نهج البلاغه(خطبه121لی150)علل شکست کوفیان و پذیرش «حکمیّت»

اشاره

(پس از پافشاری خوارج در شورشگری، امام علیه السّلام به قرارگاهشان رفت و خطاب به جمع خوارج فرمود:) آیا همه شما در جنگ صفّین بودید؟ گفتند بعضی بودیم و برخی حضور نداشتیم. فرمود: به دو گروه تقسیم شوید، تا متناسب با هر کدام سخن گویم. دو دسته شدند، امام ندا در داد که: ساکت باشید، به حرفهایم گوش فرا دهید و با جان و دل به سوی من توجّه کنید ، و هر کس را برای گواهی سوگند دادم با علم گواهی دهد. آنگاه سخنان طولانی مطرح فرمود که (برخی از آن خطبه این است)

1 سیاست استعماری قرآن بر سر نیزه کردن

آنگاه که شامیان در گرما گرم جنگ، و در لحظه های پیروزی ما، با حیله و نیرنگ، و مکر و فریب کاری قرآن ها را بر سر نیزه بلند کردند شماها نگفتید که: «شامیان، برادران ما و هم آیین ما هستند؟ از ما می خواهند از خطای آنان بگذریم. و راضی به حاکمیّت کتاب خدا شده اند ، نظر ما این است که حرفشان را قبول کنیم و از آنان دست برداریم؟» امّا من به شما گفتم که:

این توطئه، ظاهرش ایمان و باطن آن دشمنی و کینه توزی است ، آغاز آن رحمت و پایان آن پشیمانی است ، پس در همین حال به مبارزه ادامه دهید ، و از راهی که در پیش گرفته اید منحرف نشوید ، و در جنگ دندان بر دندان فشارید ، و به ندای ندا دهند ای گوش ندهید، زیرا اگر پاسخ داده شوند گمراه کننده اند، و اگر رها گردند خوار و ذلیل شوند، که همواره چنین بود. امّا دریغ! شماها را دیدم که به خواسته های شامیان گردن نهادید، و حکمیّت را پذیرفتید سوگند به خدا! اگر از آن سرباز می زدم مسئول پی آمدهای آن نبودم ، و خدا گناه آن را در پرونده من نمی افزود. به خدا سوگند! اگر هم حکمیّت را می پذیرفتم به این کار سزاوار پیروی بودم زیرا قرآن با من است، از آن هنگام که یار قرآن گشتم از آن جدا نشدم.

2 وصف یاران جهادگر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم

ما با پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم بودیم ، و همانا جنگ و کشتار گرداگرد پدران، فرزندان، برادران و خویشاوندان ما دور می زد ، امّا از وارد شدن هر مصیبت و شدّتی جز بر ایمان خود نمی افزودیم ، و بیشتر در پیمودن راه حق، و تسلیم بودن برابر اوامر الهی، و شکیبایی بر درد جراحت های سوزان، مصمّم می شدیم.

3 هدف مبارزه با شامیان

اشاره

(به هنگام نبرد در جنگ صفیّن خطاب به سربازان خویش فرمود)

1 آموزش روانی در جنگ

هر کدام از شما در صحنه نبرد با دشمن، در خود شجاعت و دلاوری احساس کرد ، و برادرش را سست و ترسو یافت ، به شکرانه این برتری باید از او دفاع کند، آنگونه که از خود دفاع می کند ، زیرا اگر خدا بخواهد او را چون شما دلاور و شجاع گرداند. همانا مرگ به سرعت در جستجوی شماست، آنها که در نبرد مقاومت دارند ، و آنها که فرار می کنند، هیچ کدام را از چنگال مرگ رهایی نیست و همانا گرامی ترین مرگها کشته شدن در راه خداست. سوگند به آن کس که جان پسر ابو طالب در دست اوست، هزار ضربت شمشیر بر من آسانتر است از مرگ در بستر استراحت، در مخالفت با خداست.

