حمله حیدری_2

 

در بیان توصیف نمودن جناب امیر مؤمنان با حضرت خیر البشر و برگزیدۀ حضرت داور

بهر بر زنی مر و زن انجمن *** از آن داستان در میان بد سخن 
دل کفر کیشان ز غم بد دو نیم *** ز کردار آن نو رسیده یتیم 
کنون داستانی زنو سر کنم *** حکایت ز کار غضنفر کنم 
که او با نبی در سخن یار بود *** نبی را از او گرم بازار بود 
ز آسیب او شیر اندر هراس *** ز رخسار او خلق یزدان شناس 
ز چنگال او سست چنگ پلنگ *** هژ برانش ترسان ز بازو چنگ 
بر و بازو و ساعدش پهلوی *** نبی را از او گشته باز و قوی 
نمودار از او رایت کردگار *** از او بود راز نهان آشکار 
از او بود کار پیمبر درست *** پیمبر ز نیروش امداد جست 
کسی غیر او با نبی در نماز *** نمیگفت با داور پاک راز 
نبی را بهر کار همراه بود *** بهر کار با او هوا خوا، بود 
نبی دل ز رخسار او شاد داشت *** ز رویش خداوند را یاد داشت 
ندیدی بهر سوی چون روی او *** نه رویش بسوئی بجر روی او 
نمودار از او عکس دلدار بود *** هویدا از او آنچه پندار بود 
همه قوم کفار را دل بتاب *** بد از رشک ایشان روان خراب 
در افتاد در بت پرستان شکست *** ز غیرت بر آمد بهم بت پرست 
شکست اندر آمد بعزی ستای *** ستایش گر آمد بداور خدای 
ز روی علی دیده ها یافت نور *** از آنروی بیننده شد چشم کور 
خروش از زمین رفت بر آسمان *** پر آوازه گردید کون و مکان 
که یار نبی شد علی علا *** عیانگشت اسرار قالوا بلی 
همه قوم کفار حیران ز کار *** فرومانده از گردش روزگار 
زمین و زمان گشت پر گفتگو *** زمانه بپیچید از کفر روی 
در افتاد در بت پرستان هراس *** تو گفتی جهان گشت یزدان شناس 
ز قوم عدی نامداری بزرگ *** دلیر و هنرمند و گرد و سترک 
بجزلات و عزی خدائی نداشت *** بجز اهرمن آشنائی نداشت 
بدش بوقحاف او ز اعراب نام *** نمودی جهان دار را احترام 
ز عمرش گذشته بسی روزگار *** ندانست از سال عمرش شمار 
یکی پور بودش چو او بد سیر *** پسر بد سیر نیز مثل پدر 
بعزی نمودی پرستندگی *** هبل را کمر بسته در بندگی 
خدائی جز ایشان نه بشناختی *** ره بندگی را نپرداختی 
نبرده بجز نزد عزی نماز *** بپای هبل سوده روی نیاز 
بجز بت پرستیش کاری نبود *** بجز لات و عزیش یاری نبود 
چه پیر و دلیر و جهان دیده بود *** بس از کاهنان راز بشنیده بود 
که گردد پیمبر بملک حجاز *** برندش جهان و جهانی نماز 
بسی ملک زیر نگین آورد *** بلند آسمان بر زمین آورد 
شود ملک کشور مر او را رهی *** بفرمان گذارانش فرماندهی 
چون آن پیر از آن راز آگاه بود *** باسلام رایش هوا خواه بود 
شتابان بسوی پیمبر شتافت *** ز اسلام پیغمبر اسلام یافت 
چو افتاد اسلام او را قبول *** جبین سود بر خاکپای رسول 
ز اسلامیان شد آن پیر مرد *** ز اسلام او فخر اسلام کرد 
ز اسلام بر شد برگردون خروش *** ز اسلام او شد ز اسلام جوش 
چو آمد باسلام آن پیر سر ***دل کفر ز اسلام شد پر شرر 
ز اسلام او یافت اسلام رنگ *** ز اسلام او کفر آمد بتنگ 
نبی را دل از کارش آرام یافت *** که سر کردۀ کفر اسلام یافت 
چو از بت پرستی سوی دین شتافت *** بسوی رسول خدا راه یافت 
بنزد رسول خدا کرد جای *** ابوبکر خواندش رسول خدای 
چو شد دین اسلام او را قبول *** پذیرفت اسلام نزد رسول 
بقوم و قبایل در افتاد شور *** ز کفار برخاست شور و نشور 
بهر بر زنی مرد و زن انجمن *** ز کفر و ز اسلام بد بر سخن 
همه قوم کفار زار و نزار *** ز غیرت همه دیده ها اشگبار 
که چون او بزرگی ز بس ترس بیم *** شود یار آن نو رسیده یتیم 
همه دین ما زیر پای آورند *** ره بندگی را بجای آورند 
چو او با یتیمی بجان گشت یار *** بکامش شود گردش روزگار 
شود دین او راست گرد جهان *** شود راست گفتار کار اگهان 
بسی سوده بسیار کف از اسف *** که دین نیاکان ما شد تلف 
گذارد گر او بر یتیمی سپاس *** همه خلق گردند یزدان شناس 
صفحه ( 28) 
جهان را همه زیر پای آورند *** ره بندگی را بجای آورند 
ز کارش شود صفحۀ دین درست *** ز تیغش شود کفر را کار سست 
فتادند کفار در پیچ و تاب *** در افتاد در مشرکین اضطراب 
همه رویشان زرد و دل پر ز درد *** ز دل بر کشیده همه آه سرد 
همه گشه زان کار حیران و زار *** که فردا چه بازی کند روزگار 
ز اسلام بوبکر بشنو سخن *** ز دانشوران این سخن گوش کن 
که چون بارسولخدا گشت یار *** ز اسلام او تازه شد روزگار 
ز اسلامش اسلام قوت گرفت *** جهان را شعاع نبوت گرفت 
ز عزی پرستان و عزی گذشت *** پرستیدن لات و ود خوار گشت 
ز اصحاب خاص رسول انام *** شد آنجای بگرفت جای گرام

گفتار در اسلام آوردن عمر بن خطاب و توصیف آن مرد دیندار گوید

دیگر بد یکی مرد با جاه و آب *** برأی و بدانش چو افراسیاب 
چو پیلانش بودی دو بازو رچنگ *** هراسان ز پیکارش شیر و پلنگ 
دلیر و سپهدار و با زور طیش *** بنخوت سر سرکشان قریش 
ز بس بر زمین داشتی باد و دم *** ادیم زمین بود دریای غم 
دل خلق از او بود در تاب و تب *** نبد هیچکس مثل او در عرب 
بدانشوران جان و تن سوخته *** ز دانشوران دانش آموخته 
ز افسون و از حیله و ساحری *** بدش بنده کمترین سامری 
چو کار رسول خدا را بدید *** سوی دین او در زمان ره گزید 
هنر پیشه بود و عمر نام داشت *** بافسون سر چرخ در دام داشت 
هنرمند و دانا و پرخاش خر *** ندیده چو او نامی و نامور 
شد اصحاب خاص رسول انام *** از او رخ بر افروخت دین همام 
بعزی پرستان در آمد گزند *** از او گشته یزدانیان سودمند 
بهر محنتی داشت پاس رسول *** بهر صبح کردی سپاس رسول 
گشاده زبان را بطعن هبل *** بلات و بعزی رسانده خلل 
رسول خدا چون شدی در نماز *** باو اقتدا کردی آن سر فراز 
ابوبکر صدیق و فاروق دین *** شده جان فدای رسول امین 
بایذای کفار لب پر فسون *** بطعن هبل سخت بی چند و چون 
نبی را چو شد کار زینگونه راست *** بکام آمدش در جهان آنچه خواست 
زهر گوشه خویشان و یاران او *** سوی او پی دین نهادند رو 
از آن راز بطحا پر آوازه شد *** یکی دین آئین بپا تازه شد 
ببطحا نمودش چنان کشف راز *** که سوی حرم آمدی در نماز 
چو دیدند کفار او را چنان *** بر آمد زهر کس خروش فغان 
خروشان بهر بر زنی مرد و زن *** پی کشتن او شدند انجمن 
همه قوم و خویشان او پر ستیز *** پی کشتنش کرده شمشیر تیز 
چو خویشان و عمزاده و خال عم *** بخونش خروشان ببانک وبغم 
مر او را نه عم گرانمایه بود *** که هر یک برافلاکشان پایه بود 
پر از خشم از جای برخاستند *** بخونریزیش دل بیاراستند 
سر نامداران بدی بو لهب *** ز کار نبی شد تنش پر ز تب 
زنش نیز با او ز بهر نیاز *** ز کین خدایان خود رزم ساز 
برون آمد از خانه با تاب و تب *** حطب بر سر دوش چون بولهب 
که بینند گردان بطحا زمین *** بریزند خون پیمبر ز کین 
چو آن مرد و زن شد بخون رایزن *** بر آمد زهر بر زنی مرد و زن 
بخون پیمبر همه پر ستیز *** که سازند او را ز کین ریز ریز 
ز بطحا بر آمد بگردون غریو *** زمین و زمان شد پر از بانک دیو 
بزرگان بطها همه دل بتاب *** نموده بقتل پیمبر شتاب 
پی او بهر سوی بشتافتند *** نهان گنج مقصود را یافتند 
شد آگه او طالب نامور *** چو از کار ایشان رسیدش خبر 
نبی را نهانی سوی خانه برد *** بدارای یزدان مر او را سپرد 
بزرگان بطحا سر افراختند *** سوی خانۀ او فرا تاختند 
چو این دید عمران بر آمد ببام *** که بهر چه دارید این ازدحام 
سوی خانه من چنین پر ز کین *** ز مهر چه گشتید اندوهگین 
خروشید پر خشم و کین بولهب *** که ای روز ما از تو چون تیره شب 
همانا تو ما را برادر نئی *** پی دین بمایار و یاور نئی 
ز کار تو آن نو رسیده یتی *** بلات و بعزی در افکنده بیم 
همه هر چه هستند از مرد و زن *** پی کشتن او شدند انجمن 
کنون گر تو او را سپاری بما *** همانا در این کار یاری بما 
و گر نه توئی دشمن دین ما *** شماری همی خوار آئین ما 
بسحر یتیمی دلت شد ز دست *** که گشتی بافسون او پای بست 
مر او را سزا گشت خون ریختن *** چو جوئی از این فتنه انگیختن 
که ریزد بسی خون ز خویش تبار *** ز بهر یتیمی در این روزگار 
نگه کن در این نامداران دین *** پی قتل او بر زده آستین 
همه غرق آهن ز سر تا بپای *** بهر کوچه و بر زنی کین گرای 
چو عمران سخنهای ایشان شنید *** چو آن شورش رزم و پیکار دید 
بزرگان همه دست شستی بخون *** دلیران بکف خنجر آبگون 
بدل گفت اگر تند گویم سخن *** یکی فتنه خیزد در این انجمن 
بسی خون شود در زمین ریخته *** بسی تن بخون گردد آمیخته 
همان به که گویم بنرمی جواب *** که نرمی در اینجاست عین صواب 
بپاسخ لب در فشان باز کرد *** بخندید و گفتار آغاز کرد 
بنرمی چنین گفت کی بی همال *** بما کهترانی تو مهتر بسال 
ترالات و عزی و ود یار باد *** سواع و متانت نگهدار باد 
تو از خون پور برادر بکین *** نزیبد که رنگین نمائی زمین 
جوانست و چون او ندیده جهان *** چه داری بدل کین او در میان 
دل از خشم از کینه پرداخت کن *** ز پور برادر چه گوئی سخن 
تو این جوش و این فتنه خاموش کن *** سخن هر چه گویم همه گوش کن 
که من چونکه فردا فروزنده مهر *** بر آید مر او را ببینم چهر 
بگوئیم بسیار و پندش دهیم *** بپند اختر سودمندش دهیم 
ببینیم تا او چه گوید جواب *** صوابش بود گفته یا ناصواب 
شنیدند گردان چو گفتار او *** پسندیده شد رای و کردار او 
صفحه (29) 
همه باز گشتند شاه و سپاه *** سوی خانۀ خویش از آنجایگاه 
ز گفتاربوطالب شیر دل *** همه پای اندیشه شان شد بگل 
که فردا چه بازی کند روزگار *** چه آرد پدیدار لیل و نهار 
چو خورشید شد در نشیب فراز *** نبی با جهان آفرین گفت زار 
چو فارغ شد از کار راز و نیاز *** ابوطالب آمد سوی سرفراز 
باو آنچه بگذشته بد باز گفت *** ز پرده بر آورد راز نهفت 
که این مر تو را بر فلک تاج تخت *** چنین است رای من ای نیکبخت 
که امشب از اینجای بیرون رویم *** از این دامگه سوی هامون رویم 
که کفار بطحا پر از قهر طیش *** بخون ریختن سر کشان قریش 
سوی ما گر آیند پر خشم و کین *** بخون ریختن بر زده آستین 
پیمبر پسندید این رای را *** تهی کرد از آن جایگه جای را 
برون رفت بوطالب نامور *** بهمراه خود برد خیر البشر 
دگر هر که بر سوی دین آمدند *** بهمراهشان ره گزین آمدند 
پی دین برون آمدند از سرا *** از ان جای پرداخت کردند جا 
همه هر چه بودند اهل حرم *** که بودند در دین او محترم 
خدیجه که بد سرور بانوان *** ز بطحا برون رفت اندر زمان 
برفتند تنها در آن نیمه شب *** ز بطحا بهامون بسوی شعب 
که بودش ابوطالب نامدار *** گرانمایه شعبی در آنکوهسار 
نه شعبی که آن بود حصنی حصین *** بلند آسمانی بروی زمین 
ندیده دو بینندۀ روزگار *** چو آن شعب حصنی در آنکوهسار 
اگر تا ابد بر فکندی کمند *** رسیدی کجا دست چرخ بلند 
چو بوطالب آنجایگه جای جست *** از او گشت تدبیر کفار سست 
چو عمران در آن جایگه جا گرفت *** فرا جای از عرش اعلی گرفت 
ز رفعت رسیدی سرش بر فلک *** ثنا خوان جانش ملوک و ملک

