اسرار بیخودی(اقبال لاهوری)

رموز بیخودی

جهد کن در بیخودی خود را بیاب

زود تر والله اعلم بالصواب

مولانای روم

پیشکش به حضور ملت اسلامیه

منکر نتوان گشت اگر دم زنم از عشق

این نشه بمن نیست اگر با دگری هست

عرفی

ای ترا حق خاتم اقوام کرد

بر تو هر آغاز را انجام کرد

ای مثال انبیا پاکان تو

همگر دلها جگر چاکان تو

ای نظر بر حسن ترسازاده ئی

ای ز راه کعبه دور افتاده ئی

ای فلک مشت غبار کوی تو

«ای تماشا گاه عالم روی تو»

همچو موج ، آتش ته پا میروی

«تو کجا بهر تماشا میروی»

رمز سوز آموز از پروانه ئی

در شرر تعمیر کن کاشانه ئی

طرح عشق انداز اندر جان خویش

تازه کن با مصطفی پیمان خویش

خاطرم از صحبت ترسا گرفت

تا نقاب روی تو بالا گرفت

هم نوا از جلوه ی اغیار گفت

داستان گیسو و رخسار گفت

بر در ساقی جبین فرسود او

قصه ی مغ زادگان پیمود او

من شهید تیغ ابروی تو ام

خاکم و آسوده ی کوی تو ام

از ستایش گستری بالاترم

پیش هر دیوان فرو ناید سرم

از سخن آئینه سازم کرده اند

وز سکندر بی نیازم کرده اند

بار احسان بر نتابد گردنم

در گلستان غنچه گردد دامنم

سخت کوشم مثل خنجر در جهان

آب خود می گیرم از سنگ گران

گرچه بحرم موج من بیتاب نیست

بر کف من کاسه ی گرداب نیست

پرده ی رنگم شمیمی نیستم

صید هر موج نسیمی نیستم

در شرار آباد هستی اخگرم

خلعتی بخشد مرا خاکسترم

بر درت جانم نیاز آورده است

هدیه ی سوز و گداز آورده است

ز آسمان آبگون یم می چکد

بر دل گرمم دمادم می چکد

من ز جو باریکتر می سازمش

تا به صحن گلشنت اندازمش

زانکه تو محبوب یار ماستی

همچو دل اندر کنار ماستی

عشق تا طرح فغان در سینه ریخت

آتش او از دلم آئینه ریخت

مثل گل از هم شکافم سینه را

پیش تو آویزم این آئینه را

تا نگاهی افکنی بر روی خویش

می شوی زنجیری گیسوی خویش

باز خوانم قصه ی پارینه ات

تازه سازم داغهای سینه ات

از پی قوم ز خود نامحرمی

خواستم از حق حیات محکمی

در سکوت نیم شب نالان بدم

عالم اندر خواب و من گریان بدم

جانم از صبر و سکون محروم بود

ورد من یاحی و یاقیوم بود

آرزوئی داشتم خون کردمش

تا ز راهدیده بیرون کردمش

سوختن چون لاله پیهم تا کجا

از سحر دریوز شبنم تا کجا؟

اشک خود بر خویش می ریزم چو شمع

با شب یلدا در آویزم چو شمع

جلوه را افزودم و خود کاستم

دیگران را محفلی آراستم

یک نفس فرصت ز سوز سینه نیست

هفته ام شرمنده ی آدینه نیست

جانم اندر پیکر فرسوده ئی

جلوه ی آهی است گرد آلوده ئی

چون مرا صبح ازل حق آفرید

ناله در ابریشم عودم تپید

ناله ئی افشا گر اسرار عشق

خونبهای حسرتگفتار عشق

فطرت آتش دهد خاشاک را

شوخی پروانه بخشد خاک را

عشق را داغی مثال لاله بس

در گریبانش گل یک ناله بس

من همین یک گل بدستارت زنم

محشری بر خواب سرشارت زنم

تا ز خاکت لاله زار آید پدید

از دمت باد بهار آید پدید

تمهید : در معنی ربط فرد و ملت

فرد را ربط جماعت رحمت است

جوهر او را کمال از ملت است

تاتوانی با جماعت یار باش

رونق هنگامه ی احرار باش

حرز جان کن گفته ی خیرالبشر

هست شیطان از جماعت دور تر

فرد و قوم آئینه ی یک دیگرند

سلک و گوهر کهکشان و اخترند

فرد می گیرد ز ملت احترام

ملت از افراد می یابد نظام

فرد تا اندر جماعت گم شود

قطره ی وسعت طلب قلزم شود

مایه دار سیرت دیرینه او

رفته و آینده را آئینه او

وصل استقبال و ماضی ذات او

چون ابد لا انتها اوقات او

در دلش ذوق نمو از ملت است

احتساب کار او از ملت است

پیکرش از قوم و هم جانش ز قوم

ظاهرش از قوم و پنهانش ز قوم

در زبان قوم گویا می شود

بر ره اسلاف پویا می شود

پخته تر از گرمی صحبت شود

تا بمعنی فرد هم ملت شود

وحدت او مستقیم از کثرت است

کثرت اندر وحدت او وحدت است

لفظ چون از بیت خود بیرون نشست

گوهر مضمون بجیب خود شکست

برگ سبزی کز نهال خویش ریخت

از بهاران تار امیدش گسیخت

هر که آب از زمزم ملت نخورد

شعله های نغمه در عودش فسرد

فرد تنها از مقاصد غافل است

قوتش آشفتگی را مایل است

قوم با ضبط آشنا گرداندش

نرم رو مثل صبا گرداندش

پا به گل مانند شمشادش کند

دست و پا بندد که آزادش کند

چون اسیر حلقه ی آئین شود

آهوی رم خوی او مشکین شود

تو خودی از بیخودی نشناختی

خویش را اندر گمان انداختی

جوهر نوریست اندر خاک تو

یک شعاعش جلوه ی ادراک تو

عیشت از عیشش غم تو از غمش

زنده ئی از انقلاب هر دمش

واحدستو بر نمی تابد دوئی

من ز تاب او من استم تو توئی

خویش دار و خویش باز و خویش ساز

نازها می پرورد اندر نیاز

آتشی از سوز او گردد بلند

این شرر بر شعله اندازد کمند

فطرتش آزاد و هم زنجیری است

جزو او را قوت کل گیری است

خوگر پیکار پیهم دیدمش

هم خودی هم زندگی نامیدش

چون ز خلوت خویش را بیرون دهد

پای در هنگامه ی جلوت نهد

نقش گیر اندر دلش «او» می شود

«من» ز هم می ریزد و «تو» می شود

جبر ، قطع اختیارش می کند

از محبت مایه دارش می کند

ناز تا ناز است کم خیزد نیاز

ناز ها سازد بهم خیزد نیاز

در جماعت خود شکن گردد خودی

تا ز گلبرگی چمن گردد خودی

«نکته ها چون تیغ پولاد است تیز

گر نمی فهمی ز پیش ما گریز»

