فوج

گياه اسطوخودوس ( لاواندر ) Lavander

بر روي سوختگي قرار داده شود، پوست تاول نمي‌زند. هم گل‌ها و هم روغن گياه، دافع حشرات موذي هستند. اروپاييان گل‌هاي اسطوخودوس را در كيسه‌هايي مي‌ريخته و در ميان لباس‌ها و ملحفه‌ها در كمد لباس قرار مي‌داده‌اند تا هم از بيدزدگي آنها جلوگيري شود و هم خشبو شوند. اگر روغن آن را روي پوست بماليد، پشه به انسان نزديك نمي‌شود .

 اسطوخودوس در بيشتر نقاط دنيا بحالت خود مي رويد مخصوصا در جنوب فرانسه مناطق مديترانه و در تورنتو به مقدر زياد وجود دارد و بسته به شرايط ميط و خاك به انواع مختلفه ظاهر مي شود .

 زيستگاه طبيعي :

اسطوخودوس گياه بومي حوزه مديترانه مي‌باشد و در سرتاسر جنوب قاره اروپا پراكنده است؛ البته در جنوب آمريكا زير كشت آن را متداول كرده‌اند.

اسطوخودوس در خاك‌هاي مخلوط با شن و ماسه كه بخوبي آبياري بشوند و محل نيز آفتابگير باشد، رشد مي‌نمايد در جنوب فرانسه و بريتانيا اين گياه را به صورت انبوه كشت مي‌كنند.

همچنين در باغچه منزل هم مي‌توان اسطوخودوس را به شكل يك گياه تزييني كاشت و از محاسن آن بهره برد .

 مشخصات ظاهري :

اسطوخودوس از گياهان بادوام بوته‌اي و معطر است. طول ساقه‌هاي كوتاه آن حداكثر به هشتاد سانتي‌متر مي‌رسد.

روي برگ‌هاي باريكو سبز خاكستري يا سبز نقره‌اي اين گياه را كرك‌هاي نرمي پوشانيده است. از اواسط تابستان تا اوايل پاييز شش تا ده حلقه گل قفايي يا بنفش رنگ در يك سنبله در انتهاي هر يك از ساقه‌هاي بلند گياه ظاهر مي‌شوند .

 تركيبات شيميايي:

اسانس اسطوخودوس داراي حدود 40% استات ليناليل است همچنين در آن تركيباتي نظير اسيد بوتيريك ، اسيد پروپيونيك و اسيد والريك ، لينالول آزاد و ژرامبول وجود دارد .

 خواص داروئي:

اسطوخودوس از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است .

 1)براي رفع خستگي و آرامش چند قطره روغن اسطوخودوس را در وان آب گرم ريخته و براي مدت يكربع ساعت در آن دراز بكشيد .

 2)گرفتگي ها را باز مي كند .

 3)مقوي معده است .

 4)ادرار آور مي باشد .

 5)معرق است و تب را پائين مي آورد .

 6)صفرا بر بوده و كبد را بكار مي اندازد و بيماري هاي كبدي را برطرف مي كند .

 7) ضد تشنج است .

 8)براي تقويت عمومي بدن خوب است .

 9)كرم هاي معده و روده را از بين مي برد .

 10)بيماري هاي سينه و سرفه را برطرف مي كند .

 11)در معالجه زكام موثر است .

 12)از آن مي توان بعنوان مسهل و تميز كننده استفاده كرد.

 13)براي رفع بيماريهاي مجاري و ادرار مفيد است .

 14)براي برطرف كردن رعشه و سرگيجه حدود 5 گرم از پودر آنرا با عسل مخلوط كرده و هر شب بخوريد .

 15)براي رفع فراموشي و تقويت حافظه از دم كرده اسطوخودوس استفاده كنيد .

 16)براي رفع بيخوابي يك قطره از روغن اسطوخودوس را روي يك تكه پنبه بچكانيد و آنرا داخل بالش خود قرار دهيد خواب مطبوعي براي شما مي آورد .

 17)براي برطرف كردن غم و اندوه هر روز دم كرده اسطوخودوس بنوشيد .

 18)اگر دست و پاي شما خواب مي رود از اين گياه استفاده كنيد .

 19)براي پيشگيري از آب آوردن بدن دم كرده اسطوخودوس بنوشيد .

 20)زردي را برطرف مي كند .

 21)براي رفع حالت تهوع و سرگيجه مفيد است .

 22)سردرد و سردردهاي يكطرفه را درمان مي كند .