گفتار در رفتن ابوطالب بشعب و بردن حضرت رسول را با خود و گزارش آن

چو از بام این لاجوردی حجاب *** فروزان پدیدار شد آفتاب 
یکی نامه عمران بفرمود زود *** بسوی نبی هاشمی هر که بود 
که بودند یار رسول امین *** بدلشان نبد با نبی هیچ کین 
طلب کرد بوطالب نامور *** در آن غار آن قوم را سر بسر 
شنیدند چون قوم بد روزگار *** که عمران شده با نبی سوی غار 
همه گرد آن غار گشتند جمع *** گرایان چو پروانه بر گرد شمع 
دگر هر که آن زاد آورده بود *** بدین خداوند دل داده بود 
ز خویشان بوطالب نامور *** شده نامداران همه پی سپر 
ابا جوشن و گرز و تیغ و سنان *** همه کرده پر کینه برزه کمان 
ببوجهل و لشگر چو آمد خبر *** ز رفتار عمران و خیر البشر 
بلرزید او را ز سر رفته هوش *** ز بس بیم بیخود زد از دلخروش 
بگردش چو دیوان شدند انجمن *** همه گشته با یکدیگر رای زن 
چو بوجهل و سفیان و چه بولهب *** فتادند زینکار در تاب و تب 
سوی چاره سازی برون ساختند *** چو بیچارگان چاره نشناختند 
سرانجام ماندند در خون دل *** بماندند هر یک چو خر زیر گل 
دیگر باره بوجهل بگشاد لب *** که شد روز ما تار چون تیره شب 
اگر ما بپرخاش سازیم ساز *** شود کار کوتاه بر ما دراز 
بسی کشته گردد ز قوم قریش *** بما و دلیران شود تلخ عیش 
پی رزم عمران گشاید دو چنگ *** چو شیران جنگی بر آید بجنگ 
دلیران برزمش ندارند تاب *** شود بخت بیدار گردون بخواب 
همان به بسازیم با یکدیگر *** نجوئیم پیکار آن نامور 
بگفتند و از جای برخاستند *** بان داستان دل بیاراستند 
سوی او یکی نامه نامدار *** بپوزش نوشتند کی شهریار 
چرا تاختی نیم شب سوی غار*** گشودی بخویشان در کار زار 
کنون سوی شهر آی فرخنده باش *** خدائی که خوانی باو بنده باش 
چو آن نامه بر دست عمران رسید *** ز مضمون آن نامه شادی گزید 
دلیران خود را بر خویش خواند *** از آن داستان داستانها براند 
که از کار کفار بطحا زمین *** مرا شد تن و جان و دل پر ز کین 
بقتل پیمبر برون تاختند *** سوی خون من تیغ کین آختند 
ولی قوم بیداد بد روزگار *** ندانند گر من کنم کار زار 
سر سرکشان اندر آرم ببند *** سر چرخ بندم بخم کمند 
زهر سو شود موج خونها روان *** پر از کشته گردد جهان تا جهان 
شنیدند کفار چون گفت او *** ز گفتارش گشتند پژمرده رو 
نهادند عهدی بائین و ساز *** که بر خود در کین نسازند باز 
یکی تازه پیمان ببستند سخت *** چو دیدند شد سست بیدار بخت 
که کفار و پیغمبر کردگار *** بیکدیگر از دین ندارند کار 
ز هر یک سوی دین خود راهجو *** بکیش و بملت نمایند رو 
نسازند با یکدیگر از ستیز *** پی کیش و دین تیغ بیداد تیز 
نبی بر خدایان ایشان سخن *** نگوید بزشتی بهر انجمن 
هم ایشان ز بهر خدا و رسول *** نگویند حرفی که ناید قبول 
چو کردند عهدی چنین استوار***بنا گاهاز نزد پروردگار 
فرود آمد از آسمان جبرئیل *** بیاورد پیغام رب جلیل 
بسوی نبی سورۀ کافرون *** خروشان فرو خواند بیچند چون 
که من را بدین شما کار نیست *** کزان ره مرا گرم بازار نیست 
نه بر لات و عزی ستایش گرم *** ستایش گر دادگر داورم 
شما نیز بت را ستایش گرید *** که از آن ستایش دمی نگذرید 
نه رای شما سوی یزدان من *** نه من بر خدای شما رای زن 
شما دین خود را و من دین خود *** همه هر یک سوی آئین خود 
شما بت پرست و من ایزد پرست *** سوی داور خود بر آریم دست 
مرا یاد آزرم از دین خود *** نه از دست بگذارم آئین خود 
چو آورد آن سوره را جبرئیل *** از آن شادمان شد رسول جلیل 
چو آن سوره آمد بدان عهد راست *** پیمبر بکام آمدش آنچه خاست 
ببستند پیمان عهد درست *** که دیگر نسازند آن عهد سست 
چو آن عهد و آن شرط شد استوار *** سوی شهر بوطالب آمد زغار 
بزرگان بطحا پذیره شدند *** همه با درفش و تبیره شدند صفحه (30) 
زمانه در خرمی باز کرد *** جهان شیوۀ دیگر آغاز کرد 
جهانی از آن صلح دلشاد گشت *** ز غم کفر و دین هر دو آزاد گشت 
پیمبر نه بر بت زبان بر گشاد *** نه ایشان سوی داور مهر و داد 
نه بر کفر اسلامیانرا سخن *** نه کفار اسلام را طعنه زن 
سوی داور خود بر آورد دست *** یک عزی پرست و یک ایزد پرست 
بهم آب و آتش چنان ساخته *** که کس آتش از آن نشناخته 
چنین روزگاران بسی خوش گذشت *** که جائی دگر فتنه پیدا نگشت 
همی هر کسی سوی آئین خویش *** بدانسان که شان بود آئین کیش 
بمعبود خودشان ستایش گری *** بدو هر دو آسوده از داوری 
ولیکن نهانی بدل راز جوی *** بسوی پیمبر نهادند روی 
بدلها همه مهر او جا گرفت *** ورا هر زمان کار بالا گرفت 
سوی دین او فرقۀ بی شمار *** نهانی بهر گوشه گشتند یار 
بسی قوم و خویشان عزا پرست *** ز عزی پرستی کشیدند دست 
ز دین کفر و بیداد شد پر هراس *** نهانی جهان گشت یزدان شناس 
بگیتی ز رویش چنان یافت نور *** کز آن نور شد در دو گیتی نشور 
پسندیده گردید آئین او *** پذیرفته شد مذهب و دین او 
جهان راه یزدان پرستی سپرد *** زمانه ره کفر از یاد برد 
بعزی پرستان در آمد نهیب *** بریدند کفار از دل شکیب 
همه اهل بطحا ز رخسار او *** شده مست و شیدا ز گفتار او 
روان چون شدی سوی هامون و کوه *** شدی کوه و هامون از او پر شکوه 
چو بر سوی بازار گشتی روان *** شدی اهل بازار را تازه جان 
بسی اهل بطحا از آن روی رای *** پرستار گشته بداور خدای 
از آن خرمی بانوی بانوان *** تو گفتی بر افشاند خواهد روان 
خداوند دارندۀ بی نیاز *** عطا کرد چیزی که بودش نیاز

متولد شدن دختران پیغمبر از خدیجه

دو دختر به او ایزد دادگر*** عطا کرد از صلب خیر البشر 
که هر یک زدی طعنه بر آفتاب *** ز رخسارشان ماه بد نور یاب 
خدمشان هزاران چو بلقیس بود *** پرستنده صد چون فرنگیس بود 
نه چون آن دو دختر بدید آسمان *** نه چون آن دو رخسار دیده جهان 
ز رخشان ببطحا در افتاد شور *** همه وصفشان بود نزدیک و دور 
ز دیدارشان گشته قوم قریش *** نوا خوان بهر گوشه چون روز عیش 
پر آوازه گردید ملک حجاز *** ز کار نبی شد جهان پر ز راز 
خبر دادی او را ز راز نهان *** ز نزدیک دانندۀ راز دان 
قضا را شبی همچون روز وصال *** نمودار شد آنچه بد در خیال 
شبی روشنی روز از او توخته *** شبی روز از آنشب بر افروخته

در بیان رفتن حضرت خیر البشر بامر خالق اکبر بمعراج و کیفیت آن

شبی مخزن نور پروردگار *** شبی روشن از روی او روزگار 
چه شب روز نوروز از او رو سفید *** شبی قدر از او روشن و روز عید 
چه شب راز دار جهان آفرین *** چه شب مجلس آرای جان آفرین 
چه شب عرش یزدان از او پر زنور *** چه شب نور بخشای سینای طور 
از آنشب پر از نور افلاک و خاک *** نمایان در آن نور یزدان پاک 
در آن شب رسول خدای کریم *** بکاشانۀ ام هانی مقیم 
زده تکیه بر رختخواب آنجناب *** دو چشمش در آنشب نمیشد بخواب 
چو عشاق دلداده در انتظار *** که آید بسویش ز ره پیک یار 
دو چشمش براه و رخ افراخته *** بدل مهر دلدار اندوخته 
چنان مهر دلبر بدل داده جای *** که جان رفته و مهر مانده بجای 
نه جز بوی یار آمدی سوی او *** نه بوئی شنیده بجز بوی او 
ز شش سوی بد هر زمان دل نگر *** که اینک ز دلدار آید خبر 
ز هر سوی بر سوی خود بسته راه *** نبودش بجز سوی یارش نگاه 
چه یاری که باشد بامید یار *** ز راه وفا دیده در انتظار 
که ناگه دو گیتی پر از نور شد *** پر آواز راز شب طور شد 
ملایک ز بالا فرود آمدند *** بسوی نبی با درورد آمدند 
نمودی ز بس روشنی عرش فرش *** فروزنده بد همچون بالای عرش 
فرود آمد از عرش روح المین *** ببوسید پای رسول امین 
بصوت خوش و چهرۀ دلربا *** چو خوبان طناز گلگون قبا 
بلب بود خندان و دل پر امید *** ز روی و زرایش جهان پر نوید 
نبی را ز جان آفرین مژده داد *** پس آنگه سر راز را بر گشاد 
که ای از تو خشنود یزدان پاک *** پدیدار از نور تو آب و خاک 
ملایک همه بندۀ رای تو *** سپهر برین گردی از پای تو 
زدی چون سوی آفرینش قدم ***عیان آفرینش نمود از عدم 
پیمبر چو بر سوی او بنگرید *** ز رویش جهان را پر از نور دید 
ز نور رخش مهر در احتراق *** ز رخساره اش ماه اندر محاق 
بدستش یکی عرش پیما براق *** سمش عرش پیمای این نه رواق 
بیکدم بفرمان جان آفرین *** نور دیدی از آسمان تا زمین 
بخندید و دادش ز یزدان جواب *** که ای هر دو گیتی ز تو کامیاب 
بسوی تو این مرکب راهوار *** فرستاد بهر شرف کردگار 
تو بنشین بر این راه پیما براق *** گذر کن ببالای این نه رواق 
ترا پاک یزدان بر خویش خواند *** بخلوتگه خاص خود پیش خواند 
فراشو بیکدم از این نه رواق *** گذر کن ببالای این هفت طاق 
بخلوتگه پاک یزدان در آی*** بنزدیک جان آفرین ساز جای 
پیمبر چو گفتار او را شنید *** یکی سوی آن بار کی بنگرید 
شدش طاقت صبر و اندیشه طاق *** بچالاکش آمد بپشت براق 
مر او را عناندار شد جبرئیل *** زهی گفت او را خدای جلیل 
بر آمد خروش از زمین و زمان *** بعرش برین خاک شد همنعان 
زمین برتری جست بر آسمان *** مکان گشت بالاتر از لامکان 
بخاک اندر افتاد گردان سپهر *** بمالید بر خاک آن پای چهر 
ببالید و از چرخ هفتم گذشت *** دگر آنکه کرسی پدیدار گشت 
چه سوی صف کبریا شد خبر *** که آمد سوی عرش خیر البشر 
همه از سر ذکر برخاستند *** بذکرش صفی از نو آراستند 
صفحه (31) 
بر آمد خروش از مقیمان عرش *** سراسیمه گشتند سکان عرش 
بیاراست دارای عرش برین *** بعرش برین بهر عرش آفرین 
صفی نو ز کروبیان فلک *** که نادیده بد دیدگان فلک 
کی فرش گسترد بر لامکان *** کز آن خیره شد دیدۀ آسمان 
نه بر هیچ چشمی پدیدار بود *** هم از دیدۀ او نمودار بود 
زبان را بتعریف او یار نیست *** ز اوصاف او راه گفتار نیست 
بهر آسمانی فتور اوفتاد *** نه افلاک دیگر بشور اوفتاد 
فراشد رسول خدا با براق *** بیکدم ز بالای این نه رواق 
چنان گرم بر ساحت عرش راند *** که روح الامین ازپیش بازماند 
فراشد چو از عرش فر شش گذر *** فرو ریخت جبریل را بال و پر 
در آنجا چو جبریل را ریخت پر *** بخندید و پرسید خیر البشر 
چرا می نیائی بهمراه من *** تو بودی در این ره هوا خواه من 
چنین داد پاسخ نماندم مجال *** که آیم بهمراهت ای بی همال 
مرا ریخت بال و فرو ریخت پر *** نیازم گذر کرد زین ره گذر 
از اینجای نگذشته بد هیچکس *** مجال گذشتن ترا هست و بس 
نه جبریل تنها بره باز ماند *** در این راه میکال گردید کند 
پیمبر چو بگذشت از نه رواق *** فروماند از پویه کردن براق 
بفرمود از آن پس جهان آفرین *** که بهرش بر فرف نهادند زین 
برفرف بر آمد چو آن شهریار *** از او ما سوی گشت امیدوار 
شکوهش ز کروبیان تاب برد *** همه شوکت عرش را آب برد 
تزلزل در افتاد بر لامکان *** ز لاهوت بر شد خروش و فغان 
نه تنها ز چرخ فلک در گذشت *** ز روحانیان و ملک در گذشت 
چو نزدیکی داور پاک شد *** برون وصفش از وهم و ادراک شد 
ز جسم و ز جوهر بپرداخت جای *** تو گفتی نبد غیر داور خدای 
چو دلداده نزدیک دلدار شد *** بیکباره محو رخ یار شد 
ز بس کبریائی از او رفت هوش *** که ناگه ندائی رسیدش بگوش 
ندائی چو آواز مستان وحی *** بمنزل شناسان گم کرده پی
ندائی چو وحی جهان آفرین *** که بد روح بخشای روح الامین 
ندائی که آن بود آرام دل *** ندائی کز آن یافتی کام دل 
ندائی که در تن در آورده جان *** روانها از او شد بتنها روان 
سرودی که هنگام عهد الست *** دو گیتی از آن عهد گردید مست 
چو آواز دلدارش آمد بگوش *** از آن صوت دلداده آمد بهوش صفحه (32) 
پیمبر چو بشنید از آن ندا *** کلام علی از علی عللا 
بهوش آمد از هر سوئی بنگرید ***همی صوت جان آفرین را شنید 
در آنجا نبد جای گفتار کس *** علی با نبی راز گو بود و بس 
ز لفظ علی سید المرسلین *** شنیدی سخن از سخن آفرین 
رسول خداوند فرد مجید *** هی از علی آن ندا می شنید 
بهر پردۀ نقش آن یار دید *** بهر صفحۀ روی دلدار دید 
ز بس بود مشتاق روی علی *** بهر سوی میدید سوی علی 
ز بس دل ز مهرش پر از مهر داشت *** بدل بس تمنای آن چهرداشت 
در آنجا جز آنروی روئی پدید *** نه صوتی بغیر از نوایش شنید 
ز هر گوشۀ وصف او هر زمان *** شنید از زبانهای توحید خوان 
دل او از آنروی آرام یافت *** از آنروی روی دلارام یافت 
همه هر چه بد راز جان آفرین *** شنید از علی سید المرسلین 
ز بس جلوه گر گشت راز جلی *** ندیده علی را شنید از علی 
ر آواز او دل چو خورسند کرد *** تماشای روی خداوند کرد 
همه آنچه حکم خدا بر رسول *** پی دین حق شد ز سویش قبول 
ز یزدان شناسی و فرمان بری *** چو یزدان نمودی همی داوری 
پیمبر ز معراج چون بازگشت *** بخلوتگه خاص دمساز گشت 
علی صبحدم دل پر از مهر شاه *** سوی خانه شاه پیمود راه 
بخندید شادان و لب بر گشاد *** نبی را ز معراج او مژده داد 
ز شادی نبی را مبارک بگفت *** به یس مبارک تبارگ گفت 
که هر روز جای تو معراج باد *** سر و افسرت زینت تاج باد 
کنون آنکه در شب تو ای نیکخو *** شنیدی و دیدی بمن باز گو 
پیمبر برخسار او بنگرید *** بدید آنچه در شب بمعراج دید 
بر خسارۀ ماه مهر منیر *** همیدید و از وی نمیگشت سیر 
بگفتا چه پرسی تو از کار من *** در آنجا تو بودی هوا دار من 
بهر جا همی روی تو دیدمی *** زهر سو ندای تو بشنیدمی 
بهر شش جهت گفتگوی تو بود *** بهر نه حجب نقش روی تو بود 
مهر صفحه ئی از تو دیدم نگار *** بهر پرده نقش تو بود آشکار 
پیمبر چو آن در اسرار سفت *** همه هر چه بگذشته بد باز گفت 
که خواهی بگویم ز اسرار تو *** ز اسرار تو با جهاندار تو 
پس آنگه علی در اسرار سفت *** همی با رخ ز انوار گفت 
خدای آنچه در آسمان راز گفت *** علی در زمین با نبی باز گفت 
نبی در زمین راز و در آسمان *** شب و روز بشنید در یکزمان 
پیمبر ز شادی چو گل بر شکفت *** شگفت آمدش سخت و خندید گفت 
که راز خدا را ندانست کس *** خداوند رازی تو دانی و بس 
که رازی کز آنکس نبودش خبر *** بغیر از خداوند و خیر البشر 
علی سر آن جمله را باز گفت *** چو یزدان یکایک از آن راز گفت 
نبی حیرت از حیرت برفزود *** علی را ستایش نمود و ستود 
بیطحا زمین فاش شد این خبر *** که شب شد بمعراج خیر البشر 
همه قوم کفار زان گفتگو *** سوی یکدیگر کرده از مهر رو 
که این را ناید بگفتار راست *** کز این راز کون و مکان در نواست 
چنین گفت راوی که روح الامین *** بهمره چو با سید المرسلین

