برگزیده اشعار احمد شاملو3

برگزیده اشعار احمد شاملو3

سرودِ مردی که تنها به راه می رود

1

در برابرِ هر حماسه من ایستاده بودم.

و مردی که اکنون با دیوارهای اتاقش آوارِ آخرین را انتظار می کشد

از پنجره ی کوتاهِ کلبه به سپیداری خشک نظر می دوزد؛

به سپیدارِ خشکی که مرغی سیاه بر آن آشیان کرده است.

و مردی که روزهمه روز از پسِ دریچه های حماسه اش نگرانِ کوچه بود، اکنون با خود می گوید:

« اگر سپیدارِ من بشکفد، مرغِ سیا پرواز خواهد کرد.

« اگر مرغِ سیا بگذرد، سپیدارِ من خواهد شکفت

و دریانوردی که آخرین تخته پاره ی کشتی را از دست داده است

در قلبِ خود دیگر به بهار باور ندارد،

چرا که هر قلب روسبی خانه یی ست

و دریا را قلب ها به حلقه کشیده اند.

و مردی که از خوب سخن می گفت، در حصارِ بد به زنجیر بسته شد

چرا که خوب فریبی بیش نبود، و بد بی حجاب به کوچه نمی شد.

چرا که امید تکیه گاهی استوار می جُست

و هر حصارِ این شهر خشتی پوسیده بود.

و مردی که آخرین تخته پاره ی کشتی را از دست داده است، در جُستجوی تخته پاره ی دیگر تلاش نمی کند زیرا که تخته پاره، کشتی نیست

زیرا که در ساحل

مردِ دریا

بیگانه یی بیش نیست.

2

با من به مرگِ سرداری که از پُشت خنجر خورده است گریه کن.

او با شمشیرِ خویش می گوید:

« برای چه بر خاک ریختی

خونِ کسانی را که از یارانِ

من سیاهکارتر نبودند؟

و شمشیر با او می گوید:

« برای چه یارانی برگزیدی

که بیش از دشمنانِ تو با زشتی سوگند خورده بودند؟

و سردارِ جنگ آور که نامش طلسمِ پیروزی هاست، تنها، تنها بر سرزمینی بیگانه چنگ بر خاکِ خونین می زند:

« کجایید، کجایید هم سوگندانِ من؟

شمشیرِ تیزِ من در راهِ شما بود.

ما به راستی سوگند خورده بودیم...»

جوابی نیست؛

آنان اکنون با دروغ پیاله می زنند!

« کجایید، کجایید؟

بگذارید در چشمانِتان بنگرم...»

و شمشیر با او می گوید:

« راست نگفتند تا در چشمانِ تو نظر بتوانند کرد...

به ستاره ها نگاه کن:

هم اکنون شب با همه ی ستارگانش از راه در می رسد.

به ستاره ها نگاه کن

چرا که در زمین پاکی نیست...»

و شب از راه در می رسد

بی ستاره ترینِ شب ها!

چرا که در زمین پاکی نیست.

زمین از خوبی و راستی بی بهره است

و آسمانِ زمین

بی ستاره ترینِ آسمان هاست!

3

و مردی که با چاردیوارِ اتاقش آوارِ آخرین را انتظار می کشد از دریچه به کوچه می نگرد:

از پنجره ی رودررو، زنی ترسان و شتابناک، گُلِ سرخی به کوچه می افکند.

عابرِ منتظر، بوسه یی به جانبِ زن می فرستد

و در خانه، مردی با خود می اندیشد:

« بانوی من بی گمان مرا دوست می دارد،

این حقیقت را من از بوسه های عطشناکِ لبانش دریافته ام...

بانوی من شایسته گیِ عشقِ مرا دریافته است!»

4

و مردی که تنها به راه می رود با خود می گوید:

« در کوچه می بارد و در خانه گرما نیست!

حقیقت از شهرِ زندگان گریخته است؛ من با تمامِ حماسه هایم به گورستان خواهم رفت

و تنها

چرا که

به راست ْراهیِ کدامین همسفر اطمینان می توان داشت؟

همسفری چرا بایدم گزید که هر دم

در تب وتابِ وسوسه یی به تردید از خود بپرسم:

هان! آیا به آلودنِ مردگانِ پاک کمر نبسته است؟»

و دیگر:

« هوایی که می بویم، از نفسِ پُردروغِ همسفرانِ فریبکارِ من گندآلود است!

و به راستی

آن را که در این راه قدم بر می دارد به همسفری چه حاجت است؟»

28 آبانِ 1334

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

را

و از زنانِتان به روسبیان مایل ترم.

من از خداوندی که درهای بهشت اش را بر شما خواهد گشود، به لعنتی ابدی دلخوش ترم.

هم نشینی با پرهیزکاران و هم بستری با دخترانِ دست ناخورده، در بهشتی آنچنان، ارزانیِ شما باد!

من پرومته ی نامُرادم

که کلاغانِ بی سرنوشت را از جگرِ خسته سفره یی جاودان گسترده ام.

گوش کنید ای شمایان که در منظر نشسته اید

به تماشای قربانیِ بیگانه یی که منم :

با شما مرا هرگز پیوندی نبوده است.