2 هشدار از کوتاهی در نبرد

گویی شما را در برخی از حمله ها، در حال فرار، ناله کنان چون گلّه ای از سوسمار می نگرم که نه حقّی را باز پس می گیرید، و نه ستمی را باز می دارید ، اینک این شما و این راه گشوده ، نجات برای کسی است که خود را به میدان افکنده به مبارزه ادامه دهد ، و هلاکت از آن کسی است که سستی ورزد.

3 ضرورت جنگ بی امان برای شکست شامیان

همانا شامیان، بدون ضربت نیزه هایی پیاپی هرگز از جای خود خارج نشوند، ضرباتی که بدنهایشان را سوراخ نماید، چنانکه وزش باد از این سو فرو شده بدان سو در آید ، ضربتی که کاسه سر را بپراکند ، و استخوانهای بدن را خرد ، و بازوها و پاها را قطع و به اطراف پخش کند! آنان دست بر نمی دارند تا آنگاه که دسته های لشکر پیاپی بر آنان حمله کنند و آنها را تیرباران نمایند ، و سواران ما هجوم آورند، و صف هایشان را درهم شکنند، و لشکرهای عظیم، پشت سر لشکرهای انبوه ، «1» آنها را تا شهرهایشان عقب برانند ، و تا اسب ها، سرزمینشان را که روی در روی یکدیگر قرار دارد، و اطراف چراگاهایشان، و راه های آنان را، زیر سم بکوبند.

ترجمه خطبه 126

اشاره

(قبل از جنگ نهروان در سال 37 هجری در ردّ اعتقادات خوارج ایراد کرد، خوارج عقیده داشتند: کسی که گناه کبیره انجام دهد کافر و از اسلام خارج شده است، مگر توبه کند و دوباره مسلمان گردد)

1 افشاء گمراهی خوارج

پس اگر چنین می پندارید که من خطا کرده و گمراه شدم ، پس چرا همه امّت محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم را به گمراهی من گمراه می دانید؟ و خطای مرا به حساب آنان می گذارید؟ و آنان را برای خطای من کافر می شمارید؟ شمشیرها را بر گردن نهاده، کور کورانه فرود می آورید و گناهکار و بی گناه را به هم مخلوط کرده همه را یکی می پندارید؟ در حالی که شما می دانید، همانا رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم زناکاری را که همسر داشت «1» سنگسار کرد ، سپس بر او نماز گزارد، و میراثش را به خانواده اش سپرد ، و قاتل را کشت و میراث او را به خانواده اش بازگرداند ، دست دزد را برید و زناکاری را که همسر نداشت تازیانه زد ، و سهم آنان را از غنائم می داد تا با زنان مسلمان ازدواج کنند. پس پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم آنها را برای گناهانشان کیفر می داد ، و حدود الهی را بر آنان جاری می ساخت ، امّا سهم اسلامی آنها را از بین نمی برد ، و نام آنها را از دفتر مسلمین خارج نمی ساخت. (پس با انجام گناهان کبیره کافر نشدند) شما (خوارج)، بدترین مردم و آلت دست شیطان ، و عامل گمراهی این و آن می باشید.

2 پرهیز از افراط و تفریط نسبت به امام علی علیه السّلام

به زودی دو گروه نسبت به من هلاک می گردند: دوستی که افراط کند و به غیر حق کشانده شود، «2» و دشمنی که در کینه توزی با من زیاده روی کرده به راه باطل در آید. بهترین مردم نسبت به من گروه میانه رو هستند. از آنها جدا نشوید ، همواره با بزرگ ترین جمعیّت ها باشید که دست خدا با جماعت است «3». از پراکندگی بپرهیزید ، که انسان تنها بهره شیطان است آنگونه که گوسفند تنها طعمه گرگ خواهد بود ، آگاه باشید هر کس که مردم را به این شعار «4» «تفرقه و جدایی» دعوت کند او را بکشید هر چند که زیر عمامه من باشد.

