احکام خمس
خمس
احکام خمس
اشاره
- آيا پرداخت وجوهي تحت عنوان عشريه بجاي خُمس صحيح بوده و ريشه اسلامي دارد؟
ج
- گرفتن و پرداختن عُشريه بجاي خمس اصل شرعي ندارد و کفايت از اداء خمس نميکند و عمل به چنين برنامه‌اي حرام و بدعت است.
س 587
اشاره
- بفتواي حضرت عالي تعلق خمس به مال التجاره و سرمايه و سائر موارد به نحو اشاعه است يا از قبيل حق يا غير اين دو؟
ج
- بنظر اين جانب تعلق خمس به نحو اشاعه است. و اللّه العالم.
س 588
اشاره
- پدري که به علت کهولت سن اداره املاک و مسير درآمد را به پسرش واگذار ميکند و در اداء واجبات مالي مثل خمس از خود سلب مسئوليّت ميکند آيا مسئوليّت از او سلب ميشود؟
ج
- مجرد گفتن پدر که من از خود سلب مسئوليّت کردم مادام که فرزندان
جامع الاحکام، ج1، ص: 168
خمس را نپرداخته‌اند باعث سلب مسئوليّت نميشود بلکه واجب است در صورت تعلّق خمس آن را اداء کند.
اشاره
- آيا اسکناس متعلق زکات و خمس ميشود؟
ج
- خمس به آن تعلق ميگريد ولي زکات ندارد.
س 590
اشاره
- مراد از سرمايه چيست؟ و خمس آن بايد به قيمت خريد باشد يا به قيمت روز؟
ج
- سرمايه آن کالا يا پولي است که در دست بازرگان و کاسب قرار دارد و با آن جهت امرار معاش يا تحصيل سود و دادوستد معامله مينمايد و عين آن ثابت نيست و تبديل و تعويض ميشود اين سرمايه که به آن راس المال هم گفته ميشود (اگر از اموالي نباشد که خمس به آنها تعلق نميگيرد) باعتبار قيمت و ماليتي که دارد خمسش ادا ميشود سپس در آخر هر سال کسبي و تجارتي اگر قيمتش زيادتر شده باشد آن زيادتي فايده است و به آن خمس تعلق ميگيرد و 45 آن اگر کنار گذارده نشود بر سرمايه اضافه ميشود و سال ديگر به مازاد بر کل خمس تعلق ميگيرد و همينطور در سنوات بعد و اگر کنار گذارده شود بر سرمايه کسب و تجارت چيزي افزوده نميشود و احکام خاص خود را دارد، و امّا اشيايي که وسيله کسب و تحصيل درآمدند ولي عيناً مورد دادوستد و معامله قرار نمي‌گيرند مثل ماشين کرايه‌اي يا خانه و دکان اجاره‌اي يا کارخانه يا محل کسب يا تراکتور و امثال اينها و همچنين ابزار و وسايل تجارت و کار به اين معني سرمايه محسوب نميشود که در آخر هر سال به ترقي قيمت آنها خمس تعلق بگيرد و همين قدر که يک بار خمس آنها ادا شود کفايت ميکند بلي اگر اتفاقاً آنها را بقيمت بيشتر از قيمت تخميس شده فروخت زيادتي جزء فايده سال فروش است اگر تا پايان سال صرف مؤونه نشود بايد خمس آن ادا شود. و الله العالم
س 591
اشاره
- مواد غذايي مثل برنج و روغن و حبوبات و غير آنها که از سال خمسي اضافه مي‌ماند و خمس به آنها تعلّق ميگيرد، به چه قيمتي بايد حساب شود به قيمت آزاد يا به قيمت دولتي؟
ج
- در فرض سؤال، اگر عين اين اشياء ربح و فائده بوده مثل محصول مزرعه
جامع الاحکام، ج1، ص: 169
شخص باشد به قيمت فعلي بايد خمس آنها ادا شود و الّا اگر آنها را بذمه خريداري کرده و از فوايد قيمت آنها را پرداخت کرده اداء خمس پولي که پرداخت کرده کافي است و اگر از قيمت روز خريد تنزّل پيدا کرده تخميس آن به قيمت فعلي کافي است. و اللّه العالم.
س 592
اشاره
- پرداخت خمس بر طبق قيمت خريد کفايت ميکند يا بايد بر اساس قيمت فعلي باشد؟
ج
- نسبت به سرمايه بايد قيمت فعلي ملاحظه شود و قيمت خريد کافي نيست ولي نسبت به ابزار کسب مثل تراکتور از اشيائي که نگاهداري آنها براي مبادله و استفاده از ترقي قيمت آنها نيست اگر آنها را به ذمه خريداري کرده و از عوائد نقداً يا باقساط پرداخته همان پولي که پرداخته کافي است.
س 593
اشاره
- دولت در قبال تخريب منازل و نخيل در جنگ تحميلي مبالغي ميدهد که حدّ اعلاي خسارت تخريب کلّي منازل 850 هزار تومان و خسارت هر نخل تلف شده هزار تومان ميباشد در خيلي موارد اصل منزل به قيمت خيلي کمتر خريده شده و نخل در اصل قبل از جنگ به قيمتي خيلي کمتر خريده شده يا کاشته شده و قيمت فعلي آن بيش از قيمتي است که دولت ميدهد آيا مبلغي را که دولت ميدهد و از اصل قيمت بيشتر ميباشد و از قيمت فعلي کمتر است زائد بر قيمت اصلي جزء ارباح است که خمس دارد يا آنکه به قيمت فعلي محاسبه شود که خمس نداشته باشد؟
ج
- زائد بر قيمت اصلي از ارباح است لکن پولي که نسبت به منازل مسکوني داده ميشود چنانچه قبل از گذشتن سال بر آن بمصرف تهيه منزل يا مؤونه ديگر برسد خمس ندارد و نسبت به نخيل اگر مورد نخلستاني است که سرمايه ميباشد چنانچه قبلًا خمس نخلستان داده شده بمقدار قيمت اصلي خمس ندارد و زائد بر آن را هم اگر قبل از گذشتن سال بمصرف مؤونه برساند خمس ندارد و الّا بايد خمس زائد را بدهد.
س 594
اشاره
- اگر سر سال خمسي رسيد و برنج يا حبوبات زياد آمد به نرخ
جامع الاحکام، ج1، ص: 170
خريداري شده که آن روز ارزان‌تر بوده حساب کند يا به نرخ فعلي؟
ج
- اگر آن را به عين عوائد نخريده و بذمه خريده و از عوائد پول آن را داده تخميس همان پول کافي است.
الله العالم.
س 595
اشاره
- آيا از نظر حضرت عالي خمس بين حقوق بگير يا کاسب فرق دارد يا خير؟
ج
- در مورد سؤال وجوب خمس با تحقق شرائط آن فرقي بين کاسب و حقوق بگير نيست. و اللّه العالم.
س 596
اشاره
- کساني که سال خمس نداشته‌اند و اکنون بخواهند سال قرار دهند سرمايه و املاکي که خريده‌اند به قيمت خريد ميتوانند خمس آنها را بدهند يا به قيمت روز بايد خمس آن را بدهند؟
ج
- سرمايه را بايد بقيمت روز حساب کنند و نسبت به املاک و اشيايي که براي استرباح خريداري نشده اگر بعين عوائد خريداري نشده تخميس بقيمت خريد کافي است.
س 597
اشاره
- آيا ميشود نسبت به تک‌تک درآمدها احتساب سال مالي جداگانه باشد يا مجموعه آنها يک تاريخ حساب بايد داشته باشند و در اين صورت کسي که مثلًا ديروز حقوق معوقه چند ماه خود را دريافت کرده و امروز سال خمسي او فرا رسيده آيا بايد اينها را مشمول خمس بداند؟
ج
- براي شغلهاي متفاوت تعيين سال جداگانه مانعي ندارد و لکن چون نگهداري حساب سود هر معامله مشکل است براي درآمد ماهيانه و شغل واحد يک سال قرار دهيد و تمام درآمدهاي قبل از سال که صرف مؤونه نشده مشمول خمس ميگردد.
س 598
اشاره
- اگر مقداري از پول بانک مخمس و مقداري غير مخمّس باشد آيا ميتوان به نيت غير مخمس پولش را بگيرد و تا به اندازه پول مخمس برسد يا خير؟
ج
- در مورد سؤال احتياطاً آنچه را دريافت ميکند از مجموع هر دو وجه محسوب دارد و خمس بقيه را به نسبت بپردازد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 171
س 599
اشاره
- شخصي باغي خريده به مبلغ يک ميليون تومان براي تفريح خانواده، آيا اين باغ جزء مؤونه است يا بايد خمس بدهد؟
ج
- صرف جهت تفريح بودن عرفاً مؤونه محسوب نميشود لذا بايد خمس آن را بدهد.
س 600
اشاره
- کسي که تا کنون اصلًا خمس نداده، براي دادن خمس چگونه بايد عمل کند، آيا خمس تمام وسايل و لوازم ضروري (موتورسيکلت- ماشين، يخچال- خانه و غيره) را نيز بدهد؟ و اگر بايد بدهد همان قيمت خريد را بدهد يا خمس قيمت فعلي را؟
ج
- اگر محتمل باشد که آنچه را براي مؤونه مورد حاجت از عوائد بين سال خريده اداء خمس آنها واجب نيست و اگر از عوائدي که سال بر آن گذشته خريده باشد در صورتي که به عين آن خريده باشد نه در ذمه و مجتهد آن معامله را اجازه کند خمس آن شي‌ء متعلق به ارباب خمس است. و اللّه العالم.
س 601
اشاره
- اگر شخصي ديه مورث خود را گرفته و سال بر آن گذشته آيا خمس بايد بدهد يا نه؟
ج
- ديه خمس ندارد.
س 602
اشاره
- شخصي براي خودش قبري بخرد و مدّت چند سال بگذرد، خمس چه سال را بايد پرداخت کند؟
ج
- در موردي که خريد قبر صحيح بوده اداء خمس آن بقيمت خريداري شده کافي است. و اللّه العالم.
سال خمسي و خمس سرمايه
س 603
اشاره
- آيا براي تعيين سال جهت خمس، سال شمسي بهتر است و يا قمري؟
ج
- هر يک را ميتوانيد تعيين کنيد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 172
س 604
اشاره
- شخصي در آخر سال بابت خمس چند چک ميدهد که به تدريج در سال آينده وصول گردد، آيا اين کار صحيح است؟
ج
- در فرض سؤال، اگر مبلغي را که بعنوان خمس ميدهد با وليّ خمس دستگردان نمايد و از سرمايه کسر کند و ما بقي را سرمايه خود حساب کند و در سال بعد آنچه بر مبلغ ما بقي اضافه شده تخميس کند مانع ندارد.
س 605
اشاره
- وضع کاري بنده طوري است که نمي‌توانم کليه اجناس را در اول سال به جهت تکه تکه بودن قيمت‌گذاري کنم بفرمائيد چگونه سرمايه‌ام را تخميس نمايم؟
ج
- شما ميتوانيد در سال خمسي حد اکثري را که ممکن است خمس به شما تعلّق گرفته باشد به حدس معلوم کنيد و وکالةً از طرف حقير دستگردان نمائيد بعد که محاسبه دقيق کرديد طبق آن محاسبه خمس را بپردازيد.
س 606
اشاره
- شخصي سر سالش فرا رسيده است حساب ميکند و خمس مالش را ميدهد مبلغ پولي که در طول همين سال کار کرده الان که موقع حساب است به دستش نيامده دو ماه مثلًا بعد از حساب ميگيرد از کار کرد سال قبل آيا به حساب کارکرد سال قبلي بايد خمس بدهد يا اينکه سال جديد که به دستش رسيد به حساب سالي جديد محسوب نمايد که اگر زائد آمد خمس آن بدهد؟
ج
- در فرض سؤال مبلغ مذکور ربح سال قبل محسوب است بعد از وصول بايد خمس آن داده شود. و اللّه العالم.
س 607
اشاره
- زني به منظور کمک به همسر خود در بيستم اسفند ماه که ده روز به سال خمسي همسر مانده حدود بيست هزار تومان مواد خوراکي ميخرد و بمنزل مي‌آورد تا شوهر و فرزندانش استفاده کنند، آيا بر اين مواد خوراکي خمس تعلق ميگيرد يا خير؟ و اگر تعلق بگيرد زن بايد محاسبه کند يا مرد؟
ج
- اگر بر پول آن خوراکي، نزد خود زن خمس تعلّق نگرفته يعني سال بر آن نگذشته و پيش از گذشتن سال بر آن مصرف ميشود خمس به آن تعلّق نميگيرد.
س 608
اشاره
- شخصي داراي سال خمسي ميباشد در هنگام محاسبه خمس سال مقداري پول دارد که مي‌داند چه زماني آن را بدست آورده است؛ آيا ميتواند آن
جامع الاحکام، ج1، ص: 173
پول را در محاسبه خمس به حساب نياورد و بعد از گذشت يک سال از موقع کسب خمس آن را حساب کند؟
ج
- اگر پول مذکور از عوائدي است که تدريجاً بدست مي‌آيد مانند درآمد کسبه بازار و غيره، بايد آن را موقع سال خمسي بحساب بياورد هر چند بر خصوص آن پول سال نگذشته باشد، ولي اگر از غير کاسبي و اتفاقاً بدست آمده باشد ميتواند خمس آن را تا يک سال تأخير بيندازد. و اللّه العالم.
س 609
اشاره
- سرمايه‌اي که در بين سال بدستم رسيده اوّل فروردين مثلًا يک ميليون بدستم رسيد و سال خمسي اين حقير آخر اسفند ماه ميباشد آيا ميتوانم تا پايان اسفند ماه با اين پول توليد در آمد کنم بدون دادن خمس يا اينکه در شروع معاملات بايد خمس آن را کنار بگذارم اگر چه تا موعد سال خمسم چند ماهي فرصت هست؟
ج
- در مورد سؤال قبل از رسيدن سال خمسي اداء خمس آن واجب نيست.
س 610
اشاره
- آيا عمل کساني که قبل از رسيدن سال براي فرار از خمس اموال خود را مي‌بخشند صحيح است يا خير؟
ج
- اگر بخشش آنها در حدّ شأن آنها باشد اشکال ندارد.
س 611
اشاره
- اگر کسي پولي را براي خريد جنس ضروري کنار بگذارد و قبل از خريد تاريخ حساب سالش برسد آيا بايد خمس اين پول را بدهد يا خير؟
ج
- بلي خمس آن واجب است.