در معنی اینکه ملت از اختلاط افراد پیدا میشود و تکمیل تربیت او از نبوت است

از چه رو بر بسته ربط مردم است

رشته ی این داستان سر در گم است

در جماعت فرد را بینیم ما

از چمن او را چو گل چینیم ما

فطرتش وارفته ی یکتائی است

حفظ او از انجمن آرائی است

سوزدش در شاهراه زندگی

آتش آوردگاه زندگی

مردمان خوگر بیکدیگر شوند

سفته در یک رشته چون گوهر شوند

در نبرد زندگی یار همند

مثل همکاران گرفتار همند

محفل انجم ز جذب باهم است

هستی کوکب ز کوکب محکم است

خیمه گاه کاروان کوه و جبل

مرغزار و دامن صحرا و تل

سست و بیجان تار و پود کار او

نا گشوده غنچه ی پندار او

ساز برق آهنگ او ننواخته

نغمه اش در پرده نا پرداخته

گوشمال جستجو نا خورده ئی

زخمه های آرزو نا خورده ئی

نا بسامان محفل نوزاده اش

می توان با پنبه چیدن باده اش

نو دمیده سبزه ی خاکش هنوز

سرد خون اندر رگ تاکش هنوز

منزل دیو و پری اندیشه اش

از گمان خود رمیدن پیشه اش

تنگ میدان هستی خامش هنوز

فکر او زیر لب بامش هنوز

بیم جان سرمایه ی آب و گلش

هم ز باد تند می لرزد دلش

جان او از سخت کوشی رم زند

پنچه در دامان فطرت کم زند

هر چه از خود می دمد برداردش

هر چه از بالا فتد برداردش

تا خدا صاحبدلی پیدا کند

کو ز حرفی دفتری املا کند

ساز پردازی که از آوازه ئی

خاک را بخشد حیات تازه ئی

ذره ی بی مایه ضو گیرد ازو

هر متاعی ارج نو گیرد ازو

زنده از یک دم دو صد پیکر کند

محفلی رنگین ز یک ساغر کند

دیده ی او می کشد لب جان دمد

تا دوئی میرد یکی پیدا شود

رشته اش کو بر فلک دارد سری

پارهای زندگی را همگری

تازه انداز نظر پیدا کند

گلستان در دشت و در پیدا کند

از تف او ملتی مثل سپند

بر جهد شور افکن و هنگامه بند

یک شرر می افکند اندر دلش

شعله ی در گیر می گردد گلش

نقش پایش خاک را بینا کند

ذره را چشمک زن سینا کند

عقل عریان را دهد پیرایه ئی

بخشد این بی مایه را سرمایه ئی

دامن خود میزند بر اخگرش

هر چه غش باشد رباید از زرش

بندها از پا گشاید بنده را

از خداوندان رباید بنده را

گویدش تو بنده ی دیگر نه ئی

زین بتان بی زبان کمتر نه ئی

تا سوی یک مدعایش می کشد

حلقه ی آئین بپایش می کشد

نکته ی توحید باز آموزدش

رسم و آئین نیاز آموزدش

ارکان اساسی ملیهٔ اسلامیه - رکن اول: توحید

در جهان کیف و کم گردید عقل

پی به منزل برد از توحید عقل

ورنه این بیچاره را منزل کجاست

کشتی ادراک را ساحل کجاست

اهل حق را رمز توحید ازبر است

در «اتی الرحمن عبدا»ٔ مضمر است

تا ز اسرار تو بنماید ترا

امتحانش از عمل باید ترا

دین ازو حکمت ازو آئین ازو

زور ازو قوت ازو تمکین ازو

عالمان را جلوه اش حیرت دهد

عاشقان را بر عمل قدرت دهد

پست اندر سایه اش گردد بلند

خاک چون اکسیر گردد ارجمند

قدرت او برگزیند بنده را

نوع دیگر آفریند بنده را

در ره حق تیز تر گردد تکش

گرم تر از برق خون اندر رگش

بیم و شک میرد عمل گیرد حیات

چشم می بیند ضمیر کائنات

چون مقام عبدهٔ محکم شود

کاسه ی دریوزه جام جم شود

ملت بیضا تن و جان لااله

ساز ما را پرده گردان لااله

لااله سرمایه ی اسرار ما

رشته اش شیرازه ی افکار ما

حرفش از لب چون بدل آید همی

زندگی را قوت افزاید همی

نقش او گر سنگ گیرد دل شود

دل گر از یادش نسوزد گل شود

چون دل از سوز غمش افروختیم

خرمن امکان ز آهی سوختیم

آب دلها در میان سینه ها

سوز او بگداخت این آئینه ها

شعله اش چون لاله در رگهای ما

نیست غیر از داغ او کالای ما

اسود از توحید احمر می شود

خویش فاروق و ابوذر می شود

دل مقام خویشی و بیگانگی است

شوق را مستی ز هم پیمانگی است

ملت از یک رنگی دلهاستی

روشن از یک جلوه این سیناستی

قوم را اندیشه ها باید یکی

در ضمیرش مدعا باید یکی

جذبه باید در سرشت او یکی

هم عیار خوب و زشت او یکی

گر نباشد سوز حق در ساز فکر

نیست ممکن این چنین انداز فکر

ما مسلمانیم و اولاد خلیل

از «ابیکم» گیر اگر خواهی دلیل

با وطن وابسته تقدیر امم

بر نسب بنیاد تعمیر امم

اصل ملت در وطن دیدن که چه

باد و آب و گل پرستیدن که چه

بر نسب نازان شدن نادانی است

حکم او اندر تن و تن فانی است

ملت ما را اساس دیگر است

این اساس اندر دل ما مضمر است

حاضریم و دل بغایب بسته ایم

پس ز بند این و آن وارسته ایم

رشته ی این قوم مثل انجم است

چون نگه هم از نگاه ما گم است

تیر خوش پیکان یک کیشیم ما

یک نما یک بین یک اندیشیم ما

مدعای ما مآل ما یکیست

طرز و انداز خیال ما یکیست

ما ز نعمتهای او اخوان شدیم

یک زبان و یکدل و یکجان شدیم

در معنی اینکه یأس و حزن و خوف ام الخبائث است و قاطع حیات و توحید ازالهٔ این امراض خبیثه می کند

مرگ را سامان ز قطع آرزوست

زندگانی محکم از لاتقنطوا ست

تا امید از آرزوی پیهم است

نا امیدی زندگانی را سم است

نا امیدی همچو گور افشاردت

گرچه الوندی ز پا می آردت

ناتوانی بنده ی احسان او

نامرادی بسته ی دامان او

زندگی را یأس خواب آور بود

این دلیل سستی عنصر بود

چشم جانرا سرمه اش اعمی کند

روز روشن را شب یلدا کند

از دمش میرد قوای زندگی

خشک گردد چشمه های زندگی

خفته با غم در ته یک چادر است

غم رگ جان را مثال نشتر است

ای که در زندان غم باشی اسیر

از نبی تعلیم لاتحزن بگیر

این سبق صدیق را صدیق کرد

سر خوش از پیمانه ی تحقیق کرد

از رضا مسلم مثال کوکب است

در ره هستی تبسم بر لب است

گر خدا داری ز غم آزاد شو

از خیال بیش و کم آزاد شو

قوت ایمان حیات افزایدت

ورد «لا خوف علیهم» بایدت

چون کلیمی سوی فرعونی رود

قلب او از لاتخف محکم شود

بیم غیر الله عمل را دشمن است

کاروان زندگی را رهزن است

عزم محکم ممکنات اندیش ازو

همت عالی تأمل کیش ازو

تخم او چون در گلت خود را نشاند

زندگی از خود نمائی باز ماند

فطرت او تنگ تاب و سازگار

با دل لرزان و دست رعشه دار

دزدد از پا طاقت رفتار را

می رباید از دماغ افکار را

دشمنت ترسان اگر بیند ترا

از خیابانت چو گل چیند ترا

ضرب تیغ او قوی تر می فتد

هم نگاهش مثل خنجر می فتد

بیم چون بند است اندر پای ما

ورنه صد سیل است در دریای ما

بر نمی آید اگر آهنگ تو

نرم از بیم است تار چنگ تو

گوشتابش ده که گردد نغمه خیز

بر فلک از ناله آرد رستخیز

بیم ، جاسوسی است از اقلیم مرگ

اندرونش تیره مثل میم مرگ

چشم او برهمزن کار حیات

گوش او بزگیر اخبار حیات

هر شر پنهان که اندر قلب تست

اصل او بیم است اگر بینی درست

لابه و مکاری و کین و دروغ

این همه از خوف می گیرد فروغ

پرده ی زور و ریا پیراهنش

فتنه را آغوش مادر دامنش

زانکه از همت نباشد استوار

می شود خوشنود با ناسازگار

هر که رمز مصطفی فهمیده است

شرک را در خوف مضمر دیده است

محاورهٔ تیر و شمشیر

سر حق تیر از لب سوفار گفت

تیغ را در گرمی پیکار گفت

ای پریها جوهر اندر قاف تو

ذوالفقار حیدر از اسلاف تو

قوت بازوی خالد دیده ئی

شام را بر سر شفق پاشیده ئی

آتش قهر خدا سرمایه ات

جنت الفردوس زیر سایه ات

در هوایم یا میان ترکشم

هر کجا باشم سراپا آتشم

از کمان آیم چو سوی سینه من

نیک می بینم به توی سینه من

گر نباشد در میان قلب سلیم

فارغ از اندیشه های یأس و بیم

چاک چاک از نوک خود گردانمش

نیمه ئی از موج خون پوشانمش

ور صفای او ز قلب مؤمن است

ظاهرش روشن ز نور باطن است

از تف او آب گردد جان من

همچو شبنم می چکد پیکان من

حکایت شیر و شهنشاه عالمگیررحمة الله علیه

شاه عالمگیر گردون آستان

اعتبار دودمان گورگان

پایه ی اسلامیان برتر ازو

احترام شرع پیغمبر ازو

در میان کارزار کفر و دین

ترکش ما را خدنگ آخرین

تخم الحادی که اکبر پرورید

باز اندر فطرت دارا دمید

شمع دل در سینه ها روشن نبود

ملت ما از فساد ایمن نبود

حق گزید از هند عالمگیر را

آن فقیر صاحب شمشیر را

از پی احیای دین مأمور کرد

بهر تجدید یقین مأمور کرد

برق تیغش خرمن الحاد سوخت

شمع دین در محفل ما بر فروخت

کور ذوقان داستانها ساختند

وسعت ادراک او نشناختند

شعله ی توحید را پروانه بود

چون براهیم اندرین بتخانه بود

در صف شاهنشان یکتاستی

فقر او از تربتش پیداستی

روزی آن زیبنده ی تاج و سریر

آن سپهدار و شهنشاه و فقیر

صبحگاهان شد به سیر بیشه ئی

با پرستاری وفا اندیشه ئی

سر خوش از کیفیت باد سحر

طایران تسبیح خوان بر هر شجر

شاه رمز آگاه شد محو نماز

خیمه بر زد در حقیقت از مجاز

شیر ببر آمد پدید از طرف دشت

از خروش او فلک لرزنده گشت

بوی انسان دادش از انسان خبر

پنجه عالمگیر را زد بر کمر

دست شه نادیده خنجر بر کشید

شرزه شیری را شکم از هم درید

دل بخود راهی نداد اندیشه را

شیر قالین کرد شیر بیشه را

باز سوی حق رمید آن ناصبور

بود معراجش نماز با حضور

این چنین دل خود نما و خود شکن

دارد اندر سینه ی مؤمن وطن

بنده ی حق پیش مولا لاستی

پیش باطل از نعم بر جاستی

تو هم ای نادان دلی آور بدست

شاهدی را محملی آور بدست

خویش را در باز و خود را بازگیر

دام گستر از نیاز و ناز گیر

عشق را آتش زن اندیشه کن

روبه حق باش و شیری پیشه کن

خوف حق عنوان ایمان است و بس

خوف غیر از شرک پنهان است و بس

رکن دوم: رسالت

تارک آفل براهیم خلیل

انبیا را نقش پای او دلیل

آن خدای لم یزل را آیتی

داشت در دل آرزوی ملتی

جوی اشک از چشم بیخوابش چکید

تا پیام «طهرابیتی» شنید

بهر ما ویرانه ئی آباد کرد

طائفان را خانه ئی بنیاد کرد

تا نهال «تب علینا» غنچه بست

صورت کار بهار ما نشست

حق تعالی پیکر ما آفرید

وز رسالت در تن ما جان دمید

حرف بی صوت اندرین عالم بدیم

از رسالت مصرع موزون شدیم

از رسالت در جهان تکوین ما

از رسالت دین ما آئین ما

از رسالت صد هزار ما یک است

جزو ما از جزو «مالاینفک» است

آن که شان اوست «یهدی من یرید»

از رسالت حلقه گرد ما کشید

حلقه ی ملت محیط افزاستی

مرکز او وادی بطحا ستی

ما ز حکم نسبت او ملتیم

اهل عالم را پیام رحمتیم

از میان بحر او خیزیم ما

مثل موج از هم نمیریزیم ما

امتش در حرز دیوار حرم

نعره زن مانند شیران در اجم

معنی حرفم کنی تحقیق اگر

بنگری با دیده ی صدیق اگر

قوت قلب و جگر گردد نبی

از خدا محبوب تر گردد نبی

قلب مؤمن را کتابش قوت است

حکمتش حبل الورید ملت است

دامنش از دست دادن ، مردن است

چون گل از باد خزان افسردن است

زندگی قوم از دم او یافت است

این سحر از آفتابش تافت است

فرد از حق ، ملت از وی زنده است

از شعاع مهر او تابنده است

از رسالت هم نوا گشتیم ما

هم نفس هم مدعا گشتیم ما

کثرت هم مدعا وحدت شود

پخته چون وحدت شود ملت شود

زنده هر کثرت ز بند وحدت است

وحدت مسلم ز دین فطرت است

دین فطرت از نبی آموختیم

در ره حق مشعلی افروختیم

این گهر از بحر بی پایان اوست

ما که یک جانیم از احسان اوست

تا نه این وحدت ز دست ما رود

هستی ما با ابد همدم شود

پس خدا بر ما شریعت ختم کرد

بر رسول ما رسالت ختم کرد

رونق از ما محفل ایام را

او رسل را ختم و ما اقوام را

خدمت ساقی گری با ما گذاشت

داد ما را آخرین جامی که داشت

«لا نبی بعدی» ز احسان خداست

پرده ی ناموس دین مصطفی است

قوم را سرمایه ی قوت ازو

حفظ سر وحدت ملت ازو

حق تعالی نقش هر دعوی شکست

تا ابد اسلام را شیرازه بست

دل ز غیر الله مسلمان بر کند

نعره ی لا قوم بعدی می زند

در معنی اینکه مقصود رسالت محمدیه تشکیل و تأسیس حریت و مساوات و اخوت بنی نوع آدم است