______________________________

(1) محصن: مردی یا زنی را گویند که همسر دارد و آلوده به زنا می شود.

(2) مانند «سبائیّه» که امیر المؤمنین علیه السّلام را خدا پنداشتند، و آن حضرت آنها را مجازات کرد.

(3) نقد تفکّر: اندیویدولیسم ANDIVIDULISM )اصالت فرد) و نقد تفکّر اسکوپیسم ESCOPISM )فرار از شرکت در امور اجتماعی و دولتی) که در تفکّر امام (ع) فرد اصالت ندارد، بلکه باید با جامعه زندگی کند و از انزوا پرهیز داشته باشد تا جامعه ساخته شود.

(4) شعار را به شعار معروف خوارج، «لا حکم الّا اللّه» که نفی حکومت بود تفسیر کرده اند که حاصل آن تفرقه در امّت است، ابن ابی الحدید می گوید: شعار خوارج آن بود که موی میان سر را می تراشیدند که تفکّر: سکتاریانیسم SECTARIANISME )فرقه گرایی) را نفی می کند.

1 پیشگویی امام علیه السّلام نسبت به حوادث مهم شهر بصره

ای أحنف! «1» گویا من او را می بینم که با لشکری بدون غبار و سر و صدا ، و بدون حرکات لگام ها ، و شیهه اسبان ، به راه افتاده، زمین را زیر قدم های خود چون گام شتر مرغان در می نوردند ، «2» پس وای بر کوچه های آباد و خانه های زینت شده بصره که بال هایی چونان بال کرکسان و ناودان هایی چون خرطوم های پیلان دارد! وای بر اهل بصره که بر کشتگان آنان نمی گریند، و از گمشدگانشان کسی جستجو نمی کند ، من دنیا را به رو، بر زمین کوبیده و چهره اش را به خاک مالیدم ، و پیش از آنچه ارزش دارد، بهایش نداده ام ، و با دیده ای که سزاوار است به آن نگریسته ام.

ترجمه خطبه 129

اشاره

(در سال 30 هجری وقتی که عثمان، حضرت ابا ذر را به بیابان خشک ربذه تبعید می کرد، فرمانی صادر کرد که کسی حق ندارد او را بدرقه کند. امام علیه السّلام و فرزندانش اعتنایی به آن نکرده و ابا ذر را بدرقه کردند. ایشان به هنگام بدرقه او فرمود)

خدا گرایی در مبارزه با ستمگران

ای ابا ذر! همانا تو برای خدا به خشم آمدی، پس امید به کسی داشته باش که به خاطر او غضبناک شدی ، این مردم برای دنیای خود از تو ترسیدند، و تو بر دین خویش از آنان ترسیدی ، پس دنیا را که به خاطر آن از تو ترسیدند به خودشان واگذار ، و با دین خود که برای آن ترسیدی از این مردم بگریز. این دنیا پرستان چه محتاجند به آنچه که تو آنان را از آن ترساندی ، و چه بی نیازی از آنچه آنان تو را منع کردند. و به زودی خواهی یافت که چه کسی فردا سود می برد؟ و چه کسی بر او بیشتر حسد می ورزند؟ اگر آسمان و زمین درهای خود را بر روی بنده ای ببندند و او از خدا بترسد، خداوند راه نجاتی از میان آن دو برای او خواهد گشود. آرامش خود را تنها در حق جستجو کن، و جز باطل چیزی تو را به وحشت نیندازد. اگر تو دنیای این مردم «1» را می پذیرفتی، تو را دوست داشتند ، و اگر سهمی از آن بر می گرفتی دست از تو بر می داشتند.

