فوج

جو Barley

نام علمی        Hordeum vulgare

تركيبات شيميايي/خواص داروئي/طرز استفاده/مضرات

كليات گياه شناسي:

جو گياهي است علفي و يكساله كه ارتفاع آن بسته بانواع مختلف آن تا يك متر مي رسد . برگهاي آن

متناوب و باريك و دراز و به رنگسبز تيره مي باشد .

جو (نام علمی: Hordeum vulgare) یکی از غلات است.  از خانواده گرامینه‌ها (گندمیان) است. کشت

جو احتمالاً از اتیوپی و آسیای جنوب‌شرقی آغاز شده‌است.

جو از نظر كاشت به دو دسته تقسيم مي شود : جو بهاره و جو پائيزه .

جو بهاره در بهار كشت مي شود و احتياج به سرماي زمستان ندارد و قبل از زمستان دانه مي دهد در

حاليكه جو پائيزه در پائيز كشت مي شود و محتاج سرماي زمستان است .

خاستگاه:

خاستگاه واقعی جو هنوز ناشناخته است. اما بسیاری از محققین، خاستگاه این گیاه را کوه‌های زاگرس

در غرب ایران، آناتولی جنوبی و فلسطین می‌دانند. بر پایه نظریه والیوف، مبداء جوی ریشک دار و غلاف دار،

کشور اتیوپی و شمال آفریقا و مبداء نوع بدون ریشک، ریشک کوتاه و کلاهک دار، آسیای جنوب شرقی، به

ویژه چین، ژاپن و تبت است.

«در حدود پنج هزار سال پیش از میلاد مردم غارنشین فلات ایران بر اثر تغییراتی که از لحاظ آب و هوا و

تشکیل مزارع و چمنزارها به وجود آمد به دشت‌ها روی آوردند و زندگی تازه‌ای را آغاز کردند و در تمدن

آن‌ها نسبت به دوران‌های پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد. قدیمی‌ترین مردم دشت‌نشین، مردم

محل سیلک (Sialk) نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی ایشان را در آن‌جا به دست آورده‌اند. .. تحقیقاتی

که در محل مزبور انجام گرفته است نشان می‌دهد که مردم فلات ایران به امر کشاورزی پرداختند و حیوانات

اهلی را نیز پرورش دادند. در هزاره چهارم پیش از میلاد مردم دشت‌نشین فلات ایران در کار زندگی پیشرفت

بیشتری کردند .....

در این دوره تجارت نیز رو به پیشرفت نهاد. اما دادوستد بیش‌تر مربوط به محصولات کشاورزی مانند گندم

و جو بود. مسئله دیگر که اهمیت دارد این است که کشت گندم و جو نخستین بار در ایران متداول شد.»

جو برای تعداد زیادی از مردمان نواحی سردسیر و خشک (به ویژه خاور میانه و شمال آفریقا) منبع غذایی

مهمی به شمار می‌رود. البته امروزه بیشتر برای خوراک دام و تهیهٔ فراورده‌های تخمیری از این گیاه

استفاده می‌کنند.

مقاومت گیاه جو:

جو یکی از سازگارترین غلات است که در شرایط آب و هوایی مساعد، در خاک حاصلخیز که قابلیت

نگهداری آب در آن زیاد باشد، و همچنین در خاک‌هایی که پ.هاش آنها بین ۷ تا ۸ باشد تولید می‌شود.

این گیاه نسبت به گندم در برابر خشکی مقاوم تر است و بنابراین در آب و هوایی که آب، سبب محدود

کردن تولید غلات می‌شود، جو می‌تواند بیشترین محصول را تولید کند.

در شرایط دیم هم عملکرد جو بهتر از گندم و چاودار می‌باشد. تولید جو در همه نوع زمینی با بارندگی

سالیانه ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیمتر امکان‌پذیر است.

جو نسبت به دمای بالا (بیش از ۳۲ درجه سانتی گراد) مقاوم است. اما در شرایط آب و هوای مرطوب،

در برابر دمای بالا بسیار حساس است. دانه جو نسبت به گندم برای جوانه زدن به رطوبت کمتری نیاز دارد.

در مواردی که پس از جوانه زدن دانه، گیاه به علت کمبود رطوبت خشک شود، با فراهم شدن شرایط

مساعد رطوبتی، گیاه رشد مجدد خود را با شدت بیشتری آغاز می‌نماید.

جو از لحاظ مقاومت به سرما، نسبت به گندم در ردیف پایین تری قرار می‌گیرد. بنابراین به نظر می‌رسد

که کشت جوی پاییزه در مناطق سردسیر چندان اطمینان بخش نباشد.در مقایسه با سایر غلات، جو

نسبت به شوری خاک، چه در مرحله جوانه زنی و چه در مراحل دیگر مقاوم تر است.