1335

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

درآورم؟

من پرواز نکردم

من پَرپَر زدم!

□

در پسِ دیوارهای سنگیِ حماسه های من

همه آفتاب ها غروب کرده اند.

این سوی دیوار، مردی با پُتکِ بی تلاش اش تنهاست،

به دست های خود می نگرد

و دست هایش از امید و عشق و آینده تهی ست.

این سوی شعر، جهانی خالی، جهانی بی جنبش و بی جنبده، تا ابدیت گسترده است

گهواره ی سکون، از کهکشانی تا کهکشانی دیگر در نوسان است

ظلمت، خالیِ سرد را از عصاره ی مرگ می آکند

و در پُشتِ حماسه های پُرنخوت

مردی تنها

بر جنازه ی خود می گرید

5 آذرِ 1334

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

ویران! که در او، حسرتِ مرگ

اشک می ریزد بر هیکلِ زیست!

خانه ویران! که در او، هرچه که هست

رنجِ دیروز و غمِ فردایی ست!

27 آذر 1328 در مجله ی علمی

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

و با بهار درآمیخت.

پرچینِ یاوه مانده شکوفید

و آن طبلِ پُرغریو فروکاست.

مردی ز بادِ حادثه بنشست

مردی چو برقِ حادثه برخاست

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

رانَد یک نفس

روحِ دریایم کشانَد بازپس.

گر امیدم وانهد با خویشتن

مدفنِ دریای بی پایان و، من!

ور نه خود بازم نهد دریای پیر

گو بیا، امید! و پارویی بگیر!

خود نه از امید رَستم نی ز غم

وین میان خوش دست وپایی می زنم.

من همان مرغم که پر بگشود و بست

ره ز شب نشناخت، در ظلمت نشست.

نه ش غمِ جان است و نه ش پروای نام

می زند وایی به ظلمت، والسلام.

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

میانِ کوچه ی مردم

این بانگ با لب ام شررافشان:

« آهای!

از پُشتِ شیشه ها به خیابان نظر کنید!

خون را به سنگفرش ببینید!...

این خونِ صبحگاه است گویی به سنگفرش

کاین گونه می تپد دلِ خورشید

در قطره های آن...»

□

بادی شتابناک گذر کرد

بر خفتگانِ خاک،

افکند آشیانه ی متروکِ زاغ را

از شاخه ی برهنه ی انجیرِ پیرِ باغ...

« خورشید زنده است!

در این شبِ سیا [که سیاهیِ روسیا

تا قندرونِ کینه بخاید

از پای تا به سر همه جانش شده دهن،]

آهنگِ پُرصلابتِ تپشِ قلبِ خورشید را

من

روشن تر

پُرخشم تر

پُرضربه تر شنیده ام از پیش...

از پُشتِ شیشه ها به خیابان نظر کنید!

از پُشتِ شیشه ها

به خیابان نظر کنید!

از پُشتِ شیشه ها به خیابان

نظر کنید!

از پُشتِ شیشه ها...

□

نوبرگ های خورشید

بر پیچکِ کنارِ درِ باغِ کهنه رُست.

فانوس های شوخِ ستاره

آویخت بر رواقِ گذرگاهِ آفتاب...

□

من بازگشتم از راه،

جانم همه امید

قلبم همه تپش.

چنگِ ز هم گسیخته زه را

زه بستم

پای دریچه

بنشستم

وز نغمه یی

که خواندم پُرشور

جامِ لبانِ سردِ شهیدانِ کوچه را

با نوشخندِ فتح

شکستم:

« آهای!

این خونِ صبحگاه است گویی به سنگفرش

کاین گونه می تپد دلِ خورشید

در قطره های آن...

از پُشتِ شیشه ها به خیابان نظر کنید

خون را به سنگفرش ببینید!

خون را به سنگفرش

ببینید!

خون را

به سنگفرش...»

1336

زندانِ موقتِ شهربانی

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

سوزان، نانِ فرزندانِ خود را، بر سرِ برزن،

به خونِ نان فروشِ سختِ دندان گرد آغشته ست.

از اینان، چند کس در خلوتِ یک روزِ باران ریز بر راهِ رباخواری نشسته اند

کسانی در سکوتِ کوچه از دیوارِ کوتاهی به روی بام جَسته اند

کسانی نیم شب، در گورهای تازه، دندانِ طلای مردگان را می شکسته اند.

من اما هیچ کس را در شبی تاریک و توفانی

نکشته ام

من اما راه بر مردِ رباخواری

نبسته ام

من اما نیمه های شب

ز بامی بر سرِ بامی نجسته ام.

□

در این جا چار زندان است

به هر زندان دوچندان نقب و در هر نقب چندین حجره، در هر حجره چندین مرد در زنجیر...

در این زنجیریان هستند مردانی که مُردارِ زنان را دوست می دارند.

در این زنجیریان هستند مردانی که در رؤیایِشان هر شب زنی در وحشتِ مرگ از جگر برمی کشد فریاد.

