصَتُکَ مِنْ عِبادِکَ وَ خِیَرَتُکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ أَوْلِیآئِکَ وَ سَلآئِلُ أَوْلِیآئِکَ وَ صَفْوَتُکَ وَ أَوْلادُ أَصْفِیآئِکَ صَلَواتُکَ وَ رَحْمَتُکَ وَ بَرَکاتُکَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ.
اَللَّهُمَّ وَ شُرَکآؤُهُ فِی أَمْرِهِ وَ مُعاوِنُوهُ عَلی طاعَتِکَ الَّذِینَ جَعَلْتَهُمْ حِصْنَهُ وَ سِلاحَهُ وَ مَفْزَعَهُ وَ أُنْسَهُ الَّذِینَ سَلَوْا عَنِ الأَهْلِ وَ الأَوْلادِ وَ تَجافُوا الوَطَنَ وَ عَطَّلُوا الوَثِیرَ مِنَ المِهادِ قَدْ رَفَضُوا تِجاراتِهِمْ وَ أَضَرُّوا بِمَعایِشِهِمْ وَ فُقِدُوا فِی أَنْدِیَتِهِمْ بَغَیْرِ غَیْبَةٍ عَنْ مِصْرِهِمْ وَ حالَفُوا البَعِیدَ مِمَّنْ عاضَدَهُمْ عَلی أَمْرِهِمْ وَ خالَفُوا القَرِیبَ مِمَّنْ صَدَّ عَنْ وِجْهَتِهِمْ وَ ائْتَلَفُوا بَعْدَ التَّدابُرِ وَ التَّقاطُعِ فِی دَهْرِهِمْ وَ قَطَعُوا الأَسْبابَ المُتَّصِلَةَ بَعاجِلِ حُطامٍ مِنَ الدُّنْیا، فَاجْعَلْهُمُ اللَّهُمَّ فِی حِْرزِکَ وَ فِی ظِلِ‌ّ کَنَفِکَ وَ رُدَّ عَنْهُمْ بَأْسَ مَنْ قَصَدَ إِلَیْهِمْ بِالعَداوَةِ مِنْ خَلْقِکَ وَ أَجْزِلْ لَهُمْ مِنْ دَعْوَتِکَ مِنْ کِفایَتِکَ وَ مَعُونَتِکَ لَهُمْ وَ تَأْیِیدِکَ وَ نَصْرِکَ إِیّاهُمْ ما تُعِینُهُمْ بِهِ عَلی طاعَتِکَ وَ أَزْهِقْ بِحَقِّهِمْ باطِلَ مَنْ أَرادَ إِطْفآءَ نُورِکَ وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْلَأْ بِهِمْ کُلَّ أُفُقٍ مِنَ الآفاقِ وَ قُطْرٍ مِنَ الأقْطارِ قِسْطاً وَ عَدْلاً وَ مَرْحَمَةً(169) وَ فضْلاً وَ اشْکُرْ لَهُمْ عَلی حَسَبِ کَرَمِکَ وَ جُودِکَ وَ ما مَنَنْتَ بِهِ عَلَی القآئِمِینَ بِالقِسْطِ مِنْ عِبادِکَ وَ اذْخُرْ لَهُمْ مِنْ ثَوابِکَ ما تَرْفَعُ لَهُمْ بِهِ الدَّرَجاتِ إِنَّکَ تَفْعَلُ ما تَشآءُ وَ تَحْکُمُ ما تُرِیدُ، آمینَ رَبَّ العالَمِینَ».(170)
ششم: صلواتی است که از امام زمان «عجّل اللَّه تعالی فرجه الشریف» در «جمال الاسبوع»(171) و «بحار الانوار»(172) روایت شده و مشتمل است بر دعا و صلوات بر آن حضرت صلوات اللَّه علیه:
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ سَیِّدِ المُرْسَلِینَ وَ خاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ حُجَّةِ رَبِّ العالَمِینَ، المُنْتَجَبِ فِی المِیثاقِ، المُصَطَفی فِی الظِّلالِ، المُطَهَّرِ مِنْ کُلِّ آفَةٍ، البَرِی‌ءِ مِنْ کُلِّ عَیْبٍ، المُؤَمَّلِ لِلنَّجاةِ، المُرْتَجی لِلشَّفاعَةِ، المُفَوَّضِ إِلَیْهِ دِینُ اللَّهِ.
اَللَّهُمَّ شَرِّفْ بُنْیانَهُ وَ عَظِّمْ بُرْهانَهُ وَ أَفْلِجْ حُجَّتَهُ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ وَ أَضِیْ نُورَهُ وَ بَیِّضْ وَجْهَهُ وَ اعْطِهِ الفَضْلَ وَ الفَضِیلَةَ وَ الدَّرَجةَ وَ الوَسِیلَةَ الرَّفِیعَةَ وَ ابْعَثْهُ مَقاماً مَحْمُوداً یَغْبِطُهُ بِهِ الأَوَّلُونَ وَ الآخِرُونَ.
وَ صَلِّ عَلی أَمِیرِ المُؤْمِنِینَ وَ وارِثِ المُرْسَلِینَ وَ قآئِدِ الغُرِّ الُمحَجَّلِینَ وَ سَیِّدِ الوَصِیِّینَ وَ حُجِّةِ رَبِّ العالَمِینَ.
وَ صَلِّ عَلَی الحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَ وارِثِ المُرْسَلینَ وَ حُجَّةِ رَبِّ العالَمِینَ.
وَ صَلِّ عَلَی الحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَ وارِثِ المُرْسَلِینَ وَ حُجَّةِ رَبِّ العالَمِینَ.
وَصَلِّ عَلی عَلِیِّ بْنِ الحُسَیْنِ سَیِّدِ العابِدِینَ وَ إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَوارِثِ المُرْسَلِینَ وَ حُجَّةِ رَبِّ العالَمِینَ.
وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَوارِثِ المُرْسَلِینَ وَحُجَّةِ رَبِّ العالَمِینَ.
وَصَلِّ عَلی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَوارِثِ المُرْسَلِینَ وَحُجَّةِ رَبِّ العالَمِینَ.
وَصَلِّ عَلی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ إِمامِ المُؤْمِنِینَ‌وَوارِثِ المُرْسَلِینَ وَحُجَّةِ رَبٍ‌ّ العالَمِینَ.
وَصَلِّ عَلی عَلِیِّ بْنِ مُوسی إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَوارِثِ المُرْسَلِینَ وَحُجَّةِ رَبِ‌ّ العالَمِینَ.
وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍ‌ّ إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَوارِثِ المُرْسَلِینَ وَحُجَّةِ رَبٍ‌ّ العالَمِینَ.
وَصَلٍ‌ّ عَلی عَلِیٍ‌ّ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَوارِثِ المُرْسَلِینَ وَحُجَّةِ رَبٍ‌ّ العالَمِینَ.
وَصَلِّ عَلَی الحَسَنِ بْنِ عَلِیٍ‌ّ إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَوارِثِ المُرْسَلِینَ وَحُجَّةِ رَبٍ‌ّ العالَمِینَ.
وَ صَلِّ عَلَی الخَلَفِ الصّالِحِ الهادِی المَهْدِیِّ إِمامِ الْهُدی إِمامِ المُؤْمِنِینَ وَ وارِثِ المُرْسَلِینَ وَحُجَّةِ رَبِّ العالَمِینَ.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی أَهْلِ بَیْتِهِ الأَئِمَّةِ الهادِینَ، العُلَمآءِ الصّادِقِینَ، الأَبْرارِ المُتَّقِینَ، دَعآئِمِ دِینِکَ وَ أَرْکانِ تَوْحِیدِکَ وَ تَراجِمَةِ وَحْیِکَ، وَ حُجَجِکَ عَلی خَلْقِکَ وَ خُلَفآئِکَ فِی أَرْضِکَ، الَّذِینَ اخْتَرْتَهُمْ لِنَفْسِکَ وَ اصْطَفَیْتَهُمْ عَلی عِبادِکَ وَ ارْتَضَیْتَهُمْ لِدِینِکَ وَ خَصَصْتَهُمْ بِمَعْرِفَتِکَ وَ جَلَّلْتَهُمْ بِکَرامَتِکَ وَ غَشَّیْتَهُمْ بِرَحْمَتِکَ وَ رَبَّیْتَهُمْ بِنِعْمَتِکَ وَ غَذَّیْتَهُمْ بِحِکْمَتِکَ وَ أَلْبَسْتَهُمْ نُورَکَ وَ رَفَعْتَهُمْ فِی مَلَکُوتِکَ وَ حَفَفْتَهُمْ بِمَلآئِکَتِکَ وَ شَرَّفْتَهُمْ بِنَبِیِّکَ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَ آلِهِ.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلَیْهِمْ صَلوةً کَثِیرَةً دآئِمَةً طَیِّبَةً لا یُحِیطُ بِها إِلّا أَنْتَ وَ لا یَسَعُها إِلّا عِلْمُکَ وَ لا یُحْصِیها أَحَدٌ غَیْرُکَ.
اَللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلی وَلِیِّکَ الُمحْیِی سُنَّتَکَ القآئِمِ بِأَمْرِکَ الدّاعِیِ إِلَیْکَ الدَّلِیلِ عَلَیْکَ وَ حُجَّتِکَ عَلی خَلْقِکَ وَ خَلِیفَتِکَ فِی أَرْضِکَ وَ شاهِدِکَ عَلی عِبادِکَ.
اَللَّهُمَّ أَعِزَّ نَصْرَهُ وَ مُدَّ فِی عُمْرِهِ وَ زَیِّنْ الأَرْضَ بِطُولِ بَقآئِهِ.
اَللَّهُمَّ اکْفِهِ بَغْیَ الحاسِدِینَ وَ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ الکآئِدِینَ وَ ازْجُرْ عَنْهُ إِرادَةَ الظّالِمِینَ وَ خَلِّصْهُ مِنْ أَیْدِی الجَبّارِینَ.
اَللَّهُمَّ أَعْطِهِ فِی نَفْسِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ وَ شِیعَتِهِ وَ رَعِیَّتِهِ وَ خآصَّتِهِ وَ عآمَّتِهِ وَ عَدُوِّهِ وَ جَمِیعِ أَهْلِ الدُّنْیا ما تَقِرُّ بِهِ عَیْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفسَهُ وَ بَلِّغْهُ أَفْضَلَ ما أَمَّلَهُ فِی الدُّنْیا وَ الآخِرَةِ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ.
اَللَّهُمَّ جَدِّدْ بِهِ ما مُحِیَ مِنْ دِینِکَ وَ أَحْیِ بِهِ ما بُدِّلَ مِنْ کِتابِکَ وَ أَظْهِرْ بِهِ ما غُیِّرَ مِنْ حُکْمِکَ حَتّی یَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَ عَلی یَدَیْهِ غَضّاً جَدِیداً خالِصاً مُخْلَصاً لا شَکَّ فِیهِ وَ لا شُبْهَةَ مَعَهُ وَ لا باطِلَ عِنْدَهُ وَ لا بِدْعَةَ لَدَیْهِ.
اَللَّهُمَّ نَوِّرْ بِنُورِهِ کُلَّ ظُلْمَةٍ وَ هُدَّ بِرُکْنِهِ کُلَّ بِدْعَةٍ وَ اهْدِمْ بِعِزَّتِهِ کُلَّ ضَلالةٍ وَ اقْصِمْ بِهِ کُلَّ جَبّارٍ وَ أَخْمِدْ بِسَیْفِهِ کُلَّ نارٍ وَ أَهْلِکْ بِعَدْلِهِ کُلَّ جَبّارٍ وَ أَجْرِ حُکْمَهُ عَلی کُلِّ حُکْمٍ وَ أَذِلَّ بِسُلْطانِهِ کُلَّ سُلْطانٍ.
اَللَّهُمَّ أَذِلَّ کُلَّ مَنْ ناواهُ وَ أَهْلِکْ کُلَّ مَنْ عاداهُ وَ امْکُرْ بِمَنْ کادَهُ وَ اسْتَأْصِلْ مَنْ جَحَدَ حَقَّهُ وَ اسْتَهانَ بِأَمْرِهِ وَ سَعی فِی إِطْفآءِ نُورِهِ وَ أَرادَ إِخْمادَ ذِکْرِهِ.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ المُصْطَفی وَ عَلِیٍّ المُرْتَضی وَ فاطِمَةَ الزَّهْرآءِ وَالحَسَنِ الرِّضا وَ الحُسَیْنِ المُصَفّی وَ جَمِیعِ الأَوْصِیآءِ مَصابِیحِ الدُّجی وَ أَعْلامِ الهُدی وَ مَنارِ التُّقی وَ العُرْوَةِ الوُثْقی وَ الحَبْلِ المَتِینِ وَ الصِّراطِ المُسْتَقِیمِ، وَصَلِّ عَلی وَلِیِّکَ وَ وُلاةِ عَهْدِکَ وَ الأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ وَمُدَّ(173) فِی أَعْمارِهِمْ وَزِدْ فِی آجالِهِمْ وَ بَلِّغْهُمْ أفْضَلَ آمالِهِمْ دِیناً وَ دُنْیاً وَ آخِرَةً، إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ».(174)