(این ارقام متعلق به سال ۲۰۰۵ می‌باشد)

ردیف	کشور	Menge  (in Tsd. t)	رتبه	کشور	Menge  (in Tsd. t)
1	روسیه	۱۵٫۷۷۳	9	ایالات متحده آمریکا	۴٫۶۲۰
2	کانادا	۱۲٫۱۳۳	۱۰	اسپانیا	۴٫۴۴۸
3	آلمان	۱۱٫۷۲۲	۱۱	دانمارک	۳٫۷۳۰
4	فرانسه	۱۰٫۳۵۷	۱۲	لهستان	۳٫۴۶۱
5	اوکراین	۹٫۰۰۰	۱۳	چین	۳٫۳۵۰
6	ترکیه	۹٫۰۰۰	۱۴	ایران	۲٫۹۰۰
7	استرالیا	۶٫۶۴۰	۱۵	جمهوری چک	۲٫۲۸۰
8	بریتانیا	۵٫۵۴۵		جهان	۱۳۹٫۰۴۴

انواع جو نسبت‌به دما:

در خصوص واکنش به دما، سه نوع جو موجود است: نوع بهاره که به سرما حساس بوده و بنابراین در

بهار کاشته می‌شود. نوع پاییزه که در فصل پاییز کاشته می‌شود و تا فرارسیدن فصل بهار، سنبله

تولید نمی‌کند. نوع حد واسط که نسبت به سرما مقاومت کمتری داشته و در نقاط نسبتاً گرمسیر در هر

دو فصل بهار و پاییز کشت می‌شود. جوی بهاره و پاییزه را نمی‌توان همچون گندم بهاره و پاییزه که تفاوت

دانه آنها کاملاً مشخص است، تشخیص داد. جوی پاییزه در بسیاری از نواحی نیمه خشک که بارندگی

آنها غالباً در فصول گرم سال (بهار و تابستان) انجام می‌شود، تقریباً ۱۰ تا ۱۴ روز زودتر از گندم پاییزه

کاشته می‌شود. جوی بهاره را هم تا آنجا که امکان دارد باید زودتر کاشت.

البته جو نسبت به سرمای بهاره (دمای زیر صفر) نسبت به گندم حساس تر است.

کشت زودتر جوی بهاره سبب می‌شود که محصول جو قبل از فرارسیدن ایام گرم و خشک، برسد.

تأخیر در کشت جو سبب لاغری دانه، عملکرد پایین و... می‌شود.

نیاز کودی:

جو هم مانند دیگر گیاهان خانواده گندمیان، مراحل رشد مختلفی دارد که زمان هر مرحله تحت تأثیر

عوامل مختلف قرار می‌گیرد. یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه، خاک و البته استفاده از کود می‌باشد.

نیازهای کودی جو مشابه گندم است.

پایین بودن میزان نیتروژن و فسفر و تا حدی پتاسیم خاک، می‌تواند عملکرد جو را محدود نماید.

البته استفاده از کود به منظور تولید حداکثر محصول، باید بر مبنای آب قابل مصرف برای گیاه باشد.

همچنین برای تولید جو به عنوان خوراک دام، میزان کود مصرفی معمولاً زیادتر از کود مصرفی برای گیاه

جو است که برای مصارف دیگر از جمله تهیهٔ فراورده‌های تخمیری کشت می‌شود.

معمولاً مصرف ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار، می‌تواند عملکرد جو را به نحو مطلوبی افزایش دهد.

آفات و بیماری‌ها:

جو نسبت به بیماری‌های قارچی فوق العاده حساس است. سیاهک یکی از مهم‌ترین این بیماری

هاست. سیاهک پنهان جو، عامل قارچی به نام U.hordei می‌باشد.

در این بیماری، توده‌ای از هاگ‌های سیاه رنگ جای محتویات دانه را می‌گیرد.

هاگ بیماری در سطح دانه یا داخل خاک قرار می‌گیرد. زمانی که بذر جوانه می‌زند، هاگ هم جوانه زده

و به گیاه جوان حمله می‌نماید. شیوع این بیماری در خاک‌های اسیدی بیش از خاک‌های خنثی یا خاک‌

های آهکی (پ.هاش بیشتر از ۷) است. سیاهک آشکار، به وسیلهٔ قارچی به نام U.gnuda ایجاد می‌شود.

در این بیماری، توده‌ای از هاگ‌های سیاه رنگ، جای همه اعضای گل را می‌گیرند. پس از متلاشی

نمودن گل، هاگ سیاهک با باد و باران پخش شده و به تمام کلاله‌های بوته‌های آلوده نشده هم

می‌رسد و انتشار می‌یاب زنگ ساقه، زنگ برگ و زنگ‌های نواری هم از دیگر بیماری‌های قارچی هستند

که به خصوص در نقاط گرم و مرطوب زیان‌های فراوانی به جو وارد می‌کنند.