بود انسان در جهان انسان پرست

ناکس و نابود مند و زیر دست

سطوت کسری و قیصر رهزنش

بند ها در دست و پا و گردنش

کاهن و پاپا و سلطان و امیر

بهر یک نخچیر صد نخچیر گیر

صاحب اورنگ و هم پیر کنشت

باج بر کشت خراب او نوشت

در کلیسا اسقف رضوان فروش

بهر این صید زبون دامی بدوش

برهمن گل از خیابانش ببرد

خرمنش مغ زاده با آتش سپرد

از غلامی فطرت او دون شده

نغمه ها اندر نی او خون شده

تا امینی حق بحقداران سپرد

بندگان را مسند خاقان سپرد

شعله ها از مرده خاکستر گشاد

کوهکن را پایه ی پرویز داد

اعتبار کار بندان را فزود

خواجگی از کار فرمایان ربود

قوت او هر کهن پیکر شکست

نوع انسان را حصار تازه بست

تازه جان اندر تن آدم دمید

بنده را باز از خداوندان خرید

زادن او مرگ دنیای کهن

مرگ آتشخانه و دیر و شمن

حریت زاد از ضمیر پاک او

این می نوشین چکید از تاک او

عصر نو کاین صد چراغ آورده است

چشم در آغوش او وا کرده است

نقش نو بر صفحه هستی کشید

امتی گیتی گشائی آفرید

امتی از ما سوا بیگانه ئی

بر چراغ مصطفی پروانه ئی

امتی از گرمی حق سینه تاب

ذره اش شمع حریم آفتاب

کائنات از کیف او رنگین شده

کعبه ها بتخانه های چین شده

مرسلان و انبیا آبای او

اکرم او نزد حق اتقای او

«کل مؤمن اخوة» اندر دلش

حریت سرمایه آب و گلش

نا شکیب امتیازات آمده

در نهاد او مساوات آمده

همچو سرو آزاد فرزندان او

پخته از «قالوا بلی» پیمان او

سجده ی حق گل بسیمایش زده

ماه و انجم بوسه بر پایش زده

حکایت بوعبید و جابان در معنی اخوت اسلامیه

شد اسیر مسلمی اندر نبرد

قائدی از قائدان یزد جرد

گبر باران دیده و عیار بود

حیله جو و پرفن و مکار بود

از مقام خود خبردارش نکرد

هم ز نام خود خبردارش نکرد

گفت می خواهم که جان بخشی مرا

چون مسلمانان امان بخشی مرا

کرد مسلم تیغ را اندر نیام

گفت خونتریختن بر من حرام

چون درفش کاویانی چاک شد

آتش اولاد ساسان خاک شد

آشکارا شد که جابان است او

میر سربازان ایران است او

قتل او از میر عسکر خواستند

از فریب او سخن آراستند

بوعبید آن سید فوج حجاز

در وغا عزمش ز لشکر بی نیاز

گفت ای یاران مسلمانیم ما

تار چنگیم و یک آهنگیم ما

نعره ی حیدر نوای بوذر است

گرچه از حلق بلال و قنبر است

هر یکی از ما امین ملت است

صلح وکینش ، صلح وکین ملت است

ملت ار گردد اساس جان فرد

عهد ملت می شود پیمان فرد

گرچه جابان دشمن ما بوده است

مسلمی او را امان بخشوده است

خون او ای معشر خیرالانام

بر دم تیغ مسلمانان حرام

حکایت سلطان مراد و معمار در معنی مساوات اسلامیه

بود معماری ز اقلیم خجند

در فن تعمیر نام او بلند

ساخت آن صنعت گر فرهاد زاد

مسجدی از حکم سلطان مراد

خوش نیامد شاه را تعمیر او

خشمگین گردید از تقصیر او

آتش سوزنده از چشمش چکید

دست آن بیچاره از خنجر برید

جوی خون از ساعد معمار رفت

پیش قاضی ناتوان و زار رفت

آن هنرمندی که دستش سنگ سفت

داستان جور سلطان باز گفت

گفت ای پیغام حق گفتار تو

حفظ آئین محمد کار تو

سفته گوش سطوت شاهان نیم

قطع کن از روی قرآن دعویم

قاضی عادل بدندان خسته لب

کرد شه را در حضور خود طلب

رنگ شه از هیبت قرآن پرید

پیش قاضی چون خطاکاران رسید

از خجالت دیده بر پا دوخته

عارض او لاله ها اندوخته

یک طرف فریادی دعوی گری

یک طرف شاهنشه گردون فری

گفت شه از کرده خجلت برده ام

اعتراف از جرم خود آورده ام

گفت قاضی فی القصاص آمد حیوة

زندگی گیرد باین قانون ثبات

عبد مسلم کمتر از احرار نیست

خون شه رنگین تر از معمار نیست

چون مراد این آیه ی محکم شنید

دست خویش از آستین بیرون کشید

مدعی را تاب خاموشی نماند

آیه ی «بالعدل و الاحسان» خواند

گفت از بهر خدا بخشیدمش

از برای مصطفی بخشیدمش

یافت موری بر سلیمانی ظفر

سطوت آئین پیغمبر نگر

پیش قرآن بنده و مولا یکی است

بوریا و مسند دیبا یکی است

در معنی حریت اسلامیه و سر حادثهٔ کربلا

هر که پیمان با هوالموجود بست

گردنش از بند هر معبود رست

مؤمن از عشق است و عشق از مؤمنست

عشق را ناممکن ما ممکن است

عقل سفاک است و او سفاک تر

پاک تر چالاک تر بیباک تر

عقل در پیچاک اسباب و علل

عشق چوگان باز میدان عمل

عشق صید از زور بازو افکند

عقل مکار است و دامی میزند

عقل را سرمایه از بیم و شک است

عشق را عزم و یقین لاینفک است

آن کند تعمیر تا ویران کند

این کند ویران که آبادان کند

عقل چون باد است ارزان در جهان

عشق کمیاب و بهای او گران

عقل محکم از اساس چون و چند

عشق عریان از لباس چون و چند

عقل می گوید که خود را پیش کن

عشق گوید امتحان خویش کن

عقل با غیر آشنا از اکتساب

عشق از فضل است و با خود در حساب

عقل گوید شاد شو آباد شو

عشق گوید بنده شو آزاد شو

عشق را آرام جان حریت است

ناقه اش را ساربان حریت است

آن شنیدستی که هنگام نبرد

عشق با عقل هوس پرور چه کرد

آن امام عاشقان پور بتول

سرو آزادی ز بستان رسول

الله الله بای بسم الله پدر

معنی ذبح عظیم آمد پسر

بهر آن شهزاده ی خیر الملل

دوش ختم المرسلین نعم الجمل

سرخ رو عشق غیور از خون او

شوخی این مصرع از مضمون او

در میان امت ان کیوان جناب

همچو حرف قل هو الله در کتاب

موسی و فرعون و شبیر و یزید

این دو قوت از حیات آید پدید

زنده حق از قوت شبیری است

باطل آخر داغ حسرت میری است

چون خلافت رشته از قرآن گسیخت

حریت را زهر اندر کام ریخت

خاست آن سر جلوه ی خیرالامم

چون سحاب قبله باران در قدم

بر زمین کربلا بارید و رفت

لاله در ویرانه ها کارید و رفت

تا قیامت قطع استبداد کرد

موج خون او چمن ایجاد کرد

بهر حق در خاک و خون غلتیده است

پس بنای لااله گردیده است

مدعایش سلطنت بودی اگر

خود نکردی با چنین سامان سفر

دشمنان چون ریگ صحرا لاتعد

دوستان او به یزدان هم عدد

سر ابراهیم و اسمعیل بود

یعنی آن اجمال را تفصیل بود

عزم او چون کوهساران استوار

پایدار و تند سیر و کامگار

تیغ بهر عزت دین است و بس

مقصد او حفظ آئین است و بس

ماسوی الله را مسلمان بنده نیست

پیش فرعونی سرش افکنده نیست

خون او تفسیر این اسرار کرد

ملت خوابیده را بیدار کرد

تیغ لا چون از میان بیرون کشید

از رگ ارباب باطل خون کشید

نقش الا الله بر صحرا نوشت

سطر عنوان نجات ما نوشت

رمز قرآن از حسین آموختیم

ز آتش او شعله ها اندوختیم

شوکت شام و فر بغداد رفت

سطوت غرناطه هم از یاد رفت

تار ما از زخمه اش لرزان هنوز

تازه از تکبیر او ایمان هنوز

ای صبا ای پیک دور افتادگان

اشک ما بر خاک پاک او رسان

در معنی اینکه چون ملت محمدیه مؤسس بر توحید و رسالت است پس نهایت مکانی ندارد

جوهر ما با مقامی بسته نیست

باده ی تندش بجامی بسته نیست

هندی و چینی سفال جام ماست

رومی و شامی گل اندام ماست

قلب ما از هند و روم و شام نیست

مرز و بوم او بجز اسلام نیست

پیش پیغمبر چو کعب پاک زاد

هدیه یی آورد از بانت سعاد

در ثنایش گوهر شب تاب سفت

سیف مسلول از سیوف الهند گفت

آن مقامش برتر از چرخ بلند

نامدش نسبت به اقلیمی پسند

گفت سیف من سیوف الله گو

حق پرستی جز براه حق مپو

همچنان آن رازدان جزو و کل

گرد پایش سرمه ی چشم رسل

گفت با امتز دنیای شما

دوست دارم طاعت و طیب و نسا

گر ترا ذوق معانی رهنماست

نکته ئی پوشیده در حرف «شما»ست

یعنی آن شمع شبستان وجود

بود در دنیا و از دنیا نبود

جلوه ی او قدسیان را سینه سوز

بود اندر آب و گل آدم هنوز

من ندانم مرز و بوم او کجاست

این قدر دانم که با ما آشناست

این عناصر را جهان ما شمرد

خویشتن را میهمان ما شمرد

زانکه ما از سینه جان گم کرده ایم

خویش را در خاکدان گم کرده ایم

مسلم استی دل به اقلیمی مبند

گم مشو اندر جهان چون و چند

می نگنجد مسلم اندر مرز و بوم

در دل او یاوه گردد شام و روم

دل بدست آور که در پهنای دل

می شود گم این سرای آب و گل

عقده ی قومیت مسلم گشود

از وطن آقای ما هجرت نمود

حکمتش یک ملت گیتی نورد

بر اساس کلمه ئی تعمیر کرد

تا ز بخششهای آن سلطان دین

مسجد ما شد همه روی زمین

آنکه در قرآن خدا او را ستود

آن که حفظ جان او موعود بود

دشمنان بی دست و پا از هیبتش

لرزه بر تن از شکوه فطرتش

پس چرا از مسکن آبا گریخت

تو گمان داری که از اعدا گریخت

قصه گویان حق ز ما پوشیده اند

معنی هجرت غلط فهمیده اند

هجرت آئین حیات مسلم است

این ز اسباب ثبات مسلم است

معنی او از تنک آبی رم است

ترک شبنم بهر تسخیر یم است

بگذر از گل گلستان مقصود تست

این زیان پیرایه بند سود تست

مهر را آزاده رفتن آبروست

عرصه ی آفاق زیر پای اوست

همچو جو سرمایه از باران مخواه

بیکران شو در جهان پایان مخواه

بود بحر تلخ رو یک ساده دشت

ساحلی ورزید و از شرم آب گشت

بایدت آهنگ تسخیر همه

تا تو می باشی فراگیر همه

صورت ماهی به بحر آباد شو

یعنی از قید مقام آزاد شو

هر که از قید جهات آزاد شد

چون فلک در شش جهت آباد شد

بوی گل از ترک گل جولانگر است

در فراخای چمن خود گسترست

ای که یک جا در چمن انداختی

مثل بلبل با گلی در ساختی

چون صبا بار قبول از دوش گیر

گلشن اندر حلقه ی آغوش گیر

از فریب عصر نو هشیار باش

ره فتد ای رهرو هشیار باش

در معنی اینکه وطن اساس ملت نیست

آنچنان قطع اخوت کرده اند

بر وطن تعمیر ملت کرده اند

تا وطن را شمع محفل ساختند

نوع انسان را قبائل ساختند

جنتی جستند در بئس القرار

تا «احلوا قومهم دار البوار»