خاتمه زیارت آل یاسین‌

کیفیت زیارت صاحب الزمان‌علیه السلام با زیارت آل یاسین‌

در کتاب «احتجاج»(175) روایت شده است که حضرت صاحب الامر عجّل اللَّه تعالی فرجه در توقیع شریف به محمّد بن عبداللَّه بن جعفر حمیری امر فرموده بودند که هرگاه خواستید مرا زیارت کنید و به سوی من توجّه نمایید، پس چنین زیارت کنید و بگویید:
«سَلامٌ عَلی آلِ یس، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا داعِیَ اللَّهِ وَ رَبّانِیَّ آیاتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بابَ اللَّهِ وَ دَیّانَ دِینِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا خَلِیفَةَ اللَّهِ وَ ناصِرَ حَقِّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللَّهِ وَ دَلِیلَ إِرادَتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا تالِیَ کِتابِ اللَّهِ وَ تَرْجُمانَهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ فِی آنآءِ لَیْلِکَ وَ أَطْرافِ نَهارِکَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَقِیَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مِیثاقَ اللَّهِ الَّذِی أَخَذَهُ وَ وَکَّدَهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وَعْدَ اللَّهِ الَّذِی ضَمِنَهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَلَمُ الْمَنْصُوبُ وَ الْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ، وَ الْغَوْثُ وَ الرَّحْمَةُ الْواسِعَةُ وَعْداً غَیْرَ مَکْذُوبٍ.
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقُومُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقْعُدُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقْرَأُ وَتُبَیِّنُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تُصَلِّی وَ تَقْنُتُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَرْکَعُ وَتَسْجُدُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تُهَلِّلُ وَ تُکَبِّرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَحْمَدُ وَ تَسْتَغْفِرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تُصْبِحُ وَ تُمْسِی، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَالنَّهارِ إِذا تَجَلّی اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْإِمامُ الْمَأْمُونُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُولُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ بِجَوامِعِ السَّلامِ.
أُشْهِدُکَ یا مَوْلایَ! أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، لا حَبِیبَ إِلّا هُوَ وَ أَهْلُهُ.
وَ أَشْهَدُ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ حُجَّتُهُ، وَ الْحَسَنَ حُجَّتُهُ، وَ الْحُسَیْنَ حُجَّتُهُ، وَعَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ حُجَّتُهُ، وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ، وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ، وَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ، وَ عَلِیَّ بْنَ مُوسی حُجَّتُهُ، وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ، وَ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ، وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ حُجَّتُهُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ حُجَّةُ اللَّهِ.
أَنْتُمُ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ، وَ أَنَّ رَجْعَتَکُمْ حَقٌّ لا شَکَّ فِیها، یَوْمَ لا یَنْفَعُ نَفْساً إِیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فِی إِیمانِها خَیْراً.
وَ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ، وَ أَنَّ ناکِراً وَ نَکِیراً حَقٌّ. وَ أَشْهَدُ أَنَّ النَّشْرَ حَقٌّ وَالْبَعْثَ حَقٌّ، وَ أَنَّ الصِّراطَ وَ الْمِرْصادَ حَقٌّ، وَ الْمِیزانَ حَقٌّ، وَالْحِسابَ حَقٌّ، وَالْجَنَّةَ حَقٌّ، وَ النّارَ حَقٌّ، وَ الْوَعْدَ وَ الْوَعِیدَ بِهِما حَقٌّ.
یا مَوْلایَ! شَقِیَ مَنْ خالَفَکُمْ وَ سُعِدَ مَنْ أَطاعَکُمْ، فَاشْهَدْ عَلی ما أَشْهَدْتُکَ عَلَیْهِ، وَ أَنَا وَلِیٌّ لَکَ، بَرِی‌ءٌ مِنْ عَدُوِّکَ، فَالْحَقُّ ما رَضِیتُمُوهُ، وَ الْباطِلُ ما سَخِطْتُمُوهُ، وَ الْمَعْرُوفُ ما أَمَرْتُمْ بِهِ، وَ الْمُنْکَرُ ما نَهَیْتُمْ عَنْهُ، فَنَفْسِی مُؤْمِنَةٌ بِاللَّهِ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ، وَ بِرَسُولِهِ وَ بِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ وَ بِکُمْ یا مَوْلایَ! أَوَّلِکُمْ وَآخِرِکُمْ، وَ نُصْرَتِی مُعَدَّةٌ لَکُمْ، وَ مَوَدَّتِی خالِصَةٌ لَکُمْ، آمِینَ آمِینَ».(176)