 23)براي معالجه ضعف اعصاب مفيد است .

 24)طپش قلب را از بين مي برد .

  25) آسم را برطرف مي كند .

 26)براي رفع ترشحات زنانه مي توانيد از اين گياه استفاده كنيد .

 27)براي برطرف كرده سوء هاضمه يك قطره اسانس اسطوخودوس را در يك ليوان آب نيم گرم ريخته و يا يك فنجان از دم كرده آن را بنوشيد .

 28)اسطوخودوس درمان كنده رماتيسم ، آرتروز و نقرس است . براي اين منظور كمپرس آنرا بر روي عضو مورد نظر بگذاريد و يا اينكه 2 قطره روغن آنرا با يك قاشق روغن بادام و يا روغن زيتون مخلوط كرده و عضو دردناك را با آن ماساژ دهيد .

 29)زخم هاي كهنه را با ماليدن اسانس اسطوخودوس كه در الكل حل كرده ايد برطرف كنيد .

 30)براي درمان بيماريهاي ريوي 2 تا 3 قطره روغن اسطوخودوس را با يك قاشق غذا خوري روغن بادام و يا روغن زيتون مخلوط كرده و سينه و پشت بيمار را ماساژ دهيد .

 31) ماليدن پماد اسطوخودوس زخم ها را ضد عفوني كرده و التيام مي بخشد .

 32)براي برطرف كردن بوهاي نامتناسب در منزل چند قطره روغن اسطوخودوس را در آب ريخته و بگذاريد به آرامي بجوشد عطر مطبوعي را در هوا پخش مي كند .

 33)براي رفع بيخوابي يك قاشق چايخوري پودر اسطوخودوس را با يك قاشق چايخوري پودر سنبل الطيب مخلوط كرده و در يك ليوان آبجوش ريخته و بمدت 10 دقيقه دم كنيد . اين دم كرده را يكساعت قبل از رفتن برختخواب ميل كنيد تا بيخوابي شما برطرف شود .

 طرز استفاده:

 1) دم كرده اسطوخودوس : حدود 5 گرم سرشاخه گلدار و يا گل اين گياه را در يك ليتر آبجوش ريخته و بمدت 10 دقيقه دم كنيد . مقدر مصرف اين دم كرده 4-3 فنجان در روز است .

 2)كمپرس اسطوخودوس : 30 گرم گل و يا سرشاخه گلدار اين گياه را با يك ليتر آبجوش مخلوط كرده و بمدت 10 دقيقه دم كنيد .

 3)اسانس و روغن اسطوخودوس را مي توانيد از فروشگاههاي گياهان دارويي و يا برخي از داروخانه ها تهيه كنيد .

براي مصرف يك قطره از آنرا با يك قاشق روغن بادام و يا روغن زيتون مخلوط كرده و براي ماساژ استفاده كنيد . و يا يك قطره آنرا روي يك حبه قند و يا يك قاشق عسل مخلوط كرده بخوريد .

 مضرات :

اسطوخودوس گياهي است بي ضرر كه همه مي توانند از آن استفاده كنند . فقط براي اشخاص صفراوي مزاج خوب نست و باعث آشفتگي مي شود .

اينگونه اشخاص بايد آنرا با سكنجبين يا كتيرا بخورند .

 مواد و عناصر غذايی :

اگر چه اسطوخودوس در زمين های فقير می رويد ولی در سطوح وسيع کشت بايد از زمينهای غنی و حاصلخيز استفاده شود .

از آنجائيکه اين گياه 15 تا20 سال در يک مکان باقی می ماند ، از اين رو تمام نيازهای غذايی آن در اين مدت بايد توسط خاکی که در آن کشت می شود تأمين گردد .

تحقيقات نشان می دهد برای توليد هر يکصد کيلوگرم گل ، گياهان 8/0 کيلوگرم ازت ، 2/0 کيلوگرم اکسيد قسقر و 8/0 کيلوگرم اکسيد پتاس از خاک جذب می کنند .

کودهای کاملاً پوسيده حيوانی نقش عمده ای در افزايش عملکرد دارد . از اين رو توصيه می شود فصل پاييز هنگام آماده ساختن زمين ، 35 تا 50 تن در هکتار کودهای حيوانی کاملاً پوسيده به زمين اضافه شود . همچنين در فصل پاييز بايد 70 تا 80 کيلوگرم در هکتار اکسيد فسفر و 100 تا 120 کيلوگرم در هکتار اکسيد پتاس به عنوان مقادير پايه به خاک اضافه شود .