این شجر جنت ز عالم برده است

تلخی پیکار بار آورده است

مردمی اندر جهان افسانه شد

آدمی از آدمی بیگانه شد

روح از تن رفت و هفت اندام ماند

آدمیت گم شد و اقوام ماند

تا سیاست مسند مذهب گرفت

این شجر در گلشن مغرب گرفت

قصه ی دین مسیحائی فسرد

شعله ی شمع کلیسائی فسرد

اسقف از بی طاقتی در مانده ئی

مهره ها از کف برون افشانده ئی

قوم عیسی بر کلیسا پازده

نقد آئین چلیپا وازده

دهریت چون جامه ی مذهب درید

مرسلی از حضرت شیطان رسید

آن فلارنساوی باطل پرست

سرمه ی او دیده ی مردم شکست

نسخه ئی بهر شهنشاهان نوشت

در گل ما دانه ی پیکار کشت

فطرت او سوی ظلمت برده رخت

حق ز تیغ خامه ی او لخت لخت

بتگری مانند آزر پیشه اش

بست نقش تازه ئی اندیشه اش

مملکت را دین او معبود ساخت

فکر او مذموم را محمود ساخت

بوسه تا بر پای این معبود زد

نقد حق را بر عیار سود زد

باطل از تعلیم او بالیده است

حیله اندازی فنی گردیده است

طرح تدبیر زبون فرجام ریخت

این خسک در جاده ی ایام ریخت

شب بچشم اهل عالم چیده است

مصلحت تزویر را نامیده است

در معنی اینکه ملت محمدیه نهایت زمانی هم ندارد، که دوام این ملت شریفه موعود است

در بهاران جوش بلبل دیده ئی

رستخیز غنچه و گل دیده ئی

چون عروسان غنچه ها آراسته

از زمین یک شهر انجم خاسته

سبزه از اشک سحر شوئیده ئی

از سرود آب جو خوابیده ئی

غنچه ئی بر می دمد از شاخسار

گیردش باد نسیم اندر کنار

غنچه ئی از دست گلچین خون شود

از چمن مانند بو بیرون رود

بست قمری آشیان بلبل پرید

قطره ی شبنم رسید و بو رمید

رخصت صد لاله ی ناپایدار

کم نسازد رونق فصل بهار

از زیان گنج فراوانش همان

محفل گلهای خندانش همان

فصل گل از نسترن باقی تر است

از گل و سرو و سمن باقی تر است

کان گوهر پروری گوهر گری

کم نگردد از شکست گوهری

صبح از مشرق ز مغرب شام رفت

جام صد روز از خم ایام رفت

باده ها خوردند و صهبا باقی است

دوشها خون گشت و فردا باقی است

همچنان از فردهای پی سپر

هست تقویم امم پاینده تر

در سفر یار است و صحبت قائم است

فرد ره گیر است و ملت قائم است

ذات او دیگر صفاتش دیگر است

سنت مرگ و حیاتش دیگر است

فرد بر می خیزد از مشت گلی

قوم زاید از دل صاحب دلی

فرد پور شصت و هفتاد است و بس

قوم را صد سال مثل یک نفس

زنده فرد از ارتباط جان و تن

زنده قوم از حفظ ناموس کهن

مرگ فرد از خشکی رود حیات

مرگ قوم از ترک مقصود حیات

گرچه ملت هم بمیرد مثل فرد

از اجل فرمان پذیرد مثل فرد

امت مسلم ز آیات خداست

اصلش از هنگامه ی «قالوا بلی» ست

از اجل این قوم بی پرواستی

استوار از «نحن نزلنا»ستی

ذکر قائم از قیام ذاکر است

از دوام او دوام ذاکر است

تا خدا «ان یطفئوا» فرموده است

از فسردن این چراغ آسوده است

امتی در حق پرستی کاملی

امتی محبوب هر صاحبدلی

حق برون آورد این تیغ اصیل

از نیام آرزوهای خلیل

تا صداقت زنده گردد از دمش

غیر حق سوزد ز برق پیهمش

ما که توحید خدارا حجتیم

حافظ رمز کتاب و حکمتیم

آسمان با ما سر پیکار داشت

در بغل یک فتنه ی تاتار داشت

بندها از پا گشود آن فتنه را

بر سر ما آزمود آن فتنه را

فتنه ئی پامال راهش محشری

کشته ی تیغ نگاهش محشری

خفته صد آشوب در آغوش او

صبح امروزی نزاید دوش او

سطوت مسلم بخاک و خون تپید

دید بغداد آنچه روما هم ندید

تو مگر از چرخ کج رفتار پرس

زان نو آئین کهن پندار پرس

آتش تاتاریان گلزار کیست؟

شعله های او گل دستار کیست؟

زانکه ما را فطرت ابراهیمی است

هم به مولا نسبت ابراهیمی است

از ته آتش بر اندازیم گل

نار هر نمرود را سازیم گل

شعله های انقلاب روزگار

چون بباغ ما رسد گردد بهار

رومیان را گرم بازاری نماند

آن جهانگیری ، جهانداری نماند

شیشه ی ساسانیان در خون نشست

رونق خمخانه یونان شکست

مصر هم در امتحان ناکام ماند

استخوان او ته اهرام ماند

در جهان بانگ اذان بودست و هست

ملت اسلامیان بودست و هست

عشق آئین حیات عالم است

امتزاج سالمات عالم است

عشق از سوز دل ما زنده است

از شرار لااله تابنده است

گرچه مثل غنچه دلگیریم ما

گلستان میرد اگر میریم ما

در معنی اینکه نظام ملت غیر از آئین صورت نبندد و آئین ملت محمدیه قرآن است

ملتی را رفت چون آئین ز دست

مثل خاک اجزای او از هم شکست

هستی مسلم ز آئین است و بس

باطن دین نبی این است و بس

برگ گل شد چون ز آئین بسته شد

گل ز آئین بسته شد گلدسته شد

نغمه از ضبط صدا پیداستی

ضبط چون رفت از صدا غوغاستی

در گلوی ما نفس موج هواست

چون هوا پابند نی گردد ، نواست

تو همی دانی که آئین تو چیست؟

زیر گردون سر تمکین تو چیست؟

آن کتاب زنده قرآن حکیم

حکمت او لایزال است و قدیم

نسخه ی اسرار تکوین حیات

بی ثبات از قوتش گیرد ثبات

حرف او را ریب نی تبدیل نی

آیه اش شرمنده ی تأویل نی

پخته تر سودای خام از زور او

در فتد با سنگ ، جام از زور او

می برد پابند و آزاد آورد

صید بندان را بفریاد آورد

نوع انسان را پیام آخرین

حامل او رحمة للعالمین

ارج می گیرد ازو ناارجمند

بنده را از سجده سازد سر بلند

رهزنان از حفظ او رهبر شدند

از کتابی صاحب دفتر شدند

دشت پیمایان ز تاب یک چراغ

صد تجلی از علوم اندر دماغ

آنکه دوش کوه بارش بر نتافت

سطوت او زهره ی گردون شکافت

بنگر آن سرمایه ی آمال ما

گنجد اندر سینه ی اطفال ما

آن جگر تاب بیابان کم آب

چشم او احمر ز سوز آفتاب

خوشتر از آهو رم جمازه اش

گرم چون آتش دم جمازه اش

رخت خواب افکنده در زیر نخیل

صبحدم بیدار از بانگ رحیل

دشت سیر از بام و در ناآشنا

هرزه گردد از حضر ناآشنا

تا دلش از گرمی قرآن تپید

موج بیتابش چو گوهر آرمید

خواند ز آیات مبین او سبق

بنده آمد ‘ خواجه رفت از پیش حق

از جهانبانی نوازد ساز او

مسند جم گشت پا انداز او

شهر ها از گرد پایش ریختند

صد چمن از یک گلش انگیختند

ای گرفتار رسوم ایمان تو

شیوه های کافری زندان تو

قطع کردی امر خود را در زبر

جاده پیمای الی «شئی نکر»