دعای بعد از زیارت آل یاسین‌

دعایی که بعد از این زیارت باید خوانده شود، چنین است:
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ نَبِیِّ رَحْمَتِکَ وَ کَلِمَةِ نُورِکَ، وَ أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی نُورَ الْیَقِینِ، وَ صَدْرِی نُورَ الْإِیمانِ، وَفِکْریِ نُورَ النیات وَ عَزْمِی نُورَ الْعِęҙřИ̠وَ قُوَّتِی نُورَ الْعَمَلِ، وَ لِسانِی نُورَ الصِّدْقِ، وَ دِینِی نُورَ الْبَصآئِرِ مِنْ عِنْدِکَ، وَ بَصَرِی نُورَ الضِّیآءِ، وَ سَمْعِی نُورَ الْحِکْمَةِ، وَ مَوَدَّتِی نُورَ الْمُوالاةِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ حَتّی أَلْقاکَ، وَقَدْ وَفَیْتُ بِعَهْدِکَ وَ مِیثاقِکَ، فَیَسَعَنِی رَحْمَتُکَ یا وَلِیُّ یا حَمِیدُ.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ حُجَّتِکَ فِی أَرْضِکَ، وَ خَلِیفَتِکَ فِی بِلادِکَ، وَ الدّاعِی إِلی سَبِیلِکَ، وَ الْقآئِمِ بِقِسْطِکَ، وَ الثّآئِرِ بِأَمْرِکَ، وَلِیِّ الْمُؤْمِنِینَ وَبَوارِ الْکافِرِینَ، وَ مُجَلِّی الظُّلْمَةِ وَ مُنِیرِ الْحَقِّ، وَ النّاطِقِ بِالْحِکْمَةِ وَ الصِّدْقِ، وَ کَلِمَتِکَ التّآمَّةِ فِی أَرْضِکَ، الْمُرْتَقِبِ الْخآئِفِ وَ الْوَلِیِّ النّاصِحِ، سَفِینَةِ النَّجاةِ وَعَلَمِ الْهُدی وَنُورِ أَبْصارِ الْوَری وَ خَیْرِ مَنْ تَقَمَّصَ وَ ارْتَدی وَ مُجَلِّی الْعَمی الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطاً، کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً، إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی وَلِیِّکَ وَ ابْنِ أَوْلِیآئِکَ، الَّذِینَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَأَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ، وَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیراً.
اَللَّهُمَّ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ لِدِینِکَ، وَ انْصُرْ بِهِ أَوْلِیآءَکَ وَ أَوْلِیآءَهُ وَ شِیعَتَهُ وَأَنْصارَهُ، وَ اجْعَلْنا مِنْهُمْ.
اَللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ کُلِّ باغٍ وَ طاغٍ، وَ مِنْ شَرِّ جَمِیعِ خَلْقِکَ، وَ احْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ، وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ، وَ احْرُسْهُ وَ امْنَعْهُ مِنْ أَنْ یُوصَلَ إِلَیْهِ بِسُوءٍ، وَ احْفَظْ فِیهِ رَسُولَکَ وَ آلَ رَسُولِکَ، وَ أَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ، وَأَیِّدْهُ بِالنَّصْرِ، وَ انْصُرْ ناصِرِیهِ وَ اخْذُلْ خاذِلِیهِ، وَ اقْصِمْ قاصِمِیهِ وَاقْصِمْ بِهِ جَبابِرَةَ الْکُفْرِ، وَ اقْتُلْ بِهِ الْکُفّارَ وَ الْمُنافِقِینَ، وَجَمِیعَ الْمُلْحِدِینَ حَیْثُ کانُوا، مِنْ مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها، بَرِّها وَ بَحْرِها، وَ امْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلاً، وَأَظْهِرْ بِهِ دِینَ نَبِیِّکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنِی اللَّهُمَّ مِنْ أَنْصارِهِ وَ أَعْوانِهِ، وَ أَتْباعِهِ وَ شِیعَتِهِ، وَ أَرِنِی فِی آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ ما یَأْمُلُونَ، وَ فِی عَدُوِّهِمْ ما یَحْذَرُونَ، إِلهَ الْحَقِّ آمِینَ، یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ، یا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ».(177)

دعای دیگر برای امام‌

مداومت بر این دعای شریف که در «مهج الدعوات»(178) و با سند معتبر از امام محمّد باقرعلیه السلام روایت شده، مستحب است، (در این خصوص برای این حقیر واقعه شریفی اتفاق افتاد که ذکر آن منافی با اختصار است):
«اَللَّهُمَّ إِنَّکَ تَری وَ لا تُری وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلی وَ إِنَّ إِلَیْکَ الْمُنْتَهی وَ الرُّجْعی وَ أَنَّ لَکَ الْآخِرَةَ وَ الْأُولی وَ أَنَّ لَکَ الْمَماةَ وَ الْمَحْیی وَ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَذِلَّ أَوْ أَخْزی .(179)
دعای دیگر که باید بسیار خوانده شود، این است:
«یا اَللَّهُ یا رَحْمنُ یا رَحِیمُ، یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلی دِینِکَ».(180)
جبرئیل‌علیه السلام به حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله عرض کرد: بدانید که من با هیچ یک از انبیاء به قدر شما محبّت نداشته‌ام، پس این دعا را بسیار بخوانید.
حقیر گوید: معلوم است که جبرئیل‌علیه السلام در مقام اظهار محبّت کامل به آن حضرت‌صلی الله علیه وآله، اگر تحفه بهتری سراغ داشت آن را ذکر می‌نمود.
با چند رباعی که حقیر آن را سروده‌ام، کتاب را به پایان می‌برم:
عید آمد و شد ز لاله بستان پر نور
هر کس به خیالی به جهان شد مسرور
ما را غم و محنت و الم شد پر زور
زانرو که جمالت بود از ما مستور
ای ماحصل مراد از کون و مکان 
بازا که شود جهان به تو رشک جنان 
بی‌دیدن طلعت تو ای جان جهان 
حظّی نبود مرا زباغ و بستان 
این دل که به مهر تو سرشته زآغاز
افتاده زدوری تو در سوز و گداز
زان پیش که خصم دون به ما طعنه زند
ما را به یکی نظاره شاها بنواز
به کمک و تأیید خداوند متعال، کتاب «کنز الغنائم فی فوائد الدعاء للقائم ارواحنا له الفداء» تمام شد.
و الحمد للَّه الّذی هدانا لهذا و ما کنّا لنهتدی لو لا أن هدانا اللَّه 
ماه رجب المرجّب(181)
1333 ه .ق