رسیدن پیغمبر با جبرئیل در شب معراج ببهشت و توصیف نمودن حوریان و غلمان را

رسید از زمین او بصدر جنان *** پذیر شدندش همه قدسیان 
همه هر چه بودند حور از قصور *** برون آمدند از نشاط و سرور 
پذیره سوی سید المرسلین *** روان شد زهر غرفۀ حور عین 
ز شادی ببالید بر خود جنان *** شد از مقدمش ذات او جاودان 
چو او در بهشت برین زد قدم *** عیان شد بهشت دیگر از عدم 
پیمبر ز هر سو بسی بنگرید *** بسی راز پنهان زهر گوشه دید 
چو بر سوی طوبی خرامید شاد *** دو صد نغمه طوبی ز دل بر گشاد 
نوائی زهر شاخ او گشت راست *** زهر برک آن نغمۀ راست خاست 
زهر دوحه اش نغمۀ کرد ساز *** بصوت عراق و نوای حجاز 
ببالید بر خود ز شادی چنان *** که بگذشت هر شاخش از لامکان 
خروشید و گفتا ببانک بلند *** که ای از تو کون و مکان ارجمند 
مرا این همه سر فرازی ز تو *** ز کون و مکان بینیازی ز تو 
درون و برونم پر از نور تست *** بزهر نهالم ز نیروی تست 
اگر نه ز نور تو نخلم نکاشت *** کجا باغ جنت چو من جای داشت 
زهر برک آن نغمه زیر و بم *** نوا ساز شد سوی خیر الامم 
کز آواز او سید المرسلین *** دگر گشت همراز جان آفرین 
نبی چون شنیدی از او این سرود *** نمودار بودی بر او هر چه بود 
چه از سیر طوبی بپرداختند *** بسوی دیگر کار خود ساختند 
ببالا در آورد جبریل دست *** بشاخی که بد عرش از آنشاخ پست 
یکی سیب و یک به از آنشاخ چید *** بیاورد نزد رسول مجید 
پیمبر گرفت و تناول نمود *** از آن سیب و سیب آفرین را ستود 
چو آمد ز بالا بسوی زمین *** چو با بانوی بانوان شد قرین 
دگر باره بانو ز خیر البشر *** نهال تمناش شد باو ور 
نهال امیدش چو آمد ببار *** پر امید از آنبار شد روزگار 
درون دلش نور فرسای شد *** خداوند از او گیتی آرای شد 
یکی نقش نقاش عهد الست *** کشیدش که شد جمله افلاک مست 
در انبار چون گشت بانو روا *** گذشتی سوی بانوی بانوان 
زدی بر تهی گاه بانو که خیز *** که شد مرترا صد چو مریم کنیز 
ز جا جستی آن ماه و کردی اسلام *** بتعظیم نخلم بدین سان ثمر 
همه هر چه دیدش بروز و بشب *** ز اسرار آن دوحه بگشاد لب 
پیمبر چو بشنید خندید و گفت *** که با ما شده بخت بیدار جفت 
که چون او نپرورده پروردگار *** یکی دختر آید ترا در کنار 
شب قدر یکتار گیسوی اوست *** دم صبحدم عکسی از روی اوست 
شده نور رویش بمردم دلیل *** از او یافته وصل هاجر خلیل 
صفحه ( 33) 
بدرگاه او پاسبان جبرئیل *** پرستار قدرش کلیم و خلیل 
دم روح قدسیش از همدمی *** بمریم دهد رتبۀ مریمی 
پرستندۀ او مه و مشتری *** ثریا شود از قدومش ثری 
شده بزم مهر و مه و مشتری *** در آن بزم بهرش بخنیاگری 
بان بزم از بهر رامشگری *** بر آورد ناهید خنیاگری 
ز رخسار او ماه در احتراق *** ز دیدار او مهر اندر محاق 
فروزنده رویش چو مهر منیر *** بدی نور رخسارش آفاق گیر 
زنان بزرگان قوم قریش *** ز رویش در افتاده از تاب و طیش 
از آنروی و آنموی بد داستان *** شب و روز در بزم ناراستان 
چو همراه مادری بسوی حرم *** زدی آن گرانمایه گوهر قدم 
تماشا کنان بود خلیل ملک *** ز هر غرفۀ در جنان و فلک 
همه حیرت آندوز آن روی و مو *** جهانی از آن روی در گفتگو 
ز دخت نبی بود هر جا سخن *** زبان پر از اوصاف او مرد و زن 
ندیده چو او دیدۀ روزگار *** نپرورده دوران چو او در کنار 
همه کار و رفتار او چون پدر *** بدی رای او رای خیر البشر 
نیاسود یک لحظه در رختخواب *** بذکر خداوند بودش شتاب 
بتسبیح و تهلیل او هر زمان ***پر از راز بد ساحت آسمان 
نیاسودی از ذکر یزدان دمی *** از آن روی یزدان نمودی همی 
رسیدی ز یزدان ندا بر رسول *** که یزدان کند ذکر زهرا قبول 
پسندیده شد نزد ما راز او *** شده عرش ما پر ز آواز او 
پی حجرۀ او ز رب جلیل *** فرود آمدی دمبدم جبرئیل 
مر او را بخدمت بدی پیشین *** بجای خادمش بود روح الامین 
ز دنیا نکرده است چیزی قبول *** بغیر از لقای خدا و رسول 
نه جز رخت پشمینه بودش ردا *** بدیبای پشمین بدی خود نما 
رسیدی مر او را اگر رخت نو *** ز بهر فقیران نمودی گرو 
بر وی و برای همچو بدر منیر *** بعلم و عمل چون بشیر و نذیر 
زنان بزرگان قوم قریش *** بدیشان همه تلخ گردید عیش 
بسوی خدیجه شدندی روان *** زدندی ز اوصاف او داستان 
که این دختر پاک نیکو سیر *** همانا نباشد ز نسل بشر 
بود نور پاک خداوند پاک *** بود پاک از آلایش آب و خاک 
ز اوصاف دخت رسول امین *** پر از نور بد آسمان و زمین 
دو گیتی آن راز در راز بود *** از نو عرش یزدان پر آواز بود 
چو بگذشت چندی بر این روزگار *** قضا را بیک بار بر گشت کار 
خدیجه که بد بانوی بانوان *** روان شد سوی جنت جاودان

وداع جهان نمودن حضرت خدیجه زوجه رسول خدا

چو آنماه از این جهان در گذشت *** شب و روز بیماه و خورشید گشت 
ز گیتی چو شد سوی جنت فراز *** جهان آفرین گشت جنت نواز 
چو شد خالی از روی او روزگار *** رسول خدا گشت بی جفت و یار 
چو انمه ز خورشید شد بر کنار ***بپوشید خوردیده از روزگار 
همه خلق بطحا و قوم قریش *** بر ایشان همه تلخ گردید عیش 
همه گشته در ماتمش نوحه گر *** بماتم همه نوحه گر ماه و خور 
همه ملک بطحا پر از آه بود *** ز ماهی پر از ناله تا ماه بود 
گر ایزد پرست و اگر بتپرست *** یکایک بماتم بر آورده دست 
بجز سوگ و اندوه نوائی نبود *** بجز بانک ماتم صدائی نبود 
زنان جمله حیران و بر کنده موی *** خروشان و جوشان بازار و کوی 
بماتم همه دیدگان اشکبار *** پر از ناله و گریه بد روزگار 
نبی را دل آزرده شد از فراق *** بسی داشت بر ذکر او اشتیاق 
چو چندی از آن داستان بر گذشت *** دگر چرخ وارون دگر گونه گشت 
که عمران که بد سرور سروران *** ز بیماریش گشت تن ناتوان

وفات نمودن بزرگ قریش و حامی حضرت رسول جناب ابوطالب علیه السلام

چنان گشت ز اندود زار و نزار *** که بگریست بر حال او رزوگار 
چو شد از جهان سوی دارالقرار *** جهان گشت از رفتنش بیقرار 
چو شد از مکان برتر از لامکان *** پر از درد گردید کون و مکان 
خروشید از آن غم سپهر برین *** ز غمن شد طپان آسمان و زمین 
جهان اندر آمد زماتم بجوش *** زماتم بخورشید بر شد خروش 
همه اهل بطحا ز مرگش نزار *** پر از آفت از فرقتش روزگار 
بهر جا بماتم برآورد دست *** چه یزدان پرست و چه عزی پرست 
شده تا پدیدار کون و مکان *** ندیده چنین ماتمی در جهان 
همه خلق را دیده آگنده بود *** دل دهر از آن غم پراکنده بود 
ز سر ماهرویان بریده کمند *** بماتم سر سروران پای بند 
همه مرز و بوم عراق و حجاز *** بماتم شب و روز بودی براز 
زمین و زمان سوگوار و نژند *** شده بر فلک بانک ماتم بلند 
دل قدسیان بود از این غم دو نیم *** که شد بار دیگر پیمبر یتیم 
بدی سید المرسلین زان فراق *** چو خورشید رخشنده اندر محاق 
دلش از جدائیش بریان شدی *** دمادم پر از آه و گریان شدی 
بزرگان خویشان قوم قریش *** بر ایشان از آن سوی شد تلخ عیش 
بر آمد بدینسان بسی روزگار *** که بد یار با غم رسول کبار 
بخود کفر گردید امیدوار *** که خالی شد از نور او روزگار 
بدل شاد بودند و بر رخ دژم *** کسی برنیاورد از این راز دم 
بزرگان بطحا همه راز گوی *** شب و روز سوی نبی کرده رو 
بدلجوئی او بر آورده دست *** بدلشان ولی کین او پای بست 
ولی حرمت او همی داشتند *** بدلجوئی او سر افراشتند 
پیمبر نبد با کسی رای زن *** نبد مهر فرسای آن انجمن 
بزهرا و هم با علی بود یار *** نبودش چو او یار در روزگار 
بسر بردی ایام با ناکسان *** فتاده چو گل در میان خسان

در بیان احوال حضرت فاطمه زهراسلام الله علیها و توصیف آنحضرت

چو زهرا بپیمود بالای ده *** گذر کرد رخسارش از مهر و مه 
ز بالاش بالای احمد پدید *** ز دیدارش روی محمد پدید 
صفحه (34) نگار آفرین تا کشیده نگار *** نبسته چنان نقش در روزگار 
ز رویش زمین و زمان پر ز نور *** فروزان از آن نارسینای طور 
زمین روشن از نور سیمای او *** فلک محو روی دلارای او 
بیزدان دل او هوا خواه بود *** دو گیتی به پیشش کم از کاه بود 
شب و روز و روز و شب از بیش و کم *** بمسکین همیریخت دستش درم 
چو در گاه دارندۀ بی نیاز *** بدرگاه او دست حاجت دراز 
همه بینوایان آن بوم و بر *** شده در نوا و شده مایه ور 
ز بس ریخت دستش بمردم درم *** ز حاتم تهی گشت نام درم 
همه هر چه از مادرش ماند باز *** بمسکین ببخشید آن بی نیاز 
ز بس سیم و بس زر بدشمن فشاند *** بدستش از آن سیم چیزی نماند 
بمسکین و بیچاره از کسب و دست *** بدی سیم بخشا و یزدان پرست 
همی رشته رشتی به روز و به شب *** نمودی گدایان مسکین طلب 
از آن زر برایشان نمودی نثار *** چو دارای دارندۀ کردگار 
نه جز رخت پشمینه بودش کسای *** در آن کسوت آمد همی دلگرای 
سوی حجره اش جبرئیل امین *** رسیدی ز نزد جهان آفرین 
نهانی همه کار او ساختی *** چو خادم بخدمت بپرداختی 
رسیدی از آن حجره سوی فلک *** ثنایش بگوش ملوک ملک 
زمان و زمین بود از آن ذکر و راز *** سوی حجرۀ او در عیش باز 
همه قدسیان لب پر از ذکر او *** وز آن ذکر کر و بیا راز گو 
همه رخ ز ذکرش بر افروختند *** ز ذکرش همه ذکر آموختند

در بیان آمدن زنان قریش بخدمت حضرت رسول و رخصت خواستن فاطمه بمجلس عروسی

زنان و بزرگان قوم عرب *** گشوده بذکرش شب و روز لب 
همه گشته حیران از آن روی و مو *** گشوده همه لب باوصاف او 
قضا را یکی عیش شد در عرب *** نمودند خویشان و یاران طلب 
همه نامداران قوم قریش *** از انبار گشتند انباز عیش 
که بوجهل بد کیش کرده طلب *** ز بهر پسر دختر بولهب 
از آن عیش بطحا پر آوازه شد *** دل کفر کیشان از آن تازه شد 
بزرگان تیم عدی سر بسر *** همه سوی بطحا نهادند سر 
در آن عیش از هر رهی شد روان *** بسی نامداران و کند آوران 
زنان عرب جمله در عیش و ناز *** در خرمی کرده بر خویش باز 
همه تن بدیبا بر آراسته *** بسیم و بزر جامه پیراسته 
زنی از زنان بزرگان نماند *** که او را در آن بزم عشرت نخواند 
چو گشتند آنجا همه پی سیر *** چنین کرده تمهید با یکدیگر 
که خوانند دخت رسول خدای *** بر آزرمش اینگونه کردند رای 
که آید در آن بزم و گردد خجل *** شود خلق از جامه اش منفعل 
که او را بجر جامۀ کهنه نیست *** چو ما زینت اندوز و بهروز کیست 
چو آید ابا کهنه دلق آن فکار *** بود زان خلق جامها شرمسار 
بخندیم و او را براه آوریم *** سوی دین خود در پناه آوریم 
بخوانیم او را سوی دین خویش *** در آریم او را بائین خویش 
ز سحر محمد کنیم آگهش *** زنیم اندر این پند و افسون رهش 
بگفتند و از جای برخاستند *** بسیو و بزر تن بیاراستند 
همه پرنیان پوش و زینت گرای *** بدیبای ابریشمین خود نمای 
سوی خان زهرا فراز آمدند *** بخانش ز روی نیاز آمدند 
بدادند او را درود و سلام *** پس آنکه بگفتند کای نیکنام 
بنی عم تو بزمی آراسته *** بعزت ترا اندر آن خواست 
ز آزرم از دل بپرداز جای *** کن آن بزم را از قدم عرش سای 
مشرف کن آن خانه را از کرم *** که بوسد زمین و زمانت قدم 
چو زهرا از ایشان حکایت شنید *** تبسم کنان سوی ایشان پدید 
که من را نباشد بدست اختیار *** بجز اختیار از رسول کبار 
چو از دختر سید المرسلین *** شنیدند آن قوم ناپاک این 
سوی سید المرسلین آمدند *** از آن داستان داستانها زدند 
در اندیشه شد آن رسول امین *** که ناگاه از عرش روح الامین 
بیامد که کن این حکایت قبول *** که پوید بدین عیش شخص بتول 
پیمبر چو پیغام یزدان شنید *** ز پیغام او نکهت جان شنید

در بیان رخصت دادن بحضرت رسول را بعروسی و آمدن ملائکه با طبقهای نور و زینت بهشتی

بسوی زنان دیده را بر گشاد *** بزهرا سپس اذن آن عیش داد 
زنان شاد گشتند و خندان شدند *** ز شادی همه دست افشان شدند 
که آمد بکام آنچه میخواستند *** همه زینت خود بیاراستند 
چو شد مهر در پردۀ زرنگار *** بر دختر آمد رسول کبار 
همه از جهان آفرین باز گفت *** پر از آفرین ذکر انباز گفت 
چو بشنید دختر کلام پدر *** سوی کردگار جهان کرد سر 
که یا رب توانا و دانا توئی *** بهر کار دانا و بینا توئی 
تو دانی که این فرقۀ نابکار *** ندارند ننگ و ندارند عار 
چو گفت این سخن با خدای جلیل *** فرود آمد از آسمان جبرئیل 
بهمراه با قدسیان قصور *** زمین گشت روشن ز غلمان و حور 
ز هر غرفه ئی حوری آمد فرود *** که چون او بفردوس حوری نبود 
ندیده دو بینندۀ ماه و مهر *** چو آن حور حوری بگردون سپهر 
همه جامه های بهشتی به بر *** همه تن مکلل به در و گهر 
بسی قدسیان آمدند از بهشت *** که دادار از نور خودشان سرشت 
چو ایشان بجنت ندیده کسی *** اگر دیده قصر جنان را بسی 
طبقهای زرین و سیمین بدست *** بنه طاق گردون در آمد شکست 
همه عود سوز و همه رود ساز *** همه دلفریب و همه دلنواز 
همه رویشان ماه بدر آفرین *** همه مویشان شام قدر آفرین 
خم زلفشان بر فلک سر گرای *** خم چرخ کرده نشان زیر پای 
همه دست افشان بوجد و سماع *** گرفته مه و مهر از ایشان شعاع 
یکایک برآورده بر رقص دست *** بچوگان گیسو زده هر چه هست صفحه ( 35) 
به پیش همه جبرئیل امین *** زمین و زمان بد پر از حور عین 
ملایک کشیده بر آن در گهر *** نمایان رخ داور دادگر 
بدین شوکت آمد چو روح الامین *** ز نزد جهان آفرین بر زمین 
بخان محمد چو آمد فرود *** رساند از خدا بر پیمبر درود 
وز آن پس در راز را باز کرد *** باهنگ آن بزم آغاز کرد 
که این حور غلمان همه کردگار *** فرستاد از بهر زهرا نثار 
که بر خان کفار آرد گذر *** بفرمان دارندۀ دادگر 
ببینند کفار مأوای او *** هویدا شود نور سیمای او