گر تو میخواهی مسلمان زیستن

نیست ممکن جز بقرآن زیستن

صوفی پشمینه پوش حال مست

از شراب نغمه ی قوال مست

آتش از شعر عراقی در دلش

در نمی سازد بقرآن محفلش

از کلاه و بوریا تاج و سریر

فقر او از خانقاهان باج گیر

واعظ دستان زن افسانه بند

معنی او پست و حرف او بلند

از خطیب و دیلمی گفتار او

با ضعیف و شاذ و مرسل کار او

از تلاوت بر تو حق دارد کتاب

تو ازو کامی که میخواهی بیاب

در معنی اینکه در زمانه انحطاط تقلید از اجتهاد اولی تر است

عهد حاضر فتنه ها زیر سر است

طبع ناپروای او آفت گر است

بزم اقوام کهن برهم ازو

شاخسار زندگی بی نم ازو

جلوه اش ما را ز ما بیگانه کرد

ساز ما را از نوا بیگانه کرد

از دل ما آتش دیرینه برد

نور و نار لااله از سینه برد

مضمحل گردد چو تقویم حیات

ملت از تقلید می گیرد ثبات

راه آبا رو که این جمعیت است

معنی تقلید ضبط ملت است

در خزان ای بی نصیب از برگ و بار

از شجر مگسل به امید بهار

بحر گم کردی زیان اندیش باش

حافظ جوی کم آب خویش باش

شاید از سیل قهستان برخوری

باز در آغوش طوفان پروری

پیکرت دارد اگر جان بصیر

عبرت از احوال اسرائیل گیر

گرم و سرد روزگار او نگر

سختی جان نزار او نگر

خون گران سیر است در رگهای او

سنگ صد دهلیز و یک سیمای او

پنجه ی گردون چو انگورش فشرد

یادگار موسی و هارون نمرد

از نوای آتشینش رفت سوز

لیکن اندر سینه دم دارد هنوز

زانکه چون جمعیتش ازهم شکست

جز براه رفتگان محمل نبست

ای پریشان محفل دیرینه ات

مرد شمع زندگی در سینه ات

نقش بر دل معنی توحید کن

چاره ی کار خود از تقلید کن

اجتهاد اندر زمان انحطاط

قوم را برهم همی پیچد بساط

ز اجتهاد عالمان کم نظر

اقتدا بر رفتگان محفوظ تر

عقل آبایت هوس فرسوده نیست

کار پاکان از غرض آلوده نیست

فکر شان ریسد همی باریک تر

ورعشان با مصطفی نزدیک تر

ذوق جعفر کاوش رازی نماند

آبروی ملت تازی نماند

تنگ بر ما رهگذار دین شد است

هر لئیمی راز دار دین شد است

ای که از اسرار دین بیگانه ئی

با یک آئین ساز اگر فرزانه ئی

من شنیدستم ز نباض حیات

اختلاف تست مقراض حیات

از یک آئینی مسلمان زنده است

پیکر ملت ز قرآن زنده است

ما همه خاک و دل آگاه اوست

اعتصامش کن که حبل الله اوست

چون گهر در رشته ی او سفته شو

ورنه مانند غبار آشفته شو

در معنی اینکه پختگی سیرت ملیه از اتباع آئین الهیه است

در شریعت معنی دیگر مجو

غیر ضو در باطن گوهر مجو

این گهر را خود خدا گوهر گر است

ظاهرش گوهر بطونش گوهر است

علم حق غیر از شریعت هیچ نیست

اصل سنت جز محبت هیچ نیست

فرد را شرع است مرقات یقین

پخته تر از وی مقامات یقین

ملت از آئین حق گیرد نظام

از نظام محکمی خیزد دوام

قدرت اندر علم او پیداستی

هم عصا و هم ید بیضاستی

با تو گویم سر اسلام است شرع

شرع آغاز است و انجام است شرع

ای که باشی حکمت دین را امین

با تو گویم نکته ی شرع مبین

چون کسی گردد مزاحم بی سبب

با مسلمان در ادای مستحب

مستحب را فرض گرادنیده اند

زندگی را عین قدرت دیده اند

روز هیجا لشکر اعدا اگر

بر گمان صلح گردد بی خطر

گیرد آسان روزگار خویش را

بشکند حصن و حصار خویش را

تا نگیرد باز کار او نظام

تاختن بر کشورش آمد حرام

سر این فرمان حق دانی که چیست

زیستن اندر خطرها زندگیست

شرع می خواهد که چون آئی بجنگ

شعله گردی واشکافی کام سنگ

آزماید قوت بازوی تو

می نهد الوند پیش روی تو

باز گوید سرمه ساز الوند را

از تف خنجر گداز الوند را

نیست میش ناتوانی لاغری

درخور سر پنچه ی شیر نری

باز چون با صعوه خوگر می شود

از شکار خود زبون تر می شود

شارع آئین شناس خوب و زشت

بهر تو این نسخه ی قدرت نوشت

از عمل آهن عصب می سازدت

جای خوبی در جهان اندازدت

خسته باشی استوارت می کند

پخته مثل کوهسارت می کند

هست دین مصطفی دین حیات

شرع او تفسیر آئین حیات

گر زمینی آسمان سازد ترا

آنچه حق می خواهد آن سازد ترا

صیقلش آئینه سازد سنگ را

از دل آهن رباید زنگ را

تا شعار مصطفی از دست رفت

قوم را رمز بقا از دست رفت

آن نهال سربلند و استوار

مسلم صحرائی اشتر سوار

پای تا در وادی بطحا گرفت

تربیت از گرمی صحرا گرفت

آن چنان کاهید از باد عجم

همچو نی گردید از باد عجم

آنکه کشتی شیر را چون گوسفند

گشت از پامال موری دردمند

آنکه از تکبیر او سنگ آب گشت

از صفیر بلبلی بیتاب گشت

آنکه عزمش کوه را کاهی شمرد

با توکل دست و پای خود سپرد

آنکه ضربش گردن اعدا شکست

قلب خویش از ضربهای سینه خست

آنکه گامش نقش صد هنگامه بست

پای اندر گوشه ی عزلت شکست

آنکه فرمانش جهان را ناگزیر

بر درش اسکندر و دارا فقیر

کوشش او با قناعت ساز کرد

تا به کشکول گدائی ناز کرد

شیخ احمد سید گردون جناب

کاسب نور از ضمیرش آفتاب

گل که می پوشد مزار پاک او

لااله گویان دمد از خاک او

با مریدی گفت ای جان پدر

از خیالات عجم باید حذر

زانکه فکرش گرچه از گردون گذشت

از حد دین نبی بیرون گذشت

ای برادر این نصیحت گوش کن

پند آن آقای ملت گوش کن

قلب را زین حرف حق گردان قوی

با عرب در ساز تا مسلم شوی

در معنی اینکه حسن سیرت ملیه از تأدب به آداب محمدیه است

سائلی مثل قضای مبرمی

بر در ما زد صدای پیهمی

از غضب چوبی شکستم بر سرش

حاصل دریوزه افتاد از برش

عقل در آغاز ایام شباب

می نیندیشد صواب و ناصواب

از مزاج من پدر آزرده گشت

لاله زار چهره اش افسرده گشت

بر لبش آهی جگر تابی رسید

در میان سینه ی او دل تپید

کوکبی در چشم او گردید و ریخت

بر سر مژگان دمی تابید و ریخت

همچو آن مرغی که در فصل خزان

لرزد از باد سحر در آشیان

در تنم لرزید جان غافلم

رفت لیلای شکیب از محملم

گفت فردا امت خیرالرسل

جمع گردد پیش آن مولای کل

غازیان ملت بیضای او

حافظان حکمت رعنای او

هم شهیدانی که دین را حجت اند

مثل انجم در فضای ملت اند

زاهدان و عاشقان دل فگار

عالمان و عاصیان شرمسار

در میان انجمن گردد بلند

ناله های این گدای دردمند

ای صراطت مشکل از بی مرکبی

من چه گویم چون مرا پرسد نبی

«حق جوانی مسلمی با تو سپرد

کو نصیبی از دبستانم نبرد

از تو این یک کار آسان هم نشد

یعنی آن انبار گل آدم نشد»

در ملامت نرم گفتار آن کریم

من رهین خجلت و امید و بیم

اندکی اندیش و یاد آر ای پسر

اجتماع امت خیرالبشر

باز این ریش سفید من نگر

لرزه ی بیم و امید من نگر

بر پدر این جور نازیبا مکن

پیش مولا بنده را رسوا مکن

غنچه ئی از شاخسار مصطفی

گل شو از باد بهار مصطفی

از بهارش رنگ و بو باید گرفت

بهره ئی از خلق او باید گرفت

مرشد رومی چه خوش فرموده است

آنکه یم در قطره اش آسوده است

«مگسل از ختم رسل ایام خویش

تکیه کم کن بر فن و بر گام خویش»

فطرت مسلم سراپا شفقت است

در جهان دست و زبانش رحمت است

آنکه مهتاب از سر انگشتش دونیم

رحمت او عام و اخلاقش عظیم

از مقام او اگر دور ایستی

از میان معشر ما نیستی

تو که مرغ بوستان ماستی

هم صفیر و هم زبان ماستی

نغمه ئی داری اگر تنها مزن

جز بشاخ بوستان ما مزن

هر چه هست از زندگی سرمایه دار

میرد اندر عنصر ناسازگار

بلبل استی در چمن پرواز کن

نغمه ئی با هم نوایان ساز کن

ور عقاب استی ته دریا مزی

جز بخلوت خانه ی صحرا مزی

کوکبی ! می تاب بر گردون خویش

پا منه بیرون ز پیرامون خویش

قطره ی آبی گر از نیسان بری

در فضای بوستانش پروری

تا مثال شبنم از فیض بهار

غنچه ی تنگش بگیرد در کنار

از شعاع آسمان تاب سحر

کز فسونش غنچه می بندد شجر

عنصر نم بر کشی از جوهرش

ذوق رم از سالمات مضطرش

گوهرت جز موج آبی هیچ نیست

سعی تو غیر از سرابی هیچ نیست

در یم اندازش که گردد گوهری

تاب او لرزد چو تاب اختری

قطره ی نیسان که مهجور از یم است

نذر خاشاکی مثال شبنم است

طینت پاک مسلمان گوهر است

آب و تابش از یم پیغمبر است

آب نیسانی به آغوشش در آ

وز میان قلزمش گوهر بر آ

در جهان روشن تر از خورشید شو

صاحب تابانی جاوید شو

در معنی اینکه حیات ملیه مرکز محسوس میخواهد و مرکز ملت اسلامیه بیت الحرام است

می گشایم عقده از کار حیات

سازمت آگاه اسرار حیات

چون خیال از خود رمیدن پیشه اش

از جهت دامن کشیدن پیشه اش

در جهان دیر و زود آید چسان

وقت او فردا و دی زاید چسان

گر نظرداری یکی بر خود نگر

جز رم پیهم نه ئی ای بیخبر

تا نماید تاب نامشهود خویش

شعله ی او پرده بند از دود خویش

سیر او را تا سکون بیند نظر

موج جویش بسته آمد در گهر

آتش او دم بخویش اندر کشید

لاله گردید و ز شاخی بر دمید

فکر خام تو گران خیز است و لنگ

تهمت گل بست بر پرواز رنگ

زندگی مرغ نشیمن ساز نیست

طایر رنگ است و جز پرواز نیست

در قفس وامانده و آزاد هم

با نواها می زند فریاد هم

از پرش پرواز شوید دمبدم

چاره ی خود کرده جوید دمبدم

عقده ها خود می زند در کار خویش

باز آسان می کند دشوار خویش

پا بگل گردد حیات تیزگام

تا دو بالا گرددش ذوق خرام

سازها خوابیده اندر سوز او

دوش و فردا زاده ی امروز او

دمبدم مشکل گر و آسان گذار

دمبدم نو آفرین و تازه کار

گرچه مثل بو سراپایش رم است

چون وطن در سینه ئی گیرد دم است

رشته های خویش را بر خود تند

تکمه ئی گردد گره بر خود زند

در گره چون دانه دارد برگ و بر

چشم بر خود وا کند گردد شجر

خلعتی از آب و گل پیدا کند

دست و پا و چشم و دل پیدا کند

خلوت اندر تن گزیند زندگی

انجمن ها آفریند زندگی

همچنان آئین میلاد امم

زندگی بر مرکزی آید بهم

حلقه را مرکز چو جان در پیکر است

خط او در نقطه ی او مضمر است

قوم را ربط و نظام از مرکزی

روزگارش را دوام از مرکزی

راز دار و راز ما بیت الحرم

سوز ما هم ساز ما بیت الحرم

چون نفس در سینه او را پروریم

جان شیرین است او ما پیکریم

تازه رو بستان ما از شبنمش

مزرع ما آب گیر از زمزمش

تاب دار از ذره هایش آفتاب

غوطه زن اندر فضایش آفتاب

دعوی او را دلیل استیم ما

از براهین خلیل استیم ما

در جهان ما را بلند آوازه کرد

با حدوث ما قدم شیرازه کرد

ملت بیضا ز طوفش هم نفس

همچو صبح آفتاب اندر قفس

از حساب او یکی بسیاریت

پخته از بند یکی خودداریت

تو ز پیوند حریمی زنده ئی

تا طواف او کنی پاینده ئی

در جهان جان امم جمعیت است

در نگر سر حرم جمعیت است

عبرتی ای مسلم روشن ضمیر

از مآل امت موسی بگیر

داد چون آن قوم مرکز را ز دست

رشته ی جمعیت ملت شکست

آنکه بالید اندر آغوش رسل

جزو او داننده ی اسرار کل

دهر سیلی بر بنا گوشش کشید

زندگی خون گشت و از چشمش چکید

رفت نم از ریشه های تاک او

بید مجنون هم نروید خاک او

از گل غربت زبان گم کرده ئی

هم نوا هم آشیان گم کرده ئی

شمع مرد و نوحه خوان پروانه اش

مشت خاکم لرزد از افسانه اش

ای ز تیغ جور گردون خسته تن

ای اسیر التباس و وهم و ظن

پیرهن را جامه احرام کن

صبح پیدا از غبار شام کن

مثل آبا غرق اندر سجده شو

آنچنان گم شو که یکسر سجده شو

مسلم پیشین نیازی آفرید

تا به ناز عالم آشوبی رسید

در ره حق پا به نوک خار خست

گلستان در گوشه ی دستار بست

در معنی اینکه جمعیت حقیقی از محکم گرفتن نصب العین ملیه است و نصب العین امت محمدیه حفظ و نشر توحید است

