فوج

ملک الشعرا بهار_بخش 6

ناتمام

نیست

بندگان شه، درست

که ما جمله گیتی بخواهیم جست

برانیم تا دامن قیروان

به صحرای «لیبی» و ریگ روان

به مصر و حجاز اندر آییم تنگ

وز آن پس بتازیم تا رودگنگ

چو ازگنگ بگذشت یکران ما

شد آن مرز و بوم نوین زان ما

بپیچیم از آن پس به توران زمین

ز جیحون برانیم تا پشت چین

چو این نیمه بخش جهان بزرگ

درآمد به فرمان شاه سترگ

به دستور ما گشت کار جهان

چه فرمان کند شهریار جهان

به پیروزی و شادی آنگاه گفت:

توانیم خندید و نوشید و خفت

بدو گفت دستور آزادمرد

که این را هم اکنون توانیم کرد

نیفکنده پرخاش را هیچ بن

بکن هرچه خواهی، که گوید مکن؟

شنیدم که نشنید پند وزیر

سوی روم شد پادشاه «اپیر»

شکستی بزرگ اندر آمد بر اوی

شکسته سوی خانه بنهاد روی

همی خواست گیتی ستاند به زور

که گیتی کشیدش به زندان گور

نصیحت بسی گفته اند اهل هوش

ولی نیست گوش حقیقت نیوش

حقیقت برون از یکی حرف نیست

کجا داند آن کز حقیقت بری است

حقیقت به کس روی با رو نشد

از این رو سخن ها دگرگونه شد

سخن از حقیقت گر آگه شدی

درازی نهادی و کوته شدی

بهار از حقیقت یکی ذرّه دید

بدو باز پیوست و از خود برید

چو از خود رها گشت جاوید شد

بدان ذره همراز خورشید شد

و بدان آنگهی کار کن

به قولی که با فعل ناید درست

مبر رنج کان قول قولی است سست

دو رو دارد این گیتی گوژبشت

یکی روی از آن نرم و دیگر درشت

برونی به گفتارها پرنگار

درونی به کردارها استوار

حقیقت درون است و صورت برون

خرد از برون زی درون رهنمون

برون دیگر و اندرون دیگر است

میانجی رهی پیچ پیچ اندر است

برون را نظر خواند دانا وگفت

نظر بی تحقق نیرزد به مفت

برون را مپیرای همچون خزف

درون را بیارای همچون صدف

صدف را برون چون خزف نغزنیست

خزف را درون لیکن آن مغز نیست

مخور عشوه اهل روی و ریا

که شکر نیارد نی بوریا

گزافه است هنگامهٔ عامیان

که پرگوی طبل اند و خالی میان

تهی مغز شد طبل بی چشم وگوش

از آنرو به چیزی برآرد خروش

خروش جرس از سر درد نیست

ازیرا فریبنده مرد نیست

فریب فریبنده مردم مخور

عسل از بن نیش کژدم مخور

به پیکار جنگاوران زمان

همان تیر مرسوم نه در کمان

که گر تیر دشمن جوی پیش جست

تو را چوبه و چرخ باید شکست

مشو غره از های و هوی عوام

که گیرند هرچ آن دهندت، تمام

نهندت بهٔک دست بالای سر

نگون افکنندت به دست دگر

نصرتش

کند تکیه بر صنع و نیروی خوبش

به عقل و هش و زور بازوی خویش

وگر پیشه ور با ترازو بود

ترازوش سرمایهٔ او بود

بویژه که شیرین زبانی کند

به خلق خدا مهربانی کند

چو شد عدل میل ترازوی او

بود میل هر مشتری سوی او

چو نیکوسخن بود و حاضرجوا ب

شود بهتر از مشتری کامیاب

وگر ترش رو بود و بی رای و هوش

بود کم خریدار و اندک فروش

بداگر خرید و فروش اندکست

دو ده نیم بهتر ز یک ده یک است

وگر کشت کار است و برزیگرست

مر او را زمین و زمان یاور است

به پاییز بندد کمر استوار

برد آب و حاضر کند کشتزار

چهار آخشیجان بود یار او

طبیعت کند سعی درکار او

که گفتار زردشت پیغمبر است

ستون جهان مرد برزیگر است

را در آن سال از آن خوب شخم

ز هرتخم برخاست هفتاد تخم

نشد گنج پیدا ولی رنجشان

چنان چون پدرگفت شد گنجشان

باز کرد آشتی

بخندید و گفت آشتی نیست این

که جنگ دگر را میانجیست این

پیکارکار

سلحشور و سالوک و همت بلند

به پیرامنش نامداران چند

نهاده به سر تارک مهتری

نهفته به دل بویه ی سروری

هوای بزرگی بسر داشت مرد

نیاسوده یکدم ز ننگ و نبرد

بگفتم بدان نوخط کهنه کار

که جان و جوانی گرامی بدار

بخندید ازبن گفته آزادمرد

که ای فارغ از رنج و حرمان و درد

به میدان ز خون سرخ مردن بنام

به از مرگ در بستری زردفام

بگفتم به شهر اندر آیی همی؟

و یا اندرین کوه پایی همی؟

بگفتا به شهر اندر آیم بسی!

که جز دوستانم نداند کسی!

بگفتم که دولتسرایت کجاست؟

کجاخانه داری وجایت کجاست ؟

بگفت اندر آنجا سراییم نیست

جز اندر دل خلق جاییم نیست

بدو گفتم آنجا یکی خانه ساز

سرایی نو آیین و شاهانه ساز

که چون صفّ بیداد را بشکنی

به پیروزی آنجای مأوا کنی

نگر تا به پاسخ چه گفت آن دلیر:

که گر من شوم بر بداندیش چیر

سرای امارت بود جای من

نساید زمین دگر پای من

وگر خصم گردد به من چیردست

به میدان شوم بسته و زیردست

نشاید دگر جای، مأوای من

که زندان سلطان بود جای من

وگر کشته آیم به میدان کین

بود خانه ام تنگنای زمین

فزون از دمی نیست مرگ ای پسر

ز مرگست اندیشه اش صعب تر

چو اینست، پس مرگ در رزمگاه

به از درد و بیماری و اشگ و آه

هم شکنند

لقمه گربه را درست کنند

ز چرخشت سوی خفتنگه شان

بر روی فرو بست ز هر بیهده رهشان

می داشت نهان زیدر تا یک دو سه مه شان

چندان که برند از یاد آن محنت و تیمار

چون ماه چهارم شد، یک روز نهفته

بشتافت بدانجا که بدند آنان خفته

تا پرسد و جوید که چه بوده است و چه رفته

جوید خبر زان گره خستهٔ تفته

جز انجم رخشنده و گل های شکفته

هرچند فزون جست او کمتر دید آثار

چون دید بدان بلعجبی گفت به ناگاه

صد سبحان الله و دوصد سبحان الله

این جمله کیانند بدین آب و بدین جاه

نی خورشید اینجای فراز آمده نی ماه

نی روز گشادم رخ اینان نه شبانگاه

این فرخی و خوبی کی گشت پدیدار

اینانند آنان که دو سه ماه ازین پیش

آوردمشان از رز زی مصطبهٔ خویش

وانگه به لگد کردم پشت و برشان ریش

چونان بنهادمشان یک روز کم و بیش

پس اینجای افکندمشان بیکس و بیخویش

بی هیچ رعایت گر و بی هیچ پرستار

امروز به صد عزت و تمکینند اینان

با دیگر رسم و دگر آئینند اینان

دلبند خوش و نغز و نگارینند اینان

گوئی مگر از خلخ و از چینند اینان

یا مهر و مه و زهره و پروینند اینان

یا خود مگر این خانه سپهریست پُر انوار

دهقان سپس ازکوشش و فریاد و هیاهو

پیش آرد مینائی پاکیزه چو مینو

برگیرد از آن بادهٔ نغز خوش نیکو

کز لاله ستدگونه و از مشگ ستد بو

پاکیزه و گلگون چو رخ یار نکو رو

فرخنده و روشن چو دل شاه نکوکار

نک آذرماه است و می حمری باید

بر شعر بهاری سمن بری باید

شاهان را آزادگی و حری باید

قطران شدم اینک ز تو بونصری باید

با گفتهٔ من گفت منوچهری باید

تا هر دو برآیند به یک مایه و مقدار

تافت همچو رای پشوتن

آتش زردشت دی فسرد به گلشن

سبزه چو گشتاسب خیمه زد به گلستان

قائد نوروز چتر آینه گون زد

ماه سفندار مذ طلایه برون زد

ساری منقار و ساق پای به خون زد

هدهد بر فرق تاج بوقلمون زد

زاغ برون برد فرش تیره ز بستان

ماه دگر نوبهار، جیش براند

از سپه دی سلاح ها بستاند

کل را بر تخت خسروی بنشاند

بلبل دستانسرا نشید بخواند

همچو من اندر مدیح حجت یزدان

صدرا، ... خادم باشی

کرده به تکذیب من جفنگ تراشی

گوئی خود مرتشی نبوده و راشی

حیفست آنجا که دادخواه تو باشی

برمن مسکین نهند این همه بهتان

گر ره مدحش به پیش گیرم ننگست

ورکنمش هجو راه قافیه تنک است

صرف نظر گر کنم ز بسکه دبنگست

گوید پای کمیت طبعم لنگ است

به که برم شکوه پیش شاه خراسان

گویم شاها شده است باشی پر لاف

از ره عدوان به عیب بنده سخن باف

چاره کنش گر به بنده باشدت الطاف

گویم و دارم یقین که از ره انصاف

شاه خراسان دهد جزای وی آسان

تا که تبرّا بود به کار و تولّا

تا که پس از لا رسد سُرادق الا

خرّم و سرسبزمان به همت مولا

بر تو مبارک کند خدای تعالی

شادی مولود شاه خطهٔ امکان

سیما

بزم قرب را محرم، راز غیب را دانا

در جمال او ظاهر سر علم الاسما

ملک قدس را سلطان، قصر صدق را بانی

خاتم وفا را لعل، لعل راستی را کان

قلزم صفا را فلک، فلک صدق را سکان

اوست قطبی از اقطاب، اوست رکنی از ارکان

ممکنی است بی ایجاب، واجبی است بی امکان

ثانی ایست بی اول، اولی است بی ثانی

در غدیر خم یزدان گفت مر پیمبر را

کز پی کمال دین شو پذیره حیدر را

پس پیمبر اندر دشت بر نهاد منبر را

برد بر سر منبر حیدر فلک فر را

شد جهان دل روشن زان دو شمس نورانی

گفت بشنوید ای قوم قول حق تعالی را

هم به جان بیاویزید گوهر تولا را

پوزش آورید از جان این ستوده مولی را

این وصی برحق را این ولی والا را

با رضای او کوشید در رضای یزدانی

اوست کز خم لاهوت نشأهٔ صفا دارد

در خریطهٔ تجرید گوهر وفا دارد

در جبین و جان پاک نور کبریا دارد

در تجلی ادراک جلوهٔ خدا دارد

در رخش بود روشن رازهای رحمانی

کی رسد به مدح او وهم مرد دانشمند

کی توان به وصف او دم زدن ز چون و چند

به که عجز مدح آرم از پدر سوی فرزند

حجت صمد مظهر آیت احد پیوند

شبل حیدر کرار، خسرو خراسانی

پور موسی جعفر آیت اله اعظم

آنکه هست از انفاسش زنده عیسی مریم

در تحقق ذاتش گشته خلقت عالم

آفتاب کز رفعت بر فلک زند پرچم

می کند به درگاهش صبح و شام دربانی

عقل و وهم کی سنجند اوج کبریایش را

جان و دل چسان گویند مدحت و ثنایش را

گر رضای حق جویی رو بجو رضایش را

هرکه در دل افرازد رایت ولایش را

همچو خواجه بتواند دم زد از مسلمانی

در ره مشروطه که گردی مسجود

«شرف مرد به جود است و کرامت به سجود»

«هر که این هر دو ندارد عدمش به ز وجود»

ملکا جور مکن پیشه و مشکن پیمان

که مکافات خدائیت بگیرد دامان

خاک بر سر کندت حادثهٔ دور زمان

«خاک مصر طرب انگیز نبینی که همان»

«خاک مصر است ولی بر سر فرعون و جنود»

ملکا خودسری و جور تو ایران سوز است

به مکافات تو امروز وطن فیروز است

تابش نور مکافات نه از امروز است

«این همان چشمهٔ خورشیدجهان افروز است»

« که همی تافت بر آرامگه عاد و ثمود»

بیش از این شاها بر ربشهٔ خود تیشه مزن

خون ملت را در ورطهٔ ذلت مفکن

بیخ خود را به هوا و هوس نفس مکن

«قیمت خود به ملاهی و مناهی مشکن»

« گرت ایمان درست است به روز موعود»

کشت ملت راکردی ز ستم پاک درو

شدکهن قصهٔ چنگیز ز بیداد تو نو

به جهان دل ز چه بندی پس ازین کفت وشنود

«ای که در نعمت و نازی به جهان غره مشو»

« که محالست درین مرحله امکان خلود»

بگذر از خطه تبریز و مقام شهداش

بشنوآن قصهٔ جانسوز و دل از غم بخراش

اندر آن خطه پس از آن کشش و آن پرخاش

«خاک راهی که بر آن می گذری ساکن باش»

« که عیو ن است و جفون است و خدود است و قدود»

شاه یک دل نشد وکار هباگشت و هدر

ملت خسته، درین مرحله کن فکر دگر

پای امید منه بر در شاه خود سر

«دست حاجت چو بری ییش خداوندی بر»

« که کریم است و رحیم است و غفوراست و ودود»

شاه خود کیست بدین کبر و عنانیت او

تا نکو باشد دربارهٔ ما نیت او

ما پرستندهٔ حقیم و الوهیت او

« کز ثری تا به ثریا به عبودیت او»

«همه در ذکر و مناجات و

قیامند و قعود»

سر زند کوکب مشروطه ز گردون کمال

به سر آید شب هجران و دمد صبح وصال

کار نیکو شود از فرّ خدای متعال

«ای که در شدت فقری و پریشانی حال»

«صبرکن کاین دوسه روزی به سر آید معدود»

جز خطاکاری ازین شاه نمی باید خواست

کانچه ما در او بینیم سراسر به خطاست

مدهش پند که بر بدمنشان پند هباست

«پند سعدی که کلید در گنج سعداست»

«نتواند که به جا آورد الا مسعود»