پی نوشت ها

1تا50

1) مرحوم آقا بزرگ تهرانی در توصیف این کتاب و مؤلف آن می‌نویسد: این کتاب از سیّد معاصر حاج میرزا محمّد تقی بن عبدالرزاق الموسوی الأحمد آبادی الإصفهانی است، دارای هشت باب و خیلی مبسوط است که هنوز تمام نشده است. «الذریعة الی تصانیف الشیعة»، ج 22، ص 182.
2) منتخب الاثر» لطف اللَّه صافی، فصل 12، باب 3.
3) مؤسسه علمی فرهنگی تعالی توسط جمعی از طلاب شاهد و ایثارگر حوزه علمیه قم و به مدیریت و ریاست دانشمند فرزانه حضرت حجّت الاسلام و المسلمین دکتر احمد عابدی در سال 1387 هجری شمسی تأسیس شده و در زمینه‌های مختلف؛ از جمله احیای نسخ خطی و دعایی فعالیت می‌کند.
4) مرحوم آقا بزرگ تهرانی نیز در کتاب خود به آن اشاره نموده است؛ «الذریعة إلی تصانیف الشیعة»، ج 22، ص 182.
5) قابل توجّه این‌که منبع ما در بازنویسی این کتاب، نسخه‌ای بود که به خط زیبای مؤلف و در کتابخانه مسجد اعظم قم موجود است (البته این کتابخانه اکنون - سال 1388 هجری شمسی - در مدرسه مبارکه فیضیه مستقر می‌باشد). بنابر این در همین جا از مسؤولان محترم آن کتابخانه به جهت همکاری در این زمینه، تقدیر و تشکر می‌شود.
6) برگرفته از مقدمه و شرح حال مؤلف در کتاب مکیال المکارم چاپ انتشارات مسجد مقدّس جمکران.
7) نام کامل کتاب چنین است: «ابواب الجنات فی آداب الجمعات» به معنای درهای بهشت‌ها که پیرامون آداب و اعمال روزهای جمعه و به فارسی نوشته شده و مرحوم مؤلف در زمان تألیف آن 25 سال داشته است.
8) مکیال المکارم فی فوائد الدعا للقائم»، ج 2، ص 66، الباب السابع، المقصد الثالث.
9) مرحوم مؤلف این کتاب «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام» را در دو جلد و به زبان عربی تألیف نموده که توسط ناشران مختلف؛ از جمله انتشارات مسجد مقدس جمکران، ده‌ها بار چاپ شده و مورد استقبال فضلا و عاشقان و ارادتمندان ساحت مقدس امام زمان‌علیه السلام قرار گرفته است.
10) به معنای گنجینه غنیمت‌ها در آثار و فواید دعا برای حضرت قائم عجل اللَّه تعالی فرجه الشریف است که ما از آن به «آثار و برکات دعا برای امام زمان‌علیه السلام» تعبیر نمودیم.
11) از جمله از امام صادق‌علیه السلام نقل شده که یکی از اصحاب به نام مهزم عرض کرد: فدایتان شوم به من خبر دهید از این امری که منتظر آن هستید. امام فرمودند: «یا مهزم! کذب الوقاتون و هلک المستعجلون و نجا المسلّمون؛ ای مهزم! آنان که وقت تعیین می‌کنند دروغگویند، آنان که عجله می‌کنند هلاک می‌شوند و آنان که تسلیم امر مایند نجات می‌یابند.»
«کافی» کلینی، ج 1، ص 368؛ «الغیبة» شیخ طوسی، ص 426؛ «الغیبة» شیخ نعمانی، ص 294؛ «بحارالانوار» علامه مجلسی، ج 52، ص 103.
12) چنان که در قسمتی از توقیع شریف امام زمان‌علیه السلام برای محمّد بن عثمان چنین آمده است: «و اکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فانّ ذلک فرجکم؛ برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید که همین فرج شماست».
«احتجاج» طبرسی، ج 2، ص 469؛ «غیبت» شیخ طوسی، ص 290؛ «اعلام الوری» طبرسی، ص 452؛ «الخرائج و الجرائح» قطب الدین راوندی، ج 3، ص 1113؛ «کشف الغمه» اربلی، ج 2، ص 531؛ «کمال الدین و تمام النعمة» شیخ صدوق، ج 2، ص 483؛ «منتخب الانوار»، ص 122؛ «بحارالانوار»، ج 53، ص 180.
13) چرا که بنا به ادله و آیات و روایات متعدد، همه امامان‌علیهم السلام معصوم می‌باشند، به ویژه آیه شریفه تطهیر که می‌فرماید: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛ ... خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد. سوره احزاب، آیه 33.
14) یعنی همان طور که پیامبر اکرم و امامان‌علیهم السلام او را معرفی نموده‌اند به اینکه اسم او اسم پیامبر است، فرزند امام حسن عسکری‌علیه السلام پنجمین فرزند از امام کاظم‌علیه السلام از نسل امام حسین‌علیه السلام و فرزند فاطمه زهراعلیها السلام یعنی: «محمّد بن الحسن بن علی بن محمّد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمّد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب‌علیهم السلام».
«کمال الدین»، ج 2، ص 424؛ «غیبة» شیخ طوسی، ص 271؛ «بحارالانوار»، ج 51، ص 16؛ «منتخب الانوار»، ص 142؛ «الصراط المستقیم» نباطی بیاضی، ج 2، ص 224.
15) چرا که او راهنما و هدایت کننده تمام انسان‌ها، از همه نژادها و با همه زبان‌هاست و باید «اعلم» از دیگران باشد.
16) مراجعه شود به کتاب‌های مختلف حدیثی؛ بویژه آن‌ها که در خصوص معجزات و کرامات امامان علیهم السلام نوشته شده است.
17) نام مؤلف آن محمّد بن ابراهیم نعمانی و شاگرد شیخ کلینی‌رحمه الله و بسیار جلیل القدر از علمای قرن چهارم هجری قمری بوده است و کتاب او در نهایت اعتبار می‌باشد. این حدیث را کلینی نیز در اصول کافی با اندک تفاوتی آورده است. «مؤلف»
18) غیبت نعمانی» ص 173؛ «بحارالانوار» ج 52، ص 157.
19) نام کامل آن «وظیفة الانام فی زمن غیبة الامام» است که بزودی توسط همین مؤسسه تحقیق و بازنویسی شده، منتشر خواهد نمود.
20) کتاب الغیبة» شیخ نعمانی؛ «کمال الدین و تمام النعمة» مرحوم شیخ صدوق؛ «بحارالانوار»، علّامه مجلسی، جلدهای 51 و 52 و 53؛ «کتاب الغیبة» شیخ طوسی؛ که برخی از آن‌ها ترجمه شده است و از کتاب‌های فارسی، می‌توان به دادگستر جهان، راه مهدی‌علیه السلام، موعودشناسی، نجم الثاقب، عبقری الحسان، گفتمان مهدویت، مهدی موعودعلیه السلام، سیمای جهان در عصر امام زمان‌علیه السلام... که تمام این آثار را انتشارات مسجد مقدّس جمکران چاپ کرده، مراجعه نمود.
21) اصول کافی تألیف ثقة الاسلام و شیخ المشایخ، محمّد بن یعقوب اسحاق کلینی رازی از بزرگان شیعه در زمان غیبت صغری است. وی در عهد امامت امام هادی‌علیه السلام در روستایی به نام کلین در اطراف شهر ری به دنیا آمد. کلینی در این شهر که در آن زمان مرکز ایران محسوب می‌شد به فراگیری علم مشغول گردید و سپس به جمع‌آوری و ضبط احادیث امامان‌علیهم السلام پرداخت؛ لذا ابتدا به قم هجرت نمود و از آنجا به شهرهای دیگر از جمله کوفه، تا اینکه به بغداد رسید. کلینی در بین تمام محدثان شیعه و سنی با افتخارترین آنهاست. وی اگر چه نایب خاص امام زمان‌علیه السلام نبود؛ لکن نزد همگان از احترام خاصی برخوردار بود. معروف‌ترین کتاب او کافی است. این کتاب شامل سه بخش «اصول کافی 4 جلد»؛ «فروع کافی 2 جلد» و «روضه کافی 2 جلد» می‌باشد.