من اما، در زنان چیزی نمی یابم گر آن همزاد را روزی نیابم ناگهان، خاموش

من اما، در دلِ کهسارِ رؤیاهای خود،

جز انعکاسِ سردِ آهنگِ صبورِ این علف های بیابانی که می رویند و می پوسند و می خشکند و می ریزند،

با چیزی ندارم گوش.

مرا گر خود نبود این بند، شاید بامدادی، هم چو یادی دور و لغزان، می گذشتم از ترازِ خاکِ سردِ پست...

جُرم این است!

جُرم این است!

1336

زندانِ موقت

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

فکر می کنم

هرگز نبوده

دستِ من

این سان بزرگ و شاد:

احساس می کنم

در چشمِ من

به آبشرِ اشکِ سُرخ گون

خورشیدِ بی غروبِ سرودی کشد نفس؛

احساس می کنم

در هر رگم

به هر تپشِ قلبِ من

کنون

بیدارباشِ قافله یی می زند جرس.

□

آمد شبی برهنه ام از در

چو روحِ آب

در سینه اش دو ماهی و در دستش آینه

گیسویِ خیسِ او خزه بو، چون خزه به هم.

من بانگ برکشیدم از آستانِ یأس:

« آه ای یقینِ یافته، بازت نمی نهم!»

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

به سر اندیشه یی از خشکسالی هاست

نه ش به دل اندیشه از طغیان

نه ش سروری با نسیمی خُرد

نه ش غروری با تبِ توفان

نه ش امیدی می پزد در سر

نه ش ملالی می خلد در جان؛

بندبندِ استخوانش داستان از بی خیالی هاست...

□

بادها، ابرِ عبیرآمیز را

ابر، باران هایِ حاصلخیز را...

معبرِ خورشید و باران

بی خیالی هیچ اش از باران و از خورشید

بر جای

ایستاده

پُل!

معبرِ بسیار موکب های پُرفانوس و پُرجنجالِ شادی های عالم گیر

معبرِ بسیار موکب های اندُهگینِ نالش ریزِ سر در زیر؛

خشت خشتِ هیکلش

از نامداری های بی نامان فروپوشیده

بر جای

ایستاده

پُل!

□

بادها، ابرِ عبیرآمیز را

ابر، باران های حاصلخیز را...

گاوِ مجروحی به زیرِ بار

روستایی مردی از دنبال

تنگ نای گُرده ی پُل را به سوی ساحلِ خاموش می پیماید اندر مه که

گویی در اجاقِ دودناکِ شام

می سوزد.

هم در این هنگام

از فرازِ جان پناهِ بی خیالِ سرد

مردی در خیال آرام

بر غوغای رودِ تندِ پیچان

چشم

می دوزد.

1337

اصفهان - فروردس

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

که از آنِ من نیست

با نامی زیسته ام که از آنِ من نیست

از دردی گریسته ام که از آنِ من نیست

از لذتی جان گرفته ام که از آنِ من نیست

به مرگی جان می سپارم که از آنِ من نیست.

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

به شما، که جز عشقِ جنون آسا

همه چیزِ این جهانِ شما جنون آساست!

4

اصرار

خسته

شکسته و

دل بسته

من هستم

من هستم

من هستم

□

از این فریاد

تا آن فریاد

سکوتی نشسته است.

لب بسته در دره های سکوت

سرگردانم.

من می دانم

من می دانم

من می دانم

□

جنبشِ شاخه یی

از جنگلی خبر می دهد

و رقصِ لرزانِ شمعی ناتوان

از سنگینیِ پابرجای هزاران جارِ خاموش،

در خاموشی نشسته ام

خسته ام

درهم شکسته ام

من

دل بسته ام.

5

از نفرتی لبریز

ما نوشتیم و گریستیم

ما خنده کنان به رقص برخاستیم

ما نعره زنان از سرِ جان گذشتیم...

کس را پروای ما نبود.

در دوردست

مردی را به دار آویختند.

کسی به تماشا سر برنداشت.

□

ما نشستیم و گریستیم

ما با فریادی

از قالبِ خود

برآمدیم.

6

فریادی و... دیگر هیچ

فریادی و دیگر هیچ.

چرا که امید آنچنان توانا نیست

که پا بر سرِ یأس بتواند نهاد.

□

بر بسترِ سبزه ها خفته ایم

با یقینِ سنگ

بر بسترِ سبزه ها با عشق پیوند نهاده ایم

و با امیدی بی شکست

از بسترِ سبزه ها

با عشقی به یقینِ سنگ برخاسته ایم

اما یأس آنچنان تواناست

که بسترها و سنگ، زمزمه یی بیش نیست.

فریادی

و دیگر

هیچ!

7

فریادی ...

مرا عظیم تر از این آرزویی نمانده است

که به جُستجوی فریادی گم شده برخیزم.

با یاریِ فانوسی خُرد

یا بی یاریِ آن،

در هر جای این زمین

یا هر کجای این آسمان.

فریادی که نیم شبی

از سرِ ندانم چه نیازِ ناشناخته از جانِ من برآمد

و به آسمانِ ناپیدا گریخت...

□

ای تمامیِ دروازه های جهان!

مرا به بازیافتنِ فریادِ گم شده ی خویش

مددی کنید!

2 تیر 1337

درمرگِ ایمرناگی

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

است.