س 612
اشاره
- اگر شخصي پولي داشته باشد که بر آن سال گذشته يا نگذشته باشد، و براي اينکه پولش کم ارزش نشود آن را تبديل به زمين يا جنس ديگري که مورد نيازش نيست ميکند وضعيت خمس آن چگونه است آيا به قيمت فعلي يا قيمت خريد بايد تخميس شود؟
ج
- در صورتي که براي استفاده از ترقي قيمت آن را خريداري کرده خمس قيمت فعلي را بدهد. و اللّه العالم.
س 613
اشاره
- کارگر و کارمند و حقوق بگيري که براي حساب وجوهات سال نگه
جامع الاحکام، ج1، ص: 174
مي‌دارد اگر فعلًا صد هزار تومان مخمس شده سر سال داشته باشد در بين سال پنجاه هزار تومان آن را به مصرف برساند سر سال بعد ميتواند از در آمد سال پنجاه هزار تومان مصرف شده را جبران کند که صد هزار تومان سال قبل تکميل شود و اگر پولي زياد آمد خمس آن را بدهد يا اينکه سال بعد ميزان پنجاه هزار تومان مخمس شده ميباشد؟
ج
- در فرض سؤال پنجاه تومان مصرف شده را نمي‌توانند از درآمد سال جبران کنند.
س 614
اشاره
- کساني که معامله ميکنند اگر سرمايه آنها کلّاً خرج شود و سر سال خمسي آنها به اندازه همان سرمايه پول بدست آورده باشند، آيا ميتوانند جاي سرمايه بگذارند يا بايد خمس آن را بدهند؟ افرادي که معامله نمي‌کنند چطور؟
ج
- در فرض سؤال، کساني که معامله نمي‌کنند بايد خمس درآمد جديد را بدهند ولي آنها که با سرمايه معامله ميکنند چنانچه سرمايه خرج شود و قبل از سال خمسي از درآمد جديد سرمايه را جبران نمايند خمس ندارد.
و اللّه العالم.
س 615
اشاره
- آيا پولي که يک بار خمس آن پرداخت شده و در بين سال با پول خمس داده نشده مخلوط شده در آخر سال مبلغي موجود است بايد خمس پولي که باقيمانده پرداخت شود يا خير؟
ج
- مبلغ موجود آخر سال بايد به نسبت تخميس شود به اين معني که اگر مقدار پول مخمس بمقدار پول مخلوط شده باشد خمس نصف موجودي را بايد داد و نصف ديگر را بابت پول مخمس حساب نمود که خمس ندارد.
س 616
اشاره
- اگر قالي در خانه بافته شود و کرک و پود و ديگر لوازم آن را از پول تخميس شده تهيه نمايند چنانچه بافتنش چند سال وقت بگيرد، آيا به پولي که از فروش قالي بدست مي‌آيد خمس تعلّق ميگيرد؟ و آيا ميتوان از پول فروش قالي مبلغ اوليّه تخميس شده را جدا کرده مجدّداً بعنوان پول تخميس شده کرک و غيره خريداري کرد؟
ج
- در مورد سؤال بمقداري که براي خريد کرک و پود و غيره که از پول مخمس پرداخت شده خمس تعلق نميگيرد و زائد بر آن مقدار اگر در سالي که
جامع الاحکام، ج1، ص: 175
بحسب متعارف فرش بفروش مي‌رسد صرف مؤونه بشود آن نيز خمس ندارد ولي اگر سال فروش فرش آن زائد و يا هر مقداري از آن صرف مؤونه نشود و سال بر آن بگذرد خمس دارد. و اللّه العالم.
س 617
اشاره
- شش سال پيش مبلغي را در بانک به حساب خود واريز کرده‌ام و تا حالا به آن پول کاري نداشته‌ام و هنوز همان پول در بانک است مي‌خواستم ببينم چگونه بايد خمس آن را حساب کنم؟ اگر به فرض چند بار از آن پول استفاده مي‌کردم آن وقت حکم چگونه بود؟
ج
- اگر مبلغ مذکور از درآمد سال بوده بهر مقدار آن که سال گذشته خمس دارد.
س 618
اشاره
- دولت در هر ماه از هر کارمند حدود هشتاد تومان بعنوان بيمه عمر ميگيرد و پس از فوت اين کارمند مبلغ دويست هزار تومان يا بيشتر نقداً و يکجا، به وارث متوفي ميدهد آيا وارث بايد اين مبلغ را تخميس کند؟
ج
- ظاهر اين ستکه اگر در بين سال صرف مؤونه شود تخميس آن لازم نيست.
س 619
اشاره
- اگر اين جانب مبلغ 40 هزار تومان پول داشته باشم و 40 هزار تومان هم چک جهت هزينه تحصيلي داشته باشم آيا بازهم در سر سال شرعي خمس تعلّق ميگيرد؟
ج
- اگر مبلغ چهل هزار توماني که داريد سال بر آن نگذشته و قبل از رسيدن سال خمسي مصرف هزينه تحصيل و يا مؤونه ديگر بشود خمس ندارد ولي اگر قبل از اينکه مصرف هزينه تحصيل و سائر مخارج بشود سال بر آن بگذرد خمس دارد.
س 620
اشاره
- اگر سال شرعي پرداخت خمس به عللي بگذرد و در وقت ديگري حساب شود آيا اشکال دارد؟
ج
- بايد اداء خمس از سر سال خمسي تأخير نيفتد و در صورت تأخير ارباح حاصل بعد از سر سال خمسي در محاسبه سال بعد ملاحظه ميشود.
جامع الاحکام، ج1، ص: 176
خمس مالي که انسان به کسي قرض داده
س 621
اشاره
- مطالباتي که بعد از گذشت سال مالي وصول ميگردد را اجازه ميفرمائيد در سال آينده حساب شود؟
ج
- در فرض سؤال موقع حساب سال آن را به حساب بياورد و هر وقت وصول شد بپردازد. و اللّه العالم.
س 622
اشاره
- کارمند دولت هستم و مقداري پول از بابت حقوق و مزايا بر عهده دولت است بايد بپردازد و به عللي از جمله عدم توانايي يا مشکلات اداري پرداخت نميشود بعد از گذشت دو سال پرداخت ميشود مبلغ مزبور جزو در آمد سال محسوب ميگردد يا بر اساس اينکه مربوط به دين گذشته است و سال بر او گذشته خمس دارد؟
ج
- در فرض سؤال بعيد نيست مبلغ مذکور جزء درآمد سال وصول محسوب گردد. و اللّه العالم.
خمس طلا
س 623
اشاره
- طلائي که بانوان جهت زينت خريداري ميکنند آيا به آن خمس تعلق ميگيرد يا نه؟
ج
- طلا جهت زينت در حد شأن خمس ندارد.
س 624
اشاره
- طلايي که مرد براي زن خود ميخرد، آيا بايد خمسش را بدهد؟
ج
- اگر زائد بر شأنش نباشد خمس ندارد. و اللّه العالم.
س 625
اشاره
- اگر زني طلاي زينتي خود را که بدان نيز احتياج دارد براي رفع نيازمنديها و مؤونه زندگي بفروشد و در سال مصرف کند: اولًا آيا متعلق خمس است يا نه؟ ثانياً چنانچه پولش تا پايان سال به مصرف نرسيد و ماند براي سال ديگر آيا خمس دارد يا خير؟ ثالثاً و در هر صورت اگر سالهاي بعد چون نياز به زينت دارد اگر مرد بخواهد دو مرتبه از درآمد کار، طلائي براي عيال خود بخرد
جامع الاحکام، ج1، ص: 177
بايد خمس آن را بدهد يا نه؟
ج
- در فرض سؤال: زينت آلات فروخته شده چنانچه در سال فروش صرف مؤونه بشود خمس ندارد. و اگر در سال فروش صرف مؤونه نشود زائد بر قيمت خريد خمس دارد. و زينت آلاتي که دوباره شخص براي عيال خود ميخرد اگر زائد بر شأنش نباشد خمس ندارد. و اللّه العالم.
س 626
اشاره
- طلائي که زينت زن است اگر يک سال يا دو سال از آن براي زينت استفاده نکند آيا خمس و زکات بآن تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- در فرض سؤال طلاي مذکور زکات ندارد و نسبت به خمس، چنانچه عدم استفاده بجهت اين باشد که از محلّ احتياج خارج شده تا آن را نفروخته خمس واجب نيست و هر وقت فروخته شد ترقي قيمت آن از قيمت خريد از عوائد سال فروش است که اگر بمصرف مؤونه رسيد خمس ندارد و الّا خمس مقدار زائد بر قيمت خريد واجب است. و اللّه العالم.
س 627
اشاره
- شخصي که شغلش طلافروشي است، سرمايه وي بصورت طلاي شمش يا سکّه مسکوک يا طلاهاي زينتي از قبيل گوشواره، انگشتري، سينه‌ريز و غيره ميباشد اگر مقداري از سکّه‌ها همچنان بماند و سال بر او بگذرد، نسبت به پرداخت خمس و زکات تکليف او چيست؟
ج
- بايد خمس مجموع در آمد خود را پس از کسر مؤونه سال بپردازد. و الله العالم.
س 628
اشاره
- آيا به سکه طلا (بهار آزادي) که در خانه دارم غير از طلاي زن و فرزند خود، خمس تعلق ميگيرد؟
ج
- حکم سائر ارباح را دارد و خمس دارد.
خمس هديه
س 629
اشاره
- آيا به هبات خمس تعلق ميگيرد؟
ج
- بنظر اين جانب هبه با سائر درآمدها فرقي ندارد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 178
س 630
اشاره
- منظور از بخشش کم که مورد تعلّق خمس نيست چه مقدار است؟ آيا نسبت به افراد متفاوت است يا خير؟
ج
- بخشش کم و زياد اگر تا پايان سال صرف مؤونه نشود حکمش واحد است. و اللّه العالم.
س 631
اشاره
- آيا به هديه يا جايزه‌اي که به افراد داده ميشود، خمس تعلّق ميگيرد يا خير؟
ج
- اگر تا پايان سال صرف مؤونه نشود خمس دارد. و اللّه العالم.
س 632
اشاره
- دو نفر با يکديگر قرار مي‌گذارند، که براي فرار از خمس درآمدهاي خود را به يکديگر ببخشند حکم مسأله بيان فرمائيد.
ج
- اگر قصد جدّي در بخشش داشته باشند و اين بخشش و هبه بطور متعارف در شأن آنها باشد اشکالي ندارد. و اللّه العالم.
س 633
اشاره
- اگر پدر يا مادري بمناسبتهاي مختلف به فرزند بالغ خود مبلغي مثلًا دو هزار تومان ببخشد، که در پايان سال به پانزده هزار تومان برسد، آيا خمس به آن تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- به آن خمس تعلق ميگيرد. و اللّه العالم.
س 634
اشاره
- دانش‌آموزي که پدرش فوت نموده ماهيانه‌اي که از مادرش مي‌گرفته جمع‌آوري نموده و بمبلغ هفتصد تومان رسيده آن را به برادرش قرض داده و يک سال هم بر آن گذشته و قرار است پس از مدتي آن پول را دوباره به خودش برگردانند مورد تعلق خمس قرار ميگيرد يا نه؟
ج
- اگر هديه بوده خمس دارد. و اللّه العالم.
س 635
اشاره
- در عروسي هديه‌هائي که فاميل به اين جانب داده‌اند آيا مشمول خمس مي‌گردند يا نه؟
ج
- اگر مؤونه محسوب نشود و سال بر آن بگذرد خمس دارد. و اللّه العالم.
س 636
اشاره
- شخصي يک دستگاه ماشين خاور بفرزندش مي‌بخشد تکليف خمس او را بيان فرمائيد.
ج
- در مورد سؤال، اگر ماشين را از درآمد بين سال خريده و در همان سال
جامع الاحکام، ج1، ص: 179
بفرزندش بخشيده پرداخت خمس آن بر عهده پدر نيست و بفرزند نيز در صورتي که عين يا قيمت آن ماشين را در همان سال ببخشد و در مصرف مؤونه و احتياجات شخصي قرار دهد خمس تعلق نميگيرد بلي اگر تا پايان سال آن ماشين مورد حاجت شخصي فرزند نشد يا آن را سرمايه کسب قرار داد خمس عين يا قيمت آن را بايد بدهد و چنانچه شخص مرقوم ماشين را بذمه خريده و از عوائد غير مخمس سالهاي قبل وجه آن را پرداخته باشد خمس آن وجه بر ذمه او باقي است و بايد بپردازد.
س 637
اشاره
- آيا عيدي و پاداشي که دولت به کارمندان ميدهد و به صورت پول نقد و يا سکه طلا ميباشد خمس دارد يا نه؟
ج
- عيدي و پاداش حکم حقوق ماهيانه را دارد اگر در عرض سال صرف مؤونه شود خمس ندارد. و اللّه العالم.
س 638
اشاره
- شخصي براي خود سال شرعي دارد اگر فرد ديگري در وسط سال مبلغي بعنوان کمک مالي بصورت هديه، به او ببخشد در صورت فرارسيدن سال شرعي مبلغ مذکور ما زاد بر مؤونه باشد، آيا مانند درآمدهاي ديگر مشمول خمس ميشود يا خير؟
ج
- مشمول خمس است.
س 639
اشاره
- يک باب مغازه سالها پيش از شوهر به زن مؤمنه خودش هبه شده است و حال اين زن مؤمنه مغازه را فروخته است و بنا دارد منزلي بخرد، اين خانم حساب سال دارد و مغازه‌اي را که فروخته، قرار است پولش را پس از حساب سال تحويلش دهند، در چنين وضعيتي آيا خمس تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- در فرض سؤال که زوجه در رأس سال اول هبه مغازه، خمس آن را نداده و تا حال هم ادا نکرده بايد خمس قيمت فعلي مغازه را پرداخت نمايد خواه پول آن را پس از حساب سال يا در بين سال دريافت نمايد ارتباطي به سال خمسي آن پيدا نميکند.
س 640
اشاره
- خانمها معمولًا بر اساس احتياج به لباس، مقداري پارچه مي‌خرند که در موقع فراغت لباس تهيه کنند و به علت اشتغالات جنبي موفق به دوختن لباس نمي‌شوند و سال بر آن پارچه‌ها ميگذرد آيا آن پارچه‌ها خمس دارد يا
جامع الاحکام، ج1، ص: 180
خير و چه کسي بايد خمس را بدهد و قيمت فعلي بايد محاسبه شود يا قيمت خريد؟
ج
- در فرض سؤال مالک آن اجناس بايد خمس آنها را طبق دستوري که در مسائل قبلي بيان شد بقيمت خريداري شده بدهد. و اللّه العالم.
