فوج

زنجبيل          Ginger 

نام علمی     Zingibar officinale

تركيبات شيميايي/خواص داروئي/طرز استفاده/مضرات

كليات گياه شناسي:

زَنجـِبیل یا زنجفیل یا شنگویر یک گیاه خوراکی، ادویه و گیاه دارویی است.

زنجبيل از قديم الايام مورد مصرف مردم ايران ، هند و چين بوده است .

زنجبیل از گیاه زرد رنگ دارای رگه‌های بنفش با نام علمی Zingiber officinale بدست می‌آید. اگرچه معمولاً از زنجبیل به عنوان ریشه آن گیاه نام برده می‌شود ولی در اصل قسمت مورد استفاده گیاه ساقه متورم شده زیرزمینی آن است که «ریزوم» نام دارد.

جنس زنجبیل سرده‌ای از تیره زنجبیلیان علفی ایستاده چندساله با حدود ۷۰ گونه بومی آسیای جنوب شرقی است با ساقه باریک و نی‌مانند و برگ‌های سرنیزه‌ای سـبز براق که از زمین‌ساقه‌ای غده‌ای می‌رویند؛ گل‌های آنها سبز مایل به زرد با لبه‌ای ارغوانی و لکه‌های کرم‌رنـگ و گل‌آذین مخروطی و کوچک و سنبله‌ای متراکم است که در تابستان از زمین ساقه بیرون می‌زند.

تاریخ و پیشینه:

زنجبیل از زمانهای دور مورد استفاده بوده و هنوز هم درطب سنتی چین نقش مهمی را ایفا می‌کند. در ایران باستان نیز این گیاه با نام ژنگویر شناخته شده بود و کاربرد داشت و از ایران و کشورهای عربی به سوی غرب سفر کرد.

در غرب پزشکی یونانی به نام «دیوسکوریدس» نخستین بار در سده یکم میلادی کاربرد درمانی زنجبیل را ثبت کرد، گرچه سده‌ها پیش از آن این گیاه عطردار از کشورهای خاور دور به اروپا صادر می‌شد، تا سده‌های میانه، به عنوان یک ماده اولیه آشپزی در اروپا کاملاً شناخته شده بود.

امروزه این گیاه در بیشتر مناطق استوایی کشت می‌شود. آشنایان با پزشکی هندی آیورودا از آن به عنوان داروی جهانی نام می‌برند؛

این امر نه تنها به خاطر خواص ضد قارچی، ضد باکتری آن است، بلکه به خاطر اثر تسکین بخش آن بر روی دستگاه گوارش هم هست، که اینها باعث شده هندیان بیش از ۲۰۰۰ سال زنجبیل را مصرف کرده‌اند و یکی از بهترین شفابخش‌های طبیعی برای درمان بیماری‌های مسافرت، حالت تهوع و سرگیجه در غرب مطرح کرده و برخلاف بعضی داروهای مرسوم این بیماری‌ها هیچ عوارض جانبی منفی ندارد.

در پژوهشی که در دانمارک انجام شد به ۴۰ نفر از دانشجویان نیرو دریایی یک گرم پودر زنجبیل و به ۴۰ نفر دیگر مقداری دارونما داده و مشاهده شد زنجبیل به مراتب در کاهش دفعات استفراغ  و از بین بردن عرق سرد مؤثر بوده.

بعضی کارشناسان، زنجبیل را برای درمان تهوع صبحگاهی دوران حاملگی توصیه می‌کنند. البته لازم به تذکر است در این خصوص همیشه با پزشک مشورت نمایید.

ادویه ارام بخش:

بررسی‌ها نشان داده‌اند که زنجبیل می‌تواند باعث جلوگیری از تهوع ناشی از عمل جراحی و شیمی درمانی شود، مطالعات بالینی در لندن انجام شد نشان داد مصرف یک گرم پودر زنجبیل در جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی به اندازه داروهای آرام‌بخش مرسوم مؤثر است.

خاصیت گرم کنندگی و فعال کنندگی زنجبیل آن را به عنوان شفابخش خانگی معرفی کرده‌است.

اگر به کشیدگی عضله دچار شده‌اید، گلودرد دارید و یا از بیماری مسافرت در رنج هستید برای خود یک تونیک زنجبیل درست کنید و میل نمائید تا به قدرت شفا بخش فوق العاده آن پی ببرید. زنجبیل فواید فراوانی برای سلامتی دارد.

مطلب ما درباره ساقه گرد پیچ خورده‌ای است که گاهی برای غذا سرخ کردنی از آن استفاده می‌شود.

زنجبیل را می‌توان به آب گرم اضافه کرد و در مواقع سرمازدگی پاها را در آن قرار داد. در مواقع دندان درد می‌توان آن را جوید و هنگام گلو درد از غرغره آن استفاده کرد.

همچنین برای درمان سرماخوردگی آن را به آب گرم، لیمو و عسل افزود.اگر علاقه‌ای به استفاده از این محلولها ندارید می‌توانید آن را پس از خرد کردن برای تسکین سردرد به ناحیه پیشانی بمالید؛

روغن زنجبیل را می‌توان با روغنهای دیگر رقیق کرده و برای تسکین دردهای ناشی از کشیدگی ماهیچه آسیب دیده روی آن ماساژ داد تا گردش خون را بهبود بخشیده و باعث تسکین درد شود."

دلیل سودمند بودن زنجبیل اجزای تشکیل دهنده اصلی زنجبیل شامل نشاسته، اسانسها مانند زینجیبرن (zingiberen) که به زنجبیل بوی خاص مید هد، و رزین است.