و کمر

باشد تا این پسر نه بر طریق پدر

زینت بخشد به ملک، آئین بخشد به دین

تا که جهانست کار، به کام احرار باد

شاه جوانبخت را فضل خدا یار باد

دانش دانشوران پیشرو کار باد

مجلس مشروطه را خدا نگهدار باد

تا به ابد کردگار یار سپهدار باد

به حرمت المصطفی و آله الطاهرین

روز رزم، شیر ژیان وقت کار

تیغش مغفر شکاف، تیرش خفتان کذار

آنکه بهٔک دار وگیر، آنکه ز یک گیر ودار

کرد ز خون عدو دشت و دمن لاله گون

عین الدوله که بود دیدهٔ شه سوی او

پشت ستبدادیان گرم ز بازوی او

شاه به اسب و سوار فزود نیروی او

کرد به تبریز رخ جیش جهان جوی او

پر شد صحرا و دشت از تک اردوی او

بر شد گرد سپاه بر فلک نیلگون

رسید و آغاز کار خواست به نیرنگ و رنگ

به حلیه آرد شتاب، به کوشش آرد درنگ

دید چو نیرنگ او نیک نبخشید رنگ

با سپه و تیپ و توپ به جنگ بگشود چنگ

نیز ز سوی دگر تاخت به میدان جنگ

دلیر فرخ نژاد، امیر والا شئون

فدائیان وطن هریک چون قسوره

فوجی در میمنه، فوجی در میسره

مرکز پیکار را گشت اجل دایره

گشت ز شلیک توپ کار عدو یکسره

جمله هزیمت شدند جانب کوه و دره

گرفته راه فرار، شکسته پای سکون

مژده که بالا گرفت دولت ستارخان

شهره آفاق شد صولت ستارخان

کوس جلالت نواخت نصرت ستارخان

بار دگر در رسید نوبت ستارخان

سر به فلک برکشید رایت ستارخان

رایت بیداد و جورگشت از او سرنگون

کسان که کار جهان بهر خدا کرده اند

رایتی از معدلت بر سرپا کرده اند

حکم به حق رانده اندکار به جاکرده اند

وآنانک از عدل و داد روی فراکرده اند

جمله خطا رفته اند، جمله خطا کرده اند

فلاتوجه لهم دعهم فهم خاطئون

زین گره بی خرد چشم نکوئی مدار

کشان ز بی دانشی گشته تبه روزگار

باش کزینان کشد قهر خدایی دمار

شعلهٔ قهر خدا زود شود آشکار

حامی ملت رسید با سپهی بی شمار

سازد این قوم را یکسره خار و زبون

ای گره شه پرست روی به راه آورند

روی به راه آورید پشت به شاه آورید

لشکر ملت رسید، عذرگناه آورید

درکنف لطفشان جمله پناه آورید

عذر جنایات را ز جان

گواه آورید

فلیستجیبوا لکم ان کنتم صادقون

زودا! زودا!که عدل منظره بالا زند

حضرت ستارخان خیمه به صحرا زند

پای تقدم نهد کوس معادا زند

توپ شرر بار او لطمه بر اعدا زند

کوکب اقبال سر از افق ما زند

اختر بخت عدو زود شود واژگون

همت ستارخان چون به وطن یار شد

باقر خانش ز جان یار وفادار شد

در همه جا یار او ایزد ستار شد

این یک سالار شد آن یک سردار شد

زبن سر و سالار، کار محکم و ستوار شد

عمر عدوگشت کم فر وطن شد فزون

صورت کبر و نفاق شد ز تو پیراسته

صفحهٔ تاربخ دهر شد زتو آراسته

بنشست از تیغ تو فتنهٔ برخاسته

قوت خصم تورا روز و شبان کاسته

این همه فر و جلال برتو خدا خواسته

می نتوان با خدای دم زدن از چند و چون

تا تو گرفتی قبول از علمای نجف

فر تو پیشی گرفت از امرای سلف

نصرت و اقبال و جاه پیش تو بربست صف

گشته به تیر بلا سینهٔ خصمت هدف

دوران دوران تو است شاد زی و لاتخف

ان الله معک فی ای وقت تکون

و تو

مستبد گشتم و تو باز مساوات شدی

یا که من صاحب ثروت شده تو لات شدی

اعتدالی شده مخلص، تو دموکرات شدی

الغرض من چو تو لات و تو چو من مات شدی

باز هم بر سر جنگیم، امان از من و تو

من و تو هردو جفنگیم امان از من وتو

هرچه تو نقش زدی بنده زدم وارویش

هرچه مقصود تو شد، بنده دویدم رویش

تو رخ مام وطن کندی و من گیسویش

چشم او به نشده گشت خراب ابرویش

خوب نقاش زرنگیم امان از من و تو

من و تو هر دو جفنگیم امان از من و تو

من به عنوان وکالت تو به عنوان دگر

جلب کردیم بسی فایده زبن مردم خر

نشد از ما و تو حاصل به کسی غیر ضرر

بلکه گشت ایران از روز نخستین بدتر

ما هم افتاده و لنگیم امان از من و تو

من و تو هردو جفنگیم امان از من و تو

ای برادر تو خری من ز تو خرتر بالله

بهتر از ما و تو دانی چه بود؟ خر، بالله

خر به چاله ننهد پای مکرر بالله

زین خریت ها ویران شده کشور بالله

ما به فکر خر لنگیم امان ازمن و تو

من و تو هردو جفنگیم امان از من و تو

حرکت دادیم آغاز، دم وگردن و گوش

قاله قاله بفکندیم و نمودیم خروش

چونکه غیری به میان آمد گشتیم خموش

پیش بیگانه حقیریم و ذلیلیم چو موش

با خودی همچو پلنگیم، امان از من و تو

من و تو هر دو جفنگیم امان از من و تو

از پی مام وطن خوب عروسی کردیم

بهر این مرغک خود خوب خروسی کردیم

با مسلمانان آهنگ مجوسی کردیم

الغرض پر، خنکی کرده و لوسی کردیم

لایق سیلی و سنگیم امان از من وتو

من و تو هردو جفنگیم

امان از من وتو

حالت ما و تو امروز چنین است بهار

روح مشروطه ز ما و تو غمین است بهار

ای بسا فتنه که ما را به کمین است بهار

روش و سیرت وکردار گر این است بهار

تا ابد واز و ولنگیم امان از من وتو

من و تو هر دو جفنگیم امان از من و تو

به خلق جلوهٔ دادار

خیز که حق خفت و گشت باطل بیدار

گر نکنی پای در رکاب ظفر یار

منتظرانت زنند ای شه ابرار

دست به دامان شهریار خراسان

زادهٔ موسی که طور اوست حریمش

عیسی گردون نشین غلام قدیمش

هر دو جهان ریزه خوار کف کریمش

آن که به فرمان واجب التعظیمش

بر جهد از نقش پرده ضیغم غژمان

خرگه ناسوت هست پایهٔ پستش

مسند لاهوت جایگاه نشستش

عقل خردمند گشته واله و مستش

غیرخدایش مخوان که هست شکستش

بخ بخ از این عز و این جلالت و این شأن

ذاتش آئینهٔ خدای نما شد

گرچه خدا نیست کی جدا ز خدا شد

درگه او زیب بخش عرش علا شد

هر که به درگاه او ز روی صفا شد

ز اهل صفا شد بسان خواجه دوران

ضلال، رخش نور معلن است

خود این گفتهٔ نبی به گیتی مبرهن است

که باشم من از حسین، حسین نیز از من است

بلی این حدیث را نبی گفته بارها

به خاک در حسین ز جان انتساب ماست

به کویش امید ماست، به سویش حساب ماست

به تعدیل رای او صواب و عقاب ماست

حسین آسمان ماست، حسین آفتاب ماست

به سرپنجهٔ حسین گشائیم کارها

حسین آنکه حق ستود به فضل و تکرمش

حسین آنکه داد حق به گیتی تقدمش

فزود آبروی دین، ز خاک تیممش

خیال رخش به چرخ گذر کرد و انجمش

ستادند پیش او، چو آئینه دارها

خوش آندم که بگذربم ز شادی به کوی او

بریم از سر نیاز دل و جان به سوی او

کنون از مزار طوس بجوئیم بوی او

که این چشمهٔ حیات بود زآب جوی او

حسین و رضا بلی یکند از شمارها

رضا نور معلن است، رضا فیض مطلق است

رضا ماه روشن است، رضا شاه بر حق است

از او شرع پاک را جمال است و رونق است

بدو بازگشت ماست، بلی این محقق است

که دایم به جوهر است عرض را مدارها

کاش اقل همسر مادامی بود

تاکه بودند جهان یکسره یار بلدی

آه و صد آه براین حالت زار بلدی

بلدی کاش بدی پهلوی قونسول خانه

تا ز یاران موافق نشدی بیگانه

حضراتش ننمودند تهی پیمانه

نشدی از غرض چند نفر ویرانه

تهی از خویش نکردند کنار بلدی

آه و صد آه براین حالت زار بلدی

یا اقلا بلدی حوزه لاتاری بود

واندر آنجا صنم شوخ وفاداری بود

یا در آن دخلکی و گرمی بازاری بود

یا در آنجا دو نخود لاسکی وتاری بود

تا پریشان نشدی طرهٔ تار بلدی

آه و صد آه براین حالت زار بلدی

بلدی را بشکستند کمر ، وای هوار

دگر از او نگرفتند خبر، وای هوار

خون مسکین بلدی گشت هدر وای هوار

آه تاکی بخورم خون جگر وای هوار

که جگرخون شود از قلب فکار بلدی

آه و صد آه براین حالت زار بلدی

آن جنابی که معین بود و ظهیرمن وتو

بلدی جان زچه شد خصم شریرمن وتو

گوش او از چه نشدکر، ز نفیر من وتو

بو که نفرین کندش مادر پیر من و تو

تا بداندکه چه کرده است به کار بلدی

آه و صد آه براین حالت زار بلدی

هر شب و روز به بدخواه تو نفرین گویم

گاه از آن گفنم بی پرده گه از این گویم

هرچه گوبم ز وطن خواهی و آئین گویم

بلدی جان تو دعاکن که من آمین گویم

نیست باد آنکه بهم ریخت مدار بلدی

آه و صد آه براین حالت زار بلدی

بلدی گشته عرق ریز و خجل ای وکلا

خلق را از غم او خون شده دل ای وکلا

چند باشید چنین مهمل و ول ای وکلا

پای ها تا به کمر مانده به گل ای وکلا

همتی زانکه به گل مانده حمار بلدی

آه و صد آه بر این حالت زار بلدی

خطر است

مرغکان نوحه برآرید چمن درخطر است

چمن از غلغلهٔ زاغ و زغن در خطر است

سنبل وسوسن و ریحان وسمن درخطر است

بلبل شیفتهٔ خوب سخن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

خانه ات یکسره وبرانه شد ای ایرانی

مسکن لشکر بیگانه شد ای ایرانی

عهد و پیمان تو ایفا نشد ای ایرانی

عهد بشکستنت افسانه شد ای ایرانی

عهد غیرت مشکن عهد شکن در خطراست

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

وزرا باز نهادند زکف کار وطن

وکلا مهر نهادند به کام و به دهن

علما را شبهه نمودند و فتادند به ظن

چیره شدکشور ایران را انبوه فتن

کشور ایران ز انبوه فتن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

کاردانان را بیرون ز سخن کاری نیست

غیر لفاظی در سر و علن کاری نیست

علما به جز از حیله و فن کاری نیست

جهلا را به جز افغان و حزن کاری نیست

ملک از این ناله وافغان و حزن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