کلینی در سال 329 ه.ق در سن 70 سالگی در بغداد وفات نمود و با تشییع و احترام خاصی در شهر کاظمین به خاک سپرده شد.
22) اصول کافی» مرحوم کلینی، ج 2، ص 170؛ «اعلام الدین» طبرسی، ص 441؛ «وسائل الشیعه» شیخ حر عاملی، ج 12، ص 203؛ «مستدرک الوسائل»، محدث نوری، ج 9، ص 39؛ «بحارالانوار»، ج 71، ص 222.
23) احتجاج» تألیف ابو منصور، احمد بن علی بن ابیطالب طبرسی، از علمای قرن 6 هجری قمری است. تولد وی را بسیاری در طبرستان مازندران می‌دانند؛ ولی برخی هم او را منسوب به طبریش که عربی تفرش است دانسته‌اند؛ البته این طبرسی غیر از طبرسی مؤلف «مجمع البیان» و طبرسی مؤلف «مکارم الاخلاق» است.
24) تفسیر الامام العسکری‌علیه السلام»، ص 325؛ «الاحتجاج» مرحوم طبرسی، ج 2، ص 460؛ «بحارالانوار»، ج 41، ص 55؛ «مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل» محدث نوری، ج 11، ص 295.
25) در قسمتی از دعای عدیله آمده است: «بیُمنه رزق الوری و بوجوده ثبتت الارض و السماء»؛ به یمن و برکت امام زمان است که همه مخلوقات روزی می‌خورند و به سبب وجود اوست که آسمان و زمین بر قرار مانده است.
«وسائل الشیعة» شیخ حر عاملی، ج 19، ص 310؛ «مفاتیح الجنان»، شیخ عباس قمی.
26) از جمله حدیث امام زمان‌علیه السلام که فرمودند: «... امّا وجه الانتفاع بی فی غیبتی فکالانتفاع بالشمس اذا غیّبها عن الابصار السحاب...؛ چگونگی استفاده مردم از من در زمان غیبت، همانند استفاده مردم از خورشید است آنگاه که ابرها آن را پوشانده باشند». «غیبت طوسی»، ص 290؛ «بحارالانوار»، ج 52، ص 92؛ «احتجاج»، ج 2، ص 469.
مشابه این حدیث از امام صادق‌علیه السلام نیز روایت شده است: «امالی» شیخ صدوق، ص 186؛ «کشف الغمة» اربلی، ج 2، ص 531؛ «بحارالانوار»، ج 23، ص 5.
27) شعر از مؤلف:
امام زمان‌علیه السلام همان پرچم برافراشته‌ای است که با تابش نور وجود خود همه را هدایت می‌کند؛ او اگرچه از دیدگان من غایب است ؛ اما همانند زمان حضورش، هدایت‌گری می‌فرماید. مگر خورشید را نمی‌بینی که نور و روشنایی خود را به همه جا می‌رساند؛ حتی اگر به هنگام عبور، در پشت ابرها قرار گرفته باشد.
28) مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام»، ج 1، باب 3، ص 37.
29) ج 8، ص 352.
30) نهج البلاغه»، خطبه 216؛ «بحارالانوار»، ج 27، ص 251.
31) سپس در آن روز (همه شما) از نعمت‌هایی که داشته‌اید بازپرسی خواهید شد! سوره تکاثر، آیه 8.
32) که مراد از این نعیم، آب و غذا و نعمت‌های مادی نیست؛ یعنی خداوند متعال از نعمت مادی بازخواست نخواهد کرد؛ زیرا این کار حتی از مردم عادی هم پسندیده نیست، چه رسد به خدای بی نیاز؛ بلکه مراد، ولایت و محبت اهل بیت علیهم السلام است بعد از توحید و نبوت.
«عیون اخبار الرضاعلیه السلام» ج 2، ص 129؛ «وسائل الشیعة» ج 24، ص 298؛ «بحار الانوار» ج 7، ص 272.
33) سوره نساء، آیه 59.
34) از جمله حدیث امام باقرعلیه السلام که فرمودند: مراد از «اولی الامر» که خداوند فرموده، فقط ما هستیم. «المیزان فی تفسیر القرآن» ج 4، ص 410 (عربی).
35) کمال الدین و تمام النعمه»؛ شیخ صدوق، ج 2، ص 483.
- مؤلف آن محمّد بن علی بن حسین بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق سال 305 ه.ق در قم به دنیا آمد، پدرش از ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی یکی از نواب اربعه خواست تا از امام زمان‌علیه السلام تقاضا کند، تا ایشان دعا بفرماید، وی صاحب فرزندی شود و شیخ صدوق محصول دعای آن حضرت است. این پدر و پسر هر دو از بزرگان و محدثان شیعه و دارای تألیفات گران‌قدر فراوانی هستند، برخی از تألیفات شیخ صدوق چنین است:
1 - من لایحضر الفقیه «یکی از کتب اربعه شیعه» 2 - مدینة العلم. 3 - کمال الدین و تمام النعمه 4 - التوحید 5 - الخصال 6 - معانی الاخبار 7 - امالی 8 - عیون اخبار الرضاعلیه السلام. شیخ صدوق در سال 381ه.ق از دنیا رفت که مرقد شریفش اینک در شهر ری زیارتگاه عاشقان اهل بیت‌علیهم السلام است.
36) الاحتجاج» مرحوم طبرسی، ج 2، ص 469.
37) بحارالانوار» ج 52، ص 92.
38) برخی منابع دیگر نیز چنین است: «الغیبة» شیخ طوسی، ص 290؛ «کشف الغمه»، ج 2، ص 531؛ «منتخب الانوار»، ص 122؛ «اعلام الوری»، ص 452؛ الخرائج و الجرائح»، ج 3، ص 1113.
39) مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم» ج اوّل، الباب الرابع، ص 45.
40) حدیثی که در پایان مطلب اوّل گفته شد.
41) فما یحبسنا عنهم الّا ما یتصل بنا منهم ممّا نکرهه و لا نؤثره منهم...» هیچ چیزی ما را از شیعیانمان پنهان و محبوس نمی‌کند؛ مگر آنچه که از خود ایشان به ما می‌رسد، از آنچه مورد کراهت ماست و برای آنان نمی‌پسندیم. «احتجاج» طبرسی، ج 2، ص 498؛ «بحارالانوار»، ج 52، ص 177.
42) الغیبة» مرحوم نعمانی، ص 140.
43) صحیفه کامله سجادیه» امام زین العابدین‌علیه السلام دعای 47؛ «اقبال الاعمال» سیّد بن طاووس، ج 2، ص 93.
44) اللهم صل علی ولیک و ابن اولیائک الذین فرضت طاعتهم....»؛ «جمال الاسبوع» سیّد بن طاووس، ص 493.
45) اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل لولیک الفرج»؛ «فلاح السائل» سیّد بن طاووس، ص 168.
46) اقبال الاعمال» سیّد بن طاووس، ص 200؛ «بحار الانوار» ج 95، ص 157.
47) فلاح السائل» سیّد بن طاووس، ص 199.
48) که ابتدای دعا چنین است: اللهم ادفع عن ولیک و خلیفتک...». «جمال الاسبوع» ص 506؛ «مصباح المتهجد» شیخ طوسی، ص 409؛ «بحار الانوار» ج 92، ص 330؛ «مفاتیح الجنان»، شیخ عباس قمی.
49) مهج الدعوات» سیّد بن طاووس، ص 273.
50) کمال الدین و تمام النعمة» ج 2، ص 512.

