خواص سنبل الطيب (علف گربه) Valerian

سنبل الطيب (علف گربه)   Valerian 

نام علمی       valeriana Officinalis

تركيبات شيميايي/خواص داروئي/طرز استفاده/مضرات

كليات گياه شناسي:

سنبل الطیب یا علف گربه (نام علمی: Valeriana officinalis) گیاهی است که بوته ای استوار و چند

ساله دارد و در اروپا و بخش‌هایی از آسیا می‌روید. دارای ریشه‌ای کوتاه و بوته‌ای با ارتفاع بین ۵۰ تا

۱۵۰ سانتی‌متر می‌باشد.

ریشهٔ این گیاه در طب سنتی ایران دارای ارزش دارویی است و از آن به عنوان آرام‌بخش اعصاب، خواب

آور، ضد تشنج، درمان افسردگی، هضم کننده غذا و ضد دل‌پیچه استفاده می‌شود.

نام علف گربه برای این گیاه ناشی از ویژگی آن است که گربه‌ها را به خود جذب می‌کند و نوعی اثر روان

گردان در آن‌ها دارد. این خاصیت به دلیل وجود آکتینیدین در عصارهٔ این گیاه است که به فرومون‌های بدن

گربه‌ها شباهت دارد. این گیاه اثر مشابهی نیز بر روی موشهای صحرایی دارد. خواص درمانی سنبل

الطیب (علف گربه) سنبل الطیب گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن به طور عمودی تا ارتفاع

دو متر بالا می‌رود. این گیاه به صورت وحشی در جنگل‌های کم درخت، در حاشیه جویبارها و گودال‌ها

در بیشتر مناطق آسیا و ایران می‌روید.

سنبل الطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصل دور تشخیص داده به طرف آن

می‌رود و در اطراف آن به جست و خیز می‌پردازد و از بوی آن مست می‌شود. گلهای سنبل الطیب برنگ

سفید یا صورتی و به صورت خوشه‌ای است.

قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است و معمولاً از ریشه گیاهی که بیش از سه سال عمر دارد

استفاده می‌شود. سنبل الطیب پس از خشک شدن برنگ قهوه‌ای در می‌آید. طعم آن تلخ ولی خوشبو

و معطر است. عطر آن پس از خشک شدن بیشتر می‌شود. اين گياه بصورت وحشي در جنگل هاي كم

درخت ، در حاشيه جويبارها و گودال ها در بيشتر مناطق آسيا و ايران مي رويد .

سنبل اطيب داراي بويي مطبوع است و گربه بوي اين گياه را از فاصل دور تشخيص داده بطرف آن می

رود و در اطراف آن به جست و خيز مي پدرازد و از بوي آن مست مي شود.

گلهاي سنبل الطيب برنگ سفيد يا صورتي و بصورت خوشه اي مي باشد .

سنبل الطيب پس از خشك شدن برنگ قهوه اي در مي آيد . طعم آن تلخ ولي خوشبو و معطر است .

عطر آن پس از خشك شدن بيشتر مي شود .

تركيبات شيميايي:

ريشه سنبل الطيب حاوي 1% اسانس است . اين اسانس درريشه تازه بيشتر است و بتدريج كه ريشه

خشك مي شود مقدار اسانس آن كاهش يافته ولي بوي آن قوي تر مي شود . اسانس تازه برنگ سبز

مايل به زرد است ولي در اثر ماندن غليظ ميشود .

آثار دارويي ريشه تازه آن سه برابر خشك شده آن است . سنبل الطيب بايد در حرارت كم خشك شود و

در حرارت بالا تمام اثر دارويي آن از بين مي رود .

خواص داروئي:

ريشه سنبل الطيب از نظرطب قديم ايران گرم و خشك است خواص مهم آن به شرح زير مي باشد

1)اثر ضد تشنج دارد

2)در رفع ناراحتي هاي عصبي و هيستري مفيد است

3)ضد اسپاسم و آرام بخش است

4)تب بر است

5)در معالجه صرع اثر مفيد ددر

6)بيخوابي را درمان مي كند

7)ضد كرم معده و روده است

8)گاز معده را از بين مي برد

9)ضد هيجان است

10)ميگرن را برطرف مي كند

11)سرددرهاي ناشي از سيگار كشيدن و مصرف الكل را رفع مي كند

12)براي برطرف كردن دلهره ف تشويش و نگراني مفيد است

13)در درمان بيماري ماليخوليا اثر مفيد دارد

14)در برطرف كردن ددر سياتيك موثر است

15)درد معده را برطرف مي كند

16) سكسكه مداوم را از بين مي برد

17)تقويت كننده نیروي جنسي است

18)ترشح ادرار را زياد مي كند

19)ددر سينه را برطرف مي كند

20)استفراغ را برطرف مي كند

21)دهان را خوشبو مي كند

22)در معالجه مرض قند موثر است

23)گرد سنبل الطيب را روي زخم ها بپاشيد  التيام يابند .

طرز استفاده:

1)گرد سنبل الطيب : ريشه سنبل الطيب را خرد كرده و در حرارت 40 درجه خشك كنيد . سپس آنرا آسياب

كنيد و از الك ريز در كنيد . يان گرد بعنوان ضد تشنج بكار مي رود . مقدار مصرف آن 5-10 گرم در ورز است .