دریای خالی

دریای بی نوا...

□

جنگلِ سالخورده به سنگینی نفسی کشید و جنبشی کرد

و مرغی که از کرانه ی ماسه پوشیده پَرکشیده بود

غریوکشان

به تالابِ تیره گون

درنشست.

تالابِ تاریک

سبک از خواب برآمد

و با لالای بی سکونِ دریای بیهوده

باز

به خوابی بی رؤیا

فروشد...

□

جنگل با ناله و حماسه بیگانه است

و زخمِ تبر را با لعابِ سبزِ خزه

فرومی پوشد.

حماسه ی دریا

از وحشتِ سکون و سکوت است.

□

شب تار است

شب بیمار است

از غریوِ دریای وحشت زده بیدار است

شب از سایه ها و غریوِ دریا سرشار است

زیباتر شبی برای دوست داشتن.

با چشمانِ تو مرا به الماسِ ستاره ها نیازی نیست.

با آسمان

بگو.

1337/4/17

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

در رفتن حرکت بود

نه در ماندن سکونی.

شاخه ها را از ریشه جدایی نبود

و بادِ سخن چین

با برگ ها رازی چنان نگفت

که بشاید.

دوشیزه ی عشقِ من مادری بیگانه است

و ستاره ی پُرشتاب

در گذرگاهی مأیوس

بر مداری جاودانه می گردد.

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

□

دیوارها زندان را محدود می کند،

دیوارها زندان را محدودتر نمی کند.

میانِ دو زندان

درگاهِ خانه ی تو آستانه ی آزادی ست،

لیکن در آستانه

تو را

به قبولِ یکی از این دو

از خود اختیاری نیست.

1336

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

پابرجا یافته ایم...

□

آسمان

بالای خانه

بادها را تکرار می کند

باغچه از بهاری دیگر آبستن است

و زنبورِ کوچک

گُلِ هر ساله را

در موسمی که باید

دیدار می کند.

حیاطِ خانه از عطری هذیانی سرمست است

خرگوشی در علفِ تازه می چرد.

و بر سرِ سنگ، حربایی هوشیار

در قلم روِ آفتابِ نیم جوش

نفس می زند.

ابرها و همهمه ی دوردستِ شهر

آسمانِ بازیافته را

تکرار می کند

همچنان که گنجشک ها و

باد و

زمزمه ی پُرنیازِ رُستن

که گیاهِ پُرشیرِ بیابانی را

در انتظارِ تابستانی که در راه است

در خوابگاهِ ریشه ی سیرابش

بیدار می کند.

من در تو نگاه می کنم در تو نفس می کشم

و زندگی

مرا تکرار می کند

به سانِ بهار

که آسمان را و علف را.

و پاکیِ آسمان

در رگِ من ادامه می یابد.

□

دیرگاهی ست که دستی بداندیش

دروازه ی کوتاهِ خانه ی ما را نکوفته است...

با آنان بگو که با ما

نیازِ شنیدنِشان نیست.

با آنان بگو که با تو

مرا پروای دوزخِ دیدارِ ایشان نیست

تا پرنده ی سنگین بالِ جادویی را که نغمه پردازِ شبانگاه و بامدادِ ایشان است

بر شاخسارِ تازه روی خانه ی ما مگذاری.

در آیینه و مهتاب و بستر بنگریم

در دست های یک دیگر بنگریم،

تا دَر، ترانه ی آرامش انگیزش را

در سرودی جاویدان

مکرر کند.

تا نگاهِ ما

نه در سکوتی پُردرد، نه در فریادی ممتد

که در بهاری پُرجویبار و پُرآفتاب

به ابدیت پیوندد...

فروردین 1336

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

از جا برخاست.

چراغ از نفسِ بویناکِ باد فرومُرد

و زن شربِ سیاهی بر گیسوانِ پریشِ خویش افکند.

ما دیگر به جانبِ شهرِ تاریک بازنمی گردیم

و من همه ی جهان را در پیراهنِ روشنِ تو خلاصه می کنم.

□

سپیده دمان را دیدم

که بر گُرده ی اسبی سرکش بر دروازه ی افق به انتظار ایستاده بود

و آنگاه سپیده دمان را دیدم که نالان و نفس گرفته، از مردمی که

دیگر هوای سخن گفتن به سر نداشتند دیاری ناآشنا را راه می پرسید.

و در آن هنگام با خشمی پُرخروش به جانبِ شهرِ آشنا نگریست

و سرزمینِ آنان را به پستی و تاریکیِ جاودانه دشنام گفت.

پدران از گورستان بازگشتند

و زنان، گرسنه بر بوریاها خفته بودند.

کبوتری از بُرجِ کهنه به آسمانِ ناپیدا پرکشید

و مردی جنازه ی کودکی مرده زاد را بر درگاهِ تاریک نهاد.

ما دیگر به جانبِ شهرِ سرد بازنمی گردیم

و من همه ی جهان را در پیراهنِ گرمِ تو خلاصه می کنم.

□

خنده ها چون قصیلِ خشکیده خش خشِ مرگ آور دارند.