با تو آموزم زبان کائنات

حرف و الفاظ است اعمال حیات

چون ز ربط مدعائی بسته شد

زندگانی مطلع برجسته شد

مدعا گردد اگر مهمیز ما

همچو صرصر می رود شبدیز ما

مدعا راز بقای زندگی

جمع سیماب قوای زندگی

چون حیات از مقصدی محرم شود

ضابط اسباب این عالم شود

خویشتن را تابع مقصد کند

بهر او چیند گزیند رد کند

نا خدا را یم روی از ساحل است

اختیار جاده ها از منزل است

بر دل پروانه داغ از ذوق سوز

طوف او گرد چراغ از ذوق سوز

قیس اگر آواره در صحراستی

مدعایش محمل لیلاستی

تا بود شهر آشنا لیلای ما

بر نمی خیزد به صحرا پای ما

همچو جان مقصود پنهان در عمل

کیف و کم از وی پذیرد هر عمل

گردش خونی که در رگهای ماست

تیز از سعی حصول مدعاست

از تف او خویش را سوزد حیات

آتشی چون لاله اندوزد حیات

مدعا مضراب ساز همت است

مرکزی کو جاذب هر قوت است

دست و پای قوم را جنباند او

یک نظر صد چشم را گرداند او

شاهد مقصود را دیوانه شو

طائف این شمع چون پروانه شو

خوش نوائی نغمه ساز قم زد است

زخمهٔ معنی بر ابریشم زد است

تا کشد خار از کف پا ره سپر

می شود پوشیده محمل از نظر

گر بقدر یک نفس غافل شدی

دور صد فرسنگ از منزل شدی

این کهن پیکر که عالم نام اوست

ز امتزاج امهات اندام اوست

صد نیستان کاشت تا یک ناله رست

صد چمن خون کرد تا یک لاله رست

نقشها آورد و افکند و شکست

تا به لوح زندگی نقش تو بست

ناله ها در کشت جان کاریده است

تا نوای یک اذان بالیده است

مدتی پیکار با احرار داشت

با خداوندان باطل کار داشت

تخم ایمان آخر اندر گل نشاند

با زبانت کلمهٔ توحید خواند

نقطهٔ ادوار عالم لااله

انتهای کار عالم لااله

چرخ را از زور او گردندگی

مهر را پایندگی رخشندگی

بحر گوهر آفرید از تاب او

موج در دریا تپید از تاب او

خاک از موج نسیمش گل شود

مشت پر از سوز او بلبل شود

شعله در رگهای تاک از سوز او

خاک مینا تابناک از سوز او

نغمه هایش خفته در ساز وجود

جویدت ای زخمه ور ساز وجود

صد نوا داری چو خون در تن روان

خیز و مضرابی بتار او رسان

زانکه در تکبیر راز بود تست

حفظ و نشر لااله مقصود تست

تا نخیزد بانگ حق از عالمی

گر مسلمانی نیاسائی دمی

می ندانی آیه ام الکتاب

امت عادل ترا آمد خطاب

آب و تاب چهره ایام تو

در جهان شاهد علی الاقوام تو

نکته سنجان را صلای عام ده

از علوم امئی پیغام ده

امیی پاک از هوی گفتار او

شرح رمز ماغوی گفتار او

تا بدست آورد نبض کائنات

وانمود اسرار تقویم حیات

از قبای لاله های این چمن

پاک شست آلودگیهای کهن

در جهان وابستهٔ دینش حیات

نیست ممکن جز به آئینش حیات

ای که میداری کتابش در بغل

تیز تر نه پا به میدان عمل

فکر انسان بت پرستی بت گری

هر زمان در جستجوی پیکری

باز طرح آزری انداخت است

تازه تر پروردگاری ساخت است

کاید از خون ریختن اندر طرب

نام او رنگ است و هم ملک و نسب

آدمیت کشته شد چون گوسفند

پیش پای این بت ناارجمند

ای که خوردستی ز مینای خلیل

گرمی خونت ز صهبای خلیل

برسر این باطل حق پیرهن

تیغ «لا موجود الا هو» بزن

جلوه در تاریکی ایام کن

آنچه بر تو کامل آمد عام کن

لرزم از شرم تو چون روز شمار

پرسدت آن آبروی روزگار

حرف حق از حضرت ما برده ئی

پس چرا با دیگران نسپرده ئی

در معنی اینکه توسیع حیات ملیه از تسخیر قوای نظام عالم است

ایکه با نادیده پیمان بسته ئی

همچو سیل از قید ساحل رسته ئی

چون نهال از خاک این گلزار خیز

دل بغائب بند و با حاضر ستیز

هستی حاضر کند تفسیر غیب

می شود دیباچهٔ تسخیر غیب

ما سوا از بهر تسخیر است و بس

سینهٔ او عرضهٔ تیر است و بس

از کن حق ما سوا شد آشکار

تا شود پیکان تو سندان گذار

رشته ئی باید گره اندر گره

تا شود لطف گشودن را فره

غنچه ئی؟ از خود چمن تعبیر کن

شبنمی؟ خورشید را تسخیر کن

از تو می آید اگر کار شگرف

از دمی گرمی گداز این شیر برف

هر که محسوسات را تسخیر کرد

عالمی از ذره ئی تعمیر کرد

آنکه تیرش قدسیان را سینه خست

اول آدم را سر فتراک بست

عقدهٔ محسوس را اول گشود

همت از تسخیر موجود آزمود

کوه و صحرا دشت و دریا بحر و بر

تختهٔ تعلیم ارباب نظر

ای که از تأثیر افیون خفته ئی

عالم اسباب را دون گفته ئی

خیز و وا کن دیدهٔ مخمور را

دون مخوان این عالم مجبور را

غایتش توسیع ذات مسلم است

امتحان ممکنات مسلم است

می زند شمشیر دوران بر تنت

تا ببینی هست خون اندر تنت

سینه را از سنگ زوری ریش کن

امتحان استخوان خویش کن

حق جهان را قسمت نیکان شمرد

جلوه اش با دیدهٔ مؤمن سپرد

کاروان را رهگذار است این جهان

نقد مؤمن را عیار است این جهان

گیر او را تا نه او گیرد ترا

همچو می اندر سبو گیرد ترا

دلدل اندیشه ات طوطی پر است

آنکه گامش آسمان پهناور است

احتیاج زندگی میراندش

بر زمین گردون سپر گرداندش

تا ز تسخیر قوای این نظام

ذوفنونیهای تو گردد تمام

نایب حق در جهان آدم شود

بر عناصر حکم او محکم شود

تنگی ات پهنا پذیرد در جهان

کار تو اندام گیرد در جهان

خویش را بر پشت باد اسوار کن

یعنی این جمازه را ماهار کن

دست رنگین کن ز خون کوهسار

جوی آب گوهر از دریا برآر

صد جهان در یک فضا پوشیده اند

مهر ها در ذره ها پوشیده اند

از شعاعش دیده کن نادیده را

وا نما اسرار نافهمیده را

تابش از خورشید عالم تاب گیر

برق طاق افروز از سیلاب گیر

ثابت و سیاره گردون وطن

آن خداوندان اقوام کهن

اینهمه ای خواجه آغوش تو اند

پیش خیز وحلقه در گوش تو اند

جستجو را محکم از تدبیر کن

انفس و آفاق را تسخیر کن

چشم خود بگشا و در اشیا نگر

نشه زیر پردهٔ صهبا نگر

تا نصیب از حکمت اشیا برد

ناتوان باج از توانایان خورد

صورت هستی ز معنی ساده نیست

این کهن ساز از نوا افتاده نیست

برق آهنگ است هشیارش زنند

خویش را چون زخمه بر تارش زنند

تو که مقصود خطاب انظری

پس چرا این راه چون کوران بری

قطره ئی کز خود فروزی محرم است

باده اندر تاک و بر گل شبنم است

چون بدریا در رود گوهر شود

جوهرش تابنده چون اختر شود

چون صبا بر صورت گلها متن

غوطه اندر معنی گلزار زن

آنکه بر اشیا کمند انداخت است

مرکب از برق و حرارت ساخت است

حرف چون طایر به پرواز آورد

نغمه را بی زخمه از ساز آورد

ای خرت لنگ از ره دشوار زیست

غافل از هنگامهٔ پیکار زیست

همرهانت پی به منزل برده اند

لیلی معنی ز محمل برده اند

تو بصحرا مثل قیس آواره ئی

خسته ئی وامانده ئی بیچاره ئی

علم اسما اعتبار آدم است

حکمت اشیا حصار آدم است

در معنی اینکه کمال حیات ملیه این است که ملت مثل فرد احساس خودی پیدا کند و تولید و تکمیل این احساس از ضبط روایات ملیه ممکن گردد