آوردن جبرئیل لباسهای بهشتی از برای دختر رسول خدا فاطمه زهرا علیها السلام

چو جبریل نزد پیمبر رسید *** ز جنت بسی کسوت آمد پدید 
ز استبرق و سندس تافته *** ید قدرت از دست خود بافته 
که از نور آنها زمین و زمان *** بسی گشته روشنتر از آسمان 
ز دیبا یکی جامۀ زرنگار *** که بد صنعت دست پروردگار 
بزهرا چو آن جامۀ خاص بود *** بدانجامه جبریلش اخلاص بود 
ندیده کسی جامه ئی مثل آن *** نه در عرش اعلی نه اندر جهان 
ز تارش جهان گشته گیتی فروز *** ز پودش پر از نور گردیده روز 
چو پوشید آن جامه دخت رسول *** ثنا خوان او شد خدا و رسول 
از آن جامه نوریکه بر میفروخت *** که نور آفرین نور از آن نور توخت 
چو پوشید آن دخت خیر البشر *** دگر باره جبریل گسترد پر 
یکی معجز آورد گوهر نگار *** ندیده چو او دیدۀ روزگار 
کلیمی ز هر تار او در خروش *** مسیحا ز هر پودش رفته ز هوش 
بهر رشته اش بد برامشگری *** هزاران مه و زهره و مشتری 
ز طوبی همه هر نوائی که خواست *** ز هر تار و هر پود او بود راست 
ز نورش زمین رشک نه آسمان *** ز عکسش مکان غیرت لامکان 
چو خیر البشر سوی او بنگرید *** بگفتن نیاید که گویم چه دید 
دو گیتی ز رویش پر از نور دید *** زمین و زمان را پر از شور دید 
یکی نقش دیدش سپهر جلال *** که در آفرینش نبودش همال 
یکی نقشی از دامنش ماه و مهر *** نگاری ز پیراهنش نه سپهر 
مکان و زمین عکسی از روی او *** شب قدر تاری ز گیسوی او 
بنزد وجودش جهان جمله هیچ *** وجود از وجودش نموده بسیج 
جلالش گذشته ز عرش برین *** بدی عکس رخسار جان آفرین

در بیان رفتن حضرت فاطمه بخانۀ عروسی و اسلام آوردن جمعی از کفار بمعجزۀ آنحضرت

بفرمودۀ داور دادگر *** برآمد ز جا دخت خیر البشر 
چو از خانۀ خود بر آمد ز جای *** بر آمد دو گیتی سراسر بپای 
همه صف کشیدند غلمان و حور *** ستادند جبریل و میکال دور 
بسی دور با شش بپیرایه صف *** مکائیل و جبریل چوبی بکف 
فتادند از غرفها قدسیان *** چو از خانه خیر البشر شد روان 
ملایک کشیده ز هر سوی صف *** طبقهای پر نورشان بد بکف 
زمین و زمان پر نوا و سرود *** جهان تا جهان پر ز آوازه بود 
سرودی که از شاخ طوبی وزید *** نوائی که گوش خرد میشنید 
بپیش اندرون بود روح الامین *** پر از طرقوا بد زمان و زمین 
ز غلمان جنت بسی بی شمار *** گرفته بکف جام گوهر نگار 
ز خورشید رخشنده رخشنده تر *** ز ماه دو هفته درخشنده تر 
زنان زبان آور کفر کیش *** رسول خدا را بدی قوم خویش 
همه تن بزیور بیاراستند *** سوی خوان خیر النسا خاستند 
چه بانوی عباس دخت ضرار *** چه جفت ابوجهل آن نابکار 
بپوشیده بس زینت زرنگار *** که سازند دخت نبی شرمسار 
پیاپی سوی او روان آمدند *** سوی داور داوران آمدند 
که دارد ببر کهنه آئین دثار ***شود زین ثمین جامها شرمسار 
رسیدند چون نزد آن سرفراز *** از آن در در عرش گردید باز 
برآمد خروشی بر آن انجمن *** که پوشید چشم خود ای مرد و زن 
که آمد برون محرم اندر حرم *** جهان آفرین در جهان زد قدم 
چه در کوی بطحا از آن نور تافت *** جهان جمله از نور او نور یافت 
زنان چون رسیدند زی انجمن *** رسیدند چون نزد آن شیر زن 
ز رویش فروغی بر ایشان فروخت *** تن قوم کفار از آن نور سوخت 
زنان چونکه دیدند آن دستگاه *** ز غم گشت رخشان بمانند کاه 
چو بر سوی آن دیدشان گشت باز *** نمودار شد قدرت کار ساز 
زنانی که از رویشان بد بتاب *** ز غیرت مه و زهره و آفتاب 
همه ماهروی و همه مشگبوی *** بپژمرد رخشان ز دیدار او 
همه نسل سادات عالی تبار *** بحسن و خرد شهرۀ روزگار 
چو آن سرو آزاد بالا نمود *** ببالای او سرو شد در سجود 
بر آمد چو از پرده آن آفتاب *** چو حربا برایشان در افتاد تاب 
زنانی که بودند زینت گرای *** از آن نور در نار کردند جای 
سوی خانۀ کفر چون تافت رو *** پر از نور شد خانه از روی او 
چو تابید بر رویشان روی او *** بپژمرد رخشان ز دیدار او 
مگس وار نزد شکوه عقاب *** چو خفاش در خرمن آفتاب 
از آن پرتو روی ایشان بسوخت *** بایشان از آن روی آتش فروخت 
همه مانده پژمرده از او نژند *** فرومانده همچون در آتش سپند 
همه خیره گشتند از آن آفتاب *** ز آزرم از رویشان ریخت آب 
چنین تا که رفتند پیش عروس *** شد از بیم رخسارشان سندروس 
که او در زمانه بحسن جمال *** بزیبائی او نبودش مثال 
چه تمثال او هیچ تمثال گر *** بلوح زمانه نبسته صور 
ز رخسار آن لعنت آذری *** خجل گشت از او بتگر از بتگری 
همه تن بر آموده بر سیم و زر *** دو ساعت مکلل بدر و گهر 
بر او چونکه آن نور تابنده یافت *** وی از خود خبر جز سیاهی نیافت 
بر آمد چو آن آفتاب جلال *** مه خرکۀ کفر شد در زوال صفحه ( 36) 
چو تابنده خورشید آمد ز ره *** عروس عرب گشت چون شب پره 
در آن حجره چون نور اوماش شد *** مه و مهر از او جمله خفاش شد 
زنانی که از حسن و از دلبری *** بدی غیرت لعبت آذری 
همه گشته پر دید و پژمرده رو *** شده زر درخشان از آن روی و موی 
چو حر با بهر گشوه ئی گشته مست *** همه گشته زان روی یزدان پرست 
عروس بزرگان در آن انجمن *** زبان را فرو بسته از ما و من 
چو غولان بیغوله زار و نژند *** ز یزدان به اهریمن آمد گزند 
چو روی آفرین روی خود را نمود *** مجوی ز دگر روی تو هیچ سود 
چو روی آفرین روی سازد عیان *** نبینی بجز روی او در جهان 
چو دیدند آن قوم بد روزگار *** همه گشته از کار خود شرمسار 
ز اعجاز او چون تن بی روان *** بهر گوشه ماندند تنها روان 
یکایک بزرگان قوم عرب *** فتادند از آن کار در تاب و تب 
از ایشان بسی سوی دین آمدند *** به دین رسول امین آمدند 
زن و مرد آن فرقه جمعی کثیر *** برفتند سوی بشیر و نذیر 
از آن معجزه ز اهل ایمان شدند *** بنزد پیمبر مسلمان شدند 
بارکان کفر اندر آمد شکست *** شد از بت پرستی نوان بت پرست 
بکفار کفر اندر آمد شکست *** ابوجهل از آن غم بماتم نشست 
برافتاد از آن راز در تاب و تب *** پر آتش شد از غم دل بولهب 
چو آن معجز آمد ز زهرا پدید *** سیه شد بکفار روز سپید 
ز کارش جهان پر ز آواز شد *** بیزدان پرستی دری باز شد 
بدل تخم کین نبی کاشتند *** ز نو کیه اش در دل انباشتند 
شکستند آن عهد و پیمان خویش *** گذشتند از عهد و پیمان خویش 
همه سر پاز از مکر و دل پر ز کین *** شده باز خصم رسول امین 
دهان پر ز دشنام و لب پر ز کین *** همه در ز کین وی اندوهگین 
بزشتی شمردی یکی نام او *** نبردی بنیکی یکی نام او 
همه کودکان در پی او دوان *** بزشتی همه نام او بر زبان 
چو کفار زینگونه بازو طیش *** بر او تلخ کردند هنگام عیش 
فرود آمد از نزد رب جلیل *** بسوی رسول از سما جبرئیل 
بیاورد پیغام رب و دود *** که آمد ترا در نبوت درود 
چنین است فرمان پروردگار *** که تازی بکفار بد روزگار

در بیان ناز شدن جبرئیل بر حضرت رسول و مأمور نمودن آنحضرت را بدعوت کفار

برایشان هویدا کنی دین خویش *** کنی تازه هر روز آئین خویش 
مترس و پی کین ایشان بتاز *** که سازد تو را کارها کار ساز 
پیمبر چو بشنید پیغام دوست *** بزد بانک اسلام بر نام دوست 
زبان را پی کار یزدان گشاد *** به بیت الحرام رفت و آواز داد 
که غیر از خداوند فریاد رس *** بهستی نباشد خداوند کس 
منم با همه آفرینش گواه *** که جز ذات پاکش نباشد اله 
همه بندگانیم و ایزد خداست *** پرستیدن لات و ود نا رواست 
ستایش جز او را سزاوار نیست *** جز او کس سزاوار این کار نیست 
تفو باد بر ذات آن دیو زاد *** که با او کسی دیگر آرد بیاد 
خداوند نیرو و فرهنگ و هنگ *** ستایش نیارد بیک پاره سگ 
هر آسکو خدا را نه بشناخته *** پرستد خدائی که خود ساخته 
بسوی جمادی بر آورده رو *** شده از دل و جان پرستار او 
پرستیدن لات فرهنگ نیست *** تن لات جز پاره ئی سنگ نیست 
ستایش جهان آفرین را سزاست *** که بر هر دو گیتیش فرمانرواست 
ز هستیش هستی توان یافته *** روان از روانش روان یافته 
نه جسم است و نه جان جان آفرین *** ندارد مکان و مکان آفرین 
نه همتای او هست در روزگار ***نه مانند اویست لیل و نهار 
خداوند بیجان و جان پرور است *** نه تنها همی جان روان پرور است 
ستابندۀ او بجنت در است *** پرستار او یار پیغمبر است 
بعزی ستایش همه نارواست *** بدست آنکه گویند عزی خداست 
پرستندۀ لات خوار است و زشت *** به خوش روز مند نه خرم بهشت 
همه بهره اش شور سختی بود *** بعقبی بر او رنج و سختی بود

در بیان سرزنش نمودن حضرت رسول کفار قریش را و خشمناک شدن ایشان

رسول جهان داور کردگار *** به بیت الحرام گفت این را سه بار 
چه بر خواند توحید یزدان بلند *** بعزی پرستان تزلزل نکند 
در افتاد در کفر کیشان شرر *** بهم سوخت زان داستان خشک و تر 
چو آگاه زان کار شد بولهب *** شد از کینۀ او دلش پر ز تب 
بر آمد ز جا و بر افروخت رو *** خروشان روان شد ببازار کو 
بدنبال او فرقه ئی بی شمار *** همه کرده قصد رسول کبار 
همه جیب و دامانها پر ز سگ *** همه در خروش و همه در غرنگ 
بهر بر زن و گوچه ئی بو لهب *** خروشان و جوشان و دل پر ز تب 
که هر کس که دارد دل پر ز کین *** ز کار و ز حال رسول امین 
بیاید گذاران بهمراه من *** در این راه گردد هوا خواه تن 
که او را بگفتار خوار آوریم *** از آن گفته اش شرمسار آوریم 
همه قوم اجلاف قوم عرب *** گرفتند دنبالۀ بولهب 
چو بر گفت آن گفته آن نابکار *** بر آمد بسی مردم از هر کنار 
بر آمد چو بیرون ز بیت الحرام *** ببازار و بر زن رسول انام 
بهر بر زنی بوده در انتظار *** که بیرون کنی آید رسول کبار 
مر او را ببازار رسوا کنیم *** همه شهر از او پر ز غوغا کنیم 
روان شد بدنبال او بولهب *** زبان پر ز دشنام و پر فحش لب 
پر از خشم دامن زده بر کمر *** پر از سنگ بنمود آن بد گهر 
سوی سید المرسلین تاختی *** بر او سگ از کینه انداختی 
رسیدی تن شاه را زان گزند *** ولیکن بگفتا ببانک بلند 
که یزدان دانا و بینا یکی است *** همال و معاش پدیدار نیست 
نه او را روان و نه او را خرد *** ولیکن روان و خرد پرورد صفحه (37) 
ز اسرار او پرده آگاه نیست *** در آن ره کسی محرم راز نیست 
ستایش بلات و دل ساختن *** تن خود باش خود در انداختن 
نه کارش سزای بزرگان بود *** ره دیو وارون نه آسان بود 
شنیدند از وی چو قوم عرب *** سراسر بدشنام بگشاده لب 
همه قوم و خویشان او طعنه زن *** یکایک بزشتی گشوده دهن 
همی زد پر از خشم با تاب و تب *** بر آن قدوۀ راستان بولهب 
بسی چوب و بس بنگ از هر کران *** که شد از بی پای او خون روان 
بدان شاه زان فرقۀ بد سرشت *** نبدشان بجز کار و کردار زشت

در بیان اسلام آوردن حمزه ، عم حضرت و منازعۀ او با ابولهب بردار خود

یکی روز عم پیمبر ز راه *** ز هامون بشهر آمد آن نیکخواه 
بدی حمزه اش نام فرختنه بود *** بعزی و لات و به ود بنده بود 
بگیتی چو او نوجوانی نبود *** بدوران چنو پهلوانی نبود 
دلیر و هشوار بود و بزرگ *** گرانمایه و پهلوان و سترک 
سر نیزه اش تاج کیوان ربا *** سر تیر و شمشیر او عرش سا 
چو برجیس رای چو خورشید رو *** خجل خسرو خاور از روی او 
بگردش بسی کودکان انجمن*** بر ایشان شده بولهب رایزن 
که ریزند خون محمد ز کین *** ز جانش نمایند خالی زمین 
در آن کوچه چون حمزه آمد ز راه *** نگه کرد بر سوی آن عرصه گاه 
ندیدش پر از خشم و کین بولهب *** یکی نغز سیلی پر از تاب و تب 
بزد بر بنا گوش فخر ملک *** تزلز در افتاد در نه فلک 
بدیدش چو آن عم نیکو سرشت *** خجل گشت از کار آن دیو زشت 
بر آرود بانک و خروشید سخت *** بسوی برادر که این شور بخت 
ز پور برادر شدی پر ز کین *** که ریزی تو خون رسول امین 
به بیگانگی پر ز کین ساختی *** پی کشتن و کین او تاختی 
تو ای بد سیر خیرۀ زشختو *** بری سوی دوزخ تو این آرزو 
تو از خون پور برادر گذر *** که خون تو شد بر برادر هدر 
کسی گشته پور برادر ز کین *** که با دیو وارونه باشد فرین 
تو ای زشت زین کار اندیشه کن *** ز کج بگذر و راستی پیشه کن 
بگفت این و تیغ از میان بر کشید *** خروشان چو آتش ز جا بر دمید 
همه مردم از بیم آن شهریار *** گریزان برفتند از هر کنار 
باتش در افتاد از او بولهب *** شدش روز روشن چو تاریک شب 
روان حمزه از اسب آمد فرود *** بسوی نبی رفت و دادش درود 
بمالید رخ را بسویش بخاک *** چو یزدانیان نزد یزدان پاک 
برادر پسر را ببر در گرفت *** جوانی دگر باره از سر گرفت 
دل از عزی و لات بیزار کرد *** دو رخ سوی دادار دادار کرد 
دل از مهر اصنام پر دخت کرد *** بدل کین لات و هبل سخت کرد 
چوره سوی دادار دارنده یافت *** بر آمد ز کفر و بزدان شتافت 
چنان در ره دوست بفشرد پا *** که یکجا ز دشمن تهی کرد جای 
چنان گشت یار رسول امین *** تو گفتی که او بد خداوند دین 
نپور برادر بجان گشت بار *** باو راست شد گردش روزگار 
چو از نور اسلام شد نوریاب *** دلش گشت روشنتر از آفتاب 
خروشید و گفتا ببانک بلند *** بدستی کمان و بدستی کمند 
که گشتم بدین نبی استوار *** شدم با جهان آفریننده یار 
مرا نوبت بت پرستی گذشت *** خداوند یکتا بمن یار گشت 
چنان یار شد با رسول مجید *** که در این زمانه چو او کس ندید 
بزرگان کفار دل پر ز خشم *** سوی یکدیگر کرده گریان دو چشم 
که اکنون بما تیره شد روزگار *** که با او زنو عم او گشت یار