سربازانِ مست در کوچه های بُن بست عربده می کشند

و قحبه یی از قعرِ شب با صدای بیمارش آوازی ماتمی می خواند.

علف های تلخ در مزارعِ گندیده خواهد رُست

و باران های زهر به کاریزهای ویران خواهد ریخت،

مرا لحظه یی تنها مگذار

مرا از زرهِ نوازشت رویین تن کن.

من به ظلمت گردن نمی نهم

جهان را همه در پیراهنِ کوچکِ روشنت خلاصه کرده ام

و دیگر به جانبِ آنان

باز

نمی گردم.

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

رها می کند

و دیوار، در حرارتی کیف ناک بر بنیادِ خویش استوارتر می گردد

و عابری رنجور در سایه فرشِ آن سوی باغ

از خستگیِ راهِ بی منظر و بی گیاه

می آساید...

به همه آن کسان که به عشقی تن در نمی دهند چرا که ایمانِ خود را از دست داده اند!:

در تنِ من گیاهی خزنده هست

که مرا فتح می کند

و من اکنون جز تصویری از او نیستم!

من جزیی از تواَم ای طبیعتِ بی دریغی که دیگر نه زمان و نه مرگ، هیچ یک عطشِ مرا از سرچشمه ی وجود و خیالت بی نیاز نمی کند!

□

من چینه ام من پیچکم من آمیزه ی چینه و پیچکم

تو چینه ای تو پیچک ای تو آمیزه ی مادر و کودکی.

ای دستانِ بی غبارِ پُرپرهیزی که مرا به هنگامِ نوازش های مادرانه از جفتِ آگاهی به وجودِ دشمنان و سیاه دلان غرقه ی اندوه می کنید! مرا به ایمانِ دورانِ جنینیِ خویش بازگردانید تا دیگرباره با کلماتی که کنون جز از فریب و بدی سخن نمی گوید، سرودِ نیکی و راستی بشنوم.

ای همسفر که رازِ قدرت های بی کرانِ تو بر من پوشیده است! مرا به شهرِ سپیده دم، به واحه ی پاکی و راستی بازگردان! مرا به دورانِ ناآگاهیِ خویش بازگردان تا علف ها به جانبِ من برویند

تا من به سانِ کندو با نیشِ شیرینِ هزاران زنبورِ خُرد از عسلِ مقدس آکنده شوم،

تا چون زنی نوبار

با وحشتی کیف ناک

نخستین جنبش های جنین را به انتظارِ هیجان انگیزِ تولدِ نوزادی دلبند مبدل کنم که من او را بازیافتگی خواهم نامید. هم بسترِ ظلمانی ترین شب های از دست دادگی! من او را یازیافتگی نام خواهم نهاد.

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

را روشن می کند.

□

فریادهای عاصیِ آذرخش

هنگامی که تگرگ

در بطنِ بی قرارِ ابر

نطفه می بندد.

و دردِ خاموش وارِ تاک

هنگامی که غوره ی خُرد

در انتهای شاخسارِ طولانیِ پیچ پیچ جوانه می زند.

فریادِ من همه گریزِ از درد بود

چرا که من در وحشت انگیزترینِ شب ها آفتاب را به دعایی نومیدوار طلب می کرده ام

□

تو از خورشیدها آمده ای از سپیده دم ها آمده ای

تو از آینه ها و ابریشم ها آمده ای.

□

در خلئی که نه خدا بود و نه آتش، نگاه و اعتمادِ تو را به دعایی نومیدوار طلب کرده بودم.

جریانی جدی

در فاصله ی دو مرگ

در تهیِ میانِ دو تنهایی

[نگاه و اعتمادِ تو بدین گونه است!]

□

شادیِ تو بی رحم است و بزرگوار

نفس ات در دست های خالیِ من ترانه و سبزی ست

من

برمی خیزم!

چراغی در دست، چراغی در دلم.

زنگارِ روحم را صیقل می زنم.

آینه یی برابرِ آینه ات می گذارم

تا با تو

ابدیتی بسازم.

1336

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

شتاب آلوده ی خویش، به جانبِ آسمانِ تهی قد می کشد.

□

نیمروز...

نیمروز...

« در پسِ ابر و نقاب و پرده، آیا

زمان از نیمروز گذشته است؟

و شبِ جاودانه آیا

دیگر چندان دور نیست؟»

و زمینی که به سردی می گراید، دیگر سخنی ندارد.

آنجا که جنگ آورانِ کهن گریستند

گریه پاسخی به خاموشیِ ابدی بود.

□

عیسا بر صلیبی بیهوده مرده است.

حنجره های تهی، سرودی دیگرگونه می خوانند، گویی خداوندِ بیمار درگذشته است.

هان! عزای جاودانه آیا از چه هنگام آغاز گشته است؟

□

رگبارهای اشک، شوره زارِ ابدی را باور نمی کند.

رگبارِ اشک، شوره زارِ ابدی را بارور نمی کند

رگبارهای اشک، بی حاصل است

و کاجِ سرفرازِ صلیب چنان پُربار است

که مریمِ سوگوار

عیسای مصلوبش را بازنمی شناسد.

در انتهای آسمانِ خالی، دیواری عظیم فروریخته است

و فریادِ سرگردانِ تو

دیگر به سوی تو بازنخواهد گشت...