کار بیچاره وطن زار شد افسوس افسوس

جهل ما باعث این کار شد افسوس افسوس

یار ما همبر اغیار شد افسوس افسوس

باز ایران کهن خوار شد افسوس افسون

که چنین کشور دیرین کهن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

خرس صحرا شده همدست نهنگ دریا

کشتی ما را رانده است به گرداب بلا

آه ازپن رنج ومحن آوخ ازبن جورو جفا

هان به جز جرئت وغیرت نبود چارهٔ ما

زانکه ناموس وطن زین دو محن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

رقبا را بهم امروز سر صلح و صفا است

آری این صلح وصفاشان زپی ذلت ماست

بی خبر زین که مهین رایت اسلام بپاست

غافل آن قوم که قفقاز و لهساتا به بلاست

غافل این

فرقه که لاهور و دکن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

ما نگفتیم در اول که نجوئیم نفاق؟

یا بر آن عهد نبودیم که سازیم وفاق؟

به کجا رفت پس آن عهد و چه شد آن میثاق؟

چه شد اکنون که شما را همه برگشت مذاق

کس نگوید زشما خانهٔ من درخطراست

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

شرط مابودکه باهم همه همدست شوبم

به وفاق و به وفا یکسره پابست شویم

از پی نیستی از همت حق هست شویم

نه کز اینان ز نفاق و دودلی پست شویم

که مرا خانه و ملک و سر و تن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

بذل جان در ره ناموس وطن چیزی نیست

بی وطن خانه وملک و سر وتن چیزی نیست

بی وطن منطق شیرین و سخن چیزی نیست

بی وطن جان و دل و روح و بدن چیزی نیست

بی وطن جان و دل و روح و بدن درخطر است

ای وطن خواهان زینهار وطن در خطر است

در ره حفظ وطن تازید الله الله

بیش از این فتنه میاندازید الله الله

خصم را خانه براندازید الله الله

ای خلایق مددی سازید، الله الله

کاین مریض کسل تلخ دهن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

وطنیاتی با دیدهٔ تر می گویم

با وجودی که در آن نیست اثر می گویم

تا رسد عمرگرانمایه به سر می گویم

بارها گفته ام و بار دگر می گویم

که وطن باز وطن باز وطن در خطر است

ای وطن خواهان زنهار وطن در خطر است

جنوب داده ندای مهیب

روح تمدن به لب آیهٔ امن یجیب

دین محمد یتیم، کشور ایران غریب

بر این یتیم و غریب نیکی آئین ماست

ایران مال شماست، ایران مال شماست

دولت روس از شمال رایت کین برفراشت

به محو دین مبین به خیره همت گماشت

به خاک ایران نخست تخم عدوات بکاشت

به غصب ایران سپس پیش کند یادداشت

کنون به مردانگی پاسخ دادن سزاست

ایران مال شماست، ایران مال شماست

چند به ما دشمنان حیله طرازی کنند؟

چند به ایران زمین دسیسه بازی کنند؟

چند چو پیلان مست با ما بازی کنند؟

چند به ناموس ما دست درازی کنند؟

دست ببریدشان، گرتان غیرت بجاست

ایران مال شماست، ایران مال شماست

هان ای ایرانیان بینم محبوستان

به پنجۀ انگلیس به چنگل روستان

گویی در این میان گرفته کابوستان

کز دو طرف می برند ثروت و ناموستان

در ره ناموس و مال، کوشش کردن رواست

ایران مال شماست، ایران مال شماست

سکندر کینه جوی رفت ز ایرانتان

هر قل رومی نژاد بکرد ویرانتان

ز گیر و دار عرب تهی شد اوطانتان

خزان چنگیزیان شد ز گلستانتان

بهار ایرانتان باز خوش و با صفاست

ایران مال شماست، ایران مال شماست

گهی که شد اصفهان به چنگ افغان دچار

لشکر پطرکبیر یافت به گیلان قرار

عراق و تبریز شد ز خیل ترکیه خوار

جنبش ملی کشید یکسره زایشان دمار

ماند به ایرانیان ایران بی بازخواست

ایران مال شماست، ایران مال شماست

به جستجوی حقوق میان ببستید باز

جان بداندیش را زکینه خستید باز

جیش ستبداد را بهم شکستید باز

به فر کیهان خدای زغم برستید باز

آری یار شما فره کیهان خداست

ایران مال شماست، ایران مال شماست

ار پاس دهم باش خود آماده به جنگ

کرد عید رمضان بر زبرتخت جلوس

ز می و مطربش اردو، زنی و چنگش کوس

تاخت برروزه چوبربابل جیش سیروس

یا چو بر شهر «لیژ» لشکر جرار پروس

رمضان کرد چو بلژیک رخ از کینه عبوس

گشت تسلیم و بیفکند ز کف توپ وتفنگ

روزه چون صرب بلرزند زبیم کیفر

عید شوال چو اطریش بزد کوس ظفر

لشکری راند که جوید ز عدو کین پسر

رمضان جای تهی کرد و شد از پیش بدر

بر سپاه رمضان توپ وی افکند شرر

بلگراد آسا بر شد ز مه روزه غرنگ

خیل زهاد ریایی چو سپاه بلژیک

داده سرمایه و با آه و اسف گشته شریک

عرشه ی منبر، خالی و شبستان تاریک

خلق از روزه گریزند ز دور و نزدیک

اهل تدلیس فراری شده ز اهل پلتیک

همچنان کز سپه آلمان اردوی فرنگ

ملک ایران احمدشه پاکیزه سرشت

که به پیشانیش ایزد خط انصاف نوشت

تاکه این شاه به سرتاج جهانبانی هشت

کار نیکو شد و هرگز نشود نیکو زشت

ملک ازو گردد معمورتر از باغ بهشت

خاک ازو گردد آبادتر از خاک فرنگ

تا اجانب را با هم سر کین است و نقار

باید این شاه به اصلاح وطن بندد کار

چاره ی خستگی ملک کند زین دو سه چار

صنعت و علم و تجارت شرف و مجد و وقار

راه آهن که ازو ملک شود با مقدار

عدل و دانش که ازو خاک شود سنگین سنگ

نباشد

جمهوری ایران -سر دین را نتراشد

این حرف درین مملکت امروز جفنگست

اموال تو -یک دستهٔ مستخدم دربار

برده است به یغما وتو-یی غافل ازین کار

خوابی -وتو را هست شب وروز نگهدار

آن کس که پی حفظ تو دستش به تفنگ است

آزادی و -اصلاح بود لازم و واجب

مشروطیت -از ما نکند دفع معایب

افتاده به زحمت -وطن ازکید اجانب

این گوهر پر شعشعه درکام نهنگ است

در پردهٔ -شور است سرود جلی ما

جمهوری -ما دفع کند تنبلی ما

کوبد در شاهی -قجر از مهملی ما

ما بی خبر و دشمن طماع زرنگ است

تا تعزیهٔ -آل قجر هست و تک و دو

گردان بود -این تعزیه های کهن و نو

آن هوچی بی دین -زره دین فکند هو

این قافله تا حشر درین بادیه لنگ است

افسانهٔ -تلخی است بگیرید ز من یاد

جمهوری -ما با بچه بازی عقب افتاد

ما ملت کودک -شده بیهوده از آن شاد

عیناً مثل ملعبهٔ شهر فرنگ است

درکیسهٔ - احرار بود نقد حقایق

ناهید بود -بهر وطن عاشق صادق

لعل و زر و سیم -است بر خصم منافق

زبن روکلماتش همگی رنگ به رنگ است

بد دور

مبارک باد این جمهوری زور

ازین پس گوش ها کر چشم ها کور

چنین جمهوری بر ضد جمهور

ندارد یادکس، در هیچ اعصار

نباشد هیچ در قوطی عطار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

چو جمهوری شود آقای دشتی

علمدارش بود شیطان رشتی

تدین آن سفیه کهنه مشتی

نشیند عصرها در توی هشتی

کند کور و کچل ها را خبردار

ز حلاج و ز رواس و ز مسمار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

صبا، آن بی شعور بدقیافه

نماید . . . جمهوری کلافه

زند صد لاف در زیر ملافه

که جمهوری شود دارالخلافه

ولیکن بی خبر از لحن بازار

ز علاف و ز بقال و ز نجار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

ز عدل الملک بشنو یک حکایت

که آن بالا بلند بی کفایت

میانجی گشته بین بول و غایط

کندگاهی تدین را حمایت

شود گاهی سلیمان را مددکار

که سازد این دو را با یکدگر یار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

ببین آن کهنه الدنگ قلندر

نموده نوحهٔ جمهوری از بر

عجب جنسی است این! الله اکبر

گهی عرعر نماید چون خر نر

زمانی پاچه گیرد چون سگ هار

ولی غافل زگردن بند و افسار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

از ایران رهنما گشته روانه

برای کارهای محرمانه

گرفته پول های بی نشانه

زده در بصره و بغداد چانه

که جمهوری شود این ملک ادبار

نه من گویم خودش کرده است اقرار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

تقلاها نماید اندرین بین

جلنبر زادهٔ شیخ العراقین

کند فریادها با شور و با شین

که جمهوری بود برگردنم دین

ادا بایست کرد این دین ناچار

بباید جست از دست طدکار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

ضیاء الواعظین آن لوس ریقو

کند از بهر جمهوری هیاهو

چه جمهوری! عجب دارم من از او

مگر او غافل است از قصد یارو

که می خواهد نشیند جای قاجار

همان طوری که کزد آن مرد افشار

دریغ از راه

دور و رنج بسیار

دبیر اعظم، آن رند سیاسی

ز کمپانی نماید حق شناسی

زند تیپا به قانون اساسی

به افسون های نرم دیپلوماسی

به سردار سپه گو به اصرار

که جمهوری نباشد کار دشوار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

نمایش می دهد این هفته عارف

به همراهی اعضای معارف

شود معلوم با جزئی مصارف

که جمهوری ندارد یک مخالف

مدلل می شود با ضرب و با تار

که مشروطه ندارد یک طرفدار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

نمودم من جراید را اداره

شفق، کوشش، وطن، گلشن، ستاره

قیامت می شود با یک اشاره

دگر معنی ندارد استخاره

همین فردا شود غوغا پدیدار

به زورکنفرانس و نطق و اشعار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

به عالم پیش رفته بالاصاله

تمام کارها با قاله قاله

به زور نطق و شعر و سرمقاله

بباید کرد جمهوری اماله

برین مخلوق بی عقل ولنگار

بدون وحشت از اعیان و تجار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

که مستوفی است شخصی لاابالی

مشیرالدوله مرعوب و خیالی

وثوق الدوله جایش هست خالی

بود فیروز هم در فارس والی

قوام السلطنه مطرود سرکار

به غیر از ذات اشرف لیس فی الدار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

بود حاجی معین محتاط و معقول

امین الضرب در عدلیه مشغول

علی صراف هم مستغرق پول

فقیه التاجرین هم می خورد گول

اهمیت ندارد صنف بازار

ز خراز و ز رزاز و بنکدار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

تدین گفته مجلس هست با من

نماییم اکثریت را معین

شود این کار پیش از عید روشن

به جمهوری بگیرم رای قطعاً

نه قانون می شود مانع نه افکار

به زور مشت فیصل می دهم کار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

به تعلیم قشون اندر ولایات

مهیا تلگرافات و شکایات

ز جمهوری اشارت و کنایات

ز ظلم شاه و دربارش روایات

مسلسل می رسد با سیم و چاپار

ز بلدان و ز اقطار و ز امصار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

زتبریز و

ز قزوین و ز زنجان

زیردستان وکرمانشاه وگیلان

بروجرد و عراق و یزد وکرمان

ز شیراز و صفاهان و خراسان

ز بجنورد و ز کاشان و قم و لار

تقاضاها رسد خروار خروار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

ز ملاها جوی وحشت نداریم

قشون با ماست ما دهشت نداریم

حذر از جنبش ملت نداریم

شب عید است ما فرصت نداریم

سلام عید را بایست این بار

بگیرد حضرت اشرف به دربار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

به تهران نیست یک تن انقلابی

بجز مشروطه خواهان حسابی

که از وحشت نگردند آفتابی

اگرکردند قدری بد لعابی

بیاویزیمشان بر چوبهٔ دار

بنام ارتجاعیون و اشرار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

موافق گشته لندن این سخن را

که فوری خواست سرپرسی لرن را

بود گر شومیاتسکی سوء ظن را

فرستم پیششان استاد فن را

همان مهتر نسیم رند عیار

کریم رشتی آن شیاد طرار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

نباید کرد دیگر هیچ مس مس

بباید رفت فوری توی مجلس

اگر حرفی شنیدیم از مدرس

جوابش گفت باید رطب و یابس

وگر مقصود خود را کرد تکرار

بپیچیمش به دور حلق دستار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

به قدری این سخن ها کارگر شد

که سردار سپه عقلش ز سر شد

به جمهوری علاقه مندتر شد

بنای انتشار سیم و زر شد

به مبعوثان و مطبوعات و احرار

ز آقای صبا تا شیخ معمار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

نمایان شد تجمع های فردی

علم در دست، گرم دوره گردی

علم ها سرخ و زرد و لاجوردی

عیان سرخی و پنهان رنگ زردی

به جمهوریت ایران هوادار

ولو گشته میان کوچه بازار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

ازین افکار مالیخولیایی

به مجلس اکثریت شد هوایی

تدین کرد خیلی بی حیایی

به یک دم بین افرادش جدایی

فتاد از یک هجوم نابهنجار

از آن سیلی که خورد آن مرد دیندار

دریغ از راه دور و رنج

بسیار

از آن سیلی ولایت پر صدا شد

دکاکین بسته و غوغا بپا شد

به روز شنبه مجلس کربلا شد

به دولت روی اهل شهر وا شد

که آمد در میان خلق سردار

برای ضرب و شتم و خشم وکشتار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

ز جمهوری به ما یک گام ره بود

خدا داند که این سیلی گنه بود

که این سیلی زدن خدمت به شه بود

تدین خصم سردار سپه بود

رفاقت بد بود با عقرب و مار

خطر دارد چو نادان اوفتد یار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

قشونی خلق را با نیزه راندند

ولی مردم به جای خویش ماندند

رضاخان را به جای خود نشاندند

به جای گل بر او آجر پراندند

نشاید کرد با افکار پیکار

بباید خواست از مخلوق زنهار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

بپا شد در جماعت شور و شرها

شکست ازخلق مسکین دست و سرها

رضاخان در قبال این هنرها

شنید از ناظم مجلس تشرها

که این کارت چه بود ای مرد غدار

چرا کردی به مجلس این چنین کار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

بسی پیر وجوان سر نیزه خوردند

گروهی را سوی نظمیه بردند

چهل تن اندرین هنگامه مردند

برای حفظ قانون جان سپردند

دو صد تن تاکنون هستند بیمار

به ضرب ته تفنگ و زیر آوار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

رضاخان شد از این حرکت پشیمان

به سعدآباد رفت از شهر تهران

از آنجا شد به سوی قم شتابان

حجج بستند با او عهد و پیمان

که باشد بعد از این بر خلق غمخوار

ز جمهوری نگوید هیچ گفتار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

ز قم برگشت و عاقل شد ولی حیف

که گردش باز اغوا ناصر سیف

به مجلس کرد توهین از سر کیف

ولیکن بی خبر بود از کم و کیف

که مجلس نیست با ایشان وفادار

بجز شش هفت تن بیکار

و بیعار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

از او بالمره مجلس بدگمان شد

عقاید جملگی از او رمان شد

بسوی رود هن آخر چمان شد

همان چیزی که می دیدم همان شد

کشیده شد میان مملکت جار

که از میدان بدر رفته است سردار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

به مجلس قاصدی از راه آمد

که اکنون تلگراف از شاه آمد

رضاخان عزل بی اکراه آمد

شه از مجلس عقیدت خواه آمد

که قانون اساسی چون شده خوار

دگر کس ملک را باید پرستار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

به تعلیمات مرکز با گزافات

رسید از احمد آقا تلگرافات

که سرباز لرستان و مضافات

نمایند از رضاخان دفع آفات

قشون غرب گردد زور سیار

سوی مرکز پی تنبیه احرار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

امیر لشکر شرق آن یل راد

یک اولتیماتوم از مشهد فرستاد

به مبعوثان دو روزه مهلتی داد

که آمد جیش تا فراش آباد

بباید بر مراد ما شود کار

ولی بر توپ خانی نیست آثار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

وکیلان این تشرها چون شنیدند

ز جای خوبش از وحشت پریدند

به تنبان های خود از ترس ریدند

نود رای موافق آفریدند

بر این جمعیت مرعوب گه کار

سلیمان بن محسن شد علمدار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

ولیکن چارده مرد مصمم

نترسیدند از توپ دمادم

به آزادی ببسته عهد محکم

اقلیت از ایشان شد فراهم

وطن خواهی از ایشان گشت پادار

رضاخان را زبون کردند ازین کار

دریغ از راه دور و رنج بسیار

فر خسروانی

از چنگ صد انقلاب منحوس

هان عهد تجدد است، دانی

کز حلقه و بند عهد مطموس

هنگام شکستن و فرار است

گویندکه نو شده است،هی هی

این کهنهٔ شش هزار سال

کی پیر، که کرده عمرها طی

گردد به دو ساعت استحاله

تجدید قوا کنید در وی

تارنج هرم شود ازاله

اصلاح کنید عهدش از پی

تا نوگردد که لامحاله

این کهنه به دوش دهر بار است

هر چیز که پیر شد بگندد

وآن پیر که گنده شد بمیرد

زبور به عجوز برنبندد

تدبیر به پیر در نگیرد

وبرانه، نگار کی پسندد

افتاده، قرار کی پذیرد

خواهید گر این کسل بخندد

خواهید گر این کهن نمیرد

درمان و علاجش آشکار است

بایست نخست کردش احیا

ز اصلاح مزاجی و اداری

و آنگاه به پای داشت او را

با تقویت درستکاری

وز برق تجددش سراپا

نو کرد به فرّ کردگاری

تجدید فنون و علم و انشا

اصلاح عقیدتی و کاری

نو کردن کهنه زین قرار است

است

زین سپس ناشدنش روضهٔ رضوان تا چند؟

حفظ ناموس به هرجا شرف نظمیه است

شرف و ناموس اینجا، هدف نظمیه است

صف آدم کشی وننگ، صف نظمیه است

اختیار شه و کشور به کف نظمیه است

نشده ری کف خاکستر از ایشان تا چند؟

باید از ملت، مردی بدر آید چاک

یابد از دور فلک، طالع و هوش و ادراک

انقلاب است که آرد گهری چونین پاک

تا صدف گیرد چونین گهری را ز افلاک

دیر باریدن آن ژالهٔ نیسان تا چند؟

غرب شد خوار

بر غرب رسید جور و بیداد

وز فتنهٔ غربیان خونخوار

یک چند برفت شرق برباد

وین حال شود همیشه تکرار

سعادت:

از سر بنهید جهل و اوهام

کوشید به علم و صنعت نو

یکرنگ شوند و راست فرجام

چون پارسیان به عهد خسرو

یا چون عربان به صدر اسلام

شاید که درین زمانهٔ تنگ

یک بار دگر دهید جولان

بر شرق رسد جلال و فرهنگ

بر غرب نفاق و کذب و بهتان

دائم نبود جهان به یک رنگ

هست

«مشنو ای دوست که غیراز تو مرا یاری هست

یا شب و روز به جزفکر توام کاری هست»

لطف گفتار تو شد دام ره مرغ هوس

به هوس بال زد وگشت گرفتار قفس

پای بند تو ندارد سر دمسازی کس

موسی این جا بنهد رخت به امید قبس

«به کمند سر زلفت نه من افتادم و بس

که به هر حلقهٔ زلف تو گرفتاری هست»

بی گلستان تو در دست به جز خاری نیست

به ز گفتار تو بی شائبه، گفتاری نیست

فارغ از جلوهٔ حسنت در و دیواری نیست

ای که در دار ادب، غیر تو دیاری نیست

گر بگویم که مرا با تو سر وکاری نیست

در و دیوارگواهی بدهد کاری هست»

دل ز باغ سخنت، ورد کرامت بوید

پیرو مسلک تو راه سلامت پوید

دولت نام تو حاشاکه تمامت جوید

کاب گفتار تو دامان قیامت شوید

«هرکه عیبم کند ازعشق و ملامت گوید

تاندیده است تو را برمنش انکاری هست»

روز نبود که به وصف تو سخن سر نکنم

شب نباشدکه ثنای تو مکرر نکنم

منکر فضل تو را نهی ز منکر نکنم

نزد اعمی صفت مهر منور نکنم

«صبر بر جور رقیب چه کنم گر نکنم

همه دانند که در صحبت گل خاری هست»

هرکه را عشق نباشد، نتوان زنده شمرد

وانکه جانش ز محبت اثری یافت، نمرد

تربت پارس چو جان، جسم تو در سینه فشرد

لیک در خاک وطن آتش عشقت نفسرد

«باد، خاکی ز مقام تو بیاورد و ببرد

آب هر طیب که در طبلهٔ عطاری هست»

سعدیا نیست به کاشانهٔ دل غیر تو کس

تا نفس هست به یاد تو برآریم نفس

ما به جز حشمت و جاه تو نداریم هوس

ای دم گرم تو آتش زده در ناکس و کس

«نه من خام طمع عشق تو می ورزم و بس

که چو من سوخته در خیل تو بسیاری

هست»

کام جان پر شکر از شعر چو قند تو بود

بیت معمور ادب، طبع بلند تو بود

زنده، جان بشر از حکمت و پند تو بود

سعدیا! گردن جان ها به کمند تو بود

«من چه در پای تو ریزم که پسند تو بود

سر و جان را نتوان گفت که مقداری هست»

راستی دفتر سعدی به گلستان ماند

طیباتش به گل و لاله و ریحان ماند

اوست پیغمبر و آن نامه به فرقان ماند

وانکه او را کند انکار، به شیطان ماند

«عشق سعدی نه حدیثی است که پنهان ماند

«داستانی است که بر هر سر بازاری هست»

آفت بهمن

به گلستان درآی و کوته کن

دست بیگانگان از این مکمن

تا به باغ اندرونت پاس بود

ازگل و مل تو را سپاس بود

ای همایون بهار طبع گشای

وای از فتنهٔ زمستان وای

بی تو دیهیم لاله گشت نگون

بی تو سلطان باغ گشت گدای

بی تو شد روی سبزه خاک آلود

بی تو شد چشم لاله خون پالای

تو برفتی ز بوستان و خزان

شد زکافور، بوستان اندای

مخزن سرخ گل برفت از دست

خیمه سر و بن فتاد از پای

سنبل و یاسمین بریخت ز باد

لاله و نسترن نماند به جای

بلبلان با فغان زارا زار

قمریان با خروش ها یا های

این زمان روزگار عزت تو است

در عزت به روی ما بگشای

باغ را زیوری دگر بر بند

راغ را زینتی دگر بخشای

باغ دیریست دور مانده ز تو

زود بشتاب و سوی باغ گرای

که بهر گوشه ای ز تو سخنی است

وز خس و خار طرفه انجمنی است

مژده کاید برون ز خلد برین

موکب نو بهار و فروردین

تا فزاید به بوستان زیور

تا به بندد به شاخسار آئین

تا شود شاخه بنفشه نزار

تا شود پهلوی شکوفه سمین

باغ گردد بهار خانهٔ گنگ

راغ گردد نگارخانهٔ چین

جای گیرد به جای لاله و گل

بر سر شاخ، زهره و پروین

گردد آراسته به در و عقیق

گردن و دست لاله و نسرین

درگلستان به گاه گل چیدن

مشگ ریزد به دامن گل چین

خیل زاغان برون روند از باغ

و انجمنشان شود فراق و انین

باغبان آید از بهشت فراز

تا کند باغ را بهشت آئین

باغ را باغبان همی باید

واین چنین گفته اند اهل یقین

که چو از باغبان تهی شد باغ

انجمن ها کنند کرکس و زاغ

ای گروهی که انجمن دارید

یک زمان گوش سوی من دارید

دل ز کید و نفاق برگیرید

گر بدل مهر خوبشتن دارید

در پی سیرت حسن کوشید

گرچه خود صورت حسن دارید

دگران نیز

انجمن دارند

گر شما نیز انجمن دارید

همه دارند عقل و دین و شما

جهل و تذویر و مکر و فن دارید

می شنیدم ز ابلهان که شما

سر آزادی وطن دارید

لیک زینسان که من همی بینم

سر آزار مرد و زن دارید

گر سخنتان گزافه نیست چرا

این چنین زبر لب سخن دارید

هرکه بیند گه سخن، گوید

آلوی خشک در دهن دارید

پند من بشنوید اگر در دل

دانش و فضل، مختزن دارید

بهلید این فریب و غنج و دلال

مال خلق خدای نیست حلال

آوخ از محنت و عنای شما

وای از رنج و ابتلای شما

برخ خلق باب فتنه گشود

مجلس شوم فتنه زای شما

ای گروهی که مؤذن تقدیر

زد به بی دولتی صلای شما

ای گدایان که برتری جوید

بر شما باشی گدای شما

باشی کوسج سیه که نهاد

به نفاق و غرض بنای شما

هست بیگانه ازکمال و خرد

وی بقای خرد فنای شما

بی بها مانده اید و بی قیمت

زانکه رفت از میان بهای شما

دست از این قیل و قال بردارید

نه اگر بر خطاست رای شما

ورنه زین فتنه و حیل ناگاه

قصه رانم به صهر شاهنشاه

روز

بر خاک منازعت روان شد

وان قصهٔ زشت حیرت اندوز

سرمایهٔ عبرت جهان شد

امروز به فر بخت فیروز

دل های فسرده شادمان شد

از فر مجاهدان بهروز

آن را که دل تو خواست آن شد

وز تابش مهر عالم افروز

ایران فردوس جاودان شد

شد شامش روز و روز نوروز

زین بهتر نیز می توان شد

روزی دو سه صبرکن به امید

از رحمت حق مباش نومید

از عرصهٔ تنگ حصن بیداد

انصاف برون جهاند مرکب

در معرکه داد پردلی داد

آن دانا فارس مهذب

شاهین کمال، بال بگشاد

برکند ز جغد جهل مخلب

استاد بزرگ، لوح بنهاد

شد مدرس کودکان مرتب

آمد به نیاز، پیش استاد

آن طفل گریخته ز مکتب

استاد خجسته پی در استاد

تا کودک را کند مؤدب

آواز به شش جهت درافتاد

از غفلت دیو و سطوت رب

ای از شب هجر بوده ناشاد

برخیز که رهسپار شد شب

صبح آمد و بردمید خورشید

از رحمت حق مباش نومید

ای سر به ره نیاز سوده

با سرخوشی و امیدواری

منشور دلاوری ربوده

در عرصهٔ رزم جان سپاری

با داس مقاومت دروده

کشت ستم و تباهکاری

زنگار ظلام را زدوده

ز آئینهٔ دین کردگاری

لب بسته و بازوان گشوده

وز دین قویم، کرده یاری

وندر طلب حقوق بوده

چون کوه، قرین بردباری

جان داده و آبرو فزوده

در راه بقای کامکاری

وین گلشن تازه را نموده

از خون شریف، آبیاری

مشتیز به دهر ناستوده

کز منظرهٔ امیدواری

خورشید امید باز تابید

از رحمت حق مباش نومید

ای شیردل ای دلیر ستار

سردار مجاهدان تبریز

ای بسته میان به فر دادار

در حفظ حقوق عزت آمیز

ای ناصر ملت ای سپهدار

ای ازره جور کرده پرهیز

ای باقرخان راد سالار

بر خرمن جور آتش انگیز

ای صمصام ای بزرگ سردار

آب دم تیغت آتش تیز

ای سید لاری ای ز پیکار

کرمان بگرفته تابه نیریز

همدست شوید جمله احرار

تا پای کشد عدوی خونریز

بر رایت خود کنید ستوار

زین معنی دلکش دلاویز

کانصاف بساط جور برچید

از رحمت حق مباش نومید

ای حجت دین حکیم مشفق

وی محیی

دین حق محمد

ای فخر تبار و آل صادق

سبط علی و سلیل احمد

ای بر تو شعار شرع لایق

ای از تو اساس دین مشید

گر بر تو ز دهر ناموافق

شد ظلم و جفا و جور بی حد

خوش باش که بخت شد موافق

و اقبال برون کشید مسند

طوس از علمای فحل مفلق

گردید چو جنت مخلد

خرم شد مشهد حقایق

از فر مجاهدین مشهد

با ترکان برخلاف سابق

گشتند به دوستی مقید

در یاری دین شدند شایق

زان کرد خدایشان مؤید

دین یابد از این گروه تأیید

از رحمت حق مباش نومید

صد شکر که کار یافت قوت

از یاری حجهٔ خراسان

وان قبله و پیشوای امت

سرمایه حرمت خراسان

بن موسی جعفر آن که عزت

افزوده به عزت خراسان

بگرفت نکو به دست قدرت

سررشتهٔ قدرت خراسان

وز همت عاقلان ملت

شد نادره ملت خراسان

وز عالم فحل با حمیت

شد شهره حمیت خراسان

ترکان دلیر با فتوت

کردند حمایت خراسان

نیز از علمای خوش رویت

خوش گشت رویت خراسان

زین بهتر نیز خواهیش دید

از رحمت حق مباش نومید

من زبن غم و اندیشه پر اندیشه کند

هجر و وصلش چو به گلزار دل اندیشه کند

آن یکی ربشه کند و آن دگری ریشه کند

سوزد ازآتش هجرش دل محنت کش من

لیک وصلش زند آبی به سرآتش من

چه دل است اینکه یکی روز به سامان نبود

پند نپذیرد و از کرده پشیمان نبود

روز و شب جز که در آن چاه زنخدان نبود

چه گنه کردکه جز درخور زندان نبود

با چنین بیهده دل، دست ز جان باید شست

این چنین گفت مرا پیر ره از روز نخست

دل گر از راه برون رفت به راه آورمش

پردهٔ خود سری وکبر ز هم بر درمش

پس به خلوتگه معشوق حقیقی برمش

برم اندر حرم شاه و کنم محترمش

تا مگر از دل و جان بندگی شاه کند

هم مرا روزی از راز شه آگاه کند

شاه خوبان که به جز جانب درویش ندید

آنکه شد عاشق ومعشوق به جزخویش ندید

روی او را ز صفا چشم بد اندیش ندید

دیدهٔ عاشق از یک نظرش بیش ندید

کاینچنین شور غم عشق بهم در فکند

آه اگرروزی آن پرده زرخ برفکند

کیست معشوق من؟ آن شاهد بزم ازلی

مظهر جلوهٔ حق، سر خفی، نور جلی

سرو بستان نبی، شمع شبستان علی

محرم اندر حرم قرب شه لم یزلی

هادی مهدی، دارای جهان، حجهٔ عصر

آنکه بر رایت او خواند خدا آیت نصر

ایزد از روز ازل کاین گل پاکیزه سرشت

این برومند شجر، در چمن دهر بکشت

بدو دستش دوکلید از قبل خویش بهشت

تا بدین هر دو گشاید در سجین و بهشت

بد سگالش را درکام رباید سجین

نیک خواهش را آغوش دهد حورالعین

هفت دوزخ ز لهیب غضبش یک لهب است

هشت جنت ز ریاض کمرش یک خشب است

نه فلک را شرف از درکه او مکتسب است

خلقت ذاتش ایجاد جهان را سبب است

او خدا را

همه از خلقت گیتی غرض است

ذات او جوهر و باقی همه گیتی عرض است

تا جهان بوده است این نور، جهان آرا بود

بود ازآن روزکه نی آدم و نی حوا بود

او سلیمان بُد و او عیسی و او موسی بود

نوح و یونس را او همره در دریا بود

آسمان بود و زمین بود و بشر بود و ملک

نور اوگه به زمین بود عیان که به فلک

گر نهان است، یکی روز عیان خواهد شد

آشکار از رخش آن راز نهان خواهد شد

در همه گیتی فرمانش روان خواهد شد

آنچه خواهیم به حمدالله آن خواهد شد

تا رسد دست من آن روز بدان دامن پاک

نهم امروز بدین در، سر طاعت برخاک

بت شیرین گفتار

ای پسر سفره بینداز که شد وقت ناهار

راستی عصر بنا بود سواری و شکار

احتمالست که امروز بیاید خانم

نظر لطف به یاران بگشاید خانم

حالیا وقت نداریم به دیدار و سلام

آنچه راپورت رسیده است بماند تا شام

وقت لاتار مغازه است بود صبر حرام

زود باشید، که تنهاست در آنجا مادام

برویم آنجا تا چند بلیطی بخریم

آبجو نیز در آنجا دو سه بطری بخوریم

آن کراوات که من بستم با آن صافی

نپسندیدش مادام ز بی انصافی

هرچه اصرار نمودم ز مزخرف بافی

هیچ نشنید و مرا هست همین غم کافی

که چرا بر من، بدبین شده مادام قشنگ

من چه کم دارم آخر ز جوانان فرنگ

چون فکل از ستمت سینه فگارم خانم

چون کراوات گره خورده به کارم خانم

با نگاه تو کجا چشم به مردم دارم

گر همه شهر بدانندکه من دم دارم

فخرم اینست که دم دارم و در دام توام

دشمن نوع خود و عاشق بدنام توام

من چه دانم که خراسان چه و این شور و شرش

یا چه شد حالت سرحد و چه آمد به سرش

آنکه شد محو تو، ازخویش نباشد خبرش

گر رعیت ز میان رفت، به گور پدرش

من تورا دیدم و از غیر تو پوشیدم چشم

با سر زلف تو باشد دو جهان پیشم پشم

ای بت سنگدل، ای خانم زیبای ملوس

سخت زببندهٔ آغوشی و شایستهٔ بوس

تا توئی دربر من نیست مرا جای فسوس

انگلیس ار فکند شورش و گر آید روس

تو یقین دان که مرا یک سر موئی غم نیست

گر به ایران نشود، جای دگر، جا کم نیست

نوبهارا! چقدر خیره و رک حرف زنی

سخت بد مسلک و غوغاگر و شورش فکنی

تا به کی موی دماغ من و امثال منی

چند اندر پی اصلاح امور وطنی

گر وطن در دم نزع

است برادر! به تو چه

توکه غمخوار وطن نیستی، آخر به تو چه

زن

چون بنات النعش برگرد جدی

حیلت آغازبد و ضدیت فکند

در وکیلان، حیله بازی های وی

از بیانات پیاپی فاش کرد

آن بناهایی که می افکند پی

باده ای کاندر اروپا خورده بود

کرد در ایران به یک گفتار قی

نیز از او در اعتدالیون فتاد

آنچه در دیوانگان از شور می

مست گشتند و سوی ما تاختند

چون به سوی باغ، باد سرد دی

خان نایب نیز می بالید سخت

کامدستم از اروپا سوی ری

بهر ایران علم و فضل آورده ام

تا شوند از فضل من اموات حی

وه چه خوش گفت آن حکیم مولوی

در صفات این گروه لابشی

«آن یکی پرسید اشتر را که هی

ازکجا می آیی ای فرخنده پی»