ذکر دعوت نمودن حضرت پیغمبر کفار قریش را بدین اسلام

اگر رفت بوطالب نامدار *** مر او را کنون حمزه گردید یار 
بدانیم فرجام ما چون بود *** بدوران کرا بخت وارون بود 
چنین گفت دانشور روزگار *** که چون حمزه شد یار آن شهریار 
ز اسلامش اسلام بالا گرفت *** نبی از ثری تا ثریا گرفت 
بکاهید کفر و بالید دین *** جهان شد بکام جهان آفرین 
دگر با نبی جرئت حرف زشت *** نکردند آن فرقۀ بد سرشت 
ولی بود دلها پر از کین او *** سخن بود هر جای از دین او 
پر از گفتگو بود هامون و شهر *** همه دل پر از کین و سر پر ز مهر 
نبی را ولی گشت بازو قوی *** زمانه فرو ماند از کجروی 
رسیدی چو گفتار کفرش بگوش *** بر آوردی از دل ز شادی خروش 
که از یاری کردگار ودود *** بر آرم ز عزی و از لات دود 
ز بام حرمشان بپای افکنم *** علم بر سر چرخ گردرن زنم 
نشان ود و لاترا گم کنم *** همه ذکر حق ورد مردم کنم 
هر آنکس نیاید سوی دین من *** بگیرد ره دین و آئین من 
سرش را ببرم بخنجر ز تن *** ز خون و ز خاکش بسازم کفن 
شنیدند چون قوم بد روزگار *** مر آن داستان از رسول کبار 
دل کفر کیشان بر آمد بجوش *** بگردون ز کفار بر شد خروش

جمع شدن قریش در دارالشوری و مشورت ایشان در قتل حضرت پیغمبر (ص)

پی قتل او گشته همداستان *** بهم جمع گشتند ناراستان 
ابوجهی پر غم ز کار رسول *** که آرد سر روزگار رسول 
در گنج بگشاد و زر برفشاند *** بزرگان بطحا بر خویش خواند 
ز کار پیمبر زبان بر گشاد *** بایشان ز کردار او کرد یاد 
بخواری گر او در نیاید ز پای *** ز عزی نماند نشانی بجای 
بیاید کنون چاره ئی ساختن *** ز گیتی مر او را برانداختن 
اگر چند سازد در این کار زیست *** بلات و بعزی بیاید گریست 
بجز آنکه ریزیم ما خون او *** که گردیم ایمن ز افسون او 
در این داستان غیر این چاره نیست *** در این چاره چیز دگر تازه نیست 
صفحه (38) 
ز گفتار او سر کشان حجاز *** همه گشته آنچاره را چاره ساز 
پی دشمنش هر کسی رای زن *** بهر گوشه گشتند زان انجمن 
یکی گفت ریزیم اگر خون او *** بر آید ز هر گوشۀ گفتگو 
از آن خون بسی خون بریزد بکین *** سراسر شود سرخ روی زمین 
که اینکار کار بسی مشکلست *** از این کار پای خرد در گلست 
یکی گفت او را به بندیم سخت *** که بندد بخواری از این ورطه رخت 
یکی گفت ما نام او کم کنیم *** ز شرش رها جان مردم کنیم 
در آنباره هر کس نمردند پند *** نیامد همی پندشان سودمند 
همه مانده حیران از آن داستان *** که بر وی چگونه سر آید جهان 
اگر خون او را بریزند زار *** پر آشوب و پر کین شود روزگار 
بنی هاشم آیند یکسر ز جای *** ندارد بپیکارشان چرخ پای 
بسی خون شود بر زمین ریخته *** یکی فتنه ای گردد انگیخته 
ببندد همی حمزه نامور *** پی کینه خواهیش پر کین کمر 
همی هر کس چاره سخت جست *** در آن باره بدچاره ها سخت سست 
بر آن درد هر گونه درمانشدند *** سرانجام از آن کار حیران شدند 
همه مانده سر گشته زانکار زار *** که بر گشته از ما مکر روزگار 
که ناگه یکی پیرمردی ز در *** عصائی بدست و عمامه بسر 
در آمد بسی پر ز افسون و پند *** ز افسون او خیره دیو نژند 
ردا و عبایش سراسر سفید *** دو رخساره رخشان بمانند شید 
در آمد در آن خلوت و راز گفت *** ز دانشوران چارها بار گفت 
بایشان چو همشور و همراز شد *** ز هر گونۀ قصه پرداز شد 
که از کشتن او مدارید دست *** که کشتن بود بهتر از هر چه هست 
یکی چاره از نو سکالیده ام *** که آن چاره راخوش پسندیده ام 
که قوم و قبایل همه هر چه هست *** پی کشتن او بر آرند دست 
همه نامداران با زور و طیش *** چه تیم عدی و چه قوم قریش 
بر آرند شمشیر ها از نیام *** سوی او گرانید هنگام شام 
بوقتی که او خفته در رختخواب *** سوی کشتنش با دل پر شتاب 
فرازند بر سوی او تیغ کین *** ز خونش نمایند رنگین زمین 
زهر قریه شمشیر کین بر کشند *** مر او را در آنجا بخون در کشند 
چه زینگونه سازند بر وی مدار *** شود خون او کم در این روزگار 
بخونخواهیش هر که بندد کمر *** نداند کسی خون آن نامور 
شود خون او کم میان گروه *** بخونخواهی آیند قومش ستود 
شنیدند از آن پیر چو آنداستان *** بدان رای گشتند هم داستان 
سراسر بر آن بر نهادند کار *** که سازند این سان باو روزگار 
پذیرفت هر کس از آن پیر بند *** همه رای آن پیر شد سودمند 
بد ابلیس آن پیر شد راهبر *** بر آن قوم گمراه آن بد سیر 
بر آن پیر آنقوم ناپاک دین *** یکایک همه خواندند آفرین 
همه تیغ و خنجر نمودند تیز*** بخون محمی همه پر ستیز 
ز تیم و عدی و زعدمان بسی *** کمر بسته بر قتل هر ناکسی 
بر آمد زهر فرقه و هر گروه *** سپاهی پی قتل او جنگجوی 
بدینگونه کردند تدبیر کار *** که در شب سوی خان آن شهریار 
در آیند ناگه همه کینه جو *** بریزند آن جایگه خون او 
ابوجهل و گردان بطحا زمین *** بر از کین سوی سید المرسلین 
چو خورشید شد در سیاهی نهان *** شب تیره گردید دامن کشان 
شبی ظلمت اندوز وحشت قرین *** گشوده بهر گوشه دیوی کمین 
همه تیر و شمشیر کین آختند *** بقتل پیمبر برون تاختند 
که از نزد پروردگار جلیل *** بیامد بسوی نبی جبرئیل 
که از خوابگه جای بر دخت کن *** برفتن دوال کمر سخت کن

ذکر نازل شدن جبرئیل امین از نزد پروردگار برسول مختار و امر نمودن او را بهجرت از آن دیار و خوابیدن حضرت امیر المومنین بجای رسول خدا صلی الله علیه و آله

مر او را از آنکار اگاه کرد *** خبردارش از رفتن راه کرد 
که از خوابگه جای پردخت کن *** برفتن دوال کمر سخت کن 
از این ملک در شامگه کز فرار *** که سازد ترا کارها کردگار 
علی را تو در جایگه جای ده *** که کس نیست زوجا نشبن توبه 
علی در جهان جانشین من است *** ترا جان ز جان علی در تن است 
علی را شناس و علی را ستای *** که او هست بر سوی ما رهنمای 
ترا همچو او یار یک رنگ نیست *** چه او کسر بنیروی و فرهنگ نیست 
پیمبر چو پیغام یزدان شنید *** سوی داور داوران بنگرید 
علی را طلب کرد و بنشاند پیش *** بنزدیک خویشتن خواند خویش 
بر او شد نمایان ز روی علی *** همه شوکت کردگار جلی 
پیمبر چو او را بخود یار دید *** بخود یار دادار دادار دید 
ز رویش دل خویش خورسند کرد *** تماشای روی خداوند کرد 
برویش چو نوری از آنروی تافت *** ز آن روی روی خداوند یافت 
همی دید حیران بسیمای او *** شده محو اندر تماشای او 
دل غیر از آن روی بر تافته *** از آن رو همه هر چه بد یافته 
بجز رو باو رو بسوئی نداشت *** که بهتر ز آنروی روئی نداشت 
ولی دل از آن راز پر شرم داشت *** زبانش از ان گفته آزرم داشت 
که گوید تو بر جای من جای کن *** بزیر سر تیغ ماوای کن 
پیمبر چو زان راز بگشاد بند *** علی گفت خندان ببانک بلند 
بخوابم در آنجایکه بی دریغ *** بزیز دم و خنجر و گز و تیغ 
چرا از من این راز داری نهان *** که من راز دار توام در جهان 
که فرمان یزدان چنین آمدست *** خداوند را این گزین آمده است 
که سازم سوی جایگاه تو جا *** بجای تو جان را نمایم فدا 
بجانان فدا کردن جان خوشست *** خدا کردن جان بجانان خوشست 
بیزادن گراییده شده شد کار من *** که این دید یزدان سزاوار من 
من اکنون از این مژده ام نازه رو *** که آمد مرا در کنار آرزو 
بجای تو جان را نمودن فدا *** همی خواستم من ز داور خدا 
کنو نگشت نیکو سرانجام من *** بر آمد از این آرزو کام من 
بزودی از اینجا بپرداز جای *** برون رو بجائی که خواهد خدای 
صفحه (39) 
فدا کردن جان بجان عار نیست *** از این گرمتر روز بازار نیست 
بریزد اگر در رهت خون من *** دهد کام من پاک یزدان من 
پیمبر چو گفتار او را شنید *** سرشگش زدیده بدامان چکید 
پر از مهر تنگش ببر در گرفت *** خروشان شد و دست بر سر گرفت 
که ای روی تو روی داور خدای *** بسوی خدا روی تو رهنمای 
در این جایگه داشتم جای دوش *** که آمد ز یزدان بنزدم سروش 
که فرمود دانای جان آفرین *** چنین است حکم جهان آفرین 
که خوابی در این خوابگه پر ستیز *** نپرهیزی از خنجر و تیغ تیز 
بفرمان یزدان ز جان بگذری *** مر اجان و تن هر دو بیرون بری 
نمائی چو آنجا بجایم قرار *** نمایم از اینجا بهامون فرار 
مرا شرم میاید از این سخن *** که گویم بتو ای فدای تو من 
تو برداشتی پرده از روی کار *** بمن گفتی آن راز را آشکار 
ندانست کس جز من و دادگر *** چگویم ندانم که دادت خبر 
علی چون شنید از نبی داستان *** بان داستان گشت همداستان 
ذکر شنیدن حضرت امیر علیه السلام از حضرت رسول «ص» و جواب دادن آنحضرت 
که جانرا کند آن یل پاک دین *** نثار ره سید المرسلین 
کند در ره دوست جان را نثار *** که تا دوست آنرا شود دستیار 
چنین داد پر خنده او را جواب *** که خوابم بجای تو در رختخواب 
اگر رخت بندم در این رختخواب *** ز خوابم ببیداری آید شتاب 
مرا گشت از این خواب بیدار بخت *** که بیدار گشتم از اینخواب سخت 
مرا یار گردید جا آفرین *** که شد بخت بیدار با من قرین 
شوند از دو گیتی بمن پر ستیز *** زنندم همه خنجر و تیغ تیز 
بخواری بر آید روانم ز تن *** چه غم گر فدایت شود جان من 
مرا بخت فیروز گر یار شد *** مرا بخت از اینخواب بیدار شد 
دو صد خنجر و تیر و گز و سنان *** خورم بلکه سازم نثار تو جان 
شنیدم که گردان قوم قریش *** همه سر فروزان و با زور و طیش 
همه مر ترا و مرا دشمنند ***پر از فکر افسون چو اهریمنند 
بخون تو و من همه پر ستیز *** همه کرده شمشیر بیداد تیز 
فزون از کران و برون از شمار *** گرفته همه آلت کار زار 
خوشا انکه او خنجر گرز و تیغ *** بجای تو بر جان خورد بی دریغ 
مرا گشت از وی در اینکار زار *** بخوابم من و بخت فیروز یار 
اگر کشته گردم در این خوابگار *** که دارد بمانند من پایگاه 
بقرب خدا همنشینی کنم *** چو یزدان جهان آفرینی کنم 
در آنروز پیروز گردم بجنگ *** بگردن نهم چرخ را بالهنگ 
مکائیل آرد ز بهرم نیاز *** برد جبرئیلم دمادم نماز 
ستاید مرا کردگار جلیل *** بعرشم شود مدح خوان جبرئیل 
پیمبر چو گفتار او را شنید *** پی دیدنش چشم حق بین خرید 
همی کرد پر مهر سویش نگاه *** نگاهش چو بر سوی او یافت راه 
ببرج ولاید یکی ماه دید *** که آن ماه خورشید می آفرید 
نهالی ز باغ مهی رسته دید *** که طوبی از او بار پیوسته دید 
شد از صورتش صورتی رهنما *** که بد غیرت صورت مار آی 
پیغمبر چو آن صورت و روی دید *** از آنروی روی آفرین را بدید 
دل از رفتن خویش خورسند کرد *** بدل آفرین مهر و پیوند کرد 
بجای شد بجایش کسی جانشین *** که جان آفرین بود و جای آفرین 
کسی کرد جانرا بجانش فدا *** که او بد بجان داور رهنما 
دل آسوده خوابید در رختخواب *** که از وصل او یار شد کامیاب 
لبانش پر از خندۀ نوشخند *** دلش خرم و بخت پیروز مند 
پیمبر کجا تاب دوریش داشت *** تن بی روان بر دو جانرا گذاشت

در بیان رفتن حضرت رسول خدا (ص) بغار و ریختن قریش در خانۀ آنحضرت بجهت کشتن آن

بفرمودۀ داور دادگر *** روان شد سوی خانه خیر البشر 
علی چون بجای نبی جای کرد *** باو یار گردید دادار فرد 
چو یکپاس از آنتیره شب در گذشت *** شب آهنگ کرد و شب تیره گشت 
بر آمد ز دربار شه های هو *** فرو ریخت و دیو دد از چار سو 
تو گفتی جهان اهرمن زای شد *** زمین و زمان دیو فرسای شد 
بر آمد خروشیدن گیر و دار *** جهان شد پر از آلت کار زار 
بزرگان بطحا همه پر ز طش *** بزرگان قوم عدی و قریش 
همه خنجر آگین و فولاد ون *** بفولاد و آهن بپوشیده تن 
گرفته بکف خنجر آب دار *** کشیده ز دل نعره گیر و دار 
همه تیغ زهر آب داده بدست *** همه لات خوانان و عزی پرست 
بخون ریختن بر زده آستین *** بخون محمد همه پر ز کین 
یکی گرد تیره برانگیختند *** بجان محمد فرو ریختند 
پر از مرد جنگی در ونوم و کو *** فرو ریختند از بر و بوم او 
همه تیغهای برهنه بکف *** در آن خانه جویای از هر طرف 
ز هر سو دل پر شتاب آمدند*** چو نزدیک آن رختخواب آمدند 
شد آن خانه از برق تیغ و سنان *** از آن برق روشن شده آسمان 
از آن های هوی و درنگ و درای *** خروشان غضنفر در آمد ز جای 
خروشید کی مردم نابکار *** شما را در این تیره شب چیست کار 
که این سان دلی پر ز کین آمدید *** برزم جهان آفرین آمدند 
چو بر سوی آن قوم بد کیش دید*** همه خال و غم و همه خویشدید 
همه نامداران بازور و طبش *** همه خویش و اقوام قوم قریش 
حمایل نموده همه تیغ کین *** بخون ریختن بر زده آستین 
شهنشه شد از کارشان در شگفت *** بزد دست و شمشیر کین بر گرفت 
چو در خوابگاهش فرا تاختند *** چو او را بدیدند بشناختند 
ز سیماش گشتند دل پر ز درد *** همه گشته از خشم او روی زرد 
بر اندامشان لرزه آمد پدید *** برایشان سیه گشت روز سپید 
همه گشته از کار خود منفعل *** ز کردار خود شرمسار و خجل 
صفحه ( 40) 
همه مانده حیران از آن داوری *** گشادند لب را بافسون گری 
که از ما تو بر گوی این راز راست *** که اکنون در این دم محمد کجاست 
که ما را نه کاریست با هیچکس *** در اینجا باو کار داریم و بس 
که او را پر از کین بخون در کشیم *** خط زندگانیش بر سر کشیم 
چو بشنید آن شه خروشید سخت *** بغرید کی مردم تیره بخت 
شما را بدل هیچ آزرم نیست *** شما راز کردار خود شرم نیست 
که با خنجر و تیغ دل پر ز تب *** سوی خانه ما در این نیمشب 
چو گرگان زهر سومر از آمدید *** بخون نبی چاره ساز آمدید 
اگر من کشم پر ز کین تیغ تیز *** بر آرم ز گردنکشان رستخیز 
سر سرکشان اندر آرم بخاک *** ز خنجر کنم سینۀ چرخ چاک 
شنیدند گردان چو گفتار او *** ز گفتارش گشتند پژمرده رو 
چو دیدند آن سیر را در غضب *** گریزان شده روبهان عرب