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

شاهِ فاتحِ بخشنده بازگشت

از کشور پروس،

که سیراب کرده بود

خاکِ آن را

از خونِ شورِ زُبده سوارانش،

کامِ خود را

از طعمِ دبشِ بوسه ی بانوی او، لوئیز.

و از کنارِ آن همه برخاک ماندگان

بگذشت شاد و مست

بگذشت سرفراز

بوناپارت.

می رفت و یک ستاره ی تابنده ی بزرگ

بر هیأتِ رسالت و با کُنیه ی نبوغ

می تافت بر سرش

پُرشعله، پُرفروغ.

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

که برق می جّه و بارون می کنه

کمونِ رنگه به رنگش دیگه بیرون نمیاد،

رو زمین وقتی که دیب دنیارو پُرخون می کنه

سوارِ رخشِ قشنگش دیگه میدون نمیاد.

شبا شب نیس دیگه، یخدونِ غمه

عنکبوتای سیا شب تو هوا تار می تنه.

دیگه شب مرواری دوزون نمی شه

آسمون مثلِ قدیم شب ها چراغون نمی شه.

غصه ی کوچیکِ سردی مثِ اشک

جای هر ستاره سوسو می زنه،

سرِ هر شاخه ی خشک

از سحر تا دلِ شب جغده که هوهو می زنه.

دلا از غصه سیاس

آخه پس خونه ی خورشید کجاس؟

قفله؟ وازش می کنیم!

قهره؟ نازش می کنیم!

می کِشیم منتِشو

می خریم همتِشو!

مگه زوره؟ به خدا هیچکی به تاریکیِ شب تن نمی ده

موشِ کورم که می گن دشمنِ نوره، به تیغِ تاریکی گردن نمی ده!

دخترای ننه دریا! رو زمین عشق نموند

خیلی وخ پیش باروبندیلِشو بست خونه تکوند

دیگه دل مثلِ قدیم عاشق و شیدا نمی شه

تو کتابم دیگه اونجور چیزا پیدا نمی شه.

دنیا زندون شده: نه عشق، نه امید، نه شور،

برهوتی شده دنیا که تا چِش کار می کنه مُرده س و گور.

نه امیدی چه امیدی؟ به خدا حیفِ امید!

نه چراغی چه چراغی؟ چیزِ خوبی می شه دید؟

نه سلامی چه سلامی؟ همه خون تشنه ی هم!

نه نشاطی چه نشاطی؟ مگه راهش می ده غم؟ :

داش آکل، مردِ لوتی،

ته خندق تو قوتی!

توی باغِ بی بی جون

جم جمک، بلگِ خزون!

دیگه دِه مثلِ قدیم نیس که از آب دُر می گرفت

باغاش انگار باهارا از شکوفه گُر می گرفت:

آب به چشمه! حالا رعیت سرِ آب خون می کنه

واسه چار چیکه ی آب، چل تا رو

بی جون می کنه.

نعشا می گندن و می پوسن و شالی می سوزه

پای دار، قاتلِ بیچاره همونجور تو هوا چِش می دوزه

«چی می جوره تو هوا؟

رفته تو فکرِ خدا؟...»

«نه برادر! تو نخِ ابره که بارون بزنه

شالی از خشکی درآد، پوکِ نشا دون بزنه:

اگه بارون بزنه!

آخ! اگه بارون بزنه!».

دخترای ننه دریا! دلِمون سرد و سیاس

چِشِ امیدمون اول به خدا بعد به شماس.

اَزَتون پوستِ پیازی نمی خایم

خودِتون بسِمونین، بقچه جاهازی نمی خایم.

چادرِ یزدی و پاچین نداریم

زیرِ پامون حصیره، قالیچه و قارچین نداریم.

بذارین برکتِ جادوی شما

دِهِ ویرونه رو آباد کنه

شبنمِ موی شما

جیگرِ تشنه مونو شاد کنه

شادی از بوی شما مَس شه همینجا بمونه

غم، بره گریه کنون، خونه ی غم جابمونه...»

□

پسرای عموصحرا، لبِ دریای کبود

زیرِ ابر و مه و دود

شبو از رازِ سیا پُر می کنن،

توی دریای نمور

می ریزن اشکای شور

کاسه ی دریارو پُردُر می کنن.

دخترای ننه دریا، تَهِ آب

می شینن مست و خراب.

نیمه عُریون تنِشون

خزه ها پیرهنِشون

تنِشون هُرمِ سراب

خنده شون غُل غُلِ آب

لبِشون تُنگِ نمک

وصلِشون خنده ی شک

دلِشون دریای خون،

پای دیفارِ خزه

می خونن ضجه کنون:

« پسرای عموصحرا لبِتون کاسه نبات

صدتا هجرون واسه یه وصلِ شما خمس و زکات!

دریا از اشکِ شما شور شد و رفت

بختِمون از دَمِ در دور شد و رفت.

رازِ عشقو سرِ صحرا نریزین

اشکِتون شوره، تو دریا نریزین!

اگه آب شور بشه، دریا به زمین دَس نمی ده

ننه دریام دیگه مارو به شما پس نمی ده.