51تا135

51) حدیث از امام رضاعلیه السلام: «جمال الاسبوع» ص 413؛ همچنین «مصباح المتهجد» ص 366؛ «بحارالانوار» ج 86، ص 251.
52) مصباح المتهجد» شیخ طوسی، ص 136.
53) مفتاح الفلاح» شیخ بهایی، ص 289.
54) اللهم داحی الکعبة و فالق الحبة....» دعای روز دحو الارض: «مصباح المتهجد» ص 669؛ «اقبال الاعمال» ص 312؛ «البلد الامین» ص 243؛ «مفاتیح الجنان»، اعمال روز دحو الارض.
55) اللهم بلغ مولای صاحب الزمان...»: «بحار الانوار» ج 99، ص 110؛ «مفاتیح الجنان» بعد از دعای ندبه و نیز دعای عهد امام زمان‌علیه السلام.
56) از جمله آنچه که در اولین دعای مطلب هشتم همین کتاب از امام محمد تقی‌علیه السلام ذکر خواهد شد.
57) مصباح المتهجد» ص 577؛ «التهذیب» شیخ طوسی؛ ج 3، ص 108؛ «جمال الاسبوع» سیّد بن طاووس، ص 294؛ «بحار الانوار» ج 24، ص 166؛ «مفاتیح الجنان» شیخ عباس قمی.
58) مؤلف آن مرحوم سید رضی الدین علی بن موسی بن جعفر بن طاووس در 15 محرم سال 589 هجری قمری در حلّه به دنیا آمد. وی فقیه و ادیب و شاعری توانا بوده که سفرهای زیادی داشته و کتاب‌های متعدد ادعیه و روایت و زیارات تألیف نموده است. و در 664 هجری قمری در بغداد وفات کرده؛ لکن بدن مطهرش در حرم امیرالمؤمنین‌علیه السلام به خاک سپرده شده است.
59) سوره نور، آیه 55.
60) وعده در این آیه شریفه، وعده ظهور و حکومت امام زمان‌علیه السلام و نیز رجعت و دولت ائمه اطهارعلیهم السلام است که در آخر الزمان رخ می‌دهد. از مرحوم مؤلف.
61) غیبت نعمانی» ص 276؛ «بحارالانوار» ج 52، ص 297.
62) اسحاق بن عمار از امام‌علیه السلام سؤال می‌کند که مراد از «یوم الوقت المعلوم» در آیه شریفه چیست؟ فرمودند: «الوقت المعلوم یوم قیام القائم...»، مراد از روز وقت معلوم، همان روز قیام حضرت مهدی‌علیه السلام است. «بحارالانوار»، ج 52، ص 377.
مشابه این حدیث در کتاب‌های دیگر نیز آمده است: «کمال الدین»، ج 2، ص 371؛ «اعلام الوری» طبرسی، ص 434؛ «تأویل الآیات» استرآبادی، ص 498؛ «تفسیر عیاشی»، ج 2، ص 242؛ «دلائل الامامه» طبری، ص 240؛ «کشف الغمه» اربلی، ج 2، ص 524؛ «کفایة الاثر» خزّاز قمی، ص 274؛ «منتخب الانوار»، ص 203.
63) در حدیثی از امام صادق‌علیه السلام نقل شده است: «الکافی» ج 2، ص 489؛ «خصال» شیخ صدوق، ج 2، ص 539؛ «ارشاد القلوب» دیلمی، ج 2، ص 151؛ «تفسیر عیاشی» ج 2، ص 127؛ «عدة الداعی» ابن فهد حلّی، ص 203؛ «بحار الانوار« ج 13، ص 128.
64) الغیبة» شیخ نعمانی، ص 245.
65) بحارالانوار»، ج 51، ص 148.
66) تفسیر الامام العسکری‌علیه السلام» ص 206.
67) الکافی»، ج 2، ص 157.
68) تفسیر عیاشی» محمّد بن مسعود عیاشی، ج 2، ص 210؛ «مجموعه ورام» ورام بن ابی فراس، ج 2، ص 197؛ «بحارالانوار»، ج 71، ص 100.
69) الکافی»، ج 2، ص 507.
70) امالی» شیخ صدوق، ص 455؛ «روضة الواعظین» فتال نیشابوری، ج 2، ص 328؛ «عدة الداعی» ابن فهد حلی، ص 183؛ «مکارم الاخلاق» طبرسی، ص 275؛ «وسائل الشیعه» شیخ حر عاملی، ج 7، ص 106؛ «بحارالانوار»، ج 90، ص 358.
71) مکیال المکارم فی فوائد الدعا للقائم»، ج 1، ص 332.
72) بحارالانوار» علامه مجلسی، ج 83، ص 77.
73) مصباح المتهجد» شیخ طوسی، ص 368؛ «مستدرک الوسائل» محدث نوری، ج 5، ص 96.
74) وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ»؛ و (همچنین به خاطر بیاورید) هنگامی را که پروردگارتان اعلام داشت: «اگر شکرگزاری کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود؛ و اگر ناسپاسی کنید، مجازاتم شدید است!» سوره ابراهیم، آیه 7.
75) بحارالانوار» ج 73، ص 185.
76) ابو حمزه ثمالی که نام وی ثابت بن دینار می‌باشد، از اصحاب خاص امامان علیهم السلام بوده که هم از امام سجادعلیه السلام و هم امام باقرعلیه السلام و هم امام صادق‌علیه السلام و امام کاظم‌علیه السلام روایت نقل کرده است. از امام رضاعلیه السلام نقل شده که ابو حمزه ثمالی در زمان خودش مانند لقمان در زمانش بوده که چهار امام را خدمت نموده است.
77) بصائر الدرجات» محمّد بن حسن صفار، ص 343.
78) کمال الدین و تمام النعمه» ج 2، ص 368.
79) محمّد بن زیاد ازدی که همان محمّد بن ابی عمیر است، از اصحاب امام کاظم‌علیه السلام می‌باشد. «رجال نجاشی»، ص 326؛ «معجم الرجال» مرحوم آیت اللَّه خویی.
80) و نعمت‌های آشکار و پنهان خود را به طور فراوان بر شما ارزانی داشته است؟! سوره لقمان، آیه 20.
81) بحارالانوار»، ج 51، ص 150؛ «کفایة الاثر» خزّاز قمی، ص 270.
82) سوره حج، آیه 40.
83) سوره محمّد، آیه 7.
84) کتابی است فارسی در اثبات نبوت خاصه و امامت امیرالمؤمنین و سایر امامان‌علیهم السلام تا امام زمان‌علیه السلام در فضایل و مناقب ایشان که منسوب به المولی احمد بن محمّد الاردبیلی، متوفی ماه صفر (993ه.ق) است که در حرم امیرالمؤمنین‌علیه السلام دفن شده است.
زهد و تقوای مرحوم به حدّی بود که به «مقدّس اردبیلی» مشهور گشت. «الذریعة الی تصانیف الشیعه» آقا بزرگ تهرانی، ج 6، ص 385؛ «اعیان الشیعه» سیّد محسن امین عاملی، ج 3، ص 81.
85) از امام صادق‌علیه السلام نقل شده که هر کسی دعای عهد را چهل صباح بخواند از یاران حضرت قائم‌علیه السلام خواهد شد و اگر قبل از ظهور بمیرد خداوند او را به هنگام ظهور از قبر بیرون می‌آورد... ؛ اول آن چنین است: اللهم ربّ النور العظیم و ربّ الکرسی الرفیع ... .
«المزار الکبیر» شیخ مفید، ص 663؛ «بحارالانوار»، ج 53، ص 95؛ «مستدرک الوسائل»، ج 5، ص 393.
86) کمال الدین و تمام النعمه» ج 2، ص 384.
87) کمال الدین و تمام النعمة»، ج 2، ص 384؛ «اعلام الوری» طبرسی، ص 439؛ «الصراط المستقیم» نباطی بیاضی، ج 2، ص 231؛ «منتخب الانوار»، ص 143.