3 شرائط رهبر اسلامی

خدایا من نخستین کسی هستم که به تو روی آورد، و دعوت تو را شنید و اجابت کرد ، در نماز، کسی از من جز رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم پیشی نگرفت ، همانا شما دانستید که سزاوار نیست بخیل بر ناموس و جان و غنیمت ها و احکام مسلمین، ولایت و رهبری یابد، و امامت مسلمین را عهده دار شود ، تا در اموال آنها حریص گردد ، و نادان نیز لیاقت رهبری ندارد تا با نادانی خود مسلمانان را به گمراهی کشاند ، و ستمکار نیز نمی تواند رهبر مردم باشد، که با ستم حق مردم را غصب و عطاهای آنان را قطع کند ، و نه کسی که در تقسیم بیت المال عدالت ندارد زیرا در اموال و ثروت آنان حیف و میل می کند و گروهی را بر گروهی مقدّم می دارد ، و رشوه خوار در قضاوت نمی تواند امام باشد زیرا که برای داوری با رشوه گرفتن حقوق مردم را پایمال، و حق را به صاحبان آن نمی رساند ، و آن کس که سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم را ضایع می کند لیاقت رهبری ندارد زیرا که امّت اسلامی را به هلاکت می کشاند.

ترجمه خطبه 133

6 شناخت قرآن

این قرآن است که با آن می توانید راه حق را بنگرید و با آن سخن بگویید و به وسیله آن بشنوید. بعضی از قرآن از بعضی دیگر سخن می گوید ، و برخی بر برخی دیگر گواهی می دهد ، آیاتش در شناساندن خدا اختلافی نداشته ، و کسی را که همراهش شد از خدا جدا نمی سازد.

اشاره

(مشاجره ای بین امام علیه السّلام و عثمان در گرفت. مغیره پسر اخنس، که یکی از منافقان بود به عثمان گفت من او را کفایت می کنم، امام علی علیه السّلام به مغیره فرمود)

شناخت دشمنان امام علیه السّلام:

ای فرزند لعنت شده دم بریده ، «1» و درخت بی شاخ و برگ و ریشه ، تو مرا کفایت می کنی؟ به خدا سوگند، کسی را که تو یاور باشی، خدایش نیرومند نگرداند ، و آن کس را که تو دست گیری، بر جای نمی ماند! از نزد ما بیرون رو! خدا خیر را از تو دور سازد ، پس هر چه خواهی تلاش کن، خداوند تو را باقی نگذارد، اگر از آنچه می توانی، انجام ندهی!.

3 شکوه از طلحه و زبیر

خدایا! طلحه و زبیر پیوند مرا گسستند، بر من ستم کرده و بیعت مرا شکستند، و مردم را برای جنگ با من شوراندند ، خدایا آنچه را بستند تو بگشا ، و آنچه را محکم رشته اند پایدار مفرما ، و آرزوهایی که برای آن تلاش می کنند بر باد ده! من پیش از جنگ از آنها خواستم تا باز گردند، و تا هنگام آغاز نبرد انتظارشان را می کشیدم، لکن آنها به نعمت پشت پا زدند و بر سینه عافیت دست رد گذاردند.

اشاره

(در سال 23 هجری وقتی در شورای شش نفره تنها با تأیید داماد عثمان «عبد الرحمن» به عثمان رأی دادند و حقائق مسلّم را نادیده گرفتند، فرمود)

ویژگی های امام علیه السّلام (و هشدار از حوادث خونین آینده)

مردم! هیچ کس پیش از من در پذیرش دعوت حق شتاب نداشت، و چون من کسی در صله رحم، و بخشش فراوان تلاش نکرد ، پس به سخن من گوش فرا دهید، و منطق مرا در یابید ، که در آینده ای نه چندان دور برای تصاحب خلافت شمشیرها کشیده شده ، و عهد و پیمان ها شکسته خواهد شد ، تا آن که بعضی از شما پیشوای گمراهان و پیرو جاهلان خواهید شد.

1 پرهیز از شنیدن غیبت

ای مردم! آن کس که از برادرش، اطمینان و استقامت در دین و درستی راه و رسم را سراغ دارد، باید به گفته مردم در باره او گوش ندهد. آگاه باشید! گاهی تیر انداز، تیر افکند و تیرها به خطا می رود ، سخن نیز چنین است، در باره کسی چیزی می گویند که واقعیّت ندارد و گفتار باطل تباه شدنی است ، و خدا شنوا و گواه است. بدانید که میان حق و باطل جز چهار انگشت فاصله نیست.