ذکر روانه شدن حضرت رسول (ص) بجانب غار ثور و ابوبکر را همراه خود بردن

سراسر ز دلشان بر آمد خروش *** ز سر شان برون رفت یکباره هوش 
گریزان برون آمدند از سرا *** از آنخانه پر دخت کردند جا 
پی شاه در راه برداشتند *** سوی غار گردن بر افراشتند 
چنین گفت راوی که دارای دین *** چو آمد برون اندر آن سرزمین 
پیاده بهر سوی میجست راه *** پی راه میکرد هر سو نگاه 
که ناگه ابوبکر را بنگرید *** چو بوبکر دیدش سوی او دوید 
بپرسید از کار راز نهفت *** پیمبر بدو بیش و کم باز گفت 
پیمبر مر او را از آن راه برد *** بر آن ره که میرفت همراه برد 
چو شد یار ره با رسول کبار *** از آنروی بوبکر شد بارغار 
برفتند با هم خرامان براه *** نهانی از آنراه بوبکر و شاه 
چویکمیل از آن راه کردند طی *** رسیدند کفار ناگه ز پی 
بگفتا ابوبکر با شاه دین *** رسیدند کفار دل پر ز کین 
رسیدند کفار تازان ز راه *** ندریم ما هیچ سوئی پناه 
پیمبر باو گفت دل شاد دار *** دل از رنج و اندیشه آزاد دار 
که ایشان بما برنیابند دست *** چنین گفت دارای بالا و پست 
ابوبکر آن گفته را گوش کرد *** همه رنج و غم را فراموش کرد 
چو قدر دیگر راه پیما شدند *** پیاده ز پستی بالا شدند 
صفحه ( 41) 
بدامان آن کوه یک غار بود *** که ما عرش پیرامنش یار بود 
پیمبر چو نزدیک آن غار شد *** بان غار نزدیک دادار شد

داخل شدن حضرت رسول در غار ثور و هراسان شدن ابوبکر و معجزه از آن حضرت مشاهده نمودن

در آن غار چون رفت بنمود جای *** دلش تنگ گردید از آن تنگنای 
ابوبکر شد در خروش و فغان *** که ما را بیابند اهریمنان 
رسیدند اینک در این تیره غار *** همین دم بر آرند از ما دمار 
یکی چارۀ کن که شد کار تنگ *** دل آسان شویم ز شتاب و درنگ 
پیمبر بخندید و دادش جواب *** که ما را بود روزگار صواب 
نیابند ما را در این تیره غار *** بود یار ما پاک پروردگار 
تو ایندم بسوی بن غار بین *** شگفتی ز کار جهاندار بین 
ابوبکر سوی من غار دید *** شگفتی فرو ماند چو بنگرید 
دمی باز آنجانب غار شد *** یکی برو بحری نمودار شد 
چه صحرا که بد لاله زار جهان *** چه صحرا بسی گشته آبش روان 
پیمبر باو گفت کی یار غار *** بایشان اگر گشت غار آشکار 
بپیچیم ما راه این بحر و بر *** بسازیم ز اینجا بگیتی گذر 
ز دشمن دل آسوده باشیم و شاد *** گشائیم بر چهره نیل مراد 
تو دل شاد گردان و فیروزمند *** کز ایشان بما در نیاید گزند 
ابوبکر از او هر چه دید و شنید *** نهانی همی لب بدندان گزید 
شگفتی فروماند و خاموش شد *** تو گفتی مر او را زمین پوش شد 
رساندند کفار تا غار پی *** بنزدیکی غار پی گشت طی 
از آنجا بسوئی نبردند راه *** فرو مانده حیران در آنجایگاه 
ز اعجاز پیغمبر کردگار *** در آن غار شد عنکبوت آشکار 
در غار را در زمان او تنید *** شد آنگاه جفت کبوتر بدید 
ببستند آن دم بر آن آشیان *** نهادند بیضه هم اندر زمان 
که گویا ندید است رویش بشر *** نکرده است آدم در آنجا گذر 
رسیدند آن مشرکین چو بغار *** نکردند آن غار را اختیار 
ز هر سو پی شاه بر داشتند *** بهر جایگه گردن افراشتند 
بسی ره زهر سوی کردند طی *** بسوئی نبردند زان نقش پی 
سرانجام سرگشته باز آمدند *** چو بر کشته گان دل گداز آمدند 
نشانی ندیدند از چار سوی *** سوی شهر کردند ناچار روی 
سپردند هر قریه و هر دیار *** که شاید نماید بدانسو گذار 
بهر جا که بینند او را براه *** بگیرند او را در آن جایگاه 
بزاری ببندند او را دو دست *** بشهرش نمانند جای نشست 
پیمبر سه روز اندر آن غار ماند *** بروز چهارم سوی دست راند 
ابوبکر یک پور فرزانه داشت *** که در از ود و لات بیگانه داشت 
در آن غار بردی بهر بامداد *** ز بهر نبی خوردنی از و داد 
بروز چهارم بفرمود شاه *** که آرد سه جمازه از بهر راه 
چو آن بنده فرمان شه را شنفت *** ز جان برد فرمان شه آنچه گفت 
بروز چهارم بر شهریار *** سه جمازه آورد بس راهوار 
بهر یک بر آمد یکی زان سه تن *** سوی شهر یثرب بشد رایزن 
نبی چون در آنراه شد ره نورد *** همه خاک آنره شد افلاک کرد 
همه کرده کروبیان آرزو *** که بر خاک پایش بسایند روی 
پیمبر بروز و بشب ره برید *** عنان را سوی شهر یثرب کشید 
چنین گفت گوینده داستان *** که چون شد بره سرور راستان

خبر دار شدن احشام و قبایل از رفتن حضرت و آمدن سراقه از پی و رسیدن بان حضرت و ایمان آوردن

بقوم و قبایل در افتاد شور *** خبر دار گشتند نزدیک و دور 
ز هر سو پی او روان تاختند *** بهر جایگه گردن افراختند 
پی گنج مقصود بشتافتند *** بجستند بسیار و کم یافتند 
یکی مرد بودی سراقه بنام *** بدی در قبایل مر او را مقام 
بزرگ قبایل بد و نامدار *** ندیده چو او پر دلی روزگار 
گذاران پی شاه برداشت راه *** همی رفت پویان بهر جایگاه 
بسی از دلیران بهمراه او *** سپرده همه راه در جستجو 
بهر راه و بیر ، که بر میگذشت *** پی شاه را دید ناگه بدشت 
بهر سو پی شاه پویان بسی *** پی کس شتابنده هر ناکسی 
ولی هیچکش زان نشانی ندید *** نشانی ز گنج نهانی ندید 
ولی سر کشان قبایل تمام *** که برداشتند از پی شاه کام 
در آن دشت پویان و جویان زار *** پی گنج مقصود از هر کنار 
همه نامداران و گردن کشان *** ز بس جستجو گشته چون بی شهان 
بجستند در راه و بیره بسی *** ندیدند در راه بیره کسی 
سرانجام نومید باز آمدند *** بمنزل ز راه دراز آمدند 
بغیر از سراقه که او بر نگشت *** که آنگنج مقصود آرد بدست 
بهر سو همی بود پویان براه *** بهر راه گذر بود جویای شاه 
ندادی ره راستی را ز دست *** در آنره که جوینده یابنده است 
پی گنج مقصود هر سوی دید *** همی تاخت تا نزد ایشان رسید 
چو نزدیک شد با رسول امین *** بر ابروی گیتی بر افتاد چین 
بدل گفت بندم مر او را دو دست *** برم نزد یارای عزی پرست 
فرازم سر تخت عزی بماه *** هبل را بچرخ آورم پایگاه 
زمین تنگ چون کرد بر شاه دین *** دو دست سمندش فروشد زمین 
شد و رنگش از بیم از رخ پرید *** بسوی دیگر هیچ راهی ندید 
که آید بدین رسول کبار *** شود با جهاندار دارنده یار 
بدل گفت مانا که پیغمبر است *** ز پیغمبران اینچنین در خور است 
در آیم هم اکنون سوی دین او *** شوم بر ره راستی راه جو 
بگفت و خروشید از آن درد سخت *** که ای نوجوان شاه بیدار بخت 
بر آنم که تو پاک پیغمبری *** به پیغمبری بر همه سروری 
گواهم که یزدان فرد مجید *** ترا بهر پیغمبری آفرید 
بدین تو از اهل ایمان شدم *** بائین و دینت مسلمان شدم 
که یزدان دار ای داور یکیست *** رسولش تو هستی شک و ریب نیست 
چو بر دل چنین عقد اسلام بست *** سمندش بر آورد از خاک دست صفحه ( 42) 
دو دست سمندش بر آمد ز خاک *** بفرمان دارای یزدان پاک 
وز آن پس چو لختی بریدند راه *** دگر گشت بد دل سراقه ز شاه 
که شاید که او کرد سحر فسون *** که او هست در جادوئی ذوفنون 
مر او را چه این فکر در دل گذشت *** نهان دست اسبش گر باره گشت 
بزیر زمین تا بزانو چنان *** که شد از سواره بچرخ الامان 
امان خواست آن شخص فرخاش حو *** که دانم رسولی تو بی گفتگو 
توئی هر دو گستی همه رهنما *** بگو تا ببخشید گناهم خدا 
چو بر دین اسلام اقرار کرد *** رهائیش بخشید دانای فرد 
چنین کرد آن مرد دین تا سه بار *** چهارم چو آن راز شد آشکار 
در آمد به دین رسول امین *** ز پاکیزه کیشان شد آن پاکدین 
فرود آمد از اسب و بوئید خاک *** که بادا فدای تنت جان پاک 
به دین تو اینک دل آراستم *** خدای ترا و ترا خواستم

قبول نمودن سراقه ایمن را و برگشتن او

بگو مر ترا هر چه فرمان بود *** دل و جان برایت گروگان بود 
پیمبر چو بشنید گفتار او *** بپاسخ چنین گفت کای چاره جو 
بود خواهش سید المرسلین *** که تو اهل خود را در آری بدین 
نخواهم جز از این ز تو یاوری *** ندارم بجز این بکس داوری 
چو بشنید سراقه بوسید خاک *** که بادا ترا یار یزدان پاک 
بر آنم که یزدان بفرمان تست *** خداوندی خلق در شأن تست 
تو بی شک و بی ریب پیغمبری *** بخلق جهان بی گمان رهبری 
بگفت و همه هر چه در اه داشت *** بیاورد و نزد پیمبر گذاشت 
ز شمشیر او جوشن و گرز و خود *** ز سیم و زر و خوردنی هر چه بود 
چهار از دلیرانش همراه کرد *** بر آن راه بر رهبر راه کرد 
ببوسید خاک و ز پی بازگشت *** ابا بخت بیدار دمساز گشت 
در آنروز کفار بس نامور *** که بودند جویای خیر البشر 
ز هر سو بکفار شد چاره گر *** که نگذاشت احمد در آن رهگذر 
سپه را سپهدار کردن فراز *** ز دنبال آن شاه گرداند باز 
بسی را بدین مبین آورید *** بمهر رسول امین آورید 
چنین گفت دانای راز نهان *** که پویای خلوتگه لامکان 
در آن ره چه پویندۀ راه شد *** فراز فلک خاک آن راه شد 
شه و هر که بودند همراه شاه *** شب و روز بودند پویان راه 
بروز و بشب راه کردند طی *** چنین با رسیدند نزدیک حی 
یکی بانک زد ام معبد بنام *** که او بد ز نسل و نژاد کرام 
بمهمان نوازی بگیتی ثمر *** ز حاتم نمودی کرم بیشتر 
رسول خدا را سوی خانه برد *** گرانمایه گنجی بویرانه برد 
بیاورد بهرش یکی خوردنی *** ز چیزی که بودش ز گستردنی 
بمهمان چو گسترد خوان میزبان *** در آن خوان نبد غیر مه قرص نان 
دگر خوردنی هر چه بسیار بود *** بجز نان که او ناپایدار بود 
بپرسید مهمان چو از کار نان *** چنین داد پاسخ باو میزبان 
ندام من از میهمان جان دریغ *** چگونه ز مهمان کنم نام دریغ 
شد امسال قحطی چنان در دیار *** که برگی نروئیده در کشتزار 
شب و روز چون گسترانیم خوان *** بجز مهر و مه نیست در سفره نان 
شهنشاه را دلبر ایشان بسوخت *** از آن قحط و تنگی دلش برفروخت 
سوی خانۀ میزبان بنگرید *** یکی میش لاغر در آن بسته دید 
بان میزبان گفت کای تیز هوش *** تو این میش اگر شیر دارد بدوش 
چنین داد پاسخ باو میزبان *** که ای هر دو گیتی ز رایت جوان 
ز مهر تو پر شیر پستان جان *** ز تو شیر گردد به تنها روان 
شد این میش از خشگسالی چنان *** که جز پوستش نیست در استخوان 
پیمبر دگر زد بسویش خروش *** بدوشم منش گر بگوئی بدوش 
چنین پاسخ آورد آن نیک زن *** فدای تو بادا من و میش من 
پیمبر چو دوشیدن آغاز کرد *** یکی سیل از شیر سر باز کرد 
شد آن میش لاغر بدانسان ثمین *** که شد شاخ و بالش چو شیر عرین 
پیمبر چو دوشید زان میش شیر *** از آن میش هر شیر شد شیر گیر 
همه حی از آن شیر گشتند سیر *** از آن شیر گشتند چون نره شیر 
نکایک بدین رسول آمدند *** ز اعجاز آن داستانها زدند 
مر او را بهمراه گشتند یار *** گرفتند ره سوی یثرب دیار 
همه اهل انجمن ز اعجاز شیر *** از آن میش هر شیر شد شیر گیر 
چه آمد سوی شهر یثرب خبر *** که آمد بدانسوی خیر البشر 
ذکر خبر رسیدن بشهر یثرب از آمدن حضرت 
نموده ز کفار بطحا فرار *** بیثرب رسیدند با یار غار 
فرستادۀ کردگار جلیل *** سوی یثرب آید شما را خلیل 
همه اهل یثرب بر افراشتند *** ز شادی همه بانک برداشتند 
چه یزدان پرست و چه عری پرست *** ز شادی بر آورده بر رقص دست 
که آمد سری ما رسول امین *** سر ما فرا شد بعرش برین 
همه بت پرستان آن بوم و بر *** زبانها پر از مدح خیر البشر 
که آمد رسول امین سوی ما *** بر افروخت از روی او روی ما 
اگر ساحر است و گر افسونگر است *** اگر نزد او دین ما بی بر است 
ز بطحا چو آمد بیثرب دخیل *** نمائیم جانها براهش سبیل 
همه جان ما گر بر آید ز تن *** به تنها همه خاک گردد کفن 
که از یاری او نداریم دست *** بر آریم بر دشمن او شکست 
بکیش و بملت نداریم کار *** چو او یار ما شد باوئیم یار 
بگرز و سنان و بتیر و بتیغ *** نداریم بر دشمن او دریغ 
اگر دشمن اوست همدین ما *** در این ره چنین است آئین ما 
بگفتند شادان و خندان شدند *** بنام محمد نوا خوان شدند 
همه کشور از جای برخاستند *** پذیره شدن را بیاراستند 
جهان شد پر از نغمۀ نای و عود *** به یثرب ز ناحید آمد درود 
همه شهر و بر زن بیاراستند *** ز و چنگ و عود و نوا خواستند 
زمین شد پر از بانک رامشگران *** زمانه نواخان کران تا کران 
همه اهل یثرب پذیره شدند *** همه با درفش و تبیره شدند 
زبانها پر از نام خیر البشر *** ز لات و ز عزی فراموش گر 
علمهای زرین بر افراشتند *** پذیره شدن را سر افراشتند 
صفحه ( 43) 
زن و مرد و پیر و جوان ازدحام *** نمودند نزدیک خیر الانام 
ز بس بانک شادی بر آمد بماه *** فکندند مهر و مه از سر کلاه 
ز بس از زمین شد بگردون خروش *** مسیحای گردون نشین شد ز هوش 
ز بس زیور و زینت و خواسته *** همه دشت یثرب شد آراسته 
بزرگان و شاهان یثرب زمین *** گزاران و شادان برافراز زین 
بر ایشان چو تابید آن نور پاک *** ز بالا فتادند یکسر بخاک