88) بحارالانوار»، ج 52، ص 145.
89) آنچه ما یافتیم روایت از امام باقرعلیه السلام می‌باشد.
90) کمال الدین و تمام النعمه»، ج 1، ص 330؛ «منتخب الانوار»، ص 79.
91) بحارالانوار»، ج 4، ص 118 و ج 52، ص 131.
92) تفسیر عیاشی»، ج 2، ص 154؛ «مستدرک الوسائل»، ج 5، ص 239.
93) مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام»، ج 1، الباب الخامس، ص 278.
94) الکافی»، ج 4، ص 60؛ من لا یحضره الفقیه» شیخ صدوق، ج 2، ص 65؛ «التهذیب» شیخ طوسی، ج 4، ص 111؛ «وسائل الشیعه» شیخ حر عاملی، ج 16، ص 332.
95) مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام»، ص 470.
96) الکافی»، ج 2، ص 644.
97) المحاسن» احمد بن محمّد برقی، ج 1، ص 266؛ «وسائل الشیعه»، ج 12، ص 54.
98) نور الابصار فی فضیلة الانتظار»، که به نام «چشم‌روشنی منتظران» توسط انتشارات مسجد مقدس جمکران چاپ شده است.
99) مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام»، ص 305.
100) سوره مائده، آیه 35.
101) سوره شوری، آیه 23.
102) بصائر الدرجات» محمّد بن حسن صفار، ص 84؛ «بحارالانوار» ج 52، ص 123.
103) در مورد آیات «عهد اللَّه» و «اوفوا بعهدی» و «اوفوا بالعهد» چند حدیث وارد شده که فرموده‌اند: «نحن عهد اللَّه فمن وفی بعهدنا فقد وفی بعهد اللَّه» ما همان عهد الهی هستیم، هر که به عهد ما وفا نماید به عهد الهی عمل نموده است.»؛ «کافی»، ج 1، ص 221؛ «بحارالانوار»، ج 26، ص 245.
104) تفسیر فرات» فرات بن ابراهیم کوفی، ص 147.
105) که خداوند فرموده است: «تَعاوَنُوا عَلَی البِرِّ وَ التَّقوی» سوره مائده، آیه 2.
106) کمال الدین»، ج 1، باب 26، حدیث 14.
107) کافی» ج 2، ص 164.
108) بحارالانوار» ج 52، ص 129.
109) احتجاج» طبرسی، ج 1، ص 88.
110) بحارالانوار» ج 8، ص 121.
111) در دعای عرفه؛ «مفاتیح الجنان».
112) صحیفه سجادیه» امام سجادعلیه السلام، دعای‌47؛ «اقبال الاعمال» سیّد بن طاووس، ص 353.
113) زیرا بنابر فرمایش امامان معصوم علیهم السلام؛ از جمله امام صادق‌علیه السلام: «نحن حبل اللَّه الذی قال اللَّه... ما همان حبل الهی هستیم که خداوند فرموده است». «تفسیر فرات» ص 91؛ «شواهد التنزیل» حاکم حسکانی، ج 1، ص 169؛ «بحارالانوار» ج 36، ص 19.
114) سوره آل‌عمران، آیه 103.
115) همان حدیث متواتر که پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله فرمود: دو گوهر گرانبها برایتان می‌گذارم؛ قرآن و اهل بیت، که اگر به آن‌ها تمسّک جویید هدایت می‌یابید. «کمال الدین» ج 1، ص 234؛ «عیون اخبارالرضاعلیه السلام» ج 2، ص 62؛ «امالی» شیخ صدوق، ص 415؛ «بحارالانوار» ج 2، ص 225.
116) تأویل الایات» استر آبادی، ص 824؛ «روضة الواعظین» فتال نیشابوری، ج 1، ص 106؛ «بحارالانوار» ج 39، ص 288.
117) بحارالانوار» ج 2، ص 44.
118) عوالی اللالی» ابن جمهور احسایی، ج 2، ص 359.
119) بحارالانوار» ج 1، ص 205.
120) کافی» ج 1، ص 333؛ «کمال الدین» ج 2، ص 645؛ «وسائل الشیعة» ج 1، ص 77؛ «بحارالانوار» ج 52، ص 127.
121) مکیال المکارم» ج 1، باب پنجم، ص 278.
122) سوره نساء، آیه 31.
123) من لا یحضره الفقیه» ج 3، ص 575؛ «ثواب الاعمال» شیخ صدوق، ص 129؛ «وسائل الشیعة» ج 15؛ ص 316؛ «بحارالانوار» ج 8، ص 351.
124) همچنین یکی از کتاب‌های معروف در این زمینه، اثر شهید آیت اللَّه دستغیب به نام «گناهان کبیره» است که مطالعه آن برای عموم مفید می‌باشد.
125) کافی» ج 2، ص 288؛ وسائل اشیعه» ج 15، ص 337؛ «غرر الحکم و درر الکلم» آمدی، حدیث 187؛ «بحارالانوار» ج 68، ص 250 و ج 85، ص 40.
126) یعنی هم گناهان کبیره و هم گناهان صغیره را ترک کند که در واقع، این قدم اول در کسب تقوی می‌باشد و گرنه ارتکاب گناه صغیره بدون توبه و همراه با اصرار بر آن، شخص را به فسق می‌کشاند.
127) یعنی اولاً هیچ گناهی انجام نمی‌دهند؛ ثانیاً به همه واجبات عمل می‌کنند؛ ثالثاً مستحبات را عمل می‌کنند تا از فیضی محروم نشوند؛ رابعاً هم مکروهات و هم مباحات را ترک می‌نمایند تا ناخواسته مرتکب حرام نشوند.
128) از جمله به این احادیث که از معصومین علیهم السلام رسیده توجه فرمایید:
الف) هفتاد هزار ملک تا روز قیامت در حرم امام حسین‌علیه السلام حاضرند و برای زائران آن حضرت دعا می‌کنند. ب) روز عرفه، خداوند متعال ابتدا به زائران امام حسین‌علیه السلام نظر می‌کند سپس به حاجیان در صحرای عرفات. ج) هیچ کسی در روز قیامت نیست مگر اینکه آرزو می‌کند از زائران امام حسین‌علیه السلام باشد.
«من لا یحضره الفقیه» ج 2، ص 581؛ «وسائل الشیعه» ج 14، ص 462؛ «بحارالانوار» ج 98، ص 18.
129) مستدرک الوسائل»، ج 4، ص 404.
130) بقیه آن چنین است:
«لا اله الّا اللَّه الحلیم الکریم لا اله الا اللَّه العلی العظیم سبحان اللَّه ربّ السماوات السبع و ربّ الارضین السبع و ما فیهن و ما بینهن و ما تحتهن و رب العرش العظیم و الحمد للَّه رب العالمین.»
«الکافی» کلینی، ج 3، ص 122؛ «من لا یحضره الفقیه» شیخ صدوق، ج 1، ص 131؛ «التهذیب» شیخ طوسی، ج 1، ص 288.
131) البته اصل این دعا از امام علی‌علیه السلام نیز روایت شده است.
132) بحارالانوار»، ج 82، ص 207؛ «مفتاح الفلاح» شیخ بهایی، ص 57.
133) رضیت باللَّه ربّاً ... فاحفظه من بین یدیه و من خلفه و عن یمینه و عن شماله و عن فوقه و من تحته ...»؛ «کافی» ج 2، ص 548؛ «من لا یحضره الفقیه» ج 1، ص 327؛ «بحارالانوار» ج 83، ص 42.
134) مصباح کفعمی» ابراهیم بن علی عاملی کفعمی، ص 75.
135) کافی» ج 2، ص 529؛ «مصباح المتهجد» ص 213؛ «بحارالانوار» ج 83، ص 150؛ و دعای عهد در مفاتیح الجنان.