« گفت از حمام گرم کوی تو»

« گفت خود پیداست از زانوی تو»

ناصرالملک آمد و مسند ربود

با وزیران پیل بازی ها نمود

حیله ها انگیخت تا خود از شمال

شاه سابق با سواران رخ نمود

(شستر) آن والا مشیر ارجمند

بهر دفعش دست قدرت برگشود

نامداران نیز بر اسب نبرد

زین فروبستند بی گفت و شنود

حمله های آتشین شان شاه را

دادکش از هر طرف برسان دود

شاه خود شد مات لیکن کینه ها

مر وزیران را ز شستر برفزود

دست در دامان این نایب زدند

که بکن فکری در این هنگامه زود

خان نایب نیز انگشتی رساند

تاکه از روسیه بالا شد عمود

آمد از روسیه اولتیماتومی

سرخ و سبز و ازرق و زرد و کبود

ناصرالملک از طبابت های خویش

این چنین بر خستگان بخشود سود

از دواهایش شفا نامد پدید

وتن مریض از آن کسل تر شدکه بود

این مریض و این دوا را مولوی

کرده اندر مثنوی خوش وانمود

« گرقضا سرکنگبین صفرا فزود

روغن بادام خشکی می نمود»

«آن علاج و آن طبابت های او»

«ریخت یکسر از طبیبان آبرو»

خائنان زینکار نبود ننگشان

کور بادا کور چشم تنگشان

بنده و اجری خور روسند و بس

از تمدن خواه تا الدنگشان

کفه شان بالاست در عرض دول

نیست گو در ترازو سنگشان

این وزیران کاروان

غفلتند

ناصرالملک است پیش آهنگشان

آن چنان قومی که این شان پیشواست

چیست گویی دانش و فرهنگشان

لاجرم این پیشوا بی هیچ عذر

می کند تقدیم خصم اورنگشان

وین خسان بینند و اصلاً شرم نیست

نزکیومرث و نه از هوشنگشان

اندرین صلحی که کردند این گروه

مولوی گفته است روی و رنگشان

« کز خیالی صلحشان و جنگشان

و از خیالی نامشان و ننگشان»

«این وزیران از کهین و از مهین»

«لعنت الله علیهم اجمعین»

ناصرالملک آن یل کار آزمود

اندرین میدان میانداری نمود

گاه شد سر شاخ وگاه آمد به خاک

گاه شد بالا وگاه آمد فرود

در مصالح کرد جنبش دیر دیر

در مفاسد کرد کوشش زود زود

کشت ملت را که خرم بود و سبز

نارسیده از حیل بازی درود

زان سپس قصد فراریدن گرفت

تا نه بیند آنچه خود آورده بود

کرد روشن آتش و خود روی تافت

تا از آن ما را رود در چشم دود

کارهای ملک و رأی خو یش را

جمله پیچید و به صندوقی نمود

چون از ایران رفت آن صندوق را

دست قدرت بی محابا برگشود

«تا بداند مسلم و گبر و یهود»

« کاندرین صندوق جز لعنت نبود»

است

شاه رضا شهید خراسان غریب طوس

کاتش به قلب پاک وی افکند توپ روس

شاهی که خون کند دل احباب، غربتش

پر خون شد از جفای بداندیش تربتش

جور غریب مایهٔ اندوه و کربت است

جور از پس وفات، فزونست کربتش

محصور شد ز خیل عدو درگهی که بود

خلق دو کون درکنف لطف و عزتش

آن آستانه ای که خدا کردش احترام

دردا که توپ روس برانداخت حرمتش

صحنی که داشت قیمت جان ها غبار او

نعل سمند حادثه بشکست قیمتش

سوراخ شد زتیرجفا پیکری که بود

پشت نهم سپهر، کمان بهر خدمتش

غلطید در دماء شهیدان تنی که بود

آب حیوه، ربزه خور خوان نعمتش

درپای قهر حق ز چه رو موج زن نگشت

زبن کینه هاکه رفت به دریای رحمتش

ای حجه خدای ز غیبت برآر سر

بنگرکه با خدای چه کردند و حجتش

بیدارگشت فتنه، چرا رخ نهفته ای!

برپای شد قیامت کبری، چه خفته ای!

رضوان درند جامه و زد پیرهن به نیل

خون موج زد ز چشمهٔ تسنیم و سلسبیل

گرد عزاگرفت سراپای عرش حق

خاک الم نشست به رخسار جبرئیل

بارید سنگ فتنه به گهوارهٔ مسیح

افتاد نارکینه به گلخانهٔ خلیل

کروبیان سدرهٔ رحمت پریده رنگ

پرسان بیان واقعه از حضرت جلیل

کایانجی و کشتی او شد نهان به موج

آیاکلیم و امت او غرقه شد به نیل؟

آیا خلیل زآتش نمرود شد هلاک

آیا خراب، خانهٔ حق شد ز قوم فیل؟

آیا شکست، قائمه ی جیش مصطفی

از جیش خصم و لشکر اسلام شد ذلیل؟

آیاکه مرتضی است زتیغ ستم فکار

آیاکه مجتبی است ز زهر جفا علیل؟

آیا دوباره خون حسین وکسان او

گشته است برگروه زنازادگان سبیل؟

ایشان در این سخن، که برآمد زخاک طوس

از چارسو خروش غم انگیز توپ روس

ای حجه زمانه دل ما به جان رسید

تعجیل کن که فتنه ی آخر زمان رسید

دزدان شرع لاف دیانت همی زنند

ای حجت خدای گه امتحان رسید

دین زین شکست های

ییاپی زدست رفت

هنگام فتح و زندگی جاودان رسید

اسلام از تطاول اعدا ز پا فتاد

بر ما ز دستبرد اجانب زیان رسید

قصد خراب کردن ایرانیان نمود

آن سیل فتنه ای که به هندوستان رسید

خودمی نگو یم این که به ایران چه می رسد

یا خود چه لطمه ای به سریرکیان رسید

ای پیشتاز لشکر اسلام درنگر

بر این مصیبتی که بر اسلامیان رسید

بنگر که از زمین خراسان ز جور روس

افغان و شور و غلغله بر آسمان رسید

بنگرکه در میان شبستان جد تو

خون های کشتگان جفا تا میان رسید

بنگرکه در ضریح رضا تیر آتشین

از چارسو برآن تن بهتر ز جان رسید

برآن ضریح، توپ مسلسل زدند آه!

آتش به قلب احمد مرسل زدند آه!

تاریک شد زمانه و گم گشت راه دین

مغلوب شد زکثرت اعدا سپاه دین

شد بی حقوق هرکه نشان داد راه حق

شد بی پناه هرکه شد اندر پناه دین

درغم بماند هرکه شد او غمگسار شرع

بیداد یافت هرکه شد او دادخواه دین

پرشد جهان ز خیل خدایان ملک و مال

بیگانه شد به چشم خلایق اله دین

چندان غبار فتنه و بدعت پدیدگشت

کاینک به راه کفر بدل گشته راه دین

نی حاکمی که دفع کند اشتغال ملک

نی عالمی که رفع کند اشتباه دین

ای آفتاب دنیی و دین چند در حجاب

بنگر به حال تیره و روز سیاه دین

ای پادشاه دین بنگرکاوفتاده باز

از توپ روس زلزله در بارگاه دین

بنگر که کرد دشمن ناپاک دین تباه

آماج تیرکینه تن پاک شاه دین

بنگرکه از زمین خراسان ز توپ روس

بر آسمان زبانه کشد دود آه دین

این آتش ار ز ملک خراسان گذرکند

ترسم به خاک یثرب و بطحا اثرکند

این بارگاه کیست چنین خالی و خراب

خائن به جای خادم وآتش به جای آب

درگاهش از تزاحم دین پروران تهی

ایوانش از تطاول بیگانگان خراب

سوراخ گشته گنبدش از

توپ قلعه کوب

پرگردکشته حضرتش از ظلم بی حساب

برق تفنگ برشده جای چراغ برق

نار سعیر در شده جای زلال ناب

رخشنده گنبدش شده پنهان بدود توپ

چون روی حور پنهان در نیلگون نقاب

گاه اذان شام فراز مناره اش

غران خروش توپ که قد قامت العذاب

در زیر طاق و پای ضریح مطهرش

هنگامه ای که کاش نبیندکسش به خواب

زوار بی گناه و فقیران بی نوا

تن ها به ره فتاده ورخ ها به خون خضاب

آنجاکه بوده مسکن کروبیان قدس

خاکم به سر! چرا شده منزلگه کلاب

این کاخ جای بوسهٔ شاهان عصر بود

اسب عدوکجا و چنین کاخ مستطاب

خواب است این حدیث که گوینده ایم ما

گر نیست خواب پس ز چه رو زنده ایم ما

ای خالق طبیعت، جان از برای چیست

وین جسم خاکسارگران از برای چیست

این مغز خانه خانه و اعصاب تار تار

وین قلب وخون و این دوران ازبرای چیست

این جمله گر برای حیاتست و مردمی

پس لشکر هوا و هوان از برای چیست

بخل وحسد چرا و نفاق و غضب ز چه

ظلم و جفا و ظن وگمان از برای چیست

این کینه و هوا و هوس گر غریزی است

پس حکمت بنای جهان از برای چیست

ورگردش جهان را اینست سرنوشت

نار جحیم و باغ جنان از برای چیست

مظلوم اگر به پنجهٔ ظالم حوالت است

پس صحبت فلان و فلان ازبرای چیست

ور حق عیان و نیست در او حاجت بیان

پس صدهزار سر نهان از برای چیست

از ره بدر شدیم خدایا هدایتی

حیران شدیم ای مدد حق عنایتی

گرگم نگشته بودی در شرع، راه ما

پهلو بر اوج چرخ زدی بارگاه ما

قرآن اگر نماندی در پردﻩ افول

صد آفتاب، نور گرفتی ز ماه ما

ور جهل جای فلسفه را نستدی بدین

در دین بجا نماندی این اشتباه ما

شد موی ما سفید به اِن قلت و قال و قیل

یک

مو نکرد فرق ز روز سیاه ما

از رفض و جبر و غالی و سنت پدید گشت

این اختلاف و ذلت و حال تباه ما

این اختلاف شوم و دگر اختلاف هاست

بر حالتی خراب تر از این گواه ما

تقصیر از آن ماست که توپ جفای روس

ویران کند حریم ولی اله ما

و امروز چون اسیران در ﭘﻨﺠﻪ دو خصم

درمانده ایم و نیست کسی داد خواه ما

از کید خصم و ناکسی قائدان ملک

درهم شکسته سطوت خیل و سپاه ما

یکسو به دار، حجه و سالار دین رود

یک سو خراب، کعبهٔ اهل یقین شود

اسلام را شهید جفا کرد توپ روس

نتوان شمردنش که چها کرد توپ روس

هر ماتمی که بود، کهن شد به روزگار

زبن ماتم نوی که به پا کرد توپ روس

آوخ که در دیار خراسان به عهد ما

تجدید عهد کرب و بلا کرد توپ روس

نمرودوش به بارگه حجهٔ خدا

با تیر کینه قصد خدا کرد توپ روس

درداکه رخ، ز بهر خرابی چو قوم فیل

بر کعبهٔ حریم رضا کرد توپ روس

آه از دقیقه ای که بمانند پیک مرگ

دراین شریف بقعه، صدا کرد توپ روس

گرد ضریح سبط نبی را چوقتلگاه

پر از جنازهٔ شهدا کرد توپ روس

زوار را به طوف ضریح رضا، درو

همچون علف، به داس جفا کرد توپ روس

زودا که آه بی گنهان شعله ور شود

تا خاندان ظالم از آن پر شرر شود

ینام

کل نوم علی المحب حرام

داشتم در دل ای شب طناز

آرزوی تو در شبان دراز

هجرت امشب کشیده پرده به روی

وصلت امشب گشاده چهره به ناز

فخرت این بس به روزهاکه شدی

شب میلاد سبط شاه حجاز

پادشاه صفا و سیر و سلوک

بوالحسن مالک الرقاب ملوک

آن که بدرالبدور ایقان است

وان که شمس الشموس عرفانست

در شریعت قبول حضرت او

هست فرعی که اصل ایمانست

فرش ایوانش عرش تقدیس است

خاک درگاهش آب حیوانست

زآب حیوانش حی شود لاشی

و من الماء کل شیئی حی

هستی او اساس تجرید است

روش او اصول توحید است

حکمت شرع و دین به فکرت اوست

فکرت دیگران به تقلید است

گنجه ای بطون قرآن را

پنج انگشت او مقالید است

کنت کنزا که کردگار سرود

قصدش این گنج پاک عرفان بود

من که در بندگیش دلشادم

از غم هست و نیست آزادم

نیستم مبرم و حسود و لئیم

واسع الصدر و مشفق و رادم

گر ز کید زمانه در رنجم

نیست غم کز ولای او شادم

کوه پیش من است همسر کاه

با ولای رضا ولی الله

هرچه گویند خلق دامن چاک

من که دارم تو را؛ ندارم باک

من و دوری ز درگهت هرگز!!