س 641
اشاره
- آيا پارچه‌اي را که شوهر جهت تهيّه لباس براي همسرش خريداري ميکند و سال بر آن ميگذرد خمس تعلق ميگيرد يا خير و چه کسي بايد خمس بدهد؟
ج
- در مورد سؤال خمس دارد و خمس آن را بايد مالک پارچه بدهد. و الله لعالم.
س 642
اشاره
- آيا به پولي را که زن کارمند به شوهرش مي‌بخشد خمس تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- مانند سائر عوائد است که در آخر سال خمسي صرف مؤونه‌اش نشده باشد خمس دارد.
خمس سرقفلي و مغازه
س 643
اشاره
- شخصي بين سال خمسي سرقفلي مغازه‌اي را خريده بعد از مدّتي سرقفلي افزايش يافته آيا فعلًا که ميخواهد خمس آن را بدهد قيمت خريد را حساب کند يا قيمت فعلي را که افزايش يافته است؟
ج
- اگر سرقفلي حق مشروعي براي او شده باشد خمس قيمت خريد را بدهد و هر وقت آن را بقيمت بيشتر فروخت زائد بر قيمت خريداري شده جزو فوائد سال فروش است که اگر در مؤونه صرف نشد بايد خمس آن ادا شود.
س 644
اشاره
- کسي که خمس ميدهد بين سال خمسي سرقفلي مغازه‌اي را ميدهد که در آن کسب کند چند سال گذشته فعلًا ميخواهد خمس آن را بدهد قيمت خريد را بايد بدهد؟
ج
- در صورتي که بعين پولي که خمس به آن تعلق گرفته يا از عوائد سال بوده
جامع الاحکام، ج1، ص: 181
نخريده باشد و بذمه خريده باشد و بعد از فائده و درآمد آن را ادا کرده باشد اداء خمس قيمت خريد کافي است.
س 645
اشاره
- مغازه‌اي را به عنوان سرقفلي خريداري نموده‌ام آيا خريد مغازه هم جزء سرمايه محسوب ميشود و خمس دارد؟
ج
- بلي مبلغي را که داده‌ايد بايد تخميس نماييد. به اين صورت که مثلًا اگر جنابعالي صد هزار تومان پول نقد براي معامله و سرمايه در نظر گرفته باشيد و پنجاه هزار تومان سرقفلي مغازه را خريده باشيد سي هزار تومان خمس به آن تعلق ميگيرد که اگر از سرمايه آن را بپردازيد اصل سرمايه هفتاد هزار تومان ميشود. و اللّه العالم.
س 646
اشاره
- اگر مغازه را به صورت قسطي بخريم آن هم خمس دارد؟
ج
- در هر سال هر مقدار از اقساط را که مي‌دهيد خمس آن را بايد بدهيد. و الله العالم.
س 647
اشاره
- شخصي يک ميليون سرقفلي و يک ميليون جنس در مغازه بعنوان سرمايه دارد درآمد باندازه مخارج و مؤونه زندگي است آيا خمس دارد يا نه؟
ج
- خمس دارد.
س 648
اشاره
- اگر مغازه‌اي را که چند سال در اجاره داشته با اذن مالک به ديگري واگذار کند و مبلغي را سرقفلي به او بدهند فوراً بايد خمس او را بدهد يا تا سر سال خمسي ميتواند تأخير بيندازد چنانچه از خرجش زياد آمد بدهد؟
ج
- در فرض سؤال ميتواند تا سر سال تأخير بيندازد تا در صورت عدم صرف در مؤونه خمس آن را بدهد.
س 649
اشاره
- شخصي سرقفلي را که متداول است براي يک مغازه ميدهند از پولي که خمس آن را داده است داده و فعلًا آن سرقفلي ترقي کرده البته تا مادامي‌که به کسي واگذار نکرده ميفرمائيد خمس زيادي سوقيه را لازم نيست بدهد حال اين شخص فوت کرده ورثه آن مغازه را با سرقفلي که چندين برابر اصل شده به ديگري فروخته و واگذار نموده‌اند آيا بر اين ورثه لازم است خمس آن را که در زمان حيات مورث ترقي کرده است بدهند يا نه؟
ج
- در مورد سؤال، چنانچه ترقي سوقي مربوط به قبل از فوت مورث بوده بعد
جامع الاحکام، ج1، ص: 182
از فوت او به ورثه خمس آن واجب نيست و اگر ترقي آن تماما و يا مقداري از ترقي مربوط به بعد از فوت مورث بوده مقدار ترقي بعد از فوت، ربح سال فروش محسوب است که در صورت صرف در مؤونه قبل از سال خمسي خمس ندارد و اگر صرف در مؤونه نشود و سال خمسي برسد خمس دارد.
س 650
اشاره
- اگر خمس ابزار کسب خود مثل ويترين و ميز و برق و تلفن و غيره را داده باشد در سالهاي بعد اگر قيمت ترقي نمايد آيا بايد خمس بدهد؟
ج
- ترقي اشياء مذکوره تا فروخته نشود خمس ندارد.
س 651
اشاره
- کاسب، تاجر و مغازه‌داري که دائماً سرمايه و درآمدش در حال تغيير است و حساب دقيق داشتن از دخل و خرج مغازه برايش ميسر نيست تکليف او در پرداخت وجوهات چيست؟ آيا ميتواند بطور تقريبي و حدسي ساليانه مبلغي را بپردازد يا خير؟
ج
- در حال تغيير بودن درآمد، منافات با رسيدگي حساب درآمد ندارد و اگر بعض جزئيات را بطور دقيق متعذّر است رسيدگي کند، حدس و تخمين کافي است. و اللّه العالم.
س 652
اشاره
- در محل کسب ملک شخصي يا اجاره اي، مخارجي ميکند که بعضي مربوط به کسب ميشود و بعضي مربوط به کاسب مانند تلفن و آب و برق و تهويه هوا و بعض مخارج اثري در کسب ندارد مانند بنّائي و کارگري يا تعميرات، مثل سنگفرش و ... اگر همه اينها خمس دارد چگونه قيمت‌گذاري کند، درحالي‌که بعضي ناياب شده و چندين برابر قيمت پيدا کرده مثل تلفن و وسايل تهويه.
نظر مبارک را اعلام فرمائيد.
ج
- در فرض سؤال خمس قيمت خريد وسائلي که در بين سال خمس جهت محل تهيه شده و عين آنها موجود است مانند تلفن و وسائل تهويه و آب و برق را بايد ادا نمايد ولي ترقي قيمت سوقي آنها تا نفروخته‌اند خمس ندارد و مخارج ديگر که براي تعمير مغازه مصرف شده اگر موجب افزايش قيمت مغازه نشود خمس ندارد و در مغازه اجاره‌اي در صورت افزايش قيمت نيز خمس ندارد. و اللّه العالم.
س 653
اشاره
- شخصي با پول تخميس نشده مغازه‌اي خريده و کاسبي ميکند آيا
جامع الاحکام، ج1، ص: 183
ميتواند خمس پولي را که مغازه خريده و تخميس نشده از طريق کاسبي در اين مغازه بپردازد؟
ج
- اگر با پولي که سال بر آن گذشته و خمس به آن تعلق گرفته مغازه بخرد و معامله عين بعين باشد بايد خمس ارزش فعلي مغازه را بدهد و اگر معامله بنحو کلي در ذمّه بوده خمس قيمت خريد کافي است و چنانچه با حاکم شرع دستگردان و بدهي خود را معلوم کرده باشد پرداخت خمس از درآمد مخمّس مغازه اشکال ندارد.
خمس ابزار کار و ماشين‌آلات
س 654
اشاره
- شخصي دو دستگاه ماشين دارد و هر دو مورد نياز است اما از يکي براي رفت و آمد جهت کشاورزي استفاده ميکند آيا خمس به آن تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- ماشيني که براي استفاده شخصي خانوادگي، واقعاً مورد لزوم باشد و در بين سال و از عوائد همان سال تهيه شده باشد خمس ندارد و ماشيني که در امور کشاورزي و لو براي آمد و رفت و رسيدگي به آن لازم باشد خمس دارد.
س 655
اشاره
- اگر با ماشين‌سواري به طور اتفاقي مسافر سوار کند و کرايه بگيرد آيا اين ماشين متعلق خمس هست يا نه؟
ج
- اگر ماشين مؤونه باشد يعني براي استفاده سواري شخصي تهيه شده و به آن نياز دارد خمس ندارد هرچند اتفاقاً در موردي کرايه بگيرد ولي اگر ماشين را بعنوان سرمايه کار و مسافرکشي تهيّه نموده خمس دارد.
س 656
اشاره
- راننده‌اي که تا به حال حساب سال نداشته و ماشيني دارد، که روي آن کار ميکند و معيشتش از اين راه اداره ميشود، حالا که مي‌خواهند خمسش را بپردازد، آيا بايد قيمت فعليش را حساب کند يا قيمتي که موقع خريد پرداخته؟
ج
- اگر ماشين را بذمه خريد قيمت خريد را حساب کند. و اللّه العالم.
س 657
اشاره
- کسي که از پول خمس داده شده، ماشيني ميخرد تا از در آمد آن استفاده نمايد و بعد از مدتي مي‌فروشد و از آن سود ميبرد، آيا به سودش
جامع الاحکام، ج1، ص: 184
خمس تعلق ميگيرد؟
ج
- در فرض سؤال سود حاصله ربح سال فروش محسوب است چنانچه در سال فروش ماشين صرف مؤونه شود خمس ندارد و الّا بايد خمس سود را که سال بر آن ميگذرد بدهد. و اللّه العالم.
س 658
اشاره
- شخصي جنسي را مثل تراکتور و ماشين و زمين خريده به يکصد هزار تومان و ترقي قيمت پيدا کرده است آيا هنگام تعيين سال خمسي بايد ترقي قيمت را هم حساب کند و يا اصل پولي را که داده حساب کند و ترقي قيمت را هنگام فروش حساب کند؟
ج
- در فرض سؤال چنانچه اشياء مذکوره را با پول مخمس خريداري نموده تا موقعي که آنها را نفروخته ترقي سوقي آنها خمس ندارد و اگر بعين در آمد سالِ خريد، آنها را خريده بايد به قيمت فعلي خمس آنها را بدهد و اگر بذمه خريده قيمت آنها را داده باشد اداء خمس خريداري شده کافي است بلي در صورت فروش آنها ترقي قيمت ربح سال فروش محسوب است. و اللّه العالم.
س 659
اشاره
- اين جانب از پول مخمس يک فروند موتور لنج خريداري نموده و با آن کار کردم و پس از مدتي کسب درآمد با آن اقدام به فروش آن کردم از اين معامله سودي نصيبم گرديد آيا به اين درآمدها خمس تعلق ميگيرد يا نه؟
ج
- در مورد سؤال هر مبلغ که از فروش موتور لنج فائده برده‌ايد ربح سال فروش محسوب است هر مقدار از آن ربح قبل از رسيدن سر سال خمسي صرف مؤونه زندگي بشود خمس ندارد و هر مقدار باقي بماند خمس دارد و درآمدي که از کار با موتور داشته‌ايد اگر در بين سال صرف مؤونه نشده باشد نيز خمس دارد.
س 660
اشاره
- شخصي منزل اضافي داشته و فروخته جهت فرزند پيکان سواري خريده که با آن امرار معاش نمايد آيا اين ماشين خمس دارد يا خير؟
ج
- در فرض سؤال چنانچه خمس منزل اضافي را اگر از عوائد تهيه کرده داده باشد و در سال فروش آن به فرزند بخشيده باشد خود فرزند پس از گذشتن سال بر آن بايد خمس آن را بدهد، و اگر به فرزند نبخشيده در اين صورت که خمس آن را داده بايد خمس اضافه قيمت خانه را خودش بعد از يک سال از زمان فروش بپردازد و اگر
جامع الاحکام، ج1، ص: 185
خمس منزل در فرض مذکور داده نشده و در مالکيت پدر سال بر آن گذشته خمس قيمتي که دريافت شده بايد بعنوان خمس کل پرداخت شود و خمس چهار خمس ديگر اگر بفرزند بخشيده شده بذمه فرزند است بايد ادا نمايد و اگر نبخشيده همان خمس کلّ کافي است.
س 661
اشاره
- اگر شخصي از مجتهدي تقليد مي‌کرده که مي‌گفته تراکتور يا نيسان اگر براي استفاده خود کشاورز است که وسايل و بذر را سرزمين ببرد و وسائل و محصولات را بمنزل بياورد خمس ندارد ولي الآن از مجتهدي تقليد ميکند که مي‌گويد خمس دارد وظيفه او چيست؟
ج
- چنانچه بفتواي مرجع تقليد ميّت باقي مانده باشد پرداخت خمس فعلًا لازم نيست.
خمس زراعت و زمين زراعي
س 662
اشاره
- اگر شخصي با پول مخمّس زميني را براي کشاورزي خريد، و قيمت سوقيّه آن بالا رفت، ولي بعداً زمين تبديل به زمين باير و ساختماني شد و آن را فروخت، آيا اضافه قيمتِ آن در وقتي که مي‌فروشد خمس دارد؟
ج
- در فرض مذکور چنانچه زمين کشاورزي مخمس از معرض استفاده جهت کشاورزي خارج شده و باير مانده و براي ساختمان قابل استفاده بوده و بفروش رفته است ترقي قيمت آن از روز خريد جزء فوائد سال است و در صورتي که بين سال به مصرف مؤونه برسد خمس ندارد.
س 663
اشاره
- شخصي با مبلغي پس از تخميس بخريدن قطعه‌اي زمين و چاه آب براي زرع بخاطر گذران معيشت خود و عائله خود اقدام نمود پس از چند سال آن مزرعه را فروخت البته بمبالغي بيش از قيمت خريد اوّليه سؤال اين است آيا وجه بدست آمده از فروش خمس مجدّدي به آن تعلّق ميگيرد؟
ج
- در فرض سؤال ترقي قيمت بعد از فروش اگر در بين سال فروش صرف مؤونه شود خمس ندارد و اگر تا آخر سال صرف نشود و باقي بماند بايد خمس باقيمانده را بدهد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 186
س 664
اشاره
- اگر با قناعت و امساک و آينده‌نگري به مرور چندين سال از درآمد حاصله چندين قطعه زمين خريدم الآن جهت حساب خمس آيا لازم است آنها را حساب کنم و آيا به قيمت خريد و يا به قيمت روز؟
ج
- در فرض سؤال، به قيمت خريد کافي است. و اللّه العالم.