کودکی را دیدی ای بالغ نظر

کو بود از معنی خود بی خبر

ناشناس دور و نزدیک آنچنان

ماه را خواهد که بر گیرد عنان

از همه بیگانه آن مامک پرست

گریه مست وشیر مست و خواب مست

زیر و بم را گوش او در گیر نیست

نغمه اش جز شورش زنجیر نیست

ساده و دوشیزه افکارش هنوز

چون گهر پاکیزه گفتارش هنوز

جستجو سرمایه ی پندار او

از چرا ، چون ، کی ، کجا ، گفتار او

نقش گیر این و آن اندیشه اش

غیر جوئی غیر بینی پیشه اش

چشمش از دنبال اگر گیرد کسی

جان او آشفته می گردد بسی

فکر خامش در هوای روزگار

پر گشا مانند باز نو شکار

در پی نخجیرها بگذاردش

باز سوی خویشتن می آردش

تا ز آتشگیری افکار او

گل فشاند زرچک پندار او

چشم گیرایش فتد بر خویشتن

دستکی بر سینه می گوید که من

یاد او با خود شناسایش کند

حفظ ربط دوش و فردایش کند

سفته ایامش درین تار زرند

همچو گوهر از پی یک دیگرند

گرچه هر دم کاهد ، افزاید گلش

«من همانستم که بودم» در دلش

این «من» نو زاده آغاز حیات

نغمهٔ بیداری ساز حیات

ملت نوزاده مثل طفلک است

طفلکی کو در کنار مامک است

طفلکی از خویشتن نا آگهی

گوهر آلوده ئی خاک رهی

بسته با امروز او فرداش نیست

حلقه های روز و شب در پاس نیست

چشم هستی را مثال مردم است

غیر را بیننده و از خود گم است

صد گره از رشتهٔ خود وا کند

تا سر تار خودی پیدا کند

گرم چون افتد به کار روزگار

این شعور تازه گردد پایدار

نقشها بردارد و اندازد او

سر گذشت خویش را می سازد او

فرد چون پیوند ایامش گسیخت

شانهٔ ادراک او دندانه ریخت

قوم روشن از سواد سر گذشت

خود شناس آمد ز یاد سر گذشت

سر گذشت او گر از یادش رود

باز اندر نیستی گم می شود

نسخهٔ بود ترا ای هوشمند

ربط ایام آمده شیرازه بند

ربط ایام است ما را پیرهن

سوزنش حفظ روایات کهن

چیست تاریخ ای ز خود بیگانه ئی

داستانی قصه ئی افسانه ئی

این ترا از خویشتن آگه کند

آشنای کار و مرد ره کند

روح را سرمایهٔ تاب است این

جسم ملت را چو اعصاب است این

همچو خنجر بر فسانت می زند

باز بر روی جهانت می زند

وه چه ساز جان نگار و دلپذیر

نغمه های رفته در تارش اسیر

شعلهٔ افسرده در سوزش نگر

دوش در آغوش امروزش نگر

شمع او بخت امم را کوکب است

روشن از وی امشب و هم دیشب است

چشم پرکاری کا بیند رفته را

پیش تو باز آفریند رفته را

بادهٔ صد ساله در مینای او

مستی پارینه در صهبای او

صید گیری کو بدام اندر کشید

طایری کز بوستان ما پرید

ضبط کن تاریخ را پاینده شو

از نفسهای رمیده زنده شو

دوش را پیوند با امروز کن

زندگی را مرغ دست آموز کن

رشتهٔ ایام را آور بدست

ورنه گردی روز کور و شب پرست

سر زند از ماضی تو حال تو

خیزد از حال تو استقبال تو

مشکن ار خواهی حیات لازوال

رشتهٔ ماضی ز استقبال و حال

موج ادراک تسلسل زندگی است

می کشان را شور قلقل زندگی است

در معنی اینکه بقای نوع از امومت است و حفظ و احترام امومت اسلام است

نغمه خیز از زخمهٔ زن ساز مرد

از نیاز او دو بالا ناز مرد

پوشش عریانی مردان زن است

حسن دلجو عشق را پیراهن است

عشق حق پروردهٔ آغوش او

این نوا از زخمهٔ خاموش او

آنکه نازد بر وجودش کائنات

ذکر او فرمود با طیب و صلوة

مسلمی کو را پرستاری شمرد

بهره ئی از حکمت قرآن نبرد

نیک اگر بینی امومت رحمت است

زانکه او را با نبوت نسبت است

شفقت او شفقت پیغمبر است

سیرت اقوام را صورتگر است

از امومت پخته تر تعمیر ما

در خط سیمای او تقدیر ما

هست اگر فرهنگ تو معنی رسی

حرف امت نکته ها دارد بسی

گفت آن مقصود حرف «کن فکان»

زیر پای امهات آمد جنان

ملت از تکریم ارحام است و بس

ورنه کار زندگی خام است و بس

از امومت گرم رفتار حیات

از امومت کشف اسرار حیات

از امومت پیچ و تاب جوی ما

موج و گرداب و حباب جوی ما

آن دخ رستاق زادی جاهلی

پست بالای سطبری بد گلی

نا تراشی پرورش ناداده ئی

کم نگاهی کم زبانی ساده ئی

دل ز آلام امومت کرده خون

گرد چشمش حلقه های نیلگون

ملت ار گیرد ز آغوشش بدست

یک مسلمان غیور و حق پرست

هستی ما محکم از آلام اوست

صبح ما عالم فروز از شام اوست

وان تهی آغوش نازک پیکری

خانه پرورد نگاهش محشری

فکر او از تاب مغرب روشن است

ظاهرش زن باطن او نازن است

بندهای ملت بیضا گسیخت

تا ز چشمش عشوه ها حل کرده ریخت

شوخ چشم و فتنه زا آزادیش

از حیا نا آشنا آزادیش

علم او بار امومت بر نتافت

بر سر شامش یکی اختر نتافت

این گل از بستان ما نارسته به

داغش از دامان ملت شسته به

لااله گویان چو انجم بی شمار

بسته چشم اندر ظلام روزگار

پا نبرده از عدم بیرون هنوز

از سواد کیف و کم بیرون هنوز

مضمر اندر ظلمت موجود ما

آن تجلی های نامشهود ما

شبنمی بر برگ گل ننشسته ئی

غنچه هائی از صبا نا خسته ئی

بر دمد این لاله زار ممکنات

از خیابان ریاض امهات

قوم را سرمایه ای صاحب نظر

نیست از نقد و قماش و سیم و زر

مال او فرزند های تندرست

تر دماغ و سخت کوش و چاق و چست

حافظ رمز اخوت مادران

قوت قرآن و ملت مادران

در معنی اینکه سیدة النساء فاطمة الزهراء اسوه کامله ایست برای نساء اسلام

مریم از یک نسبت عیسی عزیز

از سه نسبت حضرت زهرا عزیز

نور چشم رحمة للعالمین

آن امام اولین و آخرین

آنکه جان در پیکر گیتی دمید

روزگار تازه آئین آفرید

بانوی آن تاجدار «هل اتی»

مرتضی مشکل گشا شیر خدا

پادشاه و کلبه ئی ایوان او

یک حسام و یک زره سامان او

مادر آن مرکز پرگار عشق

مادر آن کاروان سالار عشق

آن یکی شمع شبستان حرم

حافظ جمعیت خیرالامم

تا نشیند آتش پیکار و کین

پشت پا زد بر سر تاج و نگین

وان دگر مولای ابرار جهان

قوت بازوی احرار جهان

در نوای زندگی سوز از حسین

اهل حق حریت آموز از حسین

سیرت فرزند ها از امهات

جوهر صدق و صفا از امهات

مزرع تسلیم را حاصل بتول

مادران را اسوهٔ کامل بتول

بهر محتاجی دلش آنگونه سوخت

با یهودی چادر خود را فروخت

نوری و هم آتشی فرمانبرش

گم رضایش در رضای شوهرش

آن ادب پروردهٔ صبر و رضا

آسیا گردان و لب قرآن سرا

گریه های او ز بالین بی نیاز

گوهر افشاندی بدامان نماز

اشک او بر چید جبریل از زمین

همچو شبنم ریخت بر عرش برین

رشتهٔ آئین حق زنجیر پاست

پاس فرمان جناب مصطفی است

ورنه گرد تربتش گردیدمی

سجده ها بر خاک او پاشیدمی

خطاب به مخدرات اسلام

ای ردایت پردهٔ ناموس ما

تاب تو سرمایهٔ فانوس ما

طینت پاک تو ما را رحمت است

قوت دین و اساس ملت است

کودک ما چون لب از شیر تو شست

لااله آموختی او را نخست

می تراشد مهر تو اطوار ما

فکر ما گفتار ما کردار ما

برق ما کو در سحابت آرمید

بر جبل رخشید و در صحرا تپید

ای امین نعمت آئین حق

در نفسهای تو سوز دین حق

دور حاضر تر فروش و پر فن است

کاروانش نقد دین را رهزن است

کور و یزدان ناشناس ادراک او

ناکسان زنجیری پیچاک او

چشم او بیباک و ناپرواستی

پنجهٔ مژگان او گیراستی

صید او آزاد خواند خویش را

کشتهٔ او زنده داند خویش را

آب بند نخل جمعیت توئی

حافظ سرمایهٔ ملت توئی

از سر سود و زیان سودا مزن

گام جز بر جادهٔ آبا مزن

هوشیار از دستبرد روزگار

گیر فرزندان خود را در کنار

این چمن زادان که پر نگشاده اند

ز آشیان خویش دور افتاده اند

فطرت تو جذبه ها دارد بلند

چشم هوش از اسوهٔ زهرا مبند

تا حسینی شاخ تو بار آورد

موسم پیشین بگلزار آورد

قل هوالله احد

من شبی صدیق را دیدم بخواب

گل ز خاک راه او چیدم بخواب

آن «امن الناس» بر مولای ما

آن کلیم اول سینای ما

همت او کشت ملت را چو ابر

ثانی اسلام و غار و بدر و قبر

گفتمش ای خاصهٔ خاصان عشق

عشق تو سر مطلع دیوان عشق

پخته از دستت اساس کار ما

چاره ئی فرما پی آزار ما

گفت تا کی در هوس گردی اسیر

آب و تاب از سورهٔ اخلاص گیر

اینکه در صد سینه پیچد یک نفس

سری از اسرار توحید است و بس

رنگ او بر کن مثال او شوی

در جهان عکس جمال او شوی

آنکه نام تو مسلمان کرده است

از دوئی سوی یکی آورده است

خویشتن را ترک و افغان خوانده ئی

وای بر تو آنچه بودی مانده ئی

وارهان نامیده را از نامها

ساز با خم در گذر از جامها

ای که تو رسوای نام افتاده ئی

از درخت خویش خام افتاده ئی

با یکی ساز از دوئی بردار رخت

وحدت خود را مگردان لخت لخت

ای پرستار یکی گر تو توئی

تا کجا باشی سبق خوان دوئی

تو در خود را بخود پوشیده ئی

در دل آور آنچه بر لب چیده ئی

صد ملل از ملتی انگیختی

بر حصار خود شبیخون ریختی

یک شو و توحید را مشهود کن

غائبش را از عمل موجود کن

لذت ایمان فزاید در عمل

مرده آن ایمان که ناید در عمل

الله الصمد

گر به الله الصمد دل بسته ئی

از حد اسباب بیرون جسته ئی

بندهٔ حق بندهٔ اسباب نیست

زندگانی گردش دولاب نیست

مسلم استی بی نیاز از غیر شو

اهل عالم را سراپا خیر شو

پیش منعم شکوهٔ گردون مکن

دست خویش از آستین بیرون مکن

چون علی در ساز بانان شعیر

گردن مرحب شکن خیبر بگیر

منت از اهل کرم بردن چرا

نشتر لا و نعم خوردن چرا

رزق خود را از کف دونان مگیر

یوسف استی خویش را ارزان مگیر

گرچه باشی مور و هم بی بال و پر

حاجتی پیش سلیمانی مبر

راه دشوار است سامان کم بگیر

در جهان آزاد زی آزاد میر

سبحهٔ «اقلل من الدنیا» شمار

از «تعش حراً» شوی سرمایه دار

تا توانی کیمیا شو گل مشو

در جهان منعم شو و سائل مشو

ای شناسای مقام بوعلی

جرعه ئی آرم ز جام بوعلی

«پشت پا زن تخت کیکاوس را

سر بده از کف مده ناموس را»

خود بخود گردد در میخانه باز

بر تهی پیمانگان بی نیاز

قاید اسلامیان هارون رشید

آنکه نقفور آب تیغ او چشید

گفت مالک را که ای مولای قوم

روشن از خاک درت سیمای قوم

ای نوا پرداز گلزار حدیث

از تو خواهم درس اسرار حدیث

لعل تا کی پرده بند اندر یمن

خیز و در دارالخلافت خیمه زن

ای خوشا تابانی روز عراق

ای خوشا حسن نظر سوز عراق

میچکد آب خضر از تاک او

مرهم زخم مسیحا خاک او

گفت مالک مصطفی را چاکرم

نیست جز سودای او اندر سرم

من که باشم بستهٔ فتراک او

بر نخیزم از حریم پاک او

زنده از تقبیل خاک یثربم

خوشتر از روز عراق آمد شبم

عشق می گوید که فرمانم پذیر

پادشاهان را بخدمت هم مگیر

تو همی خواهی مرا آقا شوی

بندهٔ آزاد را مولا شوی

بهر تعلیم تو آیم بر درت

خادم ملت نگردد چاکرت

بهره ئی خواهی اگر از علم دین

در میان حلقهٔ درسم نشین

بی نیازی نازها دارد بسی

ناز او اندازها دارد بسی

بی نیازی رنگ حق پوشیدن است

رنگ غیر از پیرهن شوئیدن است

علم غیر آموختی اندوختی

روی خویش از غازه اش افروختی

ارجمندیاز شعارش میبری

من ندانم تو توئی یا دیگری

از نسیمش خاک تو خاموش گشت

وز گل و ریحان تهی آغوش گشت

کشت خود از دست خود ویران مکن

از سحابش گدیهٔ باران مکن

عقل تو زنجیری افکار غیر

در گلوی تو نفس از تار غیر

بر زبانت گفتگوها مستعار

در دل تو آرزوها مستعار

قمریانت را نواها خواسته

سروهایت را قباها خواسته

باده می گیری بجام از دیگران

جام هم گیری بوام از دیگران

آن نگاهش سر «ما زاغ البصر»