 در سال اول رويش و در اواخر بهار نيز 70 تا 80 کيلوگرم در هکتار ازت بايد به صورت سرک در اختيار گياهان قرار گيرد . با توجه به طولانی بودن دوره رويش اسطوخودوس توصيه می شود در طول رويش اين گياه ، خاک مورد تجزيه قرار گيرد و با توجه به وضعيت خاک از نظر موتد و عناصر ضروری اقدام به کوددهی زمين نمود .

 سازگاری :

اسطوخودوس از گياهان مناطق خشک و نيمه خشک است . در طول رويش به تابش نور فراوان و هوای گرم و رطوبت کم نياز دارد .

چنانچه اين گياه در چنين شرايطی رشد کند عملکرد گل ، مقدار اسانس و همچنين کيفيت آن افزايش می يابد . تحقيقات نشان می دهد که مقدار و کيفيت اسانس با نور رابطه مستقيم دارد به طوری که چنانچه اسطوخودوس در مناطقی که دارای نور کافی نباشد کشت شود ،

نه تنها از نقدار اسانس گلها کاسته شود بلکه ترکيبات استری ( ليناليل استات ) آن نيز کاهش می يابد و گياهانی که در سايه کشت می شوند در مقايسه با گياهان کشت شده در آفتاب ، اسانس و ترکيبات استری آنها به ترتيب 55 تا 41 درصد کاهش نشان می دهد .

اسطوخودوس فرانسوی در هر نوع خاکی قادر به رويش است . ولی خاکهای سبک حاوی ترکيبات کلسيم و غنی از مواد و عناصر غذايی خاکهای مناسبی برای توليد انبوه اين گياه است . خاکهای سنگين که تهويه هوا در آنجا به شختی انجام می گيرد و همچنين سبب آب ايستايی می شوند برای کشت اين گياه مناسب نيستند .

 آماده سازی خاک :

پس از افزون کودهای حيوانی به زمين می بايست با شخم مناسبی اين کودها را به عمق 35 تا 40 سانتی متر زمين منتقل کرده که البته 5/1 تا 2 ماه قبل از کشت نيز بايد اقدام به افزون کودهای شيميايی مورد نياز گياه ( مانند قسقر و پتاس ) به خاک کرده و با شخم متوسطی آنها را به عمق 18 تا 20 سانتی متری زمين منتقل نمود . اواخر زمستان پس از شکستن سله ها ، جمع آوری سنگها و قلوه سنگها و تسطيح ، زمين برای کاشت کاملاً آماده می شود .

 کاشت :

کاشت اسطوخودوس توسط بذر و از طريق رويشی امکان پذير است . کاشت توسط بذر به روش غير مستقيم انجام می گيرد و فصل پاييز ( آذر ) يا اوايل بهار ( نيمه دوم اسفند ) زمان مناسبی برای کشت بذر در خزانه هوای آزاد است .

در اين صورت فاصله مناسب رديفهای کاشت از يکديگر در سطح وسيع خزانه 35 تا40 سانتی متر و در سطح کوچک خزانه نيز 15 تا 29 سانتی متر می باشد .

اگر بذرها در فصل پاييز کشت شوند عمق مناسب کاشت بذر 5/0 تا 1 سانتی متر و اگر در فصل بهار کشت شوند 1 تا 5/1 سانتی متر می باشد .

برای هر هکتار زمين به 7 تا 9 کيلوگرم بذر ( با کيفيت مطلو ب) نياز است . اواخر شهريور تا اوايل مهر ماه سال بعد زمان های مناسبی برای انتقال نشاء ها به زمين اصلی است و در مدت زمان مذکور ارتفاع گياهان در خزانه به 18 تا 20 سانتی متر می رسد .

هنگام انتقال نشاءها به زمين اصلی ساقه آنها را بايد از فاصله 8 تا 10 سانتی متری سطح زمين هرس کرد . اين عمل سبب توليد شاخه های متعدد می شود . توصيه می شود در هنگام انتقال نشا به زمين اصلی ، نشاء ها از فاصله پنج سانتی متری بالای يقه در خاک کشت شوند در ضمن برای هر هکتار زمين به 20 هزار بوته نياز است .

 تکثير رويشی :

تکثير رويشی اسطوخودو فرانسوی از طريق ريشه دار کردن ساقه های سبز و جوان يا ساقه های خشبی و انتقال آنها به زمين اصلی می باشد .