س 665
اشاره
- آيا زمين کشاورزي خمس دارد يا خير؟
ج
- حکم سرمايه را دارد اگر از درآمد سال تهيه شده خمس مبلغ خريد را بپردازيد. و اللّه العالم.
س 666
اشاره
- شخصي که سال خمسي ندارد فقط در فصل برداشت محصولات کشاورزي هر چه از قبيل گندم، برنج، ارزن و غيره اضافه داشته آن را پرداخت مي‌کرده حالا ميخواهد سال خمسي قرار بدهد و مقداري برنج اضافه دارد آيا با توجه به اينکه وقت برداشت محصولات نرسيده ميتواند آن برنج‌ها را حساب نکند و يا بايد کل موجودي و دارايي را محاسبه کند؟
ج
- اگر سال بر برنج‌هاي موجود نگذشته ميتواند به مقدار خوراک خود و عائله‌اش تا بدست آمدن محصول کسر کند و خمس بقيه را بدهد. و اللّه العالم.
س 667
اشاره
- اين جانب ساکن توابع شهرستان تويسرکان در دوران مالکيت کشاورز بودم، بعد از دوران مالکيّت، دولت ملک را بصورت قسطي به ما فروخته است و ما هم قسطهاي آنها را پرداخت نموده‌ايم، اکنون نيز همان زمينها را کشت ميکنيم و امرار معاش ميکنيم (خمس کليّه محصولها نيز هر سال در صورت زياد آمدن مؤونه داده شده است) حال آيا خود اين زمينها خمس دارند يا خير؟
ج
- اگر زمينها را از مالک شرعي آن خريده باشيد ملک شماست و اگر از مالک شرعي نخريده باشيد به ملک مالک شرعي آن باقي است و در هر صورت همان خمس مبلغي را که در برابر آن زمينها پرداخته‌ايد بپردازيد در جهت خمس کافي است. و اللّه العالم.
س 668
اشاره
- کشاورزاني هستيم که با وامي که از دولت به ما داده ميشود، چاه عميق حفر نموده و با اقساط، سال به سال وام آن را مي‌پردازيم و سال خمس نيز داريم، آيا اين چاه و موتور آب آن جزو سرمايه زراعت است که در بين هر سال
جامع الاحکام، ج1، ص: 187
که از اقساط وام را مي‌دهيم سر سال بايد آن را حساب نموده و خمس آن را بدهيم؟ يا پس از تمام شدن اقساط، مجموع آن را حساب نموده خمس آن را بدهيم يا اين که اصلًا به آن خمس تعلق نميگيرد؟
ج
- سر هر سال خمس مبلغ قسط را بپردازيد. و اللّه العالم.
س 669
اشاره
- زمينهائي را خريده براي کشاورزي، آيا اصل زمين و ترقي قيمت آن خمس دارد يا نه؟
ج
- در صورتي که اصل زمين با عين عوائدي که خمس آن داده نشده خريده شده خمس قيمت فعلي زمين را بدهيد و در صورتي که بذمه خريده‌ايد اداء خمس قيمت خريد کافي است و ترقي قيمت تا وقتي که زمين فروخته نشده خمس ندارد. و اللّه العالم.
س 670
اشاره
- فردي است زمين مواتي را براي کشاورزي و امرار معاش خود آباد ميکند و اين زمين بخاطر آباد شدن بدون اينکه پولي خرج کند داراي ارزش ميشود، خمس اين زمين واجب است يا نه؟
ج
- بلي بايد خمس آن را بدهد. و اللّه العالم.
س 671
اشاره
- در وسط سال موتور آب خراب ميشود خرج ميکند آيا بايد آخر سال خمس آن را بدهد؟ و آيا آنچه براي وسائل کشاورزي ميخرد خمس دارد؟
ج
- اگر خرج تعمير و تعويض موتور آب يا وسائل کشاورزي اسقاط شده ميکند خمس ندارد و چنانچه وسيله اضافه‌اي بخرد مثل خرمن‌کوب براي تراکتور بايد خمس مبلغ خريد را بدهد.
خمس باغداري
س 672
اشاره
- اگر باغ يا زمين زراعي را به قيمت يک ميليون تومان خريده باشد و اينک پنج ميليون تومان مي‌ارزد هنگام تخميس آيا بايد خمس قيمت زمان خريد داده شود يا خمس قيمت فعلي آن؟
ج
- اگر با عين پولي که از فايده بدستش آمده زمين زراعتي را خريده خمس
جامع الاحکام، ج1، ص: 188
قيمت فعلي آن را بدهد و اگر زمين را به ذمه خريده و قيمت آن را از پولي که خمس آن داده نشده ادا کرده باشد اداء خمس قيمت خريد کافي است. و الله لعالم.
س 673
اشاره
- اگر باغي به ارث به کسي برسد و او در آن باغ درختهايي را غرس بنمايد. آيا اين درختان به محض غرس بايد تخميس شوند يا پس از مثمر شدن؟
ج
- در مورد سؤال چنانچه به درختان غرس شده جهت استفاده از ميوه آنها بر حسب متعارف خود و عائله‌اش حاجت داشته باشد خمس ندارد ولي اگر به منظور فروش ميوه آنها غرس شده بايد نهال آنها سال اول تخميس و بعد از تخميس در سال اوّل، ميتوانند جهت تخميس نمو متصل آنها تا سال مثمر شدن صبر کنند.
و الله العالم.
س 674
اشاره
- شخصي براي اصلاح باغي که ميخواهد با آن امرار معاش ميکند، مخارجي از قبيل بيل زدن، مزد چيدن ميوه، مزد آبياري پرداخت نموده است مخارج مذکور مورد تعلق خمس ميشود يا نه؟
ج
- خمس به آن تعلق نميگيرد. و اللّه العالم.
س 675
اشاره
- کاري که مجّاني يا توسط خود انسان در زمين و باغ انجام ميشود و بر ارزش آن افزوده ميشود خمس دارد يا خير؟
ج
- تا وقتي که به فروش نرفته ترقي قيمت بازاري خمس ندارد. و اللّه العالم.
س 676
اشاره
- باغي را احداث کرده هم براي کسب و امرار معاش و هم استفاده شخصي از ميوه‌هاي آن، آيا اصل درختهاي ميوه خمس دارد يا نه و آيا جزء رأس المال است يا نه؟
ج
- هر مقدار براي استفاده شخصي از ميوه‌جات آن مورد نياز باشد خمس ندارد و مابقي خمس دارد. و اللّه العالم.
خمس چوب
س 677
اشاره
- در دهات مردم براي پوشاندن سقف ديوار از چوب درخت چنار و درخت بيد استفاده مينمايند آيا اين چوب‌ها خمس دارد با توجه به اينکه درب
جامع الاحکام، ج1، ص: 189
و پنجره ديوار را نيز از چوب درست ميکند؟
ج
- موارد مختلف است، چنانچه درختهاي مذکوره جهت استفاده شخصي غرس شده نه براي فروش، در صورتي که نهال آنها متعلق خمس نبوده يا اگر بوده خمس آن را داده باشند و در سال قطع آنها در بناي مورد حاجت جهت سکونت از آنها استفاده شود خمس ندارد و الّا پرداخت خمس آنها لازم است. و اللّه العالم.
س 678
اشاره
- اگر درخت بيد و چنار و مانند اينها را بدون اينکه خمس آنها را بدهد بفروشد خمس را چه کسي بايد بدهد، فروشنده يا خريدار؟
ج
- بر فروشنده و هم بر خريدار اگر مطلع باشد اداء خمس آن واجب است. و اللّه العالم.
س 679
اشاره
- آيا به چوب هم خمس تعلق ميگيرد اگر ميگيرد اکنون که هيچ‌کس احتياج چنداني به آن ندارد چه بايد کرد؟
جامع الاحکام ؛ ج1 ؛ ص189
ج
- در خمسي که به عين چوب تعلق گرفته دهنده خمس مختار است که يا عين يا قيمت آن را بپردازد ولي الزام او بر پرداخت قيمت جايز نيست بنابراين اگر مالک نمي‌خواهد قيمت چوب را بدهد همين قدر که خمس چوب را افراز کند و در اختيار مجتهد جامع الشرائط قرار دهد به وظيفه خود عمل نموده خواه مجتهد يا سادات آن را تصرف نمايند يا ننمايند.
س 680
اشاره
- شخصي چند عدد درخت بدون ثمره (مثل بيد و صنوبر) دارد که از آن استفاده نمي‌برد مگر زماني از چوب آن براي سوخت و غيره، آيا معاف از خمس آن ميشود يا خير؟
ج
- اگر خمس نهال آنها را داده هر وقت موقع قطع آنها شد اگر در همان سال قطع گردد و به مصرف مؤونه زندگي رسيده باشد خمس ندارد و اگر باقي ماند بايد خمس آنها را با کسر نمودن مبلغي که بابت خمس نهال قبلًا داده بپردازد و اگر در ابتداء خمس نهال‌ها را نداده بايد خمس تمام آنها را بدهد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 190
خمس دامداري
س 681
اشاره
- شخصي براي امرار معاش بزغاله‌هائي را ميخرد و به آنها علف و جو ميدهد تا رشد کنند، رشد اضافي خمس دارد يا نه؟
ج
- اگر براي استفاده شخصي از شير و لبنيات مورد نياز باشد خمس ندارد و اگر براي فروش و استفاده از پول آنها باشد خمس دارند. و اللّه العالم.
س 682
اشاره
- در روستاهاي افغانستان اکثر مردم ده رأس گوسفند و پنج رأس گاو نگه ميدارند براي خوراک دامهايشان سه ماه تابستان علف بياباني و غيره جمع مينمايند شش هفت ماه در جا نگهداري نموده و از شير و پشم و فروش آنها امرار معاش مينمايند حال با توجه به مشقّت آن سرزمين مسأله خمس از نظر حضرتعالي چگونه ميباشد؟
ج
- در فرض سؤال اگر نگهداري آنها براي مصرف شخصي لبنيات بر حسب متعارف باشد خمس بخود آنها و به شير آنها تعلق نميگيرد مگر آنکه اتفاقاً زائد بر مصرف سالانه باشد ولي اگر نگهداري آنها براي فروش لبنيات و پشم آنها باشد هم بخود آنها و هم به در آمد حاصل از آنها در صورتي که زائد بر مؤونه سال باشد خمس تعلق ميگيرد. و اللّه العالم.
س 683
اشاره
- شخصي براي امرار معاش زندگي گاوي براي استفاده از شير آن براي ارتزاق ساليانه‌اش و الاغي براي حمل و بارکشي دارد، معاف از دادن خمس هست يا خير؟
ج
- اگر گاو را براي مصرف خوراک خانواده نگهداشته و شير يا مشتقات آن را نمي‌فروشد خمس ندارد و الاغ نيز اگر بر حسب عرف محل براي حمل اشياء مصرفي خانه و براي سواري شخصي مورد حاجت باشد خمس ندارد.
خمس مال به ارث رسيده
س 684
اشاره
- اگر به شخصي ارثي برسد و از پول آن ارث، خانه‌اي تهيّه کند آيا بر وي خمس واجب است يا خير؟
ج
- در فرض سؤال اگر در همان سالي که فروخته با آن خانه مورد لزوم براي
جامع الاحکام، ج1، ص: 191
سکونت خود را خريده خمس ندارد و اگر خانه را در سال بعد خريده به مقدار ارزش مال موروثي در روز فوت مورّث خمس ندارد و مقدار زائد بر آن خمس دارد. و اللّه العالم.
س 685
اشاره
- اگر به قيمت ارثي که به وارث رسيده اضافه شده باشد و وارث آن را (مال موروث را) بفروشد، آيا هر وقتي که آن را فروخت خمس آن را بايد بدهد يا اگر زائد بر مؤونه سال او باشد خمس آن واجب است؟
ج
- در فرض سؤال: اصل مال موروثي تا فروخته نشده خمس ندارد و بعد از فروش آنچه زائد بر قيمت روز فوت مورّث است از عوائد سال فروش محسوب ميشود که اگر قبل از رسيدن سال صرف در مؤونه شود خمس ندارد.
س 686
اشاره
- زميني را که برايم به ارث رسيده فروخته‌ام اگر پول آن را در سپرده‌هاي درازمدت بانک گذاشته و سود آن را هر ماه دريافت کنم آيا به اصل پول خمس تعلق ميگيرد؟ در صورتي که به پول (سودي که بانک مي‌پردازد) احتياج داشته باشم آيا پول سود که بانک هر ماه مي‌پردازد حلال است يا خير؟
ج
- چنانچه قيمت روز فروش آن با زماني که به شما به ارث رسيده تفاوت نکرده خمس به آن تعلق نميگرد و الّا بايد خمس تفاوت قيمت را بدهيد و سپرده را در صورتي که به بانک داده باشيد که طبق ضوابط شرعي بانکي با آن معاملات بنمايد و درصدي از سود آن را بشما بدهد و در صدي را خود بانک بعنوان حق الزحمة و اجرت عمل بردارد ظاهراً آنچه را ماهيانه طبق قرار داد مي‌پردازد اشکال ندارد.
س 687
اشاره
- زمين کشاورزي که از ارث به فرد برسد آيا بر او خمس تعلّق ميگيرد يا خير؟ و چنانچه خمس بر او تعلّق بگيرد بايد به قيمت فعلي حساب شود يا به قيمت سابق؟
ج
- در فرض سؤال زمين زراعتي که به ارث به شخص منتقل شده خمس ندارد مگر اينکه يقين داشته باشد که مورث در صورت تعلق خمس بعين آن، خمس آن را نداده که در اين صورت بايد خمس آن را بقيمت فعلي بدهد.
س 688
اشاره
- آيا کسي که سال خمسي دارد حالا از دنيا ميرود و هنوز سال خمسي آن شخص نرسيده و طبق وصيت هم عمل شده مقداري برنج و پول نقد
جامع الاحکام، ج1، ص: 192
و غيره زياد آمده آيا مال ورثه هست و آيا خمس به آنها تعلق ميگيرد؟
ج
- بايد عوايد بين سال متوفي که موجود است و يا طلب دارد کلًا تخميس شود هر چند سال خمسي متوفي نرسيده باشد فقط مخارج تا حين موت او خمس ندارد نه بعد از موت. و اللّه العالم.
س 689
اشاره
- مادر يکي از دوستانم فوت کرده است و از اموالي که به جاي مانده مغازه‌اي است که شوهر آن خانم پول آن را به عنوان هديه به ايشان پرداخت کرده است آيا وارثين بايد خمس بپردازند يا خير؟
ج
- در فرض مسأله اگر وارث مقلد کسي است که هديه را متعلق خمس مي‌داند بايد خمس آن را بدهد.