ذکر رسیدن آنحضرت بیثرب و استقبال نمودن اهل شهر مسلمان شدن اعراب نواحی مدینه

نمودار شد رایت سر مدی *** پدیدار شد سطوت احمدی 
بر ایشان چو تابید سیمای او *** همه گشته محو تماشای او 
از آن رو و آن مو فرومانده اند *** نهانی بر او آفرین خوانده اند 
بنور خداوند دل باختند *** دل از لات و عزی بپرداختند 
پیاده بهر سو کشیدند صف *** ستادند چون بندگان هر طرف 
زبانها و دلها پر از آفرین *** که یا مبذا خاک یثرب زمین 
که از خاک پای تو شد سرفراز *** به آن خاک شد آسمان سرفراز 
در این بوم بر شاهی افکند رخت *** که نازد باو کشور و تاج و تخت 
بکی شاه شد خسرو این دیار *** که نازد باو تا ابد روزگار 
نموده بما خسروی یاوری *** که شد بنده اش خسرو خاوری 
بگفتند و بر خاک سودند سر *** که بر ما توئی داور دادگر 
تن و جان ما زیر فرمان تست *** همه هر چه داریم ما زان تست 
بگفتند و از اهل ایمان شدند *** سی بت پرستان مسلمان شدند 
بخاک رهش ریختندی نثار *** ز دینار و از گوهر شاهوار 
یکایک سپرده باو جان و دل *** همه خاک ره کرده از اشک گل 
سراسر بلا به گشاده زبان *** که ای بهتر و مهتر انس و جان 
براه تو داریم ما جان نثار *** که جان بی نثار تو ناید بکار 
جهان تا جهان دشمن جانستان *** کشد گر بسوی تو تیر و کمان 
نمائیم تن ها و جانها نثار *** که تیری بجان تو نارد گدار 
بریزند گر خون ما را بخاک *** چو تو یار مائی نداریم باک 
پیمبر ز جمازه آمد فرود *** بایشان رسانید یک یک درود 
بزرگان ز دیدار او شادکام *** همه در تمنا که خیر الانام 
سوی خان ایشان گزیند مقر *** ولی بد در اندیشه خیر البشر 
که در خان هر کس که آید فرود *** دل دیگران ز او شود پر ز درد 
بزرگان نمودند او را سپاس *** نمودند نزدیک او التماس 
که آید سوی خوان ایشان فراز *** رسول خدا را نشد روی راز 
بنزدیک آن شهر منزل نمود *** بناچار آن جای آمد فرود 
که فردا بمانیم روز چهار *** که آرند ما را ز هر گونه یار 
همه جمع آیند یاران دین *** بما باز گردد جهان آفرین 
ز بطحا بیایند یاران من *** در این جایگه چون شوند انجمن 
سوی شهر یثرب بفتح و ظفر *** در آیم بفرمودۀ دادگر 
بزرگان یثرب شنیدند راز *** بفرمان او جمله گشتند باز 
چو بگذشت زان داستان چار روز *** بپنجم چو بفروخت گیتی فروز 
علی ولی سوی یثرب رسید *** پیمبر خدا را بخود یار دید 
پیمبر چه آن گنج مقصود یافت *** بروز دگر سوی یثرب شتافت 
علی چون بنزد پیمبر رسید *** پیمبر ز دیدارش شادی گزید 
بهمراه آوراده بود آن سه تن *** که فرمود پیغمبر ذوالمنن 
نشد وارد خانۀ هیچ کس *** ورا خانۀ خان خدا بود و بس 
بگنجی فرا رفت و افکند رخت *** بدش آسمان و زمین تاج و تخت 
همه اهل یثرب پرستار وش *** بنزدش همه دست کرده بکش 
گزیده همه رای و فرمان او *** شده از دل و جان ثنا خوان او 
چه بگذشت چندی این روزگار *** دل خلق شد گرم آن شهریار 
پیاپی گزیدند دین رسول *** بر ایشان همه دین او شد قبول 
بکفار بطحا چه آمد خبر *** که شد شاه آن شهر خیر البشر 
از ایشان بر آمد فغان و خروش ***از آن غصه دلها بر آورد جوش 
ز هر سو پی چاره در تاختند *** مر ان کار را چاره نشناختند 
ز کفار بطحا پر اندیشه دل *** که گردند از رزم ایشان خجل 
پیمبر بیثرب چو یکسان ماند *** کسی خط کفار سفیان نخواند 
پیغمبری سر بکیوان فراشت *** شاهنشهی پا بگردون گذاشت 
جهان تا جهان بد پر از نا او *** زمین و زمان گشت بر کام او 
اگر کفر کیش و اگر تازه دین *** همی خواندندش رسول امین 
ز هجرت چو سال دوم در رسید *** سپهر برین سر بگردون کشید 
زمانه سوی او همی جست راه *** بفرمان او گشت خورشید و ماه 
از او ملک گیتی پر آوازه شد *** ره و رسم دین پروری تازه شد 
که ناگه سوی سید المرسلین *** رسید از سما جبرئیل امین 
ز یزدان رساندش سلام و درود *** که ای از وجودت جهانرا وجود 
سلامت رسانیده رب جلی *** که زهرای در آری بعقد علی 
نگارندۀ عهد روز الست *** بدست خود این عقد در عرش بست 
زین عقد شد عقد گیتی درست *** نظام دو گیتی از آن عقد جست 
اگر نابکاران در آرند سر *** که ما را سزد دخت خیر البشر 
توزین کار اینگونه شو چاره ساز *** که از آسمان کوکب آید فراز 
سوی خوان هر کس که گیرد قرار ***باو هست زهرای فرخنده یار 
بزرگان و گردان شهر حجاز *** ز بطحا و یثرب دلی پر ز راز 
بسوی نبی خواهش آراستند *** بائین او خواشه آراستند 
بنی هاشم و نامداران دین *** همه بر سوی سید المرسلین 
فرستادگان با نیاز و نثار *** رسیده بدرگاه آن شهریار 
که خواهند زهرا بفرخندگی *** خداوند را ساخته بندگی 
ابوبکر صدیق و فاروق دین *** کرایان سوی سید المرسلین 
برآورده هر روز دست نیاز *** که گیرند زهرا از آن سر فراز 
ز هر سو بزرگی رسیده ز راه *** بدل راز از عقد آن مه ز شاه 
پیمبر از ایشان شده در شگفت *** با اندیشه از کارشان بود جفت 
که ناگه ز درگاه رب جلیل *** بیامد سوی درگهش جبرئیل صفحه ( 44) 
ز جان آفرین داد داور پیام *** چنین گفت بعد از درود و سلام 
که این راز دار جهان آفرین *** چنین است فرمان جان آفرین

ذکر خواستگاری نمودن ابوبکر و عمر جناب فاطمه را و نازل شدن جبرئیل در این باب

که هر کس بخواهش دل آراستست *** که زهرای فرختنه را خواستست 
بگو تا نگویند دیگر سخن *** بود عقد زهرا بفرمان من 
هر آنکس بانماه خواهش گرست *** دگر گر نگوید سخن بهتر است 
نشیند ابر جای خود هر کسی *** در این باره دم بر نیارد بسی 
که آید یکی آیت از ما پدید *** که بر عقد زهرا بود آن کلید 
که فردا شب از گنبد دیر باز *** بسوی زمین زهره آید فراز 
سوی خانه هر که آمد فرود *** بزهرای فرخنده آید درود 
چو جبریل آنراز را باز گفت *** پیمبر بمردم باواز گفت 
شنیدند چون از رسول امم *** یکایک بدم در کشیدند دم 
چه دیدند عهد خدا و رسول *** نشستند کنجی خموش و ملول 
همه دل پر از خواهش و آرزو *** بسوی خداوند خود کرده رو 
همه کرده این از خدا خواستار *** که گردند با دخت فرخنده یار 
در آنره همه دیده در انتظار *** که امشب چه بازی کند روزگار 
بزرگان و خویش رسول امین *** که زان داستان بر زده آستین 
همه پرنیان پوش و زرین قبا *** بدیبای ابریشمی خود نما 
بر آموده بر خویشتن سیم و زر *** پراکنده هر سوی گنج گهر 
بسی گنج پر مایه سر کرده باز *** که بدشان بدیدار زهرا نیاز 
بسی در بسی گوهر شاهوار *** پی چاره او نموده نثار 
ز مهرش همه داده دلرا نوید *** بخاک رهش با دلی پر امید 
نشسته همه خوار و زار و نزار *** که شاید بان ماه گردند یار 
زهر گوشه شاهی بر آورده سر *** بخواهش سوی دخت خیر البشر 
زهر چرخ مهری رخ افروخته *** بدل مهر آن ماه اندوخته 
زهر جیب دستی شده سیم ریز*** که در عقد آن ماه گردد عزیز 
زهر مصری امد عزیزی پدید *** که همخواب گردد بتابنده شید 
زهر ملک شاهنشهی سر فراشت ***بدل در تمنای آن عقد داشت 
زهر کشوری شاهی آمد فراز *** بان عقد بودش ز یزدان نیاز 
همه پرهیونان پر کنده گنج *** که گنجور بود از کشیدن برنج 
سوی بارگاه خدای مجید *** فراز آمده با دلی پر امید 
همه سوی یزدان بر آورده دست *** که گردند در عقد اوپایبست 
بسی ماه یوسف وش خضر دم *** بر افراشته سوی یثرب علم 
هزار آنچه یوسف دل از عشق پاک *** خریدار گشته بان نور پاک 
بکف هر کسی بدرۀ سیم وزر *** که بودی زر و سیم او ماه خور 
همه در تمنا همه دلگرای *** که گیرند دست رسول خدای 
چو این آیت آمد ز یزدان پاک *** از آن آیه گشتند اندوهناک 
نشسته همه با دلی پر امید *** که دیگر ز یزدان چه خواهد رسید 
علی ولی سروی خافقین *** گشاینده باب بدر و حنین 
ستایندۀ داور دادگر *** بر آرندۀ تخت خیر البشر 
نه اش سیم در دست سیم آفرین *** نه پیغمبر و سید المرسلین 
نه بر سیم وزر داشت روی نیاز *** ولی سوی او بد رخ بی نیاز 
نه جز دلق پشمینه بودش ردا *** از او دلق کسری و قیصر قبا 
فروزان ز رخسار او ماه و شید *** دو گیتی از او پر ز بیم و امید 
نه یزدان ولی داور دادگر *** نبی نه ولی بود خیر البشر 
ز پیرایه اش سایه بر آفتاب *** ز خاک رهش مهر و مه نور یاب 
بجز تاج پشمین نبودش بسر *** ولی پادشاهان از او تاجور 
نبودش بجز خشت جز خاک تخت *** ولی تاجداران از او نیکبخت 
ز خاک رهش ذرۀ بر زمین *** بفرق شهان بود تاج آفرین 
ز رویش نمایان رخ دادگر *** پدیدار از او روی خیر البشر 
دو دستش بهر کار مشکل گشا *** نمایان زهر دست دست خدا 
بدل مهر زهرا همی داشتی *** سوی عقد او دیده بگماشتی 
نگفتی مر آنروز هرگز بکس *** جهان آفرین بود دانا و بس 
بدل داشت زهرا همی مهر او *** نمیدید روئی بجز چهر او 
چه آمد ز یزدان بدان سو نوید *** دل هر دو از وصل شد پر امید 
چنین تا شب وعده نزدیک شد *** جهانی پر از بیم و امید شد 
چه خورشید ز انی چرخ فیروز رنگ *** شد از کشور باختر سوی زنگ 
سر پرده زر کش زر نگار *** بپیراهن دهر زد روزگار 
شبی همچو بزم جنان پر ز شور *** نمایان در او روی غلمان و حور 
دل خلق از او پر ز بیم و امید *** همه اخترش همچو تابنده شید 
شبی روز از او روشنی یافته *** بخورشید از او روشنی تافته 
بمهرش دل و دیده در پاسگاه *** نشسته بهر سوی چشمی براه 
شده دیده روشنان دل نگر *** در آنشب سوی عرش آسیمه سر 
که از چرخ کی زهره آید فرود *** ز سوی خدا بر که آید درود 
بزرگان و شاهان همه دیده باز *** سوی دادگر داور کار ساز 
بهر جا بزرگی سر افراخته *** ببالا پر امید چشم آخته 
بهر سو امیری بر آورده دست *** خداوند گویان یزدان پرست 
بهر آسمان گشته ماهی براز *** که بر سوی او زهره آید فراز 
خصوص آنکه بد بانوی بانوان *** که مریم ز فیض دمش یافت جان 
بمریم چو نوری از او تافته *** از او رتبۀ مردمی یافته 
وزیده چه از خاک کویش نسیم *** از او بارور گشته نام کلیم 
چه نوری ز یک تار گیسوش یافت *** دو گیتی ز یکتار او نور یافت 
دم روح قدسیش از همدمی *** بعیسی نمودی مسیحا دمی 
فروزنده از چهره اش ماه مهر *** ز رویش پر از نور گردون سپهر 
عروس سرا پردۀ سرمدی *** یگانه در لجۀ احمدی 
سرایش پرستش گه جبرئیل *** پرستار او جبرئیل و خلیل 
ز شمع شبستانش یک شعله بود *** بروح ملک لیله القدر بود 
شفاعت گر عرصه وا پسین *** مه خلوت خاص جان آفرین 
نشسته کرایان بخلوتسرای *** بمهر علی و ولی دلگرای 
بسوی خداوند بالا و پست *** ببالا پر امید آورده دست صفحه ( 45) 
که یارب مرا سوی خود رهنمای *** بنزد علی ولی ساز جای 
ز روی علی چهره ام بر فروز *** شبم را تو از روی او ساز روز 
شب قدر من نور سیمای اوست *** مرا عید روی دلارای اوست 
از آنرو که آن روی روی تو بود *** مرا ر از آن روی سوی تو بود 
ز روی تو داریم دل پر نوید *** مگردانم از روی خود نا امید 
بدانکس که از روی تو روی تافت *** خوش آنکس که دیدار روی تو یافت 
مرا آرزو نیست جز روی تو *** که بینم همی روی دلجوی تو 
که از روی تو دیده روشن کنم *** ز روی تو آرایش تن کنم 
بیزدان چه این رازها گفته شد *** نیایش هماندم پذیرفته شد 
رسید از جهان داور دادگر *** ندائی سوی دخت خیر البشر 
که ای آفرینش ز تو بارور *** نهال وجود تو آورد بر 
ترا هست پیوسته رو سوی من *** ز سوئی نبینی بجز روی من 
بسوی تو روئی سزاوار نیست *** بجز روی من مر ترا کار نیست 
ز روی منت باد روی درود *** که در خوان تو زهره آید فرود 
برو شاد زی و جهاندار باش *** هم آغوش با بخت بیدار باش 
بغیر از علی نیست همتای تو *** بجز او نگیرد کسی جای تو 
تو در خلوت خویش دل شاد دار *** در آن جایگه باش بی انتظار 
که اینک سوی خانت از آسمان *** بفرمان ما زهره آید روان 
وز آن پس بما هم نشینی کنی *** بنزدیک ما خویش بینی کنی 
چو بشنید زهرا پیام خدا *** دل او ز شادی بر آمد ز جا 
سوی خانه آمد بخلوت سرا *** ز بیگانه پردخت گردید جا 
بخلوت چه بنشست با مهر دوست *** بهر سو پدیدار شد چهر دوست