2 شناخت حق و باطل

(پرسیدند، معنای آن چیست؟ امام علیه السّلام انگشتان خود را میان چشم و گوش گذاشت و فرمود) باطل آن است که بگویی «شنیدم» و حق آن است که بگویی «دیدم».

اشاره

(این سخنرانی را در مراسم نماز باران در شهر کوفه ایراد فرمود)

1 نظام آفرینش برای انسان

آگاه باشید، زمینی که شما را بر پشت خود می برد، و آسمانی که بر شما سایه می گستراند، فرمانبردار پروردگارند ، و برکت آن دو به شما نه از روی دلسوزی یا برای نزدیک شدن به شما ، و نه به امید خیری است که از شما دارند ، بلکه آن دو، مأمور رساندن منافع شما بوده، اوامر خدا را اطاعت کردند ، به آنها دستور داده شد که برای مصالح شما قیام کنند و چنین کردند.

2 فلسفه آزمایش ها

خداوند بندگان خود را که گناه کارند، با کمبود میوه ها ، و جلوگیری از نزول برکات ، و بستن در گنج های خیرات، آزمایش می کند ، برای آن که توبه کننده ای باز گردد ، و گناهکار، دل از معصیت بکند ، و پند گیرنده، پند گیرد ، و باز دارنده، راه نافرمانی را بر بندگان خدا ببندد ، و همانا خدا استغفار و آمرزش خواستن را وسیله دائمی فرو ریختن روزی، و موجب رحمت آفریدگان قرار داد و فرمود:

«از پروردگار خود آمرزش بخواهید، که آمرزنده است، برکات خود را از آسمان بر شما فرو می بارد، و با بخشش اموال فراوان و فرزندان، شما را یاری می دهد، و باغستان ها و نهرهای پر آب در اختیار شما می گذارد». پس رحمت خدا بر آن کس که به استقبال توبه رود ، و از گناهان خود پوزش طلبد ، و پیش از آن که مرگ او فرارسد، اصلاح گردد.

3 نیایش طلب باران

بار خداوندا! ما از خانه ها، و زیر چادرها پس از شنیدن ناله حیوانات تشنه، و گریه دلخراش کودکان گرسنه، به سوی تو بیرون آمدیم، و رحمت تو را مشتاق، و فضل و نعمت تو را امیدواریم، و از عذاب و انتقام تو ترسناکیم. بار خداوندا! بارانت را بر ما ببار ، و ما را مأیوس بر مگردان! و با خشکسالی و قحطی ما را نابود مفرما ، و با اعمال زشتی که بی خردان ما انجام داده اند ما را به عذاب خویش مبتلا مگردان، ای مهربانترین مهربان ها! بار خداوندا! به سوی تو آمدیم از چیزهایی شکایت کنیم که بر تو پنهان نیست و این هنگامی است که سختی های طاقت فرسا ما را بیچاره کرده و خشکسالی و قحطی ما را به ستوه آورده ، و پیش آمدهای سخت ما را ناتوان ساخته ، و فتنه های دشوار کارد به استخوان ما رسانده است. بار خداوندا! از تو می خواهیم ما را نومید بر مگردانی ،

1 فلسفه بعثت پیامبران

خداوند پیامبران را بر انگیخت و وحی را به آنان اختصاص داد ، و پیامبران را حجّت خود بر بندگان قرار داد ، تا استدلالی یا جای عذری برای کسی باقی نماند ، پس پیامبران انسان ها را، با زبان راستگویی به راه حق فراخواندند. آگاه باشید که خداوند از درون بندگان پرده بر می گیرد ، نه آن که بر اسرار پوشیده آنان آگاه نیست ، و بر آنچه در سینه ها نهفته دارند بی خبر است ، بلکه خواست آنان را آزمایش کند، تا کدام یک، اعمال نیکو انجام می دهد ، و پاداش برابر نیکوکاری و کیفر مکافات در خور بدی ها باشد.