من و هجران ز حضرتت حاشاک!!

در رهت خاک اگر شوم غم نیست

هرکه از خاک زاد گردد خاک

من تو را منقبت کنم شب و روز

خاصه دراینچنین شبی فیروز

تاکه افلاک را بقا بینم

این مهین جشن را بپا بینیم

چون در استم پی ثنای امام

پای خود بر سر سها بینم

میهمانان و میزبانان را

برکنار از غم و بلا بینم

شادمان بنگرم دل احباب

به علی و آله الانجاب

ناله بیجا شد

آه شد اشگ و اشک شد قطره

قطره شد سیل و سیل دریا شد

کودتای سه ساله غوغا کرد

کودک شصت ساله بانی او

من نگویم که خود چه با ما کرد

آنکه بودیم جمله فانی او

زنده درگورمان چو موتی کرد

آنکه از ماست زندگانی او

نی زتوبیخ خلق پرواکرد

نه اثرکرد مدح خوانی او

وه که خسرو به تخت ماوا کرد

فری آن فر خسروانی او

چتر انصاف بر سر پا کرد

زهی آن چترکاویانی او

حکمت حق چنین تقاضاکرد

به خطا نیست حکمرانی او

غنچهٔ انقلاب نشکفته

شد دچار نسیم آذاری

فکرهای بدیع ناگفته

شد ز زنگار مفسدت تاری

مغزها تیره، عقل ها خفته

قهرمان نجات متواری

کودتای سیاه آشفته

شده غرق سیاه کرداری

لب مردم ز تشنگی تفته

رشوه چون سیل هرطرف جاری

دزد با دزد راز دل گفته

دیو با دیو کرده همکاری

مژده کامروز شد پذیرفته

دعوت ما ز حضرت باری

وه که سخت اوفتاده در ششدر

کشور شش هزار سالهٔ ما

وه که جز احتیاج و فقر و ضرر

نیست سرلوحهٔ مقالهٔ ما

وه که بر هیچ کس نکرد اثر

خنجر آه و تیر نالهٔ ما

هله ز اخلاق ما به جای شکر

می چکد زهر در پیالهٔ ما

با چنین حال کی دهد اختر

بجز از خون دل نوالهٔ ما

خود جز از سیرت زنان یکسر

نیست سیر علی العجالهٔ ما

می دهد، هرکه می شود شوهر

به کف اجنبی، قباله ما

و از ملای شهر

کار بیهوده است خود را حاضر دعوا کنید

خودکشی باشد قمه برسرزدن، آن تیغ تیز

بر سر دشمن زنید و خویش را احیا کنید

این دکاکین کساد ای اهل تهران بسته به

دکه بربندید و مشت ظالمان را واکنید

ای جوانان مدارس، بی سوادان حاکمند

این گروه بینوا و سفله را رسوا کنید

ای رفیقان اداری، رفت قانون زبر پای

حفظ قانون را قیامی سخت و پابرجا کنید

ای دیانت پیشگان دین رفت و دنیا نیز رفت

جشم پوشی بعد از این از دین و از دنیا کنید

چشم هاتان روشن ای مشروب خواران قدیم

هم به ضد یکدگر هنگامه و غوغا کنید

کشور دارا لگدکوب سمند جور شد

راستی فکری برای کشور دارا کنید

چون که ننهادید بر قانون و بر خویش احترام

مستبدین از شما یک یک کشیدند انتقام

رفته حس مردمی از مرد و زن، من باکیم

نیست گوشی تا نیوشد این سخن، من با کیم؟

بیست سال افزون زدم داد وطن، نشنید کس

تازه از نو می زنم داد وطن، من با کیم

همچو بلبل گر هزار آوا برآرم، چون که هست

گوش ها بر نغمهٔ زاغ و زغن، من با کیم

هی علی و هی حسین و هی حسن گویم،چو نیست

نی علی و نی حسین و نی حسن، من با کیم

گاه گویم کز مشیری مؤتمن جویم علاج

چون نمی بینم مشیری مؤ تمن، من با کیم

می زنم در انجمن فریاد واوبلا ولیک

پنبه دارد گوش اهل انجمن، من با کیم

خلق ایران دسته ای دزدند و بی دین، دسته ای

سینه زن، زنجیرزن، قداره زن، من با کیم

گویم این قداره را بر گردن ظالم بزن

لیک شیطان گویدش بر خود بزن، من باکیم

گویم این زنجیر بهر قید دزدانست و او

هی زند زنجیر را بر خویشتن، من با کیم

گویم ای نادان به ظلم ظالمان گردن منه

او بخارد گردن و ریش و ذقن، من با

کیم

گویمش باید بپوشانی کفن بر دشمنان

باز می پوشد به عاشورا کفن، من با کیم

گویم ای واعظ دهانت را لئیمان دوختند

او همی بلعد ز بیم آب دهان، من با کیم

گویم ای آخوند خوردند این شپش ها خون تو

او شپش می جوید اندر پیرهن، من با کیم

گوبمش دین رفت از کف، گوید این باشد دلیل

بر ظهور مهدی صاحب زمن، من با کیم

گویم ای کلاش، آخر این گدایی تا به کی

گوبدم: چیزی به نذر پنج تن، من با کیم

پس همان بهتر که لب بربندم از گفت و شنید

مستمع چون نیست باری، خامشی باید گزید

فرق مستمند

لیک زنگ نیمشب با صد خروش

بر توانگر گفته هر دم نوش نوش

ای توانگر در غم بیچارگان بودن خوشست

در جهان بر بینوایان مهربان بودن خوشست

در پی جلب قلوب این و آن بودن خوشست

چند بیرحمی، به فکر مردمان بودن خوشست

چند روزی ترک عادت بهتر است

این عمل از هر عبادت بهتر است

در زمستان سالخورده سائلی زار و حزین

بر در دولت سرایت سوده زانو بر زمین

چند طفل یخ زده با مادری اندوهگین

دست های سردشان در خاکروبه ریزه چین

تو به عشرت خفته در مشکوی خویش

از تو برگرداند ایزد روی خویش

بر یتیمان لطف و بخشش پشتوان دولت است

بر فقیران رحم و احسان مایهٔ امنیت است

همچنین بهر پسرهاشان کمال و عزت است

دختران اهل احسان را جمال و عفت است

این تجارت نفع دارد از دو سو

لن تنالوا البر حتی تنفقوا

خانه ها لیکن ز بی نانی خرابست ای دریغ!

شهر تهران مرکز عالیجنابست، ای دریغ!

بذل و بخشش بر تهی دستان صوابست ای دریغ!

دستگیری بر فقیران دیریابست ای دربغ!