دیگه اونوَخ تا قیامت دلِ ما گنجِ غمه

اگه تا عمر داریم گریه کنیم، باز کمه.

پرده زنبوریِ دریا می شه بُرجِ غمِ مون

عشقِتون دق می شه، تا حشر می شه هم دَمِ مون!»

□

مگه دیفارِ خزه موش

نداره؟

مگه موش گوش نداره؟

موشِ دیفار، ننه دریا رو خبردار می کنه:

ننه دریا، کج و کوج

بددل و لوس و لجوج،

جادو در کار می کنه.

تا صداشون نرسه

لبِ دریای خزه،

از لجِش، غیه کشون ابرا رو بیدار می کنه:

اسبای ابرِ سیا

تو هوا شیهه کشون،

بشکه ی خالیِ رعد

روی بومِ آسمون.

آسمون، غرومب غرومب!

طبلِ آتیش، دودودومب!

نعره ی موجِ بلا

می ره تا عرشِ خدا؛

صخره ها از خوشی فریاد می زنن.

دخترا از دلِ آب داد می زنن:

« پسرایِ عموصحرا!

دلِ ما پیشِ شماس.

نکنه فکر کنین

حقه زیرِ سرِ ماس:

ننه دریای حسود

کرده این آتش و دود!»

□

پسرا، حیف! که جز نعره و دل ریسه ی باد

هیچ صدای دیگه یی

به گوشاشون نمیاد!

غمِشون سنگِ صبور

کج کلاشون نمدک

نگاشون خسته و دور

دلِشون غصه تَرَک،

تو سیاهی، سوت و کور

گوش می دن به موجِ سرد

می ریزن اشکای شور

توی دریای نمور...

□

جُم جُمَک برقِ بلا

طبلِ آتیش تو هوا!

خیزخیزک موجِ عبوس

تا دَمِ عرشِ خدا!

نه ستاره نه سرود

لبِ دریای حسود،

زیرِ این تاقِ کبود

جز خدا هیچی نبود

جز خدا هیچی نبود!

1338

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

شعله خیزد نه دود.

گرفتم که فریاد برداشتم

یکی تیغ در جانِ شب کاشتم؛

مرا، تیغِ فریاد بُرَّنده نیست

در آن مُرده آباد که ش زنده نیست...

برو مردِ بیدار، اگر نیست کس

که دل با تو دارد، ممان یک نفس!

بنه، خواب اگر خوشتر افتادِشان،

که آخر دهد رنج، ره یادِشان.

بهل شب شود چیره، تا بنگری

هم از اشکِشان سر زند اختری.

چو پوسید چون لاشِ گندیده، شب،

کویرِ نفس مرده در گورِ تب؛

وُامیدی به جا مانده گر نیز هست

به سودای عُزلت درِ خانه بست،

ببینی که از هولِ شب، اشکِ آب

بتوفد چنان کوره ی آفتاب.

برو مردِ بیدار؛ اگر نیست کس

که دل با تو دارد، ممان یک نفس!

تو گُل جویی ای مرد و ره پُرخَس است

شِکرخواه را، حرفِ تلخی بس است!

13371339 تهران

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

به نسیمی می مانست از بوی علف های آفتاب خورده پُر،

که پرده های شکوفه را به زیر می افکَنَد تا دانه ی نارس آشکاره شود.

نفسِ کوچکِ باد بود و حریرِ نازکِ مهتاب بود

و فواره ی باغ بود که با حرکت های بازوهای نازکش بر آبگیرِ خُرد می رقصید

و عروسِ تازه بر پهنه ی چمن بخفت، در شبْ نیمه ی چارمین

و در آن دم، من در برگچه های نو رُسته بودم

یا در نسیمِ لغزان

و ای بسا که در آب های ژرف

و نفسِ بادی که شکوفه ی کوچک را بر درختِ ستبر می جنباند در من ناله می کرد

و چشمه های روشنِ باران در من می گریست

نفسِ کوچکِ باد بود و حریرِ نازکِ مهتاب بود و فواره ی باغ بود

و عروسِ تازه که در شبْ نیمه ی چارمین بر بسترِ علف های نو رُسته خفته بود

با آتشی در نهادش، از احساسِ مردی در کنارِ خویش بر خود بلرزید

و من برگ و برکه نبودم

نه باد و نه باران

ای روحِ گیاهی! تنِ من زندانِ تو بود

و عروسِ تازه، پیش از آن که لبانِ پدرم را بر لبانِ خود احساس کند

از روحِ درخت و باد و برکه بار گرفت، در شبْ نیمه ی چارمین

و من شهری بی برگ وباد را زندانِ خود کردم

بی آنکه خاطره ی باد و برگ از من بُگریزد.

چون زاده شدم چشمانم به دو برگِ نارون می مانست،

رگانم به ساقه ی نیلوفر، دستانم به پنجه ی افرا

و روحی لغزنده به سانِ باد و برکه، به گونه ی باران

و چندان که نارونِ پیر از غضبِ رعد به خاک افتاد دردی جانگزا چونان فریادِ مرگ در من شکست

و من ای طبیعتِ مشقت آلوده، ای پدر!