2 ویژگی های امامان دوازده گانه

کجا هستند کسانی که پنداشتند دانایان علم قرآن آنان می باشند نه ما؟ که این ادّعا را بر أساس دروغ و ستمکاری بر ضدّ ما روا داشتند ، خدا ما اهل بیت پیامبر علیهم السّلام را بالا آورد و آنان را پست و خوار کرد ، به ما عطا فرمود و آنها را محروم ساخت ، ما را در حریم نعمت های خویش داخل و آنان را خارج کرد ، که راه هدایت را با راهنمایی ما می پویند ، و روشنی دل های کور را از ما می جویند. همانا امامان (دوازده گانه) همه از قریش بوده که درخت آن را در خاندان بنی هاشم کاشته اند ، مقام ولایت و امامت در خور دیگران نیست ، و دیگر مدعیّان زمامداری، شایستگی آن را ندارند.

3 شناساندن گمراهان و خبر از ستمکاری عبد الملک مروان

گمراهان، دنیای زودگذر را برگزیدند، و آخرت جاویدان را رها کردند. چشمه زلال را گذاشتند و از آب تیره و ناگوار نوشیدند ، گویا فاسق آنها را می نگرم که با منکر و زشتی ها یار است (عبد الملک مروان) و با آن انس گرفته و همنشین می گردد تا آن که موی سرش در گناهان سفید گشته و خلق و خوی او رنگ گناه و منکر گیرد ، در چنین حالی، کف بر لب به مردم یورش آورد، چونان موج خروشانی که از غرق کردن هر چیزی بی پروا باشد ، یا شعله ای که تر و خشک را بسوزاند و همه چیز را خاکستر گرداند!.

4 اندرزهای جاودانه

1 دنیا شناسی

ای مردم! شما در این دنیا هدف تیرهای مرگ هستید ، که در هر جرعه ای، اندوهی گلوگیر ، و در هر لقمه ای استخوان شکسته ای قرار دارد ، در دنیا به نعمتی نمی رسید جز با از دست دادن نعمتی دیگر ، و روزی از عمر سالخورده ای نمی گذرد مگر به ویرانی یک روز از مهلتی که دارد ، و بر خوردنی او چیزی افزوده نمی شود مگر به نابود شدن روزی تعیین شده ، و اثری از او زنده نمی شود مگر به نابودی اثر دیگر ، و چیزی برای او تازه و نو نمی شود مگر به کهنه شدن چیز دیگر ، و چیز جدیدی از او نمی روید مگر به درو شدن چیزی دیگر ، ریشه هایی رفتند که ما شاخه های آن می باشیم ، چگونه شاخه ها بدون ریشه ها برقرار می مانند؟

2 نکوهش از بدعت ها

هیچ بدعتی در دین ایجاد نمی شود مگر آن که سنّتی ترک گردد ، پس از بدعت ها بپرهیزید ، و با راه راست و جادّه آشکار حق باشید ، نیکوترین کارها سنّتی است که سالیانی بر آن گذشته و درستی آن ثابت شده باشد ، و بدترین کارها آنچه که تازه پیدا شده و آینده آن روشن نیست.

ترجمه خطبه 147

4 ویژگی های اهل بیت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم (امامان دوازده گانه)

پس رستگاری را از اهل آن جستجو کنید ، که اهل بیت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم رمز حیات دانش، و راز مرگ جهل و نادانی هستند ، آنان که حکمتشان شما را از دانش آنان ، و سکوتشان از منطق آنان ، و ظاهرشان از باطنشان، اطلاع می دهد ، نه با دین خدا مخالفتی دارند، و نه در آن اختلاف می کنند ، دین در میان آنان گواهی صادق ، و ساکتی سخنگوست.