کاین زمستان اندرین شهر قدیم

سر بسر مردند اطفال یتیم

ای غنی از جنبش و جوش گدایان الحذر

ای نواداران ز یأس بینوایان، الحذر

ای زبردستان ز خشم خرده پایان، الحذر

ای توانگر زین همه ظلم نمایان، الحذر

لطف کن تا خلق ساکت بگذرند

بر تو با خشم و حسادت ننگرند

گریست

دوش بر خاک مزارش خیمه زد ابر بهار

خواست تا در هجرش از چشم «بهار» افزون گریست

خنده ای دندان نما زد برق و گفتا کای حسود

قطره کم تر زن، تو آب افشانی و او خون گریست

رشوه دادیمش ز عمر، ار مردنش دادی امان

ور پذیرفتی فدا، پیشش فدا کردیم جان

قرن ها بگذشت تا آمد ذهاوی در وجود

نیز چون او باز نارد قرن ها، دور زمان

گر به مرگش صبر بنمائیم از بیچارگیست

وان به واقع یأس و نومیدی است نی صبر و توان

دل بسوزد در فراقش دیده گرید در غمش

هر زمان گویی خلد در چشم دل تیر و سنان

وز پس مرگش مصائب خوار شد در چشم خلق

زانکه از این سخت تر نبود مصیبت در جهان

بود یاران را درپغ از مردنش و اکنون چه رفت

هرکه خواهد گو بمیر و هرکه خواهد گو بمان

رفت و ما نیز از قفایش رخت برخواهیم بست

کاندرین دنیای فانی کس نماند جاودان

شد ذهاوی خسته و زاین دهر پرغوغا گذشت

دست افشان پای کوبان از سر دنیا گذشت

بود عمری سرگران از زحمت غوغای دهر

زبن سبب پیرانه سر زین دهر پرغوغا گذشت

برگ امیدش ز دل ها چون شقایق زود ریخت

لیک داغش لاله سان، کی خواهد از دل ها گذشت

عالمی فضل و ادب را برد با خود زیر خاک

گرچه از این خاکدان خود یکه و تنها گذشت

تلخکامی ها کشید از دهر لیکن در سخن

کام گیتی کرد شیرین پس به استغنا گذشت

در بر گیهان اعظم کیست انسان ضعیف

کش توان گفتن که شد فرتوت یا برنا گذشت؟

عمر اگر یک روز اگر صدسال، می بایست مرد

نیک بخت آنک از جهان آزاده و دانا گذشت

ایهاالزورا تو استادان فراوان دیده ای

شاعرانی فحل و مردانی سخن دان دیده ای

گر ندیدستی لبید و اخطل و اعشی قیس

دعبل و بوطیب و بشار و مروان دیده ای

بو نواس

و بو تمام و بوالعلا و بوالاسد

ابن معتز و ابن خازن و ابن حمدان دیده ای

راست پرسم راستگو، مانندهٔ صدقی جمیل

کی وطن خواهی سخن گستر به دوران دیده ای

زان کسان نشنیده ای الا نشید مدح و فخر

یا هجاپرداز یا رند غزلخوان دیده ای

بگذر از بوطیب و بربند چشم از بوالعلا

گر به حکمت شعرهایی چند از ایشان دیده ای

زان حکیمان کهن کی چون طهاوی شعر نو

در وطن خواهی و آبادی و عمران دیده ای؟

هیچ کس را در جهان جز مدتی معدود نیست

غیر ذات حق تعالی جاودان موجود نیست

بر ذهاوی نوحهٔ من نوحهٔ علم است و فضل

نوحه ام بر پیکری مشهود و نامشهود نیست

نوحه ام بر فوت الهامات و طبع شعر اوست

ورنه موجود است جانش جسمش ار موجود نیست

نوحه ام بر طبع گوهر بار و شیرین لفظ اوست

کانچنان هرگز به قیمت لولو منضود نیست

پر بهایی از میان گم شدکه هرکمگشته ای

هرچه باشد پربها، در جنب او معدود نیست

ماتمش زد رخنه ای در کاخ دانش کان به عمر

همچو چاک جیب یاران هیچ گه مسدود نیست

ایزد آمرزیده است او را که از راه کَرَم

چون ذهاوی بنده ای زان استان مردود نیست

هیچ شادی نیستی گر در جهان غم نیستی

نیستی گرهیچ غمگین، هیچ خرم نیستی

روح را رنج دمادم خسته سازد در جهان

کاشکی اندر جهان رنج دمادم نیستی

گر ذهاوی رفت، از وی چند دیوان باز جاست

رنج ما پیوسته تر بودی، گر این هم نیستی

در بهشت ست او ولی فخر از «جهنم» می کند

نیز کردی فخر اگر شعر جهنم نیستی

زاهد از طامات اگر بدکفت او را باک نیست

نیستی خفاش اگر عیسی بن مریم نیستی

حکمت و اخلاق کافی بودی اندر فضل او

فی المثل گر ملک شعر او را مسلم نیستی

خشک پش درد، ماندی در دل از داغ غمش

گر خود از شعر ترش در سینه مرهم

نیستی

گفتم از ری رخت بربندم سوی بغداد من

ییشواز آید شوم از دیدنش دلشاد من

جای سازم در وثاقش، طرف بندم از رخش

بهره ها برگیرم از دیدار آن استاد من

دیدنم را سر کند از دل مبارکباد، او

دیدنش را سرکنم از دل مبارکباد، من

بر کران دجلهٔ بغداد بنشینیم شاد

چامه ای برخواند او، شعری کنم بنیاد من

وصف ها گوید ز لطف دامن البرز، او

شعرها خوانم به وصف دجلهٔ بغداد من

کی کمان بردم ذهاوی جان سپارد وانگهی

مرثیت گویم من اندر ماتمش، ای داد من

از کفم یاری چنان این چرخ کج بنیاد برد

داغ ها دارم به دل زین چرخ کج بنیاد من

غم مخور ای دل که خوب و زشت عالم بگذرد

سور و ماتم هر دو بر فرزند آدم بگذرد

آنچه بگذشته است، وهم است آنچه آینده است وهم

زندگانی یک دمست آن هم دمادم بگذرد

زندگی گر بهر این ده روز ناچیز است و بس

به که انسان زود از این مطمورهٔ غم بگذرد

ور کمالی هست نفس آدمی را در قفا

خود همان بهتر کز این در شاد و خرم بگذرد

شد ذهاوی زین جهنم سوی فردوس برین

اهل فردوس است هر کس کز جهنم بگذرد

تا که دانا زنده باشد چرخ با او دشمن است

چون که دانا بگذرد آن دشمنی هم بگذرد

مردن شاعر حیات اوست زیرا چون گذشت

رشک و کین با او، اگر بیش است اگر کم بگذرد

روح صدقی در جنان شاد است گویی نیست هست

جاودان از محنت آزاد است گویی نیست هست

در بهشت خاطر و گلخانهٔ افکار خویش

هم نشین با سرو و شمشاد است گویی نیست هست

روح شاعر غیر زببایی نجوید در جهان

خاصه آن کو پیراستاد است گویی نیست هست

هر که زیبایی بجوید غرقه در زیبایی است

زانکه خود زیبا ز بنیاد است گویی نیست هست

روح

چون زیبا بود او را خدا جویا بود

این حدیثم از نبی یاد است گویی نیست هست

نیست مشگل گر به حق واصل شود روح جمیل

گر جز این گوییم بیدادست گویی نیست هست

غرق غفران باد روحش وین دعا را بی خلاف

جبرئیل آمین فرستاد است گویی نیست هست

کدامین بودی استاد و بصیر؟

گفتمش در صنعت شعر و ادب

بودم استاد و ز نقاشی خبیر

گفت گاه زندگی دینت چه بود؟

گفتمش اسلام را بودم نصیر

گفت معبود تو در گیتی که بود؟

گفتمش معبود من حی قدیر

گفت چون بگذاشتی گیتی، که تو

بر تن و بر نفس خود بودی امیر

گفتم از عمرم چه می پرسی که رفت

جمله با خون دل ورنج ضمیر

دور، از آزادی و از اختیار

جفت، با ناچاری و ضعف و زحیر

نی هنر تا دهر را پیچم عنان

نی توان تا چرخ را بندم مسیر

بهتر از من پارهٔ سنگی که نیست

آمر و مامور وگویا و بصیر

گفت کاری کرده ام غیر از گناه؟

گفتم آری تکیه برلطف اله

من نگویم چون دگر مردم سخن

آن زمان کم باز پرسند ازگناه

عامیان در بند اوهام اندرند

هستشان این بستگی به از رفاه

برگنه خستو شدن اولیتر است

مرد دانا را زگفتار تباه

بس حدیثا کش خرد گوید، ولیک

قلب بر عکسش پذیرد انتباه

گندم و جوهر دو راکاهست لیک

فرق بسیار است بین این دو کاه

من که بودم در شداید پایدار

سست گشتم ناگهان بی اختیار

قلب من لرزید و کی بودم گمان

کاین چنین قلبی بلرزد روزگار

لیک خود را با خود آوردم نخست

تا بجا آمد دلم زان گیر و دار

خویشتن را وانمودم با دلی

از یقین ثابت نه از شک بی قرار

گرچه آخر از سخن های صریح

تیره کردم باز خود را روزگار

خاطر آزاد مرد نکته سنج

کی پسندد گفتهٔ نااستوار

ناپسند آید دورویی از ادیب

ناسزا باشد نفاق از هوشیار

لاجرم بر من گذشت آن بد که خاست

از نهیبش نعره از اهل مزار

رفت

سلطان جوان آمد شاد و خوش و پیروز

وان انده دیرین ز دل پیر و جوان رفت

آمد ملکی راد که از آمدن او

از عیش، نوید آمد و از رنج، نشان رفت

در آمدن این شه و در رفتن آن شاه

بیتی به زبان آمد کاوّل به زبان رفت

شاهی به میان آمد و شاهی ز میان رفت

صد شکر که این آمد و صد حیف که آن رفت

المنّه لله که جهان باز جوان شد

وین شاه فلک مرتبه سلطان جهان شد

جم رتبه محمدعلی آن شاه جوان بخت

کز فر وی این ملک کهن گشته، جوان شد

شاهی که به عهدش به جهان فتنه اگر بود

در دیدهٔ فتان بتان رفت و نهان شد

بسترد کفش خاک غم از روی جهان لیک

خاک غم او بر سر گنجینه و کان شد

بگزید چو بر مسند و اورنگ پدر جای

این گفته ملک را به فلک ورد زبان شد

شاهی به میان آمد و شاهی ز میان رفت

صد شکر که این آمد و صد حیف که آن رفت

امروز بجز شادی کار دگری نیست

کز دوحهٔ اندوه بجز انده ثمری نیست

زین آمده دل خوش کن و زان رفته مخور غم

کز آمده و رفتهٔ گیتی خبری نیست

ای ترک بدین مژده بده باده که امروز

ما را بجز این ره سوی وصلت گذری نیست

آنجا که تو را تیر نظر در پی صید است

اهل نظری نیست که صید نظری نیست

لیکن ز میان رفت حدیث تو که امروز

در دهر جز این نکته حدیث دگری نیست

شاهی به میان آمد و شاهی ز میان رفت

صد شکر که این آمد و صد حیف که آن رفت

هر روز به دست دگری تاج و نگین بود

تا هست چنین باشد و تا بود چنین بود

آمد

ملکی کش غم ملک و غم دین است

بگذشت شهی کش غم ملک و غم دین بود

این شاه در ایوان شهی صدرنشین گشت

وآن شاه در ایوان شهی صدرنشین بود

برتخت شهی این شه منصور، مکین باد

چونان که مظفر شه مغفور، مکین بود

زین قصه وز آن غصه به هر جا که سخن رفت

پایان سخن را چو بدیدی نه جز این بود

شاهی به میان آمد و شاهی ز میان رفت

صد شکرکه این آمد و صد حیف که آن رفت

جشنی اگر امروز بدین مژده بباید

نیکوتر و زیباتر از این جشن نشاید

جشنی و به صدر اندر بنشسته امیری

کز خوی نکو زنگ غم از دل بزداید

فخرالامرا آصف دولت که ز جودش

حاتم به تحیر سر انگشت بخاید

فرمانده خاور که ز عدل و سخط او

تیهو بچه صید ازکف شاهین برباید

آراسته امروز یکی بزم که در وی

هر دم به میان این سخن نادره آید

شاهی به میان آمد و شاهی ز میان رفت

صد شکرکه این آمد و صد حیف که آن رفت

تا هست جهان، خسرو ما شاه جهان باد

با فر جهانداری و با بخت جوان باد

دیروز ملک زاده و امروز ملک گشت

یک قرن چنین بود و دوصد قرن چنان باد

تا بود به عیش تن وآسایش جان بود

تا باد به عیش تن و اسایش جان باد

در سایهٔ او آصف دولت به خراسان

ایمن ز غم و محنت و آسیب زمان باد

وین بنده بهارش به جهان مدح سراباد

وین گفته ز من در سخن خلق روان باد

شاهی به میان آمد و شاهی ز میان رفت

صد شکرکه این آمد و صد حیف که آن رفت

طی شد شبانگاه

الحمد لله، الحمد لله

یک چند ما را غم رهنمون شد

جان یارغم گشت،دل غرق خون شد

مام وطن را رخ نیلگون شد

و امروز دشمن خوار و زبون شد

زبن جنبش سخت، زبن فتح ناگاه

الحمد لله، الحمد لله

چندی ز بیداد فرسوده گشتیم

با خاک و با خون آلوده گشتیم

زیر پی خصم پیموده گشتیم

و امروز دیگر آسوده گشتیم

از ظلم ظالم، از کید بدخواه

الحمد لله، الحمد لله

آنان که ما را کشتند و بستند

قلب وطن را از کینه خستند

از کج نهادی پیمان شکستند

از چنگ ملت آخر نجستند

از حضرت شیخ تا حضرت شاه

الحمد لله، الحمد لله

آنان که با جور منسوب گشتند

در پیکر ملک میکروب گشتند

آخر به ملت مغضوب گشتند

از ساحت ملک جاروب گشتند

پیران جاهل، شیخان گمراه

الحمد لله، الحمد لله

چون کدخدا دید جور شبان را

از جا برانگیخت ستارخان را

سدّ ستم ساخت آن مرزبان را

تاکرد رنگین تیغ وسنان را

از خون دشمن وز مغز بدخواه

الحمد لله، الحمد لله

پس مستبدین لختی جهیدند

گفتند لختی، لختی شنیدند

ناگه ز هر سو شیران رسیدند

آن روبهان باز دم درکشیدند

شد طعمهٔ شیر بیچاره روباه

الحمد لله، الحمد لله

یک سو سپهدار شد فتنه را سد

یک سو یورش برد سردار اسعد

ضرغام پر دل، آمد ز یک حد

برکف گرفتند تیغ مهند

بستند بر خصم از هر طرف راه

الحمد لله، الحمد لله

اقبال شد یار با بختیاری

گیلانیان را حق کرد یاری

جیش عدو شد یکسر فراری

درگنج غم گشت دشمن حصاری

شد کار ملت بر طرز دلخواه

الحمد لله، الحمد لله

بد خواه دین را سدی متین بود

لیکن مر او را غم درکمین بود

خاکش به سر شد پاداشش این بود

دشمن که با عیش دایم قرین بود

اکنون قرین است با ناله و آه

الحمد لله، الحمد لله

بخت سپهدار فرخنده بادا

سردار اسعد پاینده بادا

صمصام ایران برنده بادا

ضرغام دین

را دل زنده بادا

کافتاد از ایشان بدخواه در چاه

الحمد لله، الحمد لله

ستارخان را بادا ظفر یار

تبریزیان را یزدان نگهدار

سالارشان را نیکو بودکار

احرار را نیز دل باد بیدار

تا حمله گویند با جان آگاه

الحمد لله، الحمد لله

کردی

زان سپس در کربلاشان بردی و بیچاره کردی

تاختی از وادی ایمن غزالان حرم را

پس اسیر پنجهٔ گرگان آدمخواره کردی

جسم پاک شیرمردان را نمودی پاره پاره

هم دل شیر خدا را زین مصیبت پاره کردی

گوشوار عرش رحمن را بریدی سر، پس آنکه

دخترانش را ز کین بی گوشوار و یاره کردی

جبههٔ فرزند زهرا را ز سنگ کین شکستی

تو مگر ای آسمان! دل را ز سنگ خاره کردی

تا کنی خورشید عصمت را به ابر کینه پنهان

دشت را ز اعدای دین پرثابت و سیاره کردی

جورها کردی از اول در حق پاکان ولیکن

در حق آل پیمبر جور را یکباره کردی

کودکی دیدی صغیر اندر میان گاهواره

چون نکردی شرم و ازکین قصد آن گهواره کردی

چاره می جستند در خاموشی آن طفل گریان

خود تو در یک لحظه از پیکان تیرش چاره کردی

سوختی از آتش کین خانهٔ آل علی را

وایستادی بر سر آن آتش و نظاره کردی

خانمان آل زهرا رفت بر باد از جفایت

آوخ از بیداد و داد از جور و فریاد از جفایت

آسمانا جز به کین آل پیغمبر نگشتی

تا نکشتی آل زهرا را از این ره برنگشتی

چون فکندی آتش کین در حریم آل یسین

ز آه آتش بارشان چون شد که خاکستر نگشتی

چون بدیدی مسلم اندر کوفه بی یار است و یاور

از چه رو او را در آن بی یاوری یاور نگشتی

چون دو طفل مسلم اندر کوفه گم کردند ره را

از چه آن گمگشتگان را جانبی رهبر نگشتی

چون به زندان عبیداله فتادند آن دو کودک

از چه رو غمخوار آن دو کودک مضطر نگشتی

چون تن آن کودکان از تیغ حارث گشت بی سر

از چه رو بی تن نگشتی از چه رو بی سر نگشتی

چون شدند آن کودکان از فرقت مادر گدازان

از چه رو برگرد آن طفلان

بی مادر نگشتی

چون حسین بن علی با لشکرکین شد مقابل

از چه پشتیبان آن سلطان بی لشگر نگشتی

چون دچار موج غم شد کشتی آل محمد

از چه رو ای زورق بیداد! بی لنگر نگشتی

خانمان آل زهرا رفت بر باد از جفایت

آوخ از بیداد و داد از جور و فریاد از جفایت

عالم بی عمل بیندیش

امروزکه روز نیک بختی است

می کوش به نیک بختی خویش

امروز درست باید انداخت

تیری که نهفته ایم درکیش

گر زانکه خدنگ بر خطا رفت

گردیم نشان تیز تشویش

پندی دهمت ز خیرخواهی

از جان بنیوش پند درویش

غافل منشین که بخت یار است

هشیار نشین که وقت کار است

شد لطف خدا به خلق شامل

افتاد بدست، مقصد دل

شد از پس جهدهای بسیار

امروز مراد ملک حاصل

امروزکه روزکاردانی است

چندین منشین زکار عاطل

بی حیله و دست کاری و مکر

یک ره بگزین وکیل عامل

نادان چو مواضعت نماید

دانا افتد به دام هایل

کی آنکه به قصد جاه و مال است

درکار وکالت است قابل

بایست وکیل ممتحن جست

با خاطر پاک و رای مقبل

ورنه زهجوم طعنهٔ خلق

عاطل گردد وکیل باطل

گفتار بهار خسته دل را

بشنو، بشنو به حس کامل

غافل منشین که بخت یار است

هشیار نشین که وقت کار است

چه رنگ است

اندر ادسا قزی جمیله

آمد چون لیلی ازقبیله

مجنون شدمش بلا وسیله

بگذاشت به گوش من فتیله

گفتم که نه وقت لاس و دنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

بدبختی ما نگر که خانم

ناداد دگر به دست ما دم

یک روز و دو روز بود و شد گم

با خودگفتیم خسروا قم

کن عزم سفرکه وقت تنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

بر یاد نگار عیسوی کیش

کردیم سفر به ملک اطریش

درویشانه گذشتم از خویش

کز عشق، شهان شوند درویش

دیدم ره دور و پای لنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

خانم ز نظر برفت باری

مقصود سفر برفت باری

وقتم به هدر برفت باری

چون عشق ز سر برفت باری

گفتم که نه موقع درنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

دیدیم به شهر قال و قیل است

صحبت زنگار بی بدیل است

وز ما سخنان بس طویل است

گفتیم که نام ما خلیل است

گفتیم که کار ما شلنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

با خود گفتیم ممدلی هی

وقت سفر است یا علی هی

برخیز و برو مگر شلی هی

خود را آماده کن ولی هی

بپا که زمانه تیز چنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

آنکس که تو راست میهماندار

بسیار رفیق تو است بسیار

از توپ و تفنگ و جیش جرار

همره کندت، مترس زنهار

بشتاب که وقت نام و ننگ است

سبحان الله این چه رنگ است

وانگاه ز شهر «ماربنباد»