2) مخلوط سنبل الطيب : 4 گرم گرد ريشه سنبل الطيب را با 4 گرم رازيانه و 4 گرم قند سائيده و مخلوط

كنيد اين مخلوط را چهار قسمت كرده و در طول روز بفواصل مساوي بخوريد .

3)تنطور والريان : 100 گرم ريشه سنبل الطيب را خرد كرده و در نيم ليتر الكل طبي 60 درجه بريزيد و

بگذاريد بماند . هر ورز چند بار انرا بهم بزنيد و پس زا 15 روز آنرا صاف كرده و در شيشه دربست نگهداري

كنيد .مقدار مصرف آن 10-30 قطره مي باشد.

عملکرد صحیح دستگاه عصبی مرکزی به وسیله رسپتورهایی (گیرنده‌هایی) در مغز که به نام

رسپتورهای گابا نامیده می‌شوند، تنظیم می‌شود. بر اساس مطالعات آزمایشگاهی مشخص شد که

سنبل الطیب می‌تواند اتصالات این رسپتورها را ضعیف و سُست نماید. به این ترتیب، مکانیسم عمل

و اثربخشی آن تا حدودی مشخص شد. در حقیقت این اطلاعات توضیح می‌دهد که چرا سنبل الطیب

می‌تواند به افراد کمک کند تا به راحتی استرس و نگرانی را از خود دور نمایند.

در مطالعات مختلفی نشان داده شد که این گیاه اثر درمانی موثری بر روی افرادی که دارای درجات

مختلفی از بیماری بی خوابی می‌باشند، دارد. به طور کلی سنبل الطیب موجب می‌شود که خواب

با آرامش زیادی همراه باشد و همچنین گذر به مرحله خواب راحت تر صورت پذیرد. اما در این مطالعات

چیزی مبنی بر اینکه این گیاه موجب افزایش کل زمان خواب می‌شود، مشاهده نگردید.

دو تحقیق دیگر نیز در این زمینه انجام شد. در این مطالعات نیز نشان داده شد که ترکیب سنبل الطیب

با بادرنجبویه (Lemon Balm) در بهبود کیفیت خواب و در درمان بیماری بی خوابی(Insomnia) مؤثر

است. این گیاه برای اختلالات یائسگی و عادت ماهیانه مفید است. یکی دیگر از خواص این گیاه،

داشتن منگنز است که برای درمان سفیدی مو از آن استفاده می‌شود. مقدار و زمان مصرف تعیین

یک مقدار مشخص برای مصرف این گیاه، کار مشکلی است، اما در منابع مختلف علمی درباره گیاهان

دارویی، چیزی حدود ۱ تا ۱۰ گرم است. اگر از عصاره تغلیظ شده ریشه گیاه سنبل الطیب (آن چه به

طور معمول در قرص‌ها و کپسول‌ها وجود دارد و دارای حداقل ۵/۰ درصد روغن‌های فرّار است) برای درمان

بیماری بی خوابی استفاده می‌کنید، باید آن را حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از خواب مصرف نمایید.

فراورده‌های خشک شده ریشه این گیاه که به صورت ۵/۱ تا ۲ گرمی هستند، نیز باید ۳۰ تا ۶۰ دقیقه

قبل از خواب مصرف شوند. برخی نیز این گیاه را با بادرنجبویه، رازک، گل ساعت و اسکالکَپ (در طب

چینی کاربرد دارد) ترکیب کرده و مصرف می‌کنند. مصرف تازه این گیاه بهتر و موثرتر از مصرف ریشه

خشک آن است.

اثرات جانبی تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که این گیاه هیچ گونه اثر مخربی روی توانایی افراد برای

رانندگی و کار با ماشین آلات مختلف ندارد. تنها مورد گزارش شده، حمله قلبی شدید در مردی بود که

سالیان دراز از سنبل الطیب به میزان ۵ تا ۲۰ برابر مقدار توصیه شده مصرف می کرده است و آن را به

طور ناگهانی کنار گذاشته بود. به هر حال، هنگامی که سنبل الطیب بر اساس مقدار توصیه شده

مصرف شود، منجر به اعتیاد و وابستگی به آن نخواهد شد. در مورد دیگری که در یک دانشجوی ۱۸

ساله که قصد خودکشی داشت مشاهده شد، تنها علائم گزارش شده عبارت بودند از خستگی

مفرط، درد شکمی، رعشه و لرزش در دست‌ها و پاها. این فرد از ۰۰۰/۲۰ میلی گرم ریشه سنبل الطیب

استفاده کرده بود که چیزی در حدود ۴۰ تا ۵۰ برابر مقدار توصیه شده است. به نظر نمی‌رسد که مصرف

سنبل الطیب قبل از خواب موجب ایجاد مشکل در هوشیاری و تمرکز فرد در صبح شود. با این که تا

کنون دلایل شناخته شده‌ای برای منع مصرف این گیاه در بارداری و شیردهی گزارش نشده است، اما

بی خطر بودن آن نیز به اثبات نرسیده است. بنابراین باید در مصرف آن احتیاط کرد.

مضرات :

چون سنبل الطيب براي كليه مضر است بايد آنرا با كتيرا خورد .