______________________________

(1) گر، نوعی بیماری پوستی که با خارش شدید همراه است.

اشاره

(این خطبه در باره شهر بصره و مردمش و طلحه و زبیر ایراد شد)

روانشناسی طلحه و زبیر (در شورش بصره)

هر کدام از طلحه و زبیر، امیدوار است که حکومت را به دست آورد ، و دیده به آن دوخته و رفیق خود را به حساب نمی آورد. «1» آن دو، نه رشته ای الهی را چنگ زدند و نه با وسیله ای به خدا روی آوردند. هر کدام با کینه رفیق خود را بر دوش می کشد ، که به زودی پرده از روی آن کنار خواهد رفت. به خدا سوگند! اگر به آنچه می خواهند برسند، این جان آن را می گیرد و آن، این را از پای در می آورد ، هم اکنون گروهی سرکش و نافرمان به پا خاسته اند (ناکثین) پس خدا جویان حسابگر کجایند؟ سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم بر ایشان بیان گردید و اخبار امروز را به آنان گفته اند ، در حالی که برای هر گمراهی علّتی «2» و برای هر عهد شکنی بهانه ای وجود دارد. سوگند به خدا! من آن کس نیستم که صدای گریه ، و بر سر و سینه زدن برای مرده، و ندای فرشته مرگ را بشنود و عبرت نگیرد.

اشاره

(در این خطبه به حوادث سخت آینده اشاره دارد)

1 آینده بشریّت و ظهور حضرت مهدی (عج)

به راههای چپ و راست رفتند، و راه ضلالت و گمراهی پیمودند ، و راه روشن هدایت را گذاشتند. پس در باره آنچه که باید باشد شتاب نکنید ، و آنچه را که در آینده باید بیاید دیر مشمارید ، چه بسا کسی برای رسیدن به چیزی شتاب می کند امّا وقتی به آن رسید دوست دارد که ای کاش آن را نمی دید ، و چه نزدیک است امروز ما به فردایی که سپیده آن آشکار شد. ای مردم! اینک ما در آستانه تحقّق وعده های داده شده ، و نزدیکی طلوع آن چیزهایی که بر شما پوشیده و ابهام آمیز است، قرار داریم.

2 ره آورد حکومت حضرت مهدی (عج)

بدانید آن کس از ما (حضرت مهدی «عج») که فتنه های آینده را دریابد، با چراغی روشنگر در آن گام می نهد ، و بر همان سیره و روش پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و امامان علیهم السّلام رفتار می کند تا گره ها را بگشاید ، بردگان و ملّت های اسیر را آزاد سازد، جمعیّت های گمراه و ستمگر را پراکنده و حق جویان پراکنده را جمع آوری می کند. حضرت مهدی (عج) سال های طولانی در پنهانی از مردم به سر می برد آن چنان که اثر شناسان، اثر قدمش را نمی شناسند، گر چه در یافتن اثر و نشانه ها تلاش فراوان کنند. سپس گروهی برای درهم کوبیدن فتنه ها آماده می گردند، و چونان شمشیرها صیقل می خورند ، دیده هاشان با قرآن روشنایی گیرد ، و در گوش هاشان تفسیر قرآن طنین افکند ، و در صبحگاهان و شامگاهان جامهای حکمت سر می کشند. «1»

3 سرنوشت امّت اسلامی پس از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم

روزگار آنان به طول انجامید تا رسوایی آنها به نهایت رسید ، و خود را سزاوار بلای زمانه گرداندند ، و چون پایان مدّت آنها نزدیک شد ، گروهی در فتنه ها آسودند و گروهی دست به حمله

______________________________

(1) اشاره به: فوتوریسم FUTURISM )آینده نگری)، نظر امام (ع) یک آینده نگری مثبت است که آینده جهان را روشن و متکامل و خوب می شناساند، بر خلاف نظریّه پردازانی که آینده را وحشت زا و تاریک معرّفی می کنند.