رفتیم به بادکوبه دلشاد

صاحبخانه نوید می داد

می گفت برو به استرآباد

گفتیم که ممدلی زرنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

گفتم قلی اف بیا بیا زود

آماده بکن یکی پاراخود

نامرد به قیمتش بیفزود

من نیز قبول کردم از جود

گفتم که نه وقت چنگ چنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

وانگاه به رسم میهمان ها

رفتیم به ایل ترکمان ها

دادیم نویدها به آنها

گفتیم که ای عزیز جان ها

از غم دل ما به رنگ رنگ است

سبحان الله این

چه رنگ است

گفتم سخنان به مکر و فن ها

پختم همه را از آن سخن ها

خوش داد نتیجه ما و من ها

این نقشه نه خوب گشت تنها

هرنقشه که می کشم قشنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

من ممدلی گریز پایم

با دولت روس آشنایم

تهران تو کجا و من کجایم

خواهم که به جانب تو آیم

کز عشق تو کله ام دبنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

ای ترکمنان نیک منظر

ریزید به شهر و قلعه یکسر

چاپید هرآنچه اسب و استر

زآغوش پدر کشید دختر

کاین مایهٔ پیشرفت جنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

وانگاه دو اسبه با دل شاد

رفتیم به شهر استرآباد

کردیم علم چماق بیداد

گفتیم که هرکه پیشکش داد

ایمن زگلولهٔ تفنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

«ارشد» که چو ما نشد هراسان

شد عازم شاهرود و سمنان

از سوی دگر رشید سلطان

شد از ره راست سوی تهران

گفتیم که وقت دنگ وفنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

خود گرچه ز شوق تیز بودیم

در وحشت وترس نیز بودیم

هردم به سرگریز بودیم

هر لحظه بجست و خیز بودیم

گفتی که به راه ما پلنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

گفتند که کارها شلوغ است

وین کهنه چراغ بی فروغ است

سرمایهٔ ارتجاع دوغ است

گفتیم که جملگی دروغ است

گفتیم که جملگی جفنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

گفتندکه کشته شد رشیدت

گفتند که پاره شد امیدت

گفتند وعید شد نویدت

گفتند سیاه شد سفیدت

دیدم سر من ز غصه منگ است

سبحان الله این چه رنگ است

گفتند که خصم کینه خواه است

بدخواه به راه و نیمه راه است

قصد همگی به قتل شاه است

دیدیم.که روز ما سیاه است

وآئینهٔ ما قرین زنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

گفتندکه ارشدت جدو شد

وان میر مکرمت کتو شد

اردوی منظ مت چپو شد

هنگام بدو بدو بدو شد

بگریز که جعبه بی فشنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

گفتند جناب حکمفرما

زحمت چکسوز دگر بفرما

برگرد کجا

که بودی آنجا

دیدم زین بیش جنگ و دعوا

حقا که برای بنده ننگ است

سبحان الله این چه رنگ است

بنمود زمانه هرزه پوئی

وین گردون کرد تیره روئی

افکند مرا به مرده شوئی

گفتیم مگر که جنگجوئی

چون عشق نگار شوخ و شنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

امروز ز بخت در گله استم

درگیر شکنجه و تله استم

درکار فرار و ولوله استم

گر بنده امیر قافله استم

این قافله تا به حشر لنگ است

سبحان الله این چه رنگ است

میرآخور و بیرونی و چوب وفلک است

انتخابات شد و اول دوز و کلک است

طرفه عهدیست که هرگوشه کنی روی فراز

هرکه دزدی نکند همسر خار و خشک است

نه ادارات مبراست نه محراب نماز

انتخابات شد و اول دوز و کلک است

گلهٔ دزدان بینی همه با عشوه وناز

هرکه دزد است بهر جای بود محرم راز

نوبهارا بود اندر سخنانت نمکی

اف برآن کاورد اندر سخنان توشکی

هرچه داری ده و بستان ز وکالت کمکی

ملک هایی که تو بینی همه دارد درکی

این وکالت ده پرفایدهٔ بی درک است

انتخابات شد و اول دوز و کلک است

اثر صاحب خانه

از کثرت تلبیس و ریا کرد به خود جلب

چون گربهٔ عابد نظر صاحب خانه

از بهرگدایی شد و چون خانه تهی دید

بگرفت به حجت کمر صاحب خانه

دژخیم خیابانی ازین قسم به تبریز

وارد شد و شد حمله ور صاحب خانه

با آنکه در افواه عوام است که مهمان

من باب مثل هست خر صاحب خانه

این نره خران لگدانداز شتر کین

جستند به دیوار و در صاحب خانه

در خانهٔ احرار شدند، از ره اصرار

مهمان و بریدند سر صاحب خانه

گر خون خیابانی مظلوم بجوشد

سرتاسر ایران کفن سرخ بپوشد

رندان به گمانشان که شکاری سره کردند

وز قتل مهمان، کار جهان یکسره کردند

روبه صفتان بین که چسان پنجه خونین

از فرط سفه درگلوی قسوره کردند

آزادی را بلهوسان ملعبه کردند

حریت را بی خردان مسخره کردند

راندند ز خون شهدا سیل و بر آن سیل

از نعش بزرگان وطن قنطره کردند

قصری زخیانت بنهادند و بر آن قصر

از لخت دل سوختگان کنگره کردند

وانگه پی تنویر شبستان شقاوت

از تیر جفا، سینهٔ ما پنجره کردند

وز کینه شبانگاه، تجددطلبان را

کشتند و تو گویی عملی نادره کردند

گر خون خیابانی مظلوم بجوشد

سرتاسر ایران کفن سرخ بپوشد

جمعی پی ترحیم خیابانی مظلوم

اجلاس نمودند نجیبانه درین بوم

رسم است که چون مُرد مسلمان، پی ترحیم

قرآن به دعا ختم کند امت مرحوم

جز آنکه مسلمان نبود یا که نباشند

حکام مسلمان و مسلمانی مرسوم

چون مرده مسلمان بود و زنده مسلمان

از ختم و عزا منع حرام آید و مذموم

این بلعجبی بین که به جد حمله نمودند

بر مجلس ترحیم خیابانی مظلوم

بستند ره آمد و شد را به رخ خلق

وابداع نمودند ز نو قاعده ای شوم

غافل که ازین حرکت مذبوح، نگردد

آزادی معدوم و ستمکاری مکتوم

گر خون خیابانی مظلوم بجوشد

سرتاسر ایران کفن سرخ بپوشد

از آستی ار دست حقیقت به در آید

این دستگه

غیر طبیعی به سر آید

رخسار بپوشند وجیهان ریاکار

گر چهر حقیقت ز پس پرده درآید

ای قاتل آزادی ایران به حذرباش

زان لحظه که قاضی به سر محتضر آید

پر گیرد و در بارگه عدل بنالد

این روح کزین کالبد خسته برآید

ملت بود آن شیر که هنگام تزاحم

چون بیشتر آزرده شود پیشتر آید

ای پیر مکن گریه که هنگام مکافات

از روح جوان تو بر تو خبر آید

وی کودک نالان پدر کشتهٔ مسکین

زاری مکن امروز که روز دگر آید

گر خون خیابانی مظلوم بجوشد

سرتاسر ایران کفن سرخ بپوشد

شد برون

مطربان قفل از زبان برداشتند

باده پیمایان نخستین جام را

یاد دارای زمان برداشتند

عارفان بهر بقای جان شاه

دست سوی آسمان برداشتند

مالک الملک معظم پهلوی

وارث طهمورث وجم پهلوی

دلبر آمد گیسوان برتافته

آستین بر قصد جان برتافته

شهر را از جان و دل برکاشته

خلق را از خان و مان برتافته

رشتهٔ مهر و وفا بگسیخته

پنجهٔ پیر و جوان برتافته

دل ز انصاف و لطف برداشته

رخ ز زنهار و امان برتافته

با سرانگشتی چو گلبرگ لطیف

ساعد شیر ژیان برتافته

بازوان و سینه و ساق و سرین

نیک در هم سیم سان برتافته

او بدان لاغرمیانی ای شگفت

چون که این بار گران برتافته

اندر آمد بربطی اندر کنار

رودش از تار روان برتافته

گوش های پیر سغدی را به بزم

از برای امتحان برتافته

وآن مدایح خواند کش طبع بهار

بهر شاه از پود جان برتافته

مالک الملک معظم پهلوی

وارث طهمورث و جم پهلوی

راز دل را بر زبان آورده ام

خویش را زین دل به جان آورده ام

بر تن خود دشنهٔ بیداد را

تا به مغز استخوان آورده ام

سوپان دیدن چسود اکنون که من

مایهٔ خود با زبان آورده ام

باز خرسندم که از گرداب آز

عرض خود را بر کران آورده ام

گفتهٔ کروبیان را پیش خلق

بی حضور ترجمان آورده ام

آنچه دل فرمود، آن فرموده ام

آنچه طبع آورد، آن آورده ام

جوشن از نور یقین پوشیده ام

حمله بر دیو گمان آورده ام

رازهای گلشن فردوس را

بر زمین از آسمان آورده ام

وز پی ارزانیان روزگار

از هنر نزلی گران آورده ام

راست چون تیر است قلب و فکر من

چون کمان، پشت ار نوان آورده ام

با دلی چون تیر و پشتی چون کمان

بهر شه تیر و کمان آورده ام

این عجایب بین که یکتا گوهری

سوی دریا ارمغان آورده ام

مالک الملک معظم پهلوی

وارث طهمورث و جم پهلوی

دوستان از دوستان یاد آورید

زین جدا از بوستان یاد آورید

عندلیبی را که دستان های دهر

کرده دور از آشیان یاد آورید

از غریبان هر

کجا یادی رود

زین غریب بی نشان یاد آورید

یاد باز آرد غریبان را ز راه

نک برای امتحان یاد آوربد

چون که بخرامید در گلگشت ری

از من و از اصفهان یاد آوربد

زین فشانده در کنار زنده رود

مژهٔ دربافشان، یاد آوربد

زین، چو فیلان دیده هر ساعت به خواب

روضهٔ هندوستان، یاد آورید

زین فروزینه صفت از قهر شاه

سوخته تا استخوان یاد آورید

زین به رغم آرزوها مانده دور

از در شاه جهان، یاد آوربد

ای وزیران در شاه جهان

از «بهار» خسته جان یاد آوربد

ای جوانمردان گیتی از «بهار»

با شه گیتی ستان یاد آورید

مالک الملک معظم پهلوی

وارث طهمورث و جم پهلوی

پهلوی صاحبقران روزگا ر

نام پاکش حرز جان روزگار

سعی و تدبیرش ضمان مملکت

دست و شمشیرش امان روزگار

آنکه دور فتنه طی شد تاکه گشت

تیغ تیزش پاسبان روزگا ر

آنکه نپذیرد ز مردی گر نهند

نام او نوشیروان روزگار

توسنی می کرد، اگر دست قویش

سخت نگرفتی عنان روزگار

از نهیب او دد و دیو فتن

گم شد از مازندران روزگار

لاجرم چون پور دستان، اوفتاد

نام او در هفتخوان روزگار

در مغارب جمله دانستند کیست

در مشارق پهلوان روزگار

گر نتابیدی همایون جبهه اش

همچو مهر از آسمان روزگار

روز کشور چون شب دیجور بود

بر دل پیر و جوان روزگا ر

بود خواهد زین قبل تا جاودان

این سخن ورد زبان روزگار

مالک الملک معظم پهلوی

وارث طهمورث و جم پهلوی

زلف دستان طراز

کوته شدش از جور دست دراز

دستان دیگر نبواز

کان سرکشی بگذشت و آن روزگا ر

سامان پذیرفت کار

وصل آمد و بگذشت ایام هجر

معدوم شد نام هجر

زهری که پنهان بود در جام هجر

شد جمله درکام هجر

یکسر گذشت آغاز و انجام هجر

برچیده شد دام هجر

وآن عاشق غمدیده اشکبار

بیرون شد ز انتظار

بگذشت آن کز دستبرد رقیب

نالان شود جان ما

گردد پریشانتر ز زلف جبیب

حال پریشان ما

گل را نباشد ناز بر عندلیب

اندرگلستان ما

وزگل ندارد شکوه، نالان هزار

با نالهٔ زار زار

بگذشت آن کافراسیاب خزان

آید به ملک چمن

کاذر مهش آ ذر فروزد به جان

با نیروی تهمتن

بگذشت آن کز جانب مهرگان

تازد به تل و دمن

کاردیبهشت آید چو اسفندیار

با گرزهٔ گاو سار

با گلبنان باغ بربست دی

عهدی به فال سعید

کاندر چمن تازد دگرباره وی

چپش ازقریب و بعید

گر بشکند عهد از ره جهل وغی

ترسم چو عبدالحمید

گردد اسیر پنجهٔ اقتدار

از نیروی نوبهار

خوش باشد ارزین شاه گیرند پند

شاهان پیمان شکن

سبلت نخایند از ره ریشخند

برملت خوبشتن

بندند بر ملت در چون و چند

بی حیله و مکر و فن

کافزون تر است از حیلهٔ شهریار

مکر و فن کردکار

والله خیرالماکرین گفت حق

رو مکر و افسون مکن

از مکر، دم درکش چنین گفت حق

حق را دگرگون مکن

پیمان شکن را خصم دین گفت حق

چندین چه و چون مکن

پیمان قران را بدار استوار

تا داردت پایدار

ای ملت عثمانی ای رویتان

پیوسته روی خدا

ای ملت عثمانی ای سویتان

همواره روی خدا

بشکسته از نیروی بازویتان

پشت عدوی خدا

وز پردلی تان گشته شادی گوار

دل های امیدوار

شد مایهٔ رادی و فرزانگی

جیش سلانیکتان

دست ستم از دشمن خانگی

بربسته پلتیکتان

رانند تحسین ها به مردانگی

از دور و نزدیکتان

واندر بطون دهر جست انتشار

آن جنبش و کارزار

چتر (ترقی)تان برازنده شد

از نعمت (اتحاد)

بنیاد (اقدام) عدو کنده شد

از همت اتحاد

ایرانیان را جان و دل زنده شد

از خدمت اتحاد

زبن رو نمودند از (سعادت)

شعار

در آن همایون دیار

گشت از شما بنیاد ایمان متین

رحمت بر ایمانتان

وزکارکرد جانفشانان دین

فرخنده شد جانتان

سلطان نو جستید صد آفرین

بر جان سلطانتان

طوبی براین سلطان والاتبار

وین سایهٔ کردگار

شاه رعیت پرور نامور

سلطان محمد رشاد

سلطان والا اختر دادگر

منظور جان عباد

کردار او باشد در اول نظر

پیرایهٔ اتحاد

آثار او باشد در آخر شمار

سرمایه افتخار

سلطان محمدخان خامس که بخت

پیوسته جوید درش

در باغ اسلامی تناور درخت

شخص خرد پرورش

زببندهٔ خرگاه و دیهیم و تخت

ذات همایون فرش

شایستهٔ تحمید یزدان یار

آن خاطر بردبار

شاهی که خیزد نور شهزادگی

از جبههٔ پاک او

ماهی که تابد مهر آزدگی

از چرخ ادراک او

مایل به درویشی و افتادگی

طبع طربناک او

آری بزرگان را به هر روزگار

زینگونه بوده است کار

ای دوحهٔ سلجوقیان بی گزند

از چون تو زیبا ثمر

وی نام عثمان خان غازی بلند

از چون تو والا پسر

ای از تو در خلد برین شادمند

سنجر شه نامور

وی از تو در باغ جنان شادخوار

از طغرل نامدار

دانی که یکسانند نوع بشر

اندر حقوق خودی

غصب حقوق خلق درهرنظر

باشد ز نابخردی

عدل و مساواتست نعم السیر

در مذهب ایزدی

جور و ستبداد است بئس الشعار

در کیش پروردگار

عبدالحمید از جهل مبرم چه دید

جز بند و مسمار جهل

وز جور و استبداد جز غم چه دید

این است آثار جهل

جاهل به جز محنت ز عالم چه دید

وای آنکه شد یار جهل

زین رو بباید علم کرد اختیار

شاد آنکه با علم یار

شاهد شدی از جان و دل یار علم

یزدان بود یار تو

گرم است در ملک تو بازار علم

خود گرم بازار تو

چون کرده ای با نیکوئی کار علم

نیکو بود کار تو

کار تو از علم تو گیرد قرار

خرم زی ای شهریار

شاها زمان خدمت ملت است

آن هم چنین ملتی

کز جان و دل فرمانبر دولتست

آن هم چنین دولتی

باری اوان جنبش و همت است

شاها کنون همتی

تا خود شود بنیاد دین پایدار

زان