س 690
اشاره
- ماترک مرحوم پدر بنده در سال 1353 پس از پرداخت ماليات بر ارث و حقوق حقّه زوجه ايشان به بنده ارث رسيده است در حال حاضر بر اثر فقدان رسيد وجوهات شرعيه براي وارث پرداخت خمس واجب ميگردد يا نه؟
ج
- در صورتي که ورثه يقين ندارند که مورّث آنها بدهي خمسي دارد چيزي از لحاظ خمس بر ورثه واجب نيست. و اللّه العالم.
س 691
اشاره
- شخصي زمين زراعتي به ارث برده بعد از مدّتي مي‌فروشد به قيمت بالاتر، خمس تفاوت قيمت را بايد بدهد يا نه؟
ج
- ترقي قيمت سوقيه جزء درآمد سال فروش است که اگر تا آخر سال صرف در مؤونه نشود خمس دارد.
خمس درآمد زن
س 692
اشاره
- زني که درآمدي از خودش داشته باشد ميتواند از درآمدش خمس بدهد بدون اجازه شوهر يا خير؟
ج
- بلي واجب است و اجازه شوهر لازم نيست. و اللّه العالم.
س 693
اشاره
- شوهر خرجي خانه را در اختيار همسر خود مي‌گذارد همسر مخارج خانه را تأمين ميکند ولي ساليانه از وجهي که شوهر در اختيار او گذاشته
جامع الاحکام، ج1، ص: 193
اضافه مي‌آيد آيا زن ميتواند خمس آن را بپردازد- با حفظ اينکه شوهر مي‌گويد راضي نيستم- يا خير؟
ج
- در فرض سؤال، چنانچه وجهي که شوهر در اختيار همسر قرار داده تمليک به همسر نموده، وجه متعلّق به زن است و بر خود زن واجب است خمس آن را بدهد و ربطي به شوهر ندارد و اگر تمليک نکرده و فقط اجازه داده که از آن براي مخارج خود مصرف نمايد، در اين صورت مقدار زايد در آخر سال، متعلّق به شوهر و پرداخت خمس آن منوط به اجازه شوهر است بلي اگر امتناع نمايد و به زن بگويد براي مخارج مصرف کن، زن ميتواند با اجازه مجتهد، خمس آن را از طرف شوهر بدهد.
س 694
اشاره
- زني که مهر خود را فروخته و با پول آن خانه‌اي خريده است در صورتي که ازدياد قيمت پيدا کند و آن را بفروشد، متعلّق خمس هست يا خير؟
ج
- در مورد سؤال زيادي قيمت نسبت به ارزش موقعي که خانه را خريداري کرده ربح سال فروش است چنانچه آن زيادي قيمت صرف مؤونه نشود و سال بر آن بگذرد خمس به آن زيادي تعلق ميگيرد.
س 695
اشاره
- چندي قبل مسأله اي با مضمون ذيل از محضر آن جناب استفتاء شده «زني که خرج او را شوهرش ميدهد، و خود زن سال خمسي هم دارد، فيش تلفني داشته که آن را فروخته و مقداري منفعت هم برده، ولي پول فيش را بطور ماهيانه ميگيرد و خرج ميکند آيا سهمين بدهکار ميشود يا خير»؟
جواب مرقوم فرموده‌ايد: «در مورد سؤال چنانچه فيش تلفن را از پول مخمّس تهيه نموده و فعلًا هم آنچه بعنوان قسط ميگيرد صرف مؤونه زندگي مينمايد، خمس ندارد»
بعرض مي‌رسد که: با توجه به اينکه فيش از پول مخمّس تهيه نشده اما قسط مذکور را صرف مؤونه زندگي مينمايد. آيا خمس تعلق ميگيرد يا نه؟
ج
- در فرض سؤال، چنانچه فيش را از عوائد خمس نداده خريده باشد و سال بر آن گذشته باشد و در موقع گرفتن هر قسط خمس همان قسط را بپردازيد.
س 696
اشاره
- زني از درآمد خود بعضي از اوقات خوراکي ميخرد و بمنزل
جامع الاحکام، ج1، ص: 194
همسرش مي‌آورد اگر پوشاک يا خوراکي آخر سال زائد باشد خمس تعلق ميگيرد يا خير؟ همسر زوج بايد بپردازد يا زني که خريده است؟
ج
- اگر به زوج نبخشيده باشد بايد خود زوجه خمس آن را بپردازد و اگر به شوهر خود بخشيده باشد خمس آن بر زوجه واجب نيست و بايد خود زوج خمس آن را بدهد.
خمس مال صغير
س 697
اشاره
- هديه‌اي که به صورت نقد به بچه فقير يتيم ميدهند که اين پولها را جمع‌آوري ميکند در سن بلوغ آيا خمس به اين پولها تعلق ميگيرد؟
ج
- بلي خمس به آن تعلق ميگيرد.
س 698
اشاره
- بچه صغير مالي بدست مي‌آورد يا به او بخشيده‌اند، بنابر وجوب خمس هبه آيا بر ولي واجب است خمس آن را از مال بچه بدهد يا بعد از بلوغ بر او واجب ميشود؟
ج
- در فرض سؤال ولي بچه ميتواند پيش از بلوغ او خمس آن را بدهد و اگر بعد از تمام شدن سال خمس را ندهد، نميتواند در آن مال تصرف کند و در اين صورت بر خود صغير واجب است بعد از بلوغ خمس آن را بدهد.
س 699
اشاره
- آيا حقوق سادات کثّر اللّه نسلهم و سهم امام عليه السلام شامل در آمد صغار ميشود يا خير؟
ج
- بلي ميشود. و اللّه العالم.
خمس فيش حج
س 700
اشاره
- وجهي که براي ثبت نام در حج تمتع يا عمره مفرده پرداخته و در آن سال مشرّف نشده و بعد از سال قرعه بنامش اصابت کرده خمس دارد يا خير؟
ج
- خمس ندارد.
س 701
اشاره
- پولي که براي ثبت نام سفر حج پرداخت شده و سال خمسي بر آن
جامع الاحکام، ج1، ص: 195
گذشته و هنوز قرعه به نام او اصابت نکرده، مشمول خمس ميباشد يا نه؟
ج
- اگر از ارباح بين همان سالي که نام‌نويسي کرده بوده خمس ندارد.
س 702
اشاره
- وجهي که بابت نيابت فردي جهت انجام حج در همين امسال داده شده است آيا خمس دارد يا خير؟
ج
- اگر از درآمد همين سال بوده خمس ندارد. و اللّه العالم.
س 703
اشاره
- فروش امتياز فيش حج توسط افرادي که از استطاعت مالي خارج شده‌اند و تکليف پول محصول چيست؟
ج
- در فرض سؤال واگذاري فيش حج بعنوان مصالحه و پول گرفتن در مقابل آن مانعي ندارد و پولي که ميگيرد نسبت به زائد بر مبلغي که قبلًا بحساب حج ريخته بوده ربح جديد محسوب است که اگر قبل از گذشتن سال صرف مؤونه بشود خمس ندارد و به اصل پولي که به سازمان حج پرداخته، اگر خمس آن داده شده، خمس تعلّق نميگيرد.
خمس کتاب
س 704
اشاره
- فردي در طول دوران تحصيل کتابهايي خريده است. برخي از اين کتابها تا کنون مورد استفاده و مراجعه نبوده است (البته در آينده مورد استفاده خواهد بود) آيا به اين نوع کتابها خمس تعلق ميگيرد يا خير؟ حکم موارد مشکوک از لحاظ استفاده يا عدم استفاده چيست حکم دفتر و وسائل تحصيلي که زياد مي‌آيد چيست؟
ج
- اگر کتابها معرض حاجت فعليّه او است خمس ندارد هر چند اتفاقاً يک سال از آنها استفاده نکرده باشد و الا خمس آنها واجب است و در موارد مشکوک الاستفاده خمس واجب است و دفتر و وسائل ديگر اگر زياد بيايد بنابر احتياط واجب خمس آن داده شود. و اللّه العالم.
جامع الاحکام، ج1، ص: 196
خمس منزل و مسکن
خمس پولي که براي تهيه مسکن پس‌انداز شده
س 705
اشاره
- جواني از 16 سالگي شروع به کار کرده و سالي 150 هزار تومان پس‌انداز کرده به قصد خريدن منزل مورد نياز آيا خمس پول واجب است يا نه؟
ج
- بلي خمس دارد مگر اينکه شخصي باشد که فعلًا احتياج بخانه داشته باشد و بجز ذخيره کردن پول آن راهي براي خريد خانه نداشته باشد که در اين صورت تعلق خمس به آنچه براي خريد خانه ذخيره مينمايد معلوم نيست.
س 706
اشاره
- کارمندي براي تهيه و ساخت مسکن از روي ناچاري پولي را در بانک مسکن گذارده تا با دريافت وام اقدام به تهيه مسکن نمايد آيا پس از گذشت سال به آن پول خمس تعلق ميگيرد؟
ج
- در فرض سؤال، چنانچه براي تهيه خانه مسکوني مورد نياز فعلي و در حد شأن خودشان، راهي به جز طريق مذکور نداشته باشند به آن خمس تعلّق نميگيرد. و اللّه العالم.
س 707
اشاره
- مبلغي به عنوان رهن پرداخت ميشود که مورد نياز هم ميباشد مثلًا خانه‌اي رهن کرده آيا با گذشت سال خمس تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- اگر تحصيل خانه مورد نياز بدون پرداخت اين وجه (که بايد بصورت شرعي و غير ربوي انجام بگيرد) بر حسب متعارف ممکن نباشد جزء مؤونه محسوب است و خمس به آن تعلّق نميگيرد ولي اگر در سال استرداد آن در تهيه خانه مورد نياز يا مؤونه ديگر مصرف نشد احتياطاً در آخر سال خمس آنچه از آن در مؤونه صرف نشده پرداخت شود.
س 708
اشاره
- اگر در آينده بخواهم ماشيني را که خمس آن را داده‌ام بفروشم و خانه بخرم آيا ديگر خمس به پول آن تعلق ميگيرد؟
ج
- اگر خمس ماشين را داده باشيد و بعد از فروش خانه مورد نياز براي سکونت خود را در همان سال فروش ماشين، تهيه نماييد خمس ندارد و اگر در سال
جامع الاحکام، ج1، ص: 197
بعد از آن خانه بخريد به مقدار قيمت خريد ماشين خمس ندارد و زايد بر آن خمس دارد. و اللّه العالم.
س 709
اشاره
- خانه مسکوني که جوانان قبل از ازدواج در مدت چند سال تهيه مينمايند چه حکمي دارد؟
ج
- اگر هنگام تهيّه خانه بعنوان مؤونه براي او مورد حاجت باشد خمس ندارد و اگر براي احتياج بعدي تهيه ميکند و فعلًا مورد حاجت نيست خمس دارد.
خمس پولي که از فروش خانه بدست آمده
س 710
اشاره
- کسي که خانه اي خريداري ميکند وجهت اداء دين خود، خانه مسکوني قبلي خود را مي‌فروشد، آيا به اين پولي که از فروش خانه بدست مي‌آيد خمس تعلّق ميگيرد يا خير؟
ج
- اگر پول خانه مسکوني را قبل از گذشت سال بر آن صرف اداء دين خريد خانه جديد نمايد چيزي بر او نيست. و اللّه العالم.
س 711
اشاره
- چند سال پيش به دلايلي که مجبور بودم خانه‌ام را فروخته و بعد از پرداخت بدهي از مبلغ باقيمانده قسمتي را به عنوان قرض الحسنه در اختيار صاحب خانه گذاشته و فعلًا چند سالي است که مستأجرم و قسمت ديگر را جهت گرفتن وام از بانک مسکن به صورت سپرده در بانک پس‌انداز نمودم تا بتوانم دگربار خانه بخرم. آيا به مبالغ فوق (هم قرض الحسنه و هم سپرده در بانک) خمس تعلق ميگيرد يا نه؟
ج
- در فرض سؤال، چنانچه تهيّه خانه جهت سکونت مورد حاجت باشد و با پرداخت خمس مبلغ مذکور قدرت بر تهيّه خانه نداشته باشيد بعيد نيست که مبلغ مذکور خمس نداشته باشد. و اللّه العالم.
س 712
اشاره
- فردي منزل خودرا فروخته و حالا به علّت گران شدن قيمتها نميتواند منزل ديگري بخرد اکنون خانه‌اي اجاره کرده و پول خانه فروخته شده را
جامع الاحکام، ج1، ص: 198
در بانک گذاشته، آيا به پول منزل فروخته شده خمس تعلق ميگيرد البته اگر سال بر او بگذرد؟
ج
- در فرض سؤال چنانچه بنا دارد پول جمع کند و به پول خانه قبلي اضافه کند و خانه ديگري جهت سکونت خود بخرد و اگر بخواهد خمس بدهد تمکن از خريد خانه پيدا نميکند خمس آن واجب نيست. و اللّه العالم.
س 713
اشاره
- منزلي داشتم فروختم پس از فروش تا قبل از تهيّه منزل کوچکتري آيا ميتوانم با اين مبلغ تا قبل از رسيدن سال خمسي اين حقير معاملات تجاري انجام دهم يا خير اگر احياناً اجازه معاملات ندارم آيا بايد وجهش را بدون دست زدن داشته باشم تا بوسيله آن منزل يا زمين معامله کنم؟
ج
- بلي ميتوانيد تا قبل از گذشتن سال بر فروش آن با پول آن معاملات تجارتي بنمائيد و پس از گذشتن سال بر آن به هر مبلغ از آن که زايد بر قيمت روز خريد آن باشد و صرف مؤونه نشده باشد خمس تعلق ميگيرد.
س 714
اشاره
- کسي که بخاطر نياز به خانه وسيع‌تر، خانه کوچک خود را مي‌فروشد و به اضافه کردن مبلغي ديگر خانه‌اي ميخرد، آيا به پولي که از فروش خانه بدست مي‌آيد و بدهي خودرا اداء نموده خمس تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- اگر پولي که از فروش خانه قبلي بدست آمده در همان سال فروش، صرف خريد خانه مسکوني جديد شود خمس ندارد. و اللّه العالم.