136تا181

136) نامش ابو عبد اللَّه محمد بن جمال الدین مکی عاملی «نوّر اللَّه ضریحه» معروف به شهید اول، متولد 736 و متوفای 786 هجری قمری و از علمای طراز اول اسلام و شیعه است. وی اگرچه مورد توجّه تمام فقهای شیعه و سنی قرار داشت؛ لکن مورد حسد و کینه متعصبین قرار گرفته، به طرز فجیعی به شهادت رسید. برخی از کتاب‌های روایی و فقهی وی از این قرار است: لمعه، ذکری اربعین، دروس، مزار، و مجموعه شهید اول.
137) ص 178.
138) مصباح المتهجد» شیخ طوسی، ص 265؛ «البلد الامین» کفعمی، ص 142.
139) جمال الاسبوع» سیّد بن طاووس، ص 449؛ «بحارالانوار»، ج 86، ص 353؛ «مستدرک الوسائل» محدث نوری، ج 6، ص 94.
140) اللهم صل علی ولیک المنتظر امرک، المنتظر لفرج اولیائک، اللهم اشعب به الصدع ...»؛ «اقبال الاعمال» سیّد بن طاووس، ص 283؛ «بحارالانوار» ج 88، ص 16.
141) اقبال الاعمال» سیّد بن طاووس، ص 280.
142) المقنعه» شیخ مفید، ص 25؛ «اقبال الاعمال» سیّد بن طاووس، ص 492؛ «بحار الاعمال» ج 95، ص 319.
143) دعای امام سجادعلیه السلام در روز عرفه، «صحیفة السجادیة» دعای 47 و دعای امام صادق‌علیه السلام؛ «اقبال الاعمال» ص 350.
144) اقبال الاعمال» ص 312؛ «زاد المعاد» ص 236.
145) که شب میلاد سراسر نور قائم آل محمد علیهم السلام می‌باشد.
146) همان گونه که خود آن حضرت نیز در روز ولادتش چنین دعا کرد: «اللهم انجز لی وعدی و أتمم لی امری و ثبت وطأتی و املأ الارض بی عدلاً و قسطاً...»؛ «کمال الدین» ج 2، ص 428؛ «بحار الانوار» ج 51، ص 13.
147) مُقنعه» شیخ مفید، ص 336، «مصباح المتهجد» ص 614؛ «التهذیب» شیخ طوسی، ج 3، ص 114؛ «بحارالانوار» ج 42، ص 252.
148) دعای معروف «اللهم کن لولیک الحجة بن الحسن....» را نیز علمای بزرگوار برای شب‌های قدر، بخصوص شب بیست و سوم نقل نموده‌اند که ایستاده و نشسته و در هر حالی بخوانند. «الکافی» ج 4، ص 162؛ «التهذیب» شیخ طوسی، ج 3، ص 102؛ «بحارالانوار» ج 94، ص 349.
149) مصباح المتهجد» طوسی، ص 782؛ «اقبال الاعمال» ابن طاووس، ص 569؛ «بحارالانوار» ج 98، ص 305.
150) مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم‌علیه السلام» از ابتدای ج 2.
151) عوالی اللآلی» ابن جمهور احسایی، ج 3، ص 40؛ «وسائل الشیعه»، ج 8، ص 173؛ «بحارالانوار»، ج 52، ص 308؛ «مستدرک الوسائل»، ج 6، ص 352.
152) مطابق همان توقیع شریف امام زمان‌علیه السلام که فرمود: «واکثروا الدعاء لتعجیل الفرج فان ذلک فرجکم».
153) علاوه بر آداب کلی دعا کردن؛ از جمله: استغفار و توبه، طاهر بودن، اخلاص و توجه به خداوند، صلوات در آغاز و پایان دعا، یقین و امید به استجابت و رحمت خداوند متعال ... .
154) من لا یحضره الفقیه» شیخ صدوق، ج 1، ص 327.
155) الکافی»، ج 2، ص 547؛ «بحار الانوار»، ج 83، ص 42.
156) بحارالانوار» ج 83، ص 7.
157) مصباح المتهجد» طوسی، ص 57؛ «البلد الامین» کفعمی، ص 12؛ «مصباح کفعمی»، ص 23؛ «مهج الدعوات» ابن طاووس، ص 134؛ «فلاح السائل» ابن طاووس، ص 167.
158) الکافی»، ج 4، ص 162.
159) در برخی از کتاب‌ها چنین است: «قائداً و ناصراً و دلیلاً و عیناً»؛ «تهذیب الاحکام» طوسی، ج 3، ص 103؛ «مصباح المتهجد» طوسی، ص 630؛ «البلد الامین» کفعمی، ص 203؛ «مصباح» کفعمی، ص 586؛ فلاح السائل»، ص 46.
160) در مصدر چنین آمده است: «عوناً و عیناً».
161) اقبال الاعمال» ابن طاووس، ص 85؛ «مستدرک الوسائل» محدث نوری، ج 7، ص 483.
162) جمال الأسبوع» ابن طاووس، ص 493.
163) مصباح المتهجد» طوسی، ص 405؛ «البلد الامین» کفعمی، ص 304؛ «بحارالانوار»، ج 91، ص 78.
164) جمال الاسبوع» ابن طاووس، ص 512.
165) در مصدر چنین آمده: «الجحجاح» به معنای بزرگ مرد سخی و کریم. «لسان العرب» ج 2، ص 420.
166) در مصدر چنین آمده: «لا یُحتَقَرُ».
167) در مصدر چنین آمده: «الکافرین و المنافقین».
168) در مصدر چنین آمده: «و تمّم لهم».
169) آنچه در مصدر آمده است: «رحمة».
170) مصباح المتهجد» ص 409؛ «مصباح کفعمی» ص 548؛ «البلد الامین» ص 81؛ «بحارالانوار»، ج 92، ص 332.
171) جمال الاسبوع» ابن طاووس، ص 500.
172) بحارالانوار» ج 52، ص 19 و ج 91، ص 81.
173) در «جمال الاسبوع»: «زِد فِی أعمارِهِم».
174) مصباح المتهجد» شیخ طوسی، ص 406؛ «الغیبة» شیخ طوسی، ص 277؛ «مصباح کفعمی» ص 545؛ «دلائل الامامة» طبری، ص 302؛ «البلد الامین» ص 79؛ «مفاتیح الجنان» شیخ عباس قمی.
175) احتجاج» طبرسی، ج 2، ص 492.
176) بحارالانوار»، ج 53، ص 171.
177) احتجاج» ج 2، ص 494؛ «بحارالانوار» ج 53، ص 172.
178) مهج الدعوات» ابن طاووس، ص 172.
179) بحارالانوار»، ج 91، ص 268.
180) معروف به دعای غریق که از امام صادق‌علیه السلام نقل شده است: «بحارالانوار»، ج 52، ص 148؛ «اعلام الوری» طبرسی، ص 432؛ «الصراط المستقیم» نباطی بیاضی، ج 2، ص 228؛ «کمال الدین»، ج 2، ص 351؛ «منتخب الانوار»، ص 80؛ «مهج الدعوات»، ص 332.
181) بازنویسی و تحقیق این کتاب شریف، در حدود یک قرن بعد؛ یعنی در تاریخ رجب المرجّب سال 1430 هجری قمری انجام گرفت. روح مرحوم مؤلف شاد باد.

پایان