اوايل شهريور از پايه های مادری يک ساله ساقه های سبز و از پايه های مادری چهار تا پنج ساله ساقه های خشبی به طول 12 تا 20 سانتی متر جدا کرده سپس اقدام به کاشت آنها در خزانه ( اعم از خزانه هوای آزاد يا زير پلاستيک ) می نمايند .

اين قلمه ها در عمق 4 تا 5 سانتی متری و در رديفهايی به فاصله 6 تا 10 سانتی متر و فاصله دو قلمه از يکديگر 2تا 3 سانتی متر کشت می شوند .

در هر متر مربع از سطح خزانه 600 تا 800 قلمه کشت کرد . ايجاد سايبان روی قلمه ها سبب تسريع در ريشه دار شدن آنها می شود .

بهار ( ارديبهشت ) يا پاييز سال بعد زمان  مناسبی است برای انتقال قلمه های ريشه دار شده به زمين اصلی بوته ها در رديفهايی به فاصله 100 ساتنی متر ( فاصله دو بوته در طول رديف 50 تا 80 سانتی متر ) در زمين اصلی کشت می شوند .

مراقبت و نگهداری :

رشد اوليه اسطوخودوس در سال اول رويش بسيار کند است و علفهای هرز می توانند بدون رقابت و به سرعت توسعه يابند .

از اين رو کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و تهيه بستر فاقد علف هرز ضرورت دارد . در سال اول رويش به منظور توليد شاخه های متعدد ، بايد قسمت هوايی گياهان را به طول 8 تا10 سانتی متر هرس کرد .

اين هرس نه تنها مانع رشد نامناسب طول ساقه می شود بلکه با توليد شاخه های متعدد سبب پرپشت شدن بوته ها می شود .سال دوم رويش نيز عمل هرس  اندام هوايی را از قسنت 15 تا 18 سانتی متر بايد تکرار کرد .

در سطوح وسيع کشت ، عمل هرس با دست امکان پذير نيست و بايد با ماشينهاي مخصوص هرس  انجام گيرد . هرس گياهانی در سال دوم رويش سبب می شود تا ساقه های گل دهنده از طول يکسانی برخوردار شوند . از سال سوم نيازی به هرس نيست زيرا گياهان به شکل ثابت خود که نيمکره است می رسند.

اواخر سال اول رويش نيز زمان مناسبی برای واکاری و جايگزينی کردن بوته های خشک شده است . وجين علفهای هرز در طول رويش گياهان ضروری است .

از آنجائيکه چند سال پس از کشت ، خاک بين رديفها متراکم شده و عمل تهويه هوا به شختی انجام می گيرد . لذا  هر چهار تا شش سال بايد خاک بين رديفها را تا عمق 40 تا 60 سانتی متری برگردان کرد .

برداشت :

گلهای اسطوخودس از اواخر بهار پديدار شده و گلهای باز شده از بيشترين مقدار اسانس برخوردارند . از آنجايی که گياهان معمولاً هفت تا هشت روز در مرحله  گلدهی هستند ، در سطوح وسيع کشت امکان برداشت آنها در اين مدت کوتاه وجود ندارد .

به همين خاطر از بدو باز شدن گلها می بايست آنها را برداشت کرد . هنگام برداشت گلها ، ساقه ها از نيمه قطع شوند سبب ناهماهنگی در نمو گلها در سالهای بعد می شوند و برداشت گلها ، آنها را در کيسه های بزرگ ريخته و بلافاصله جهت استخراج اسانس ، گلها را به کارخانه های مربوط منتقل می کنند . مقدار عملکرد گل متفاوت است و به نوع گياه و شرايط اقيلمی محل رويش گياه بستگی دارد .

عملکرد گل تازه  در سال اول رويش 4/0 تا 7/0 تن در هکتار ، در سال دوم 5/1 تا 2 تن در هکتار ، در سال سوم 3 تا 5/3 تن در هکتار و از سال چهار به بعد 5/3 تا 4 تن در هکتار می باشد .

معمولاً از هر 8 تا 10 کيلوگرم تازه يک کيلوگرم گل خشک به دست می آيد . مقدار اسانس نيز متفاوت است به طوری که در سال دوم رويش سه تا شش کيلوگرم ، سال سوم 8 تا 16 کيلوگرم ، سال چهارم 15 تا 20 کيلوگرم و در سالهای بعد 20 تا 26 کيلوگرم اسانس از هر هکتار زمين استحصال می شود .

خواص گياه علف هفت بند : Polygonum