خمس خانه و مسکن اضافي
س 715
اشاره
- منزل دو طبقه‌اي که يک طبقه آن را اجاره دادم و طبقه ديگرش را خودم بهره‌برداري ميکنم (يعني خودم در آن زندگي ميکنم) آيا چنين منزلي خمس به آن تعلّق ميگيرد يا خير؟
ج
- در فرض سؤال چنانچه طبقه دوم فعلا جهت سکونت خود و عائله‌تان مورد حاجت نيست به طبقه دوم خمس تعلق ميگيرد.
س 716
اشاره
- اين جانب يک طبقه ساختمان به مساحت صد متر بنا کرده‌ام. و ساختمان فوق را کرايه دادم و خرجي زندگي اين جانب از کرايه ساختمان تأمين
جامع الاحکام، ج1، ص: 199
ميگردد آيا به اموال ياد شده خمس تعلّق ميگيرد يا نه؟
ج
- در فرض سؤال اگر ساختمان مذکور جهت سکونت خود و عائله مورد حاجت نيست بلکه جهت اجاره و استفاده از مال الاجاره آن براي مخارج زندگي مورد حاجت است حکم سرمايه را دارد و خمس به آن تعلق ميگيرد. و اللّه العالم.
س 717
اشاره
- کسي که خانه مسکوني از در آمد سال جاري خريده و سالها محل سکنايش بوده و پس از چندين سال مي‌فروشد درحالي‌که فعلًا به آن خانه احتياج ندارد آيا وجه فروش آن خانه خمس دارد يا بعد از زياد آمدن از مصرف سال خمس دارد يا اصلا خمس ندارد؟
ج
- در مورد سؤال چنانچه خانه ديگري جهت سکونت از ربح سال تهيه نموده مقدار ارزش خانه فروخته شده بايد تخميس شود. و اللَّه العالم
س 718
اشاره
- شخصي خدمتگزار و فرّاش مدرسه است خانه شخصي داشت که در آن زندگي مي‌کرد بعد از مدّتي او را سرايدار کردند و او از منزل شخصي به مدرسه تغيير مسکن داد با توجه به اينکه بعد از 5 يا 6 سال او را از مدرسه بيرون ميکنند، بالاخره به خانه‌اش بر ميگردد، آيا منزل او که 5 سال محل زندگي او نبوده خمس دارد يا خير؟
ج
- خانه مذکور خمس ندارد. و اللّه العالم.
خمس زمين و مصالح ساختماني
س 719
اشاره
- اگر زمين را جهت ساخت خانه خريده باشد و به خاطر نداشتن پول يا مشکلات ديگر توان ساختن خانه را پيدا نکرده است و بر زمين سال گذشته است آيا خمس به آن تعلق ميگيرد؟
ج
- اگر به غير طريق مذکور تمکّن ندارد که خانه مسکوني مورد نياز براي سکونت خود را تهيه نمايد تخميس آن لازم نيست. و اللّه العالم.
س 720
اشاره
- شخصي خانه مسکوني خودرا که در شرف خرابي است خراب نمود و منافع کسبي امسال خود را براي تجديد بنا اختصاص داد هنوز بناء ناقص و ناتمام است سر سال جديد او فرا مي‌رسد آيا مقداري که از منافعي که در دست
جامع الاحکام، ج1، ص: 200
او باقي مانده با اينکه بايستي اين منافع در تکميل خانه مسکوني او صرف شود- خمس به آن تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- منافعي که هنوز صرف ساختمان خانه نشده و سال بر آن گذشته خمس دارد. و اللّه العالم.
س 721
اشاره
- زميني را که انسان خريده و ديوار گذارده و درب نشانيده و مصالح ديگر هم برايش خريده و سهمين زمين و تمام مصالح را داده و بعد با زمين بزرگتري معامله نموده و مبلغي پول مخمّس شده براي بزرگتر بودن زمين دوم داده آيا تا زمين دوم را نفروخته ميتواند خمس ترقي قيمت آن را ندهد؟
ج
- در فرض سؤال تا زمين مذکور را نفروخته خمس ترقي قيمت آن لازم نيست هر وقت فروخت ترقي قيمت ربح سال فروش محسوب است که اگر تا آخر سال به مصرف مؤونه رسيد خمس ندارد.
س 722
اشاره
- شخصي خانه‌اي دارد و زمين بجهت خانه ديگري دارد که براي خود ميخواسته خانه بسازد و ضمناً چند عدد شاخه آهن خريداري کرده بيش از يک سال در روي آن زمين گذاشته و نتوانسته بسازد ضمناً مکه هم رفته و مقداري وقت رفتن مکه قرض نموده و بعد از آمدن از مکه شاخه‌هاي آهن را فروخته و قرض خود را داده آيا اين پول آهن خمس دارد يا نه و آيا اگر دارد بقيمت خريد بايد حساب کرد يا قيمت فروش؟
ج
- در فرض سؤال که خانه مسکوني داشته است زمين و آهن خريداري شده پس از گذشتن سال خمس دارد و پرداخت خمس قيمت خريد کافي است.
خمس تهيه مسکن براي فرزند
س 723
اشاره
- شخصي خانه اي ساخته داراي دو طبقه که طبقه اوّل براي سکونت خودش ميباشد ولي طبقه دوّم فعلًا مورد نياز خودش نمي‌باشد ولي بعد از 7 يا 8 سال ديگر پس از ازدواج فرزندش براي فرزندش در نظر گرفته است آيا به اين خانه خمس تعلق ميگيرد يا نه؟
ج
- در فرض سؤال چون تهيّه منزل چندين سال قبل براي فرزندي که هنوز
جامع الاحکام، ج1، ص: 201
ازدواج نکرده است عرفاً جزء مؤونه فعلي او محسوب نميشود خمس آن بايد ادا شود.
س 724
اشاره
- زميني ارثي جهت ساختمان منزل به پسر بزرگ خودم دادم که منزلي بسازد جهت سکونت خودش و حدود سه سال است که نامبرده با خودم مشغول کسب و کار است از در آمد تأمين سال اين منزل را ساختيم که انشاء اللّه زندگي تشکيل داده نامبرده مشمول خمس ميشود يا نميشود.
در ثاني زميني جهت پسر نابالغ خودم از در آمد باز خريدم از بابت بدهي چه صورت دارد؟
ج
- چنانچه پسر بزرگ شما در حالي که اين زمين را به او داده‌ايد و ساختمان مينمائيد ميخواهد تشکيل عائله بدهد و نياز به منزل دارد خمس به او تعلّق نميگيرد و الّا بايد خمس آن ادا شود و زميني که براي پسر نابالغ خريده‌ايد خمس دارد. و الله العالم.
س 725
اشاره
- شخصي خانه‌اي را به اقساط خريداري نموده است چون کارگر شرکت نفت است وامي را که از شرکت گرفته است ماهيانه از حقوقش بر ميدارند و پولي و مالي خودش نداشته است و در حال حاضر آن خانه را اجاره داده است و بعدها اين خانه مورد لزوم فرزندانش ميباشد و مبلغي هم از غير شرکت قرض نموده است آيا خمس تعلّق ميگيرد و در صورت اثبات از چه ممري و درآمدي آن را پرداخت نمايد چون اجاره و مازاد بر قسط وام مخارج خود و عائله‌اش را اداره نمي‌نمايد.
ج
- خانه‌اي که بعدها مورد لزوم فرزندان است از مؤونه پدر محسوب نميشود و بايد خمس آن را بدهد بلي مقداري را که بابت خانه مذکور بدهکار است ميتواند کسر کند و خمس بقيه را بپردازد و هر قسطي را که مي‌پردازد خمس آن را بدهد.
خمس شخصي که وام گرفته و بدهکار است.
س 726
اشاره
- اگر کسي يک مليون تومان وام گرفت براي کشاورزي بذر و کود خريد آيا يک ميليون را بايد از سرمايه کسر کند يا بعد از محصول بردارد؟
ج
- آنچه از سرمايه که در مقابل وام پرداخت نشده باشد خمس ندارد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 202
س 727
اشاره
- بعرض ميرساند عده از کارمندان يک وزارتخانه بازخريد شده و مبلغي پول بعنوان بازخريد سنوات خدمتي و پاداش به آنها تعلّق گرفته و آن پولها را سرمايه‌گذاري کرده و شرکتي را تشکيل داده‌اند و از اسفند ماه سال 72 تا حال مشغول بکارند آيا اين سرمايه خمس دارد يا نه وعده‌اي هم وام گرفته و سرمايه‌گذاري کرده‌اند قسطهائي که پرداخت کرده‌اند و در شرکت سرمايه آنها محسوب ميشود آيا خمس دارد يا نه لطفاً نظر مبارکتان را مرقوم فرمائيد.
ج
- در مورد سؤال سرمايه مذکور خمس دارد و همچنين نسبت به کساني که وام گرفته و سرمايه قرار داده‌اند هر مقدار از وام که قسط آن پرداخته شده و سال بر آن گذشته خمس دارد بلي هر مبلغ از وام که قسط آن پرداخت نشده خمس ندارد.
س 728
اشاره
- به جنسي که با پول قرض کرده بخرد و سال بگذرد خمس تعلّق ميگيرد يا خير؟
ج
- جنس مذکور خمس ندارد بلي اگر بعد از اداي قرض آن جنس يک سال بماند و صرف مؤونه نشود خمس دارد. و اللّه العالم.
س 729
اشاره
- کسي که پايان سال خمسي بدهکاري نقدي (نه قسطي) بابت مؤونه دارد آيا از موجودي متعلق خمس کسر ميشود؟ و بفرض کسر شدن آيا فرقي هست در خوراکي و پوشاکي با قرض مسکن و ماشين سواري و خرج جهيزيه دختر و ساير لوازم خانه و زندگي يا خير؟
ج
- بطور کلي اگر دين مربوط به مؤونه زندگي باشد اداء آن قبل از رسيدن سال خمسي از مؤونه محسوب است و خمس ندارد ولي اگر صرف مؤونه نکند و سال خمسي برسد نميتواند بمقدار دين از ربح در اداء خمس کسر کند و در سال بعد که مي‌پردازد جزء مؤونه آن سال محسوب ميشود.
س 730
اشاره
- اگر شخصي در وقت حلول سال خمسي مقروض و بدهکار باشد آيا ميتواند آن را از عوائدش کسر کند؟
ج
- اگر قرض براي سرمايه بوده و فعلًا هم در سرمايه موجود است خمس عوائد بايد اداء شود و اگر هم تلف شده است و قرض را در بين سال ادا نکرده است خمس عوائد را بايد بدهد در هر سال که قرض را ادا کرد جزء مؤونه سال ادا
جامع الاحکام، ج1، ص: 203
محسوب ميشود و اگر قرض براي سرمايه بوده و فعلًا با محاسبه قرض سرمايه زايد بر سرمايه قبل است به مقدار قرض خمس به سرمايه تعلق نميگيرد و اگر قرض براي مؤونه بوده با اينکه ادا نکرده از عوائد سال استثناء نميشود و خمس عوائد بايد پرداخت شود. و اللّه العالم.
س 731
اشاره
- آيا بدهي به اداره دارائي جهت ماليات مورد مطالبه اداره را و ساير بدهي‌هاي تعهدي را (تعهّد به امور خير مثل ساختن مسجد و ساختن درمانگاه و غيره را) ميشود جزء بدهي رسمي و معمولي آخر حساب نموده و از سرمايه و درآمد کسر نمود؟
ج
- بدهي‌هاي مذکوره در سؤال را نميشود سر سال خمس از سرمايه کسر نمود بلي چنانچه قبل از رسيدن سال خمسي آن بدهي‌ها از فوائد کسب اداء شود مؤونه محسوب است و خمس ندارد.
س 732
اشاره
- آيا پرداخت ماليات بر درآمد به اداره دارائي جزء حقوق (خمس) محاسبه ميشود؟
ج
- ماليات را نميشود از خمس حساب کرد و خمس درآمد موجود در آخر سال واجب است پرداخت شود ولي اگر بعد از پرداخت ماليات چيزي نداشته باشيد خمس به شما تعلّق نميگيرد.
خمس لوازم مورد احتياج زندگي
تزيينات منزل
س 733
اشاره
- اگر شخصي گذران زندگيش توسط پدرش باشد و پدرش مازاد بر نياز به او مبالغي بدهد و شخص تمام و يا مقداري از اين مبالغ را صرف خرجهاي اضافي مثلًا خريد مبلمان و غيره که غير ضروري است بنمايد، آيا به مبالغ يا به وسائل خريداري‌شده اضافي خمس تعلق ميگيرد؟
ج
- اگر زائد بر شأن او باشد خمس دارد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 204
س 734
اشاره
- آيا به وسايل دکوري که تنها جنبه تزييني دارند خمس تعلق ميگيرد؟
ج
- اگر زائد بر حدّ متعارف نباشد خمس ندارد و الّا خمس آن واجب است.
س 735
اشاره
- در بعضي از منازل اشيايي به نام دکور در قفسه‌هاي اطاق براي تزيين مي‌گذارند و هيچ از اين اشياء استفاده نميشود و گاهي اين اشيا که بنام عتيقه است خيلي گران قيمت است آيا اين اشياء مورد تعلق خمس است يا نه و آيا اين دکورها به شأنيّت صاحب منزل بستگي دارد؟ و آيا دکور متعارف با دکور گران قيمت تفاوت دارد يا نه؟
ج
- اگر اصل دکور و اشياء مذکوره در حد مناسب با شئون مالک آنها باشد خمس ندارد و اگر زايد بر شأن باشد به طوري که نداشتن آن عرفاً نقص و موجب کسر شأن و موقعيّت نباشد مثلًا شخصي که مخارج معمولي زندگي خود را با زحمت فراهم ميکند اشياء گران قيمت را به عنوان تزيين منزل تهيه کند و يا دکور پرخرج بسازد در اين صورت هر مقدار که عرفاً زايد بر شأن او است خمس دارد. و الله العالم.
س 736
اشاره
- ساختمان‌هايي که زيادتر از حاجت است و در تمام سال اطاق‌ها مفروش و بدون استفاده است و حَتّي اطاق‌ها را اجاره نمي‌دهند يا ميهماني ندارد آيا اين اطاق‌هاي في المثل يک طبقه ساختمان مورد تعلق خمس است يا نه؟ و يا تزيينات ساختمان که حتي ديوار کوچه را با آئينه و امثال آن تزيين ميکنند وجهي که در مقابل اين تزيينات داده ميشود خمس دارد يا نه؟ و آيا ملاک در زياده‌روي و اسراف و تجمل چيست؟ و بر فرض که اطاق‌هاي زائد مورد تعلق خمس باشد به عنوان اشاعه است يا در قسمت‌هاي ديگر که خودش زندگي ميکند مجاز است استفاده کند خلاصه تکليف چيست و اگر ميهمان با علم به اينکه صاحبخانه زايد بر احتياج ساختمان ساخته و خود صاحب خانه تصريح ميکند که اين اطاق‌ها مورد احتياج او نيست نماز خواندن در اين خانه‌ها صحيح است؟ و آيا به عنوان نهي از منکر واجب است به آنان تذکر داده شود؟ چنانچه نقل ميکنند بهلول به هارون الرشيد گفت ان کان من مالک فقد اسرفت و إن کان من مال غيرک فقد أخطيت.