فرزندِ تو بودم.

16 اردیبهشتِ 1339

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

□

چه پگاه و چه پسین،

اینجا

نیمروز

مظهرِ «هست» است:

آتشِ سوزنده را رنگی و اعتباری نیست

دروازه ی امکان بر باران بسته است

شن از حُرمتِ رود و بسترِ شن پوشِ خشک ْرود از وحشتِ «هرگز» سخن می گوید.

بوته ی گز به عبث سایه یی در خلوتِ خویش می جوید.

□

ای شبِ تشنه! خدا کجاست؟

تو

روزِ دیگرگونه ای

به رنگی دیگر

که با تو

در آفرینشِ تو

بیدادی رفته است:

تو زنگیِ زمانی.

2

کنارِ تو را ترک گفته ام

و زیرِ این آسمانِ نگونسار که از جنبشِ هر پرنده تهی ست و هلالی

کدر چونان مُرده ماهیِ سیم گونه فلسی بر سطحِ بی موج اش می گذرد

به بازجُستِ تو برخاسته ام

تا در پایتختِ عطش

در جلوه یی دیگر

بازت یابم.

ای آبِ روشن!

تو را با معیارِ عطش می سنجم.

□

در این سرابچه

آیا

زورقِ تشنگی ست

آنچه مرا به سوی شما می راند

یا خود

زمزمه ی شماست

و من نه به خود می روم

که زمزمه ی شما

به جانبِ خویشم می خواند؟

نخلِ من ای واحه ی من!

در پناهِ شما چشمه سارِ خنکی هست

که خاطره اش

عُریانم می کند.

18 خردادِ 1339

چابهار

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

که دَرانَد کفنی، نیست.

وندر این ظلمت جا

جز سیانوحه ی شومُرده زنی، نیست.

ور نسیمی جُنبد

به ره اش

نجوا را

نارونی نیست.

چه بگویم؟

سخنی نیست...

27 آذرِ 1339

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

باهمانِ تنهایان.

1339

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

رگ هایش شکست.

و این خود بارِ نخستین نبود، بر زمین و در همه ی زمین، که گفتنی سخنی بر لبی ناگفته می مانْد.

و از آن پس، بسیارها گفتنی هست که ناگفته می مانَد

چون ما تو و من به هنگامِ دیدارِ نخستین

که نگاهِ ما به هم درایستاد، و گفتنی ها به خاموشی در نشست

و از آن پس چه بسیار گفتنی هست که ناگفته می مانَد بر لبِ آدمیان

بدان هنگام که کبوترِ آشتی بر بامِ ایشان می نشیند

به هنگامِ اعتراف و به گاهِ وصل

به هنگامِ وداع و از آن بیش بدان هنگام که بازمی گردند تا به قفایِ خویش درنگرند...

و از آن پس، گفتنی ها، تا ناگفته بمانَد انگیزه های بسیار یافت.

15 اسفندِ 1339

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

چون جوبارِ آهن در من می گذرد.

اینک موجِ سنگین گذرِ زمان است که چونان دریایی از پولاد و سنگ در من می گذرد.

□

در گذرگاهِ نسیم سرودی دیگرگونه آغاز کردم

در گذرگاهِ باران سرودی دیگرگونه آغاز کردم

در گذرگاهِ سایه سرودی دیگرگونه آغاز کردم.

نیلوفر و باران در تو بود

خنجر و فریادی در من،

فواره و رؤیا در تو بود

تالاب و سیاهی در من.

در گذرگاهت سرودی دیگرگونه آغاز کردم.

□

من برگ را سرودی کردم

سرسبزتر ز بیشه

من موج را سرودی کردم

پُرنبض تر ز انسان

من عشق را سرودی کردم

پُرطبل تر ز مرگ

سرسبزتر ز جنگل

من برگ را سرودی کردم

پُرتپش تر از دلِ دریا

من موج را سرودی کردم

پُرطبل تر از حیات

من مرگ را

سرودی کردم.

آذرِ 1340

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

کدر

صافی شد

و سنگریزه های زمزمه

در ژرفای زلال

درخشید

دندان های خشم

به لبخندی

زیبا شد

رنجِ دیرینه

همه کینه هایش را

خندید

پای آبله

در چمنزارانِ آفتاب

فرود آمدم

بی آنکه از شبِ ناآشتی

داغِ سیاهی بر جگر نهاده باشم.

4

نه!

هرگز شب را باور نکردم

چرا که

در فراسوهای دهلیزش

به امیدِ دریچه یی

دل بسته بودم.

5

شکوهی در جانم تنوره می کشد

گویی از پاک ترین هوای کوهستانی

لبالب

قدحی درکشیده ام.

در فرصتِ میانِ ستاره ها

شلنگ انداز

رقصی می کنم -

دیوانه

به تماشای من بیا!

دیِ 1340

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

دوردست امیدی نمی آموخت.

دانستم که بشارتی نیست:

این بی کرانه

زندانی چندان عظیم بود

که روح

از شرمِ ناتوانی

در اشک

پنهان می شد.

فروردینِ 1340

© www.shamlou.org سایت رسمی احمد شاملو

بعدی                        قبلی