به نظر می‌رسد بیشتر ارزش درمانی زنجبیل به واسطه ترکیبات ادویهای آن یعنی جینجرول‌ها (Gingerols) است که طعم تند و سوزاننده آن ناشی از آنهاست، اگرچه هنوز طرز عمل آن مشخص نیست.

فرآورده های زنجبیل:

فرآورده های مختلفی از گیاه زنجبیل تولید می شود که از ریشه تازه یا خشک آن و یا از طریق تقطیر روغن از ساقه آن تهیه می شود.

یکی از معروفترین فرآورده های زنجبیلی، آبنبات GINGER است که محصول کشور چین است. این آبنبات در بسته های 160 گرمی ارائه می شود و در هر بسته 37 عدد شکلات است.

در تهیه ی آن ها از زنجبیل تازه استفاده شده به گونه ای که هنگامی که آبنبات را می جوید تندی زنجبیل را در آن احساس می کنید و این تندی در قسمت های انتهایی شکلات بیشتر احساس می شود و حسی گرم و مطبوع را به شما منتقل می کند.

جویدن این آبنبات، طعمی متفاوت و گرم را به شما می شناساند. خوردن آن ها در فصل زمستان بسیار مطلوب و پرطرفدار است، حتی در مواقعی که سرما خورده اید یا سردرد شده اید، شکلات های زنجبیلی می توانند مفید باشند. برای رفع حالت تهوّع هنگام سفر نیز می توان از آن استفاده کرد. این آبنبات محصول کشور چین است.

کاربردهای دیگر زنجبیل:

زنجبیل تازه را برای سرماخوردگی و آنفلوآنزا بکارببرید.

زنجبیل خشک شده را جهت درمان سرگیجه و تهوع مصرف کنید.

قرص آن را برای درمان آرتریت و مشکلات گردش خون مورد استفاده قراردهید.

درمان بدون عارضه میگرن با کمک زنجبیل:

به اندازه یک نخود پودر زنجبیل را در یک کاسه ماست ترکیب کرده و همراه با غذا میل کنید. این کار را هر روز تکرار کنید تا از میگرن پیشگیری شود.

مصرف زنجبیل در افراد دچار زخم معده و یا زخم دوازدهه و یا هم‌زمان با مصرف داروهای ضد انعقاد - که می‌تواند برای رقیق شدن خون شوند - اکیداً منع شده‌است.همچنین در مورد استفاده از گیاهان دارویی، بویژه اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید یا باردار هستید با پزشک خود مشورت کنید.

خواص داروئي:

 اين گياه همراه با گياهان ديگر بعنوان تقويت كننده معده و بدن  بادشكن و ضد نفخ بكار می رود . همچنين پزشكان چيني جديدا كشف كرده اند كه شربت زنجبيل بهترين داروبراي معالجه زخم معده مي باشد.

زنجبيل تازه وشربت زنجبيل با چاي زنجبيل در بدن گرما توليد كرده و بدين وسيله مواد سمي و زادئ بدن را بصورت عرق از بدن خارج مي سازد . اين گياه براي خانم هائيكه عادت ماهيانه آنها عقب مي افتند تجويز شده است .

زنجبيل بهترين داروي سرماخوردگي و گلو درد ميباشد . هنگامي كه حس كرديد دچار سرماخوردگي شده ايد چند بار چاي زنجبيل بنوشيد و اگر گلو درد داريد علاوه بر آنكه چاي آنرا ميل مي نمائيد با آن نيز قرقره كنيد .

زنجبيل را حتي براي كمپرس نيز مي توان استفاده كرد كه سموم بدن را خارج مي سازد . براي اين منظورابتدا چاي زنجبيل استفاده كنيد  دستمالي را با آن آغشته و آب اضافي آنرا فشار داده در محل زخم يا درد بگذاريد .

شربت زنجبيل براي زخم معده بسيار مفيد است .مبتلايان به زخم معده بايد هر روز قبل از غذا يك قاشق چايخوري از اين شربت را همراه با كمي آب بنوشد زخم معده آنهاپس از مدتي التيام خواهد يافت .

طرز استفاده:

يك قاشق چايخوري پودر خشك زنجبيل و يا دو قاشق چايخوري زنجبيل رنده شده تازه را در داخل قوري ريخته روي آن آب جوش بريزيد و به مدت پنج دقيقه آنرا با حرارت ملايم دم كنيد و سپس آنرا با عسل شيرين كرده و ميل كنيد .

چاي زنجبيل هر چقدر بيشتر بماند و دم بكشد تند تر مي شود .حتي مي توان چاي زنجبيل را بعد از  سرد شدن در داخل يخچال گذاشت و خنك كرد و مانند يك نوشابه سرد استفاده نمود .

براي تهيه شربت زنجبيل يك قسمت زنجبيل رنده شده را با سه قسمت عسل مخلوط كرده و در شيشه دربسته در يخچال نگهداري كنيد و هر موقع خواستيد مصرف كنيد .

براي درست كردن تنتور زنجبيل مي توانيد از الكل 50 درجه استفاده نمائيد . يك قسمت زنجبيل رنده شده را با سه قسمت الكل 50 درجه مخلوط كرده و داخل يك شيشه تيره رنگ بريزيد و بمدت چهارده روز آنرا چند بار در روز تكان دهيد . بعد ازاين مدت آنرا صاف كرده و در جاي خشك و خنك نگهدري كنيد .

مضرات :

مضرات خاصي براي آن بيان نشده است .

بانک جامع اطلاعات دارویی

خواص دارویی كوشاد (ژانسيان) :Gantian