ج
- هر چه زايد بر شأن است مورد تعلّق خمس است و در مثل خانه به
جامع الاحکام، ج1، ص: 205
تفصيلي که نوشته‌ايد گاهي مقدار زايد موجب استطاعت و وجوب حج نيز هست و تعلّق خمس به نحو اشاعه است يعني بعد از تعلّق خمس تصرّف در هيچ قسمتي جايز نيست و نسبت به مهمان، لازم نيست تحقيق کند که صاحبخانه خمس داده يا نه بلي اگر يقين کند که خمس تعلّق گرفته و نداده براي او هم جايز نيست تصرّف کند. و اللّه العالم.
س 737
اشاره
- آيا اشياء زينتي مثل گلدان، چراغ، ساعت و امثال آنها که جنبه زينتي داشته باشد مشمول خمس ميشود يا خير؟ قيمت‌گذاري آنها مشکل و پرزحمت است چون بعضي اشياء قديمي است و در بازار نيست و قيمت واقعي آن هم مشخص نميشود در اين صورت تکليف چيست؟
ج
- اين اشياء اگر بطور متعارف نسبت به شخصي که آنها را دارد زائد محسوب نشود خمس ندارد ولي اگر نسبت به شخص مذکور زائد محسوب بشود خمس دارد و اگر ارث باشد مادامي‌که آن را نفروخته‌ايد خمس به آن تعلّق نميگيرد هر وقت فروختيد زيادي قيمت آن از تاريخي که بشما رسيده اگر بين سال صرف مؤونه نشود خمس دارد و اگر اين اشياء ارث نباشد بايد بقيمت روز خريداري شده خمس آن پرداخت شود.
س 738
اشاره
- اگر کسي براي تهيه مؤونه واجب زندگي خويش ناچار به پس‌انداز مبلغي پول در طول زمان بلند باشد تا پس از گذشت چند سال توانايي خريد آن مؤونه را پيدا کند آيا اين شخص بايد در پايان سال، خمس اين پول را محاسبه و پرداخت کند؟
ج
- اگر چيزي به عنوان مؤونه فعلًا مورد حاجت باشد و تهيه آن بدون پس‌انداز و جمع نمودن قيمت آن در عرض چند سال ممکن نباشد وجوب خمس براي پول جمع شده معلوم نيست.
س 739
اشاره
- تلويزيون رنگي و تلفن جزء ضروريات زندگي است يا نه و خمس دارد يا نه؟
ج
- اگر جزء مؤونه شخص محسوب شود خمس ندارد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 206
لوازمي که مورد استفاده قرار نميگيرد
س 740
اشاره
- آيا لوازم منزل در صورتي که در طي سال براي يک بار هم استفاده نشوند بايد خمس آن را پرداخت نمود؟
ج
- اگر لوازم مذکوره مورد احتياج فعلي است و اتفاقاً در بين سال مورد استفاده قرار نگرفته خمس ندارد مثل اينکه لحاف يا پتويي را براي مهمان تهيه کرده باشيد و اتفاقاً در بين سال، مهماني بر شما وارد نشود. و اللّه العالم.
س 741
اشاره
- اگر کسي در اواسط سال خمسي‌اش يک فرش بخرد ولي تا پايان سال از آن استفاده ننمايد خمس آن لازم است يا خير؟
ج
- اگر فرش واقعاً مورد نياز بوده خمس ندارد هر چند اتفاقاً از آن استفاده نکرده باشد. و اللّه العالم.
س 742
اشاره
- آيا معيار جهت معافيت خمس استفاده کردن آنها تا مدّت يک سال از تاريخ خريد است و يا استفاده کردن از آنها تا رسيدن سال خمسي؟
ج
- سر سال خمسي را بايد ملاحظه نمايد. و اللّه العالم.
خمس مخارج تحصيل فرزندان
س 743
اشاره
- اگر مخارج تحصيل فرزند را بدهد چيزي براي او اضافه نمي‌ماند که خمس آن را بدهد آيا بايد مخارج تحصيلات فرزند را بدهد و خمس ندهد و يا اينکه مخارج تحصيل را ندهد تا پس‌انداز داشته باشد و خمس آن را بدهد؟
ج
- اختيار با پدر است اگر مخارج مذکوره را متحمل شد و چيزي در سر سال برايش نماند خمس واجب نيست و اگر مخارج را نداد و باقي ماند خمس دارد بلي بايد مخارج بمقدار شأن باشد و از مخارج بي‌مورد و زياده روي خودداري شود و الّا مقدار زائد خمس دارد.
مخارج عروسي فرزند
س 744
اشاره
- آيا اگر مادر از مال خودش وسايلي براي فرزند پسر کنار بگذارد که وقت ازدواج به ايشان بدهد خمس تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- در مورد سؤال اگر سال بر آن وسايل بگذرد خمس دارد. و اللّه العالم.
جامع الاحکام، ج1، ص: 207
س 745
اشاره
- کسي براي مصارف عروسي پسرش پول تهيّه کرده و قبل از تکميل مراسم، سال به سر رسيده است، آيا خمس به اين پول تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- در فرض سؤال آنچه تا رسيدن سر سال خمسي مصرف نشده خمس دارد. و اللّه العالم.
س 746
اشاره
- جهيزيه دختر تهيه نمودن رسم است بعضي از آقايان فرموده‌اند خمس ندارد آيا خرج عروسي پسر هم اينطور است يا نه؟
ج
- نسبت به خرج عروسي پسر اگر سال بر آن گذشته باشد خمس دارد و اگر در بين سال خرج شود و بطور معتدل باشد خمس ندارد.
خمس جهيزيه
س 747
اشاره
- پولي که براي دختر و يا پسر و نيازهاي تحصيلي و يا ازدواج و جهيزه کنار مي‌گذارد آيا خمس دارد يا نه- و آيا وسيله‌اي و چيزهائي که براي پسر خريداري ميکنند و مي‌گذارند آيا مانند دختر که اجناس و جهيزه‌اش خمس ندارد اين هم ندارد؟
ج
- به جهيزيه‌اي که براي دختر و در سالهائي که در معرض ازدواج است تهيه ميشود خمس تعلق نميگيرد ولي خمس پولي که براي جهيزيه يا ازدواج مخارج تحصيلي کنار گذاشته ميشود بايد ادا شود.
س 748
اشاره
- براي جهيزيه دختر پول يا لوازم منزل کنار بگذاريم متعلّق خمس ميشود؟
ج
- اگر جهيزيه در وقتي تهيه شود که دختر در معرض ازدواج است و اتفاقاً چند سال بگذرد و شوهر نکرده باشد خمس ندارد ولي اگر مثلًا دختر در سن پنج سالگي باشد و تدريجاً براي او جهيزيه بخرند خمس دارد و همچنين اگر براي دختر چه کوچک باشد و چه بزرگ پول کنار بگذارند و يک سال بر آن بگذرد خمس دارد.
س 749
اشاره
- مادري که با چهار فرزند دخترش قالي‌بافي ميکنند بقصد خريد جهيزيه اگر پول آن ذخيره شود سر سال خمس دارد يا نه؟
ج
- اگر فعلًا محتاج به جهيزيه است ميتواند آن را در بين سال درآمد خريداري
جامع الاحکام، ج1، ص: 208
نمايد و خمس ندارد و اگر تهيه آن بدون ذخيره پول آن ممکن نباشد و درآمد ديگر نداشته باشد تعلق خمس به آن معلوم نيست.
س 750
اشاره
- اگر براي جهيزيه دختر پول يا لوازم زندگي کنار بگذاريم آيا خمس دارد؟
ج
- جهيزيه براي دختري که در سنين ازدواج تهيه ميشود جزء مؤونه است و خمس ندارد ولي پولي که جهت جهيزيه کنار گذاشته ميشود اين حکم را ندارد بلي اگر تهيّه بعض اقلام جهيزيه بدون کنار گذاشتن پول که قهراً سال هم بر آن ميگذرد و براي شخص يکجا خريدن ممکن نباشد در اين صورت به پولي که جهت تهيه آن کنار گذاشته خمس تعلق نميگيرد.
س 751
اشاره
- و در مسأله 1786 تبيين شده اگر انسان در شهري باشد که معمولًا هر سال مقداري از جهيزه دختر را تهيّه ميکنند و تهيه آن مورد حاجت باشد خمس ندارد؛ سؤال مورد حاجت اينست که شخصي دختري دارد که حال تقريباً شانزده‌ساله ميباشد و از سه سال قبل يک تخته فرش را بقصد جهيزيه آن دختر مشغول بافتن شده است حال ميخواهد بداند آيا خمس آن را بايد بدهد يا خير؟
ج
- در مورد سؤال چنانچه مرسوم محل اين باشد که فرش بعنوان جهيزيه براي دختر مورد نظر در آن سنّ و سال تهيه ميکنند خمس ندارد و الّا بعد از پايان بافت فرش اگر سال بر آن بگذرد خمس دارد.
س 752
اشاره
- دختر جهيزيه‌اي که پدر به او داده بخانه شوهر ميبرد، امّا از تمام آن استفاده نميکند و از مجتهدي تقليد مينمايد که خمس هبه را واجب مي‌داند. آيا خمس چيزي که از آن استفاده ننموده واجب است؟
ج
- در فرض سؤال اگر چيزي که از آن استفاده ننموده معرض حاجت فعلي او است و اتفاقاً در بين سال مورد استفاده قرار نگرفته و يا چيزي است که جزء جهيزيه قرار دادن آن از شئون عروس است خمس ندارد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 209
پرداخت و مصرف خمس
س 753
اشاره
- آيا در دادن سهم مبارک امام عليه السلام که مصارفش را بدانند و رعايت نمايند اذن مجتهد جامع الشرائط لازم است؟
ج
- بلي لازم است.
س 754
اشاره
- آيا وجوهات شرعي را ميتوان به ولي امر مسلمين يا مجتهد جامع الشرائط ديگري که از آن تقليد نمي‌کنيم پرداخت؟
ج
- دادن وجوهات به مجتهد جامع الشرائطي که غير از مرجع تقليد خود شخص است در صورتي که نظر هر دو در مصرف يکي باشد اشکال ندارد.
س 755
اشاره
- اگر شخصي وصيت کند فلان مبلغ پول را به عنوان وجوهات به فلان مرجع (با قيد نام مرجع) بدهيد و مرجع فوق الذکر رحلت کنند آيا ميشود به مرجعي ديگر داده شود يا خير؟
ج
- آن وجوه را بايد به مرجعي که زنده است بدهد.
س 756
اشاره
- فردي بر تقليد مجتهد ميت باقي است آيا ميتواند سهم مبارک امام عليهم السلام را در صورتي که مجتهد فوت شده کارهاي در دست اقدام و احياناً نيمه تمام داشته به وکلاي مجتهد متوفي که عدالت و امانت خود را حفظ کرده‌اند پرداخت نمايد؟
ج
- امر سهم مبارک امام عليه السلام با مجتهد حيّ است و پرداخت آن به وکيل مجتهد ميت کافي نيست.
س 757
اشاره
- اگر شخصي مقلّد مجتهدي بوده و مبلغي بابت خمس که با مشار اليه حساب کرده بدهکار شد و تا کنون بدهکاري فوق را نداده، نسبت به بدهکاري به مجتهد سابق که فعلًا مقلد او نيست تکليفش چيست؟
ج
- اگر مجتهدي که قبلًا مقلّد او بوده از دنيا رفته بايد مبلغ مذکور را به مجتهد حيّ جامع الشرائط بپردازد و در فرض حيات مجتهد سابق احتياط آن است که با اجازه مجتهد لاحق به مجتهد قبلي بپردازد. و اللّه العالم.
جامع الاحکام، ج1، ص: 210
س 758
اشاره
- خانه اي مدتها قبل از شخصي خريداري شده بود، و مبلغي از پول خريد خانه مانده بود، بعد از عقد و قرارداد بنگاهي، طرف معامله مقدار پول مانده را بابت خمس قبول ميکند و معامله تمام ميشود و سند خانه هم طبق قرارداد به نام حقير ميشود، اما بعد از مدت چند ماهي که گذشت شخصي که قبول خمس نموده بود پشيمان ميشود. سؤال اين است، آيا پشيماني و ندامت اين شخص از بابت دادن خمس و بخشش اين مقدار پول، مورد قبول هست يا نه؟
ج
- در فرض سؤال کسي که خمس را بابت بدهي خريدار قبول کرده اگر بهمان مقدار، خمس بدهکار بوده و بابت بدهي خمسيش محسوب نموده، پشيماني بعدي او اثري ندارد ولي اگر خمس بدهکار نبوده و منظورش اين بوده که بعدها که بدهکار شد حساب کند و يا اگر هم بدهکار بوده منظورش وعده حساب کردن بوده، در صورت پشيماني ميتواند حساب نکند.
س 759
اشاره
- شخصي خودش سيد است آيا ميتواند به فرزندش که تحصيل ميکند و کاري ندارد از بابت سهم سادات به او بدهد يا از سهم سادات ديگران ميتواند به او بدهد.
ج
- سهم ساداتي که به مال خودش تعلق گرفته نميتواند به فرزند خودش بدهد، اما نسبت به سهم ديگران پس اگر خودش قدرت ندارد که نفقه فرزندش را بدهد و فرزندش هم فقير است ديگران ميتوانند سهم ساداتشان را به فرزند او بدهند. و اللّه العالم.
س 760
اشاره
- به نوه دختري ميشود خمس و زکات داد يا خير؟
ج
- دادن خمس و زکات به نوه دختري جايز نيست. و اللّه العالم.
س 761
اشاره
- افراد سيد آيا خمسشان به خودشان بازمي‌گردد؟
ج
- ساداتي که خمس به مال آنها تعلق ميگيرد بايد آن را در محلش در توضيح المسائل ذکر شده مصرف نمايند و به خودشان بر نمي‌گردد. و اللّه العالم.