سوی قوم خویش باز آید اگر

می شناسد شمع او پروانه را

نیک داند خویش و هم بیگانه را

«لست منی» گویدت مولای ما

وای ما ، ای وای ما ، ای وای ما ،

زندگانی مثل انجم تا کجا

هستی خود در سحر گم تا کجا

ریوی از صبح دروغی خورده ئی

رخت از پهنای گردون برده ئی

آفتاب استی یکی در خود نگر

از نجوم دیگران تابی مخر

بر دل خود نقش غیر انداختی

خاک بردی کیمیا در باختی

تا کجا رخشی ز تاب دیگران

سر سبک ساز از شراب دیگران

تا کجا طوف چراغ محفلی

ز آتش خود سوز اگر داری دلی

چون نظر در پرده های خویش باش

می پر و اما بجای خویش باش

در جهان مثل حباب ای هوشمند

راه خلوت خانه بر اغیار بند

فرد ، فرد آمد که خود را وا شناخت

قوم ، قوم آمد که جز با خود نساخت

از پیام مصطفی آگاه شو

فارغ از ارباب دون الله شو

لم یلد و لم یولد

قوم تو از رنگ و خون بالاتر است

قیمت یک اسودش صد احمر است

قطرهٔ آب وضوی قنبری

در بها برتر ز خون قیصری

فارغ از باب و ام و اعمام باش

همچو سلمان زادهٔ اسلام باش

نکته ئی ای همدم فرزانه بین

شهد را در خانه های لانه بین

قطره ئی از لالهٔ حمراستی

قطره ئی از نرگس شهلاستی

این نمی گوید که من از عبهرم

آن نمی گوید من از نیلوفرم

ملت ما شان ابراهیمی است

شهد ما ایمان ابراهیمی است

گر نسب را جزو ملت کرده ئی

رخنه در کار اخوت کرده ئی

در زمین ما نگیرد ریشه ات

هست نا مسلم هنوز اندیشه ات

ابن مسعود آن چراغ افروز عشق

جسم و جان او سراپا سوز عشق

سوخت از مرگ برادر سینه اش

آب گردید از گداز آئینه اش

گریه های خویش را پایان ندید

در غمش چون مادران شیون کشید

« ای دریغا آن سبق خوان نیاز

یار من اندر دبستان نیاز»

«آه آن سرو سهی بالای من

در ره عشق نبی همپای من»

«حیف او محروم دربار نبی

چشم من روشن ز دیدار نبی»

نیست از روم و عرب پیوند ما

نیست پابند نسب پیوند ما

دل به محبوب حجازی بسته ایم

زین جهت با یکدگر پیوسته ایم

رشتهٔ ما یک تولایش بس است

چشم ما را کیف صهبایش بس است

مستی او تا بخون ما دوید

کهنه را آتش زد و نو آفرید

عشق او سرمایهٔ جمعیت است

همچو خون اندر عروق ملت است

عشق در جان و نسب در پیکر است

رشتهٔ عشق از نسب محکم تر است

عشق ورزی از نسب باید گذشت

هم ز ایران و عرب باید گذشت

امت او مثل او نور حق است

هستی ما از وجودش مشتق است

«نور حق را کس نجوید زاد و بود

خلعت حق را چه حاجت تار و پود»

هر که پا در بند اقلیم و جد است

بی خبر از لم یلد لم یولد است

ولم یکن له کفواً احد

مسلم چشم از جهان بر بسته چیست؟

فطرت این دل بحق پیوسته چیست؟

لاله ئی کو بر سر کوهی دمید

گوشهٔ دامان گلچینی ندید

آتش او شعله ئی گیرد به بر

از نفس های نخستین سحر

آسمان ز آغوش خود نگذاردش

کوکب وامانده ئی پنداردش

بوسدش اول شعاع آفتاب

شبنم از چشمش بشوید گرد خواب

رشتهٔ ئی با لم یکن باید قوی

تا تو در اقوام بی همتا شوی

آنکه ذاتش واحد است و لاشریک

بنده اش هم در نسازد با شریک

مؤمن بالای هر بالاتری

غیرت او بر نتابد همسری

خرقهٔ «لا تحزنوا» اندر برش

«انتم الاعلون» تاجی بر سرش

می کشد بار دو عالم دوش او

بحر و بر پروردهٔ آغوش او

بر غو تندر مدام افکنده گوش

برق اگر ریزد همی گیرد بدوش

پیش باطل تیغ و پیش حق سپر

امر و نهی او عیار خیر و شر

در گره صد شعله دارد اخگرش

زندگی گیرد کمال از جوهرش

در فضای این جهان های و هو

نغمه پیدا نیست جز تکبیر او

عفو و عدل و بذل و احسانش عظیم

هم بقهر اندر مزاج او کریم

ساز او در بزم ها خاطر نواز

سوز او در رزم ها آهن گداز

در گلستان با عنادل هم صفیر

در بیابان جره باز صید گیر

زیر گردون می نیاساید دلش

بر فلک گیرد قرار آب و گلش

طایرش منقار بر اختر زند

آنسوی این کهنه چنبر بر زند

تو به پروازی پری نگشوده ئی

کرمک استی زیر خاک آسوده ئی

خوار از مهجوری قرآن شدی

شکوه سنج گردش دوران شدی

ای چو شبنم بر زمین افتنده ئی

در بغل داری کتاب زنده ئی

تا کجا در خاک می گیری وطن

رخت بردار و سر گردون فکن

عرض حال مصنف بحضور رحمة للعالمین

ای ظهور تو شباب زندگی

جلوه ات تعبیر خواب زندگی

ای زمین از بارگاهت ارجمند

آسمان از بوسهٔ بامت بلند

شش جهت روشن ز تاب روی تو

ترک و تاجیک و عرب هندوی تو

از تو بالا پایهٔ این کائنات

فقر تو سرمایهٔ این کائنات

در جهان شمع حیات افروختی

بندگان را خواجگی آموختی

بی تو از نابودمندیها خجل

پیکران این سرای آب و گل

تا دم تو آتشی از گل گشود

توده های خاک را آدم نمود

ذره دامن گیر مهر و ماه شد

یعنی از نیروی خویش آگاه شد

تا مرا افتاد بر رویت نظر

از اب و ام گشتهٔ ئی محبوب تر

عشق در من آتشی افروخت است

فرصتش بادا که جانم سوخت است

ناله ئی مانند نی سامان من

آن چراغ خانهٔ ویران من

از غم پنهان نگفتن مشکل است

باده در مینا نهفتن مشکل است

مسلم از سر نبی بیگانه شد

باز این بیت الحرم بتخانه شد

از منات و لات و عزی و هبل

هر یکی دارد بتی اندر بغل

شیخ ما از برهمن کافر تر است

زانکه او را سومنات اندر سر است

رخت هستی از عرب برچیده ئی

در خمستان عجم خوابیده ئی

شل ز برفاب عجم اعضای او

سرد تر از اشک او صهبای او

همچو کافر از اجل ترسنده ئی

سینه اش فارغ ز قلب زنده ئی

نعشش از پیش طبیبان برده ام

در حضور مصطفی آورده ام

مرده بود از آب حیوان گفتمش

سری از اسرار قرآن گفتمش

داستانی گفتم از یاران نجد

نکهتی آوردم از بستان نجد

محفل از شمع نوا افروختم

قوم را رمز حیات آموختم

گفت بر ما بندد افسون فرنگ

هست غوغایش ز قانون فرنگ

ای بصیری را ردا بخشنده ئی

بربط سلما مرا بخشنده ئی

ذوق حق ده این خطا اندیش را

اینکه نشناسد متاع خویش را

گر دلم آئینهٔ بی جوهر است

ور بحرفم غیر قرآن مضمر است

ای فروغت صبح اعصار و دهور

چشم تو بینندهٔ ما فی الصدور

پردهٔ ناموس فکرم چاک کن

این خیابان را ز خارم پاک کن

تنگ کن رخت حیات اندر برم

اهل ملت را نگهدار از شرم

سبز کشت نابسامانم مکن

بهره گیر از ابر نیسانم مکن

خشک گردان باده در انگور من

زهر ریز اندر می کافور من

روز محشر خوار و رسوا کن مرا

بی نصیب از بوسهٔ پا کن مرا

گر در اسرار قرآن سفته ام

با مسلمانان اگر حق گفته ام

ایکه از احسان تو ناکس ، کس است

یک دعایت مزد گفتارم بس است

عرض کن پیش خدای عزوجل

عشق من گردد هم آغوش عمل

دولت جان حزین بخشیده ئی

بهره ئی از علم دین بخشیده ئی

در عمل پاینده تر گردان مرا

آب نیسانم گهر گردان مرا

رخت جان تا در جهان آورده ام

آرزوی دیگری پرورده ام

همچو دل در سینه ام آسوده است

محرم از صبح حیاتم بوده است

از پدر تا نام تو آموختم

آتش این آرزو افروختم

تا فلک دیرینه تر سازد مرا

در قمار زندگی بازد مرا

آرزوی من جوان تر می شود

این کهن صهبا گران تر می شود

این تمنا زیر خاکم گوهر است

در شبم تاب همین یک اختر است

مدتی با لاله رویان ساختم

عشق با مرغوله مویان باختم

باده ها با ماه سیمایان زدم

بر چراغ عافیت دامان زدم

برقها رقصید گرد حاصلم

رهزنان بردند کالای دلم

این شراب از شیشهٔ جانم نریخت

این زر سارا ز دامانم نریخت

عقل آزر پیشه ام زنار بست

نقش او در کشور جانم نشست

سالها بودم گرفتار شکی

از دماغ خشک من لاینفکی

حرفی از علم الیقین ناخوانده ئی

در گمان آباد حکمت مانده ئی

ظلمتم از تاب حق بیگانه بود

شامم از نور شفق بیگانه بود

این تمنا در دلم خوابیده ماند

در صدف مثل گهر پوشیده ماند

آخر از پیمانهٔ چشمم چکید

در ضمیر من نواها آفرید

ای ز یاد غیر تو جانم تهی

بر لبش آرم اگر فرمان دهی

زندگی را از عمل سامان نبود

پس مرا این آرزو شایان نبود

شرم از اظهار او آید مرا

شفقت تو جرأت افزاید مرا

هست شأن رحمتت گیتی نواز

آرزو دارم که میرم در حجاز

مسلمی از ماسوا بیگانه ئی

تا کجا زناری بتخانه ئی

حیف چون او را سرآید روزگار

پیکرش را دیر گیرد در کنار

از درت خیزد اگر اجزای من

وای امروزم خوشا فردای من

فرخا شهری که تو بودی در آن

ای خنک خاکی که آسودی در آن

«مسکن یار است و شهر شاه من

پیش عاشق این بود حب الوطن»

کوکبم را دیدهٔ بیدار بخش

مرقدی در سایهٔ دیوار بخش

تا بیاساید دل بی تاب من

بستگی پیدا کند سیماب من

با فلک گویم که آرامم نگر

دیده ئی آغازم ، انجامم نگر

پایان رموز بیخودی

بعدی              قبلی