جو نسبت به حمله سفیدک که عامل آن Erysiphia grarninis است بسیار حساس است.

این بیماری، معمولاً در خاکی که میزان نیتروژن آن بالا باشد، بیشتر انتشار می‌یابد.

البته گرد گوگرد می‌تواند این بیماری را کنترل نماید. از سایر بیماری‌های جو می‌توان پوسیدگی ریشه،

لکه سیاه، سوختگی و انواع بیماری‌های ویروسی را نام برد. 

برداشت:

معمولاً جو را هنگامی که رطوبت دانه بین ۳۰ تا ۴۰ درصد باشد، برداشت می‌کنند.

در این میزان رطوبت، دانه‌ها چاق تر است. با توجه به این که میزان رطوبت برای انبار کردن دانه بالاست،

باید به طرق مصنوعی دانه را خشک نمود تا از گرم شدن و فساد بعدی دانه جلوگیری به عمل آید.

تركيبات شيميايي:

در صد گرم جو مواد زير موجود است :

آب                         11 گرم

پروتئين                    8گرم

مواد نشاسته اي      78 گرم

كلسيم                   16 ميلي گرم

فسفر                    189 ميلي گرم

آهن                      2 ميلي گرم

سديم                   3 ميلي گرم

پتاسيم                 160 ميلي گرم

ويتامين ب 1          0/12 ميلي گرم

ويتامين ب 2          0/05 ميلي گرم

ويتامين ب 3          3  ميلي گرم

ضمنا جو داراي مقدار بسيار كمي آرسنيك مي باشد .

خواص داروئي:

جو معمولا به سه صورت در بازار عرضه مي شود

1) جو پوست نكنده كه هنوز سبوس آن جدا نشده

2)جو پوست كنده كه پوست آن گرفته شده است

)3جو سفيد كه پوست وس بوس آن رگفته شده است و بنام جو مرواريدي معروف است .

جو از نظر طب قديم ايران سرد و خشك است

مواد مقوي آن كمتر از گندم بوده ولي قابض و خشك كننده است .

1)غذايي بسيار مقوي براي افراد ضعيف است .

2)خاصيت نرم كننده درد .

3)در قديم از جو براي سقط جنين استفاده مي كردند .

4)براي نقرس مفيد است .

5)جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه است .

6)ماء الشعير براي درمان سل ،‌زخم هاي ريوي و سردرد گرم مفيد است .

7)ماء الشعير خون ساز است و زود هضم مي شود.

8)ماء الشعير را با خشخاش كوبيده براي سردرد مفيد است .

9)براي درمان نقرس پماد در جو را با آب بر روي قسمت هاي دردناك بگذاريد .

10)در جو را با شكر مخلوط كرده غذاي خوبي براي اطفال است .

11)بيسكوبيت جو بهترين دارو براي درمان يبوست است و حتي نفخ و شكم درد را از بين مي برد.

12)سرد مزاجان بايد جو را با شكر بخورند.

13)كشك الشعير براي مزاج هاي گرم و اسهال هاي صفراوي مفيد است .

14)براي  برطرف كردن گلو درد و ورم گلو كشك الشعير را قرقره كنيد .

15)براي پائين آرودن كلسترول از جو استفاده كنيد .

16)جو چون  داراي پروتئاز مي باشد بنابراين از سرطان جلوگيري مي كند .

طرز استفاده:

سمنو يا مالت جو : جو را مي توان مانند ديگر غلات خيس كرده و در حرارات معتدل نگاهدري كنيد تا جوانه

بزند  و هنگاميكه جوانه به حد معيني رسيد از آن مالت نگهدري كنيد . مالت جو داراي ويتامين هاي Cاست .

ماء الشعير : جو پوست كنده و جو پوست نكنده را خوب مي شويند سپس آن را در آب جوش ريخته و چند

دقيقه مي جوشانند و آنقدر آنرا مي پزند تا دانه هاي جو كاملا باز شود و بعد آنرا با پارچه بدون اينكه له

شود صاف مي كنند و مي گذارند تا سرد شود و از آن استفاده مي كنند .

كشك الشعير : جو پوست كنده را با آب مخلوط كرده و آنرا آنقدر مي جوشانند تا كاملا باز شود سپس

آنرا له مي كنند و صاف مي كنند  كه خود جو نيز داخل آب شود كشك الشعير شبيه آَش جو مي باشد .

عصاره مالت جو : از جوشاندن مالت جو  در آب و غليظ كردن مايع حاصل در خلاء عصاره مالت جو بدست

مي آيد كه داراي مقدر 60 درصد مالتوز ، 10 درصد ساكاروز ، 20 درصد دكسترين و مقدري مواد معدني

و ويتامين هاي B1 و B2 است

مضرات :

مضرات خاصي گفته نشده است .

خواص آووکادو : Avocado

بانک جامع اطلاعات دارویی