س 762
اشاره
- زني که فرزندانش سادات باشند و پدرشان مخارج زندگي ايشان را ندهد اين مادر ميتواند سهم ساداتي را به بچه‌هاي سادات خودش بدهد يا خير؟
جامع الاحکام، ج1، ص: 211
ج
- مادر نميتواند سهم سادات خود را به فرزند خودش بدهد.
ولي اگر شوهرش سيد و فقير باشد ميتواند سهم سادات را به او بدهد. و الله العالم.
س 763
اشاره
- اگر شخصي وجوهات شرعيه از قبيل سهم امام (ع) يا سهم سادات بر ذمّه دارد و ميخواهد به ديدن يک طلبه يا يک سيّد مستحقّ برود، آيا ميتواند چيزي خريده و بعنوان هديه منزل نو عروس به خانه آنها برده و از وجوهات خود حساب نمايد يا نه؟
ج
- با اذن فقيه جامع الشرائط مانعي ندارد. و اللّه العالم.
س 764
اشاره
- آيا از سهم امام ميشود به فقرا کمک کرد يا خير؟
ج
- امر سهم مبارک امام (ع) با مجتهد جامع الشرائط است با اذن او مانعي ندارد. و اللّه العالم.
س 765
اشاره
- در يک محل سيد فقيري وجود دارد که از روي حياء و عفاف، ابراز فقر نميکند و اگر هم بگويند خمس است قبول نميکند، آيا ميشود از بابت هديه چيزي به او داد؟
ج
- لازم نيست به او بگويند که مبلغ بابت خمس است. و اللّه العالم.
س 766
اشاره
- آيا دادن سهم سادات با رعايت آنچه در توضيح المسائل آمده است اذن مجتهد ميخواهد؟
ج
- بنابر احتياط اذن مجتهد لازم است ولي از طرف حقير بطور عام پرداخت سهم سادات عظام به آنها که محتاجند مجاز است.
س 767
اشاره
- آيا از سهم مبارک امام (ع) براي برپائي مراسم مذهبي خصوصاً سوگواري و يا اعياد ائمه اطهار صلوات اللّه عليهم اجمعين وهم چنين تهيه کتابهاي مفيد و خوب مذهبي و پخش آنان جايز است؟
ج
- موارد مختلف است و بايد با اذن مجتهد باشد.
س 768
اشاره
- در بعضي منطقه‌هاي افغانستان مردم احتياج به حمّام دارند براي غسلهاي واجب از وجه سهم مبارک امام (ع) زکات و غيره ميشود خرج و
جامع الاحکام، ج1، ص: 212
مصرف حمّام کرد يا خير؟
ج
- در فرض سؤال بابت زکات مال از سهم سبيل اللّه اشکال ندارد صرف حمّام نمايند و از سهم مبارک امام عليه السلام موکول به اجازه فقيه است.
س 769
اشاره
- سيادتي را که شيعه معتبر دانسته و قائل به آن است آيا فقط به ذريّه پيامبر اسلام (ص) اطلاق ميشود يا اولاد هاشم ببعد را شامل ميگردد؟ و منظور حضرتعالي در رساله توضيح از سيد فقير چه کسي ميباشد آيا به کسي که از ناحيه مادر منسوب به رسول (ص) است در صورت فقير بودن ميشود خمس داد (سهم سادات) يا نه؟
ج
- سيادتي که در مسائل خمس و زکات و کفارات واجبه موضوع احکام است انتساب به جناب عبد المطّلب از طريق پدر و اجداد پدري است اختصاص به اولاد امير المؤمنين (ع) و حضرت زهراء سلام اللّه عليها دارد.
س 770
اشاره
- آيا کسي ميتواند از وجه سهمين مبالغي را پرداخت کند که بعداً اگر خواست سال خمسي قرار بدهد محاسبه کند؟
ج
- اگر يقين دارد که اموالش متعلق خمس شده مانعي ندارد و اگر يقين ندارد ميتواند وجه را به سيد فقير قرض بدهد و يا وجه را به مجتهد جامع الشرائط قرض بدهد سپس بعد از تعلق خمس آنچه را به سيد قرض داده بابت سهم سادات و آنچه را به مجتهد داده بابت سهم امام (ع) محسوب دارد لکن در اين صورت بايد مقداري را که به سيّد فقير و به مجتهد قرض داده از سرمايه حساب کند و خمس آن را نيز بدهد. و اللّه العالم.
س 771
اشاره
- والده اين جانب سيده و علويه است با توجّه به اينکه فعلًا معمّم نيستم و استفاده از عمّامه به رنگ سياه در مورد اين جانب تأثير منفي در جامعه ندارد، آيا اجازه استفاده از عمّامه به رنگ سياه را دارم؟
ج
- کسي که فقط مادر او سيّده است گرچه از اولاد رسول خدا (ص) محسوب است ولي احکام خاص سيّد از قبيل استحقاق خمس در صورت فقر و حرمت اخذ زکوات و مانند اينها را ندارد بهر حال اين جانب استفاده از عمامه سياه را براي چنين شخصي نظر باينکه ممکن است بعداً با سادات شرعي اشتباه شود صحيح نمي‌دانم.
جامع الاحکام، ج1، ص: 213
دستگردان
س 772
اشاره
- با توجه رواياتي که ميفرمايد الخمس بعد المؤونة که نمونه آن در جلد 2 استبصار باب 30 موجود است چرا مراجع بزرگوار وجوب خمس را فوري نمي‌دانند و مهلت دستگردان ميدهند آيا مهلت را از (من ذلک في حل ليزکوا) استنباط مي‌فرمايند و آيا مهلت يک سال، با آن مقدار خمسي که به بعد از مؤونه تعلق گرفته و تا مدت يک سال از بين ميرود منافات ندارد؟
ج
- استناد به روايت محمد بن سنان از عبد الصمد بن بشير که در ذيل آن ميفرمايد (الا أن أبي جعل شيعتنا في ذلک في حل ليزکوا) بر ولايت فقيه بر امهال و دستگردان بجهت ضعف سند آن تمام نيست ولي به روايات ديگر مثل صحيحه فضلاء عن أبي جعفر (ع) استناد ممکن است به اين بيان که تحليل امام (ع) بر حسب ولايت بر خمس بوجه و به اصطلاح حکم ولايتي و نظامي است و اگر ولايت فقيه نيز بر خمس ثابت شود چنانکه در اخذ و مصرف آن ثابت ميدانند فقيه هم در موارد و اقتضاء مصلحت ميتواند در اداء آن مهلت بدهد مع ذلک اثبات اين ولايت که مأخذ تحقيق باشد براي فقيه خالي از اشکال نيست ولي در مواردي که من عليه الخمس بطور عرف و عادت متمکن از اداء نباشد و مصلحت از باب خمس هم امهال باشد ولايت بر آن موجه است بلي اذن در تأخير اداء بدون مصلحت ارباب خمس و تمکن من عليه الخمس از اداء خالي از اشکال نيست و مقصود از بخش دوم سؤال کاملًا معلوم نشد زيرا بفرض صحت مهلت و انتقال خمس بذمه شخص چيزي از مال خمس تضييع و تفويت نميشود.
س 773
اشاره
- آيا ميتوان مبلغ خمس را به صورت اقساط پرداخت نمود؟
ج
- بدهي خودتان را بايد دست گردان بکنيد بعد از دستگردان در صورتي که متمکن از پرداخت دفعي آن نباشيد ميتوانيد به اقساط بپردازيد. و اللّه العالم.
س 774
اشاره
- آيا ميتوان وجوهات شرعيّه را به شماره حساب دفتر جنابعالي واريز نمود و از دست گردان وجوه مستغني است؟
ج
- اگر بخواهيد همه وجوهات متعلّقه به اموال خود را در سر سال خمسي دفعةً بپردازيد دست گردان لازم نيست ولي اگر بخواهيد تدريجاً بپردازيد بايد بدهي خود را دست گردان نمائيد.
جامع الاحکام، ج1، ص: 214
س 775
اشاره
- با سند منزلم و مقداري وجه نقد سه دانگ از يک ماشين را خريدم بعد از درآمد آن اقساط وام را پرداختم و يک دانگ ديگر هم خريدم و اگر بخواهم وجوهات را حساب کنم مجبورم سهمي از آن را بفروشم و زندگي من تأمين نگردد آيا خمس بر آن تعلق ميگيرد يا خير؟
ج
- در مورد سؤال چنانچه ماشين را جهت کار خريده‌ايد خمس دارد، بايد خمس آن را دستگردان کنيد و به تدريج بدهي خود را بپردازيد. و اللّه العالم.
س 776
اشاره
- اگر کسي فعلًا نتواند خمس را بپردازد ميتواند بتأخير بيندازد و يا اينکه قرض کند و خمس را پرداخت نمايد؟
ج
- با مجتهد يا مأذون از طرف او دستگردان کند و تدريجاً بپردازد. و اللّه العالم.
تصرف در مالي که خمس آن پرداخت نشده
س 777
اشاره
- حضرت عالي در رساله مسأله 884 فرموده‌ايد: تصرف در ملک کسي که خمس يا زکات بدهکار است حرام و نماز در آن باطل است تا آخر، حال خمس و زکات يا کفاره رمضان و ديه و رد مظالم و نظاير اينها هم اگر بعهده شخص باشد همين حکم را دارد و اگر يکي از وراث که يک هکتار زمين ارث برده به اندازه سهم خودش خمس و زکات و رد مظالم و ديه و کفاره را بدهد تصرف اين شخص که به اندازه خودش داده حرام و نماز باطل است يا نه؟
ج
- در مورد سؤال با پرداخت وجوه مذکور به مقدار سهم خود ميتواند در بقيه سهم خود تصرف کند. و اللّه العالم.
س 778
اشاره
- کسي خانه‌اي را از پول خمس نداده خريده و در آن نماز مي‌خواند، نماز و غسل او چه صورت دارد؟ آيا غسل باطل است يعني جنابتش باقي است؟
ج
- اگر معامله را به ذمّه انجام داده نماز و غسل اشکال ندارد البته واجب است خمس را هم بدهد و اگر عين بعين انجام داده تا موقعي که خمس آن را نپرداخته هر گونه تصرّف در آن خانه اشکال دارد. و اللّه العالم.
س 779
اشاره
- کسي که منزل مسکوني خويش را اضطراراً براي خريد منزل مسکوني ضروري در محل انتقال جديد مي‌فروشد، آيا در فاصله ايام بيع و
جامع الاحکام، ج1، ص: 215
شراء، وجه بهاي منزل فروخته شده مشمول خمس ميشود؟ و با فرض شمول خمس و عدم پرداختن در منزل مسکوني ابتياعي جديد از وجه تخميس نشده نماز و تصرفات ديگر جائز است؟
ج
- در فرض سؤال چنانچه در سال فروش قيمت منزل صرف خريد منزل مسکوني جديد و يا مؤونه ديگر شده چيزي بر او نيست ولي اگر پول خانه بماند تا سال بعد، بمقداري که زائد بر قيمت خريد، فروخته خمس تعلّق ميگيرد و اما نسبت به خريد منزل با پول تخميس نشده چنانچه ذمّه اي بوده نماز و تصرفات در آن منزل اشکال ندارد.
س 780
اشاره
- شخصي که خمس نميدهد اگر هنگام حج مقداري از مال خود را جدا کند و خمس آن را بدهد و صرف امور حج کند آيا تا اين اندازه تصرف جايز و حج او صحيح است؟
ج
- در فرض سؤال، تصرف جايز نيست چون خمس بنحو اشاعه است و بايد همه مال متعلّق خمس را تخميس کند لکن اگر لباس احرام و ساير لباسهايش را که در حين انجام اعمال از آنها استفاده ميکند در موقع خريدن بنحو کلي و ذمّه‌اي خريده باشد نه عين به عين حجّش صحيح است.
س 781
اشاره
- فرش مسجدي را از پول خمس نداده خريداري کرده‌اند نماز خواندن و سائر تصرفات در آن چه صورت دارد؟
ج
- در فرض سؤال چنانچه معامله و خريدوفروش به ذمّه بوده که معمولًا چنين است معامله صحيح است و نماز خواندن و سائر تصرّفات در آن فرش اشکال ندارد. و اللّه العالم.
س 782
اشاره
- شخصي درختي را بدون اينکه خمس آنها را بدهد وقف مسجد ميکند و سقف و شبستان آن را که در روستاها معمول است از آن درخت مي‌سازد نسبت به خمس وظيفه چيست و آيا نماز در پشت بام و شبستان مسجد صحيح است يا نه؟
ج
- اگر درخت متعلق خمس شده وقف آن و نماز خواندن روي آنها براي کساني که اطلاع دارند اشکال دارد مگر آنکه خمس آنها داده شود.
جامع الاحکام، ج1، ص: 216
س 783
اشاره
- زيد قبلًا خمس اموالش را به مرجع تقليد خودش و ساير مراجع مي‌داد حالا مدتي است که سهم مبارک را نميدهد با چنين شخص آيا ميتوانم شريک معامله‌اي باشم و يا برايش اجير شوم و کار کنم؟
ج
- شرکت با شخص مذکور در صورتي که يقين داريد که اموال مورد ابتلاء شما از شخص مذکور متعلق خمس شده و ادا نکرده اشکال دارد ولي اجير شدن و کار کردن براي او مانعي ندارد و اجرتي که به شما ميدهد اگر يقين نداريد که متعلق خمس واقع شده گرفتن آن مانعي ندارد و اگر يقين داريد پولي که به شما به عنوان اجرت ميدهد متعلق خمس شده و خمس آن را نداده بايد آن را قبول نکنيد و از او بخواهيد تا پول حلال به شما بدهد.
و اللّه العالم.
س 784
اشاره
- غذا خوردن در خانه‌اي که اهل آن تارک الصلاة بوده و خمس و زکات نمي‌دهند چگونه است؟ اگر پدرم خمس و زکات مالش را نداده، تکليف من که نان او را مي‌خورم و از لوازم خانواده استفاده ميکنم چيست؟
ج
- هر چه را يقين نداريد که به خصوص آن خمس تعلّق گرفته تصرّف در آن جايز است.
س 785
اشاره
- بعضي مؤمنين مي‌پرسند، جاهائي دعوت مي‌شويم که يقين داريم حساب سال ندارند، آيا غذا خوردن و يا تصرّف ديگر ما، در منزل آنان چه صورت دارد؟
ج
- اگر يقين ندارند که به عين آنچه مورد ابتلاء آنها است خمس تعلق گرفته باشد ظاهراً اشکال ندارد. و اللّه العالم.
جامع الاحکام، ج1، ص: 219
.jpg){kind=small}