ذکر نازل شدن ستارۀ زهره و امر خالق اکبر و گذارش آن

بسوی جهان آفرین بد راز *** نیازش همی گشت بالاتر از لامکان 
که ناگه خروش آمد از آسمان *** بجنبش در آمد سما تا سمک 
خروشی بر آمد ز چرخ بلند *** بلرزید گردون ز بیم گزند 
بر آورد ناهید از جای چنگ *** بسوی زمین شد روان بی درنگ 
پر از نور او شد رخ روزگار *** بدان لیل پر نور تر از نهار 
ز گردون چه ناهید آمد ز جای *** غورود گردید گردون گرای 
چو امد ز بالا بسوی نشیب *** شد از آفرینش قرار و شکیب 
که آیا چه رخ داده در روزگار *** که شد بر زمین ماه گردون مدار 
بر آورد ناهید از دل خروش *** سوی هفت افلاک شد سخت گوش 
سوی اختران جمله آواز کرد *** بر ایشان در راز را باز کرد 
که چون من میان شما در کجاست *** کنون مهبطم سوی خوان خداست 
سوی خانه ئی آیم اکنون فرود *** که دارالسلامش رساند درود 
همه آفرینش از آن خانه خواست *** ز آن خانه کار دو گیتی بپاست 
سوی بانوئی شد مرا دسترس *** که شد آسمانش درای جرس 
بر آن آستان سوده رخ جبرئیل *** شده محرم راز رب جلیل 
مکائیل دربان آن بارگاه است *** نمایان در آن خانه نور خداست 
همی گفت چنگ و درود و سرود *** که ناخوب شد خوب و نابود بود 
ز چنگش دو گیتی پر آواز شد *** پر از صوت از پردۀ راز شد 
ز رقصش برقص اندر آمد جهان *** نواخوان بهر پرده ئی قدسیان 
نوایش نوا در دو عالم فکند *** نمودند صوتش دو عالم پسند 
بصوت خوش و نغمۀ دلپذیر *** بهر گوشه چرخی شده شیر گیر 
سرایان همی خواندی او این سرود *** ز آواز صوتش عدم شد وجود 
همی گفت چون من بگیتی کجاست *** که یزدان داور بمن آشناست 
سوی خانه ئی میگرایم عیان *** که زان سو است روی خدای جهان 
بسایم بخاکی همه روی خویش *** که او بود مقدارش از عرش بیش 
شوم در سرا پردۀ سر فراز *** که نه پرده زان پرده گردید باز 
بعرشی بر آیم ز عرش برین *** که آن از ازل بود عرش آفرین 
همی گفت این راز با نای و چنگ *** ز شادی نموده دو رخ لعل رنگ 
چه نزدیک آن منزل آمد فراز *** برویش در عرش گردید باز 
سوی عرش از عرش بر شد فراز *** که بد جای دارندۀ بی نیاز 
چه بر سوی آن عرش منزل نمود *** بدید آنچه در عرش نادیده بود 
شنید از جهان داور دادگر *** که در عرش ما ساز جای مقر 
چو در خاک آن ره سرافراز شد *** بدارای دارنده دمساز شد 
بسی دید راز نهانی عیان *** که آنرا نداند بجز راز دان

نازل شدن ستاره در خانۀ امیر مؤمنان (ع)

چنین گفت دانشور نیک نام *** که آن روز رخشنده چون گشت شام 
بدان شام از روز رخشنده تر *** کواکب ز خورشید رخشنده تر 
چه ناهید از جا بر آمد ز جا *** ز جا دخت خیر البشر شد زجا 
همی داشت با دوست راز و نیاز *** که ناهید آید سوی او فراز 
به الله اکبر بر آورد دست *** ز الله اکبر بدل نقش بست 
چنین تا که تکبیر سی و چهار *** برون آمد از لفظ گوهر نقار 
چو تکبیر او شد در آنجا تمام *** فرود آمدش زهره از طرف بام 
چو شد زهره با ماه یثرب قرین *** بر آمد زهر نه فلک آفرین 
در آن خانه چون زهره آمد فرود *** بر آن خانه آمد ز یزدان درود 
چه ماهی از آن ماه شد ماهتاب *** ز ناهید بگرفت نور آفتاب 
بان ماه چون زهره آمد قرین *** بشد زهره خورشید و مه آفرین 
چه رخ سود بر خاک آن بار گاه *** بنه چرخ شد مفخر مهر و ماه 
چو از تار گیسوی او نور یافت *** ز رویش بخورشید و مه نور تافت 
چه شد خاک در گاه آن بارگاه *** کمین خادمش گشت خورشید و ماه

الهام شدن بحضرت زهرا و درود خدا

مبارک بود بخت بیدار تو *** که طرییی جان آفرین یار تو 
ز یزدان بزهرا در آمد درود *** که در خوان تو زهره آید فرود 
ترا مژده ها باد از کردگار *** که شد یار تو پاک پرودگار 
ترا بخت فیروز گر شد قرین *** که گشتی تو همراز جان آفرین 
صفحه (46) 
بپایان چو شد راز جان آفرین *** چه بشنید دخت رسول امین 
ز شادی باواز بگشاد لب *** بالحمد لله از آن نیم شب 
بحمد خداوند لب باز کرد *** مکان و زمان پر ز آواز کرد 
ز تحمید او قدسیان در فلک *** هم آواز گشتند روح و فلک 
چنین تا که بر گفت سی و سه بار *** شمارنده بشمرد او را شمار 
چه زهرا بان حمد تحمید گفت *** ز پرده بر آورد راز نهفت 
بر آن ذکر چون در اسرار سفت *** جهان آفرین نیز تحمید گفت 
چه شد ذکر تحمید زهرا تمام *** فرا شد روان زهره از طرف بام 
بدرگاه او سود روی نیاز *** ز عرش برین شد بگردون فراز 
چه بر خاک آن بارگه روی سود *** از آن عرش آمد بگردون درود 
چه عرشی که زانعرش جان آفرین *** ببالا بر آورده عرش برین 
چه آن کوکب آنجا ببالا شتافت *** فراتر ز نه آسمان پایه یافت 
خروشید و زد بانک بر اختران *** که شد پایه قدر من بیگران 
بخلوت گه کبریا محرمم *** که بر دخت خیر البشر خادمم 
میان شما جمله چون من کجاست *** اگر فخر دارم بکیوان رواست 
منم خادم دختری کز شرف *** ستاید مر او را شه من عرف 
بپابوس او سرفراز آمدم *** که بر عرش یزدان فراز آمدم 
شنیدند چون این سخن اختران *** بپایش همه از کران تا کران 
یکایک نهادند روی امید *** که آن پای بر خاک زهرا رسید 
ببالا چو ناهید شد زین مکان *** بتکبیر بگشاد زهرا زبان 
چنین تا که شد ذکرسی و چهار *** که بر جای خود یافت کوکب قرار 
چه تسبیح و تکبیر زهرا تمام *** شد آمد جهان آفرین را بکام 
ولی نامداران و یاران دین *** که بودند یار رسول امین 
که سویش همیخواهش آراستند *** از او دخت فرخنده را خواستند 
شده زان سخن شرمسار و خجل *** فرو مانده زان داستان پابگل 
کسی را نه یارائی دم زدن *** که دیگر نبد هیچ جای سخن 
همه گشته زانکار پوزش پذیر *** که به داند از ما بشیر و نذیر 
بدان گونه چون کار کردند راست *** که زهرا بکام آمدش آنچه خواست 
ز عرش برین جبرئیل امین *** بهمراه او قدسیان ره گزین 
بیامد بنزد رسول کبار *** دگر بار از نزد پروردگار

ذکر رسیدن جبرئیل با افواج ملائکه با طبقهای نور

ز کرو بیان و ز روح و ملک *** زده بر کشیده فلک تا فلک 
بکف بد طبقها همه پر ز نور *** سرایان سرودی بصوت زبور 
همه دست عشرت نموده بلند *** بصوت و نوائی خوش و دلپسند 
همه رو زنان همه بذله گو *** بآوازشان گنبد تیز پو 
فرو مانده از پویه و شد براز *** همانا در عرش گردید باز 
رسیدند فوج ملوک و ملک *** بشادی دمادم ز سطح فلک 
ندانم که این شادی از بزم کیست *** فلک پر ز آواز از بهر کیست 
ندانم بگیتی چه شد آشکار *** که شادی کند هر زمان روزگار

ذکر وحی فرستادن خدا بجبرئیل که عرش را زینت کند

رسید از خداوند رب جلیل *** ندائی بمیکایل و بر جبرئیل 
که تا کرسی عرش زیور کنند *** همه آسمانها منور کنند 
ببالای آن عرش عرشی دگر *** بفرمان دارنده دادگر 
بسازند با زیب و با فرهی *** که با قرب یزدان کند همرهی 
بسازند عرشی ببالای عرش *** ز بال ملائک نمایند فرش 
بحکم خداوند روح الامین *** فرود آمد از آسمان بر زمین 
ابا فوج کروبیان از فلک *** ز هر آسمانی ملوک و ملک 
علمهای زرین بر افراشته *** بدل مهر آن ماه انباشته 
همه کرسی عرش شد بر خروش *** زایشان زمین و زمان پر ز جوش 
رسیدند چون با شکوه جلال *** بدرگاه پیغمبر بی همال 
نخستین چو جبریل دادش درود *** بر او خواند وحی خدای و دود 
بر او سورۀ هل اتی را بخواند *** پیمبر از آن سوره حیران بماند 
که بر وی ز نزد جهان آفرین *** بیامد چنین سورۀ بر زمین 
ملایک بکف مر طبقهای نور *** فشاندند از شادی و از سرور 
بمدح علی گشته مدحت گرا *** بشارت رسان و برسول خدا 
همه از کلام خداوند گار *** نوا خوان شده بر رسول کبار 
سوی خان زهرا فرود آمدند *** ابا هدیه و با درود آمدند 
پیمبر سوی خانۀ شد روان *** که بود اندر آن بانوی بانوان 
پیمبر برایشان چون آن سوره خواند *** نیوشنده زان سوره حیران بماند 
از آن سوره آیات یزدان همه *** فشاندند بر سوره خوان جان همه 
ملایک ز شادی همه پر فشان *** بمدح علی گشته توحید خوان 
یکایک ز شادی زده بال و پر *** که خشنود شد داور دادگر 
همه مانده حیران ز کار علی *** ستایش گر کردگار علی 
نه یزدان که زود کار یزدان پدید *** نه پیغمبر و بر نبوت کلید

آغاز داستان واقعه بدر کبری و گرفتار شدن جمعی از گردن کشان قریش و بدرک فرستادن جمعی دیگر از رؤسای آن قوم نابکار بضرب ذوالفقار حیدر کرار و ابتدای سخن بنام قادر یکتا

بنامی گشایم سر نامه باز *** که زان نامها نامه شد سرفراز 
شرفیاب هر نامه ز نام اوست *** بهر نام از نام او گفتگوست 
از آن نام نامی شده نامه ام *** از آن نام خامی نه در نامه ام 
بنامش قدر چون قلم در کشد *** قلم نقش آن هفت دفتر کشد 
از آن نامه شد هفت چرخ آشکار *** ز نامش شد این نه فلک پر نگار 
همه نامها نامی از نام اوست *** اگر نام دشمن اگر نام دوست 
بمیخانه و کعبه هشیار و مست *** بان نام نامی بر آرند دست 
حریف هنر پرور و شیخ خام *** بان نام گیرند تسبیح و جام صفحه (47) 
نخستین نوائیکه مطرب نواخت *** بر آهنگ هر نامه آن نام ساخت 
بان نام هر تار مضمار زد *** بآن نغمه مضمار بر تار زد 
بآن نام نامی زند دم بنا *** از آن نام از نی بر آرد نوا 
پذیر و بمیخانه رندان مست *** بآن نام گیرند ساغر بدست 
بدیر مغان شاهد و می فروش *** بنامش کند بادۀ ناب نوش 
نخستین چو مطرب برآرد خروش *** نیوشنده آن نامش آمد بگوش 
چه بر نام او ساقی ماه رو ***زخم ریخت می در سفالین سبو 
سبو چون خم باده مستی نمود *** چه ساقی سبو می پرستی نود 
سبو را چنان کار بالا گرفت *** که بر دوش در دی کشی جا گرفت 
چنان مست گردید از نوش خم *** که بر خاست از جوش از نوش خم

در وصف می طهور و قدرت قادر غفور و استدعا نمودن از درگاه خدا در تالیف کتاب

بآن نامه ای ساقی سیم بر *** بیا آب رز ریز در جام زر 
دهی گر بآن نام صهبا بمن *** بزرینه جام ای بت سیم تن 
فرازم کله گوشه بر مهر و ماه *** چو سیمین عذاران زرین کلاه 
ببزم دو گیتی نثار آورم *** بگوهر زر و سیم خوار آورم 
بده ساقی آن آتش آب سوز *** بخاکم از آن آب آتش فروز 
تهی گر بود دستم از سیم و زر *** بجای زر و سیم دارم گهر 
از آن آتشم آتشین ساز دم *** از ان آب شو از رخم خاک غم 
که بر باد داده مرا کیش و دین *** لب آبگون و میی آتشین 
از آن آتشم سینه پر نور کن *** دلم غیرت آتش طور کن 
از این آتشم گر کنی تر زبان *** چو از آتش آرم سخن بر زبان 
جهانرا از این شعله روشن کنم *** فروزان چو وادی ایمن کنم 
دمد نطق روح الامین از دمم *** زبانها شود آتشین از دمم 
سر آینده اعجاز موسی کند *** نیوشنده کار مسیحا کند 
بدستان سر آید از این داستان *** بفردوس روح الامین نغمه خوان

اظهار نمودن از کلام درر بار خیر البشر در وصف آتش طور و می طهور گوید

بر افراز ساقی قد سرو سا *** بسرو روان قد قامت مرا 
بجامم ز آب رزان زر فشان *** بدین شاخ خشک آتش تر نشان 
از آن آتشم سینه کن تابناک *** که بر نخل طور آمد از چوب تاک 
که افکنده نخل وجودم ز پا *** رخ لاله گون قد سرو رسا 
بر این نخل از این آب شو آبیار *** باین شاخ از آن آتش آتش ببار 
که بر هر دو گیتی شود شعله خیز *** شود آب از او آتش رستخیز 
بده ساقی آن آتش آب گون *** که بر نارسینا شود رهنمون 
ز آن آبم آتش بر افکن بخاک *** بیاور ز خاکم از آن آب پاک 
از آن آتشم لب پر آواز کن *** دلم محرم پردۀ راز کن 
جواهر فروشان بازار راز *** دهان جز بگوهر نکردند باز 
که دل رفته از کار و دین شد ز دست *** ز زلفان و مژگان جادو پرست 
سخن بر لبم از لب باز گو *** ز دل بر دلم راز دلدار گو 
مغنی از آن پرده بنواز زود *** که یکسان ببینی تو نابود و بود 
در آن پرده نقشی نماید ترا *** ببینی نگاری که شد مر ترا 
مغنی بزن نی که در بزم کی *** بنائی چنین گفت با ناله نی

طلب یاری نمودن از حضرت باری تعالی در خصوص فراهم آمدن حواس

که گر از سر لطف بنوازیم *** بخود یک نفس هم نفس سازیم 
جهان پر نوا گردد از نامه ام *** دو صد بحر خیزد ز یک ژاله ام 
دل از مفتی و شیخ طرفی نبست *** نی آرومی آرومغ و می پر است 
مرا سوی دردی کشان راه ده *** ز صافی دلانم دل آگاه ده 
ز می جامۀ زهد زرقم بشو *** مرا سوی میخانه بنمای رو 
که سرمست در کوی میخانه دوش *** چنین گفت با می کشی می فروش 
دلی کو خراب از می ناب نیست *** مگو دل که غیر از گل آب نیست 
چه اندرز راویم در گوش شد *** همه زه و زرقم فراموش شد 
چنین گشت اندرز اویم پسند *** که بگسستم از سبحه و زهد و پند 
بدیر مغان آمدم رایگان *** رسیدم بنزدیک پیر مغان 
مغ و می کش آورد مینا و جام *** که مینوش و بر باد ده ننگ و نام 
بآهنگ مستان سرودی سرود *** بیک نغمه دین و دلم را ربود 
چه بر ساغرم بادۀ ناب ریخت *** ز دل بند تزویر و زهدم گسیخت 
چه با چنگ و می گشت رامشگرم *** بمی رهن شد خرقه و دفترم 
بیک جرعه ام آنچنان کرد مست *** که گشتم بدیر مغان می پرست

خطاب نمودن بعقل و طلب یاری نمودن از او و آرایش این ورقه گوید

مغنی ز نظمم نوائی نواز *** بصوت عراق و نوای حجاز 
بدستان از این داستان باز گو *** بصوت حجازی بآواز گو 
از او ملک هستی پر از شور کن *** درود دو گیتی پر از نور کن 
بآهنگ این رزم بر بط نواز *** بدستان از این داستان گوی راز 
مغنی ز زابل سرودی سرای *** بدستان چو عشاق بنواز نای 
ز دستان رستم فراموش کن *** خدا را از این داستان گوش کن 
شناور از این نظم کن گوش و هوش *** بر جوهری باش گوهر فروش 
مغنی ز نظمم بر افراز دست *** برقص آی چون نغمه خوانان مست 
که گوید درودت خدای جلیل *** ز صوتت نوا خوان شده جبرئیل 
مغنی از این نظم بنواز نای *** بر آرر دل پی دلانرا ز جای 
بصاحب دلان شرح این راز گو *** بدلدادگان این نوا باز گو 
برو راه مردان آزاده جوی *** چه آزادگان ذکر این راز گوی 
مغنی روان شو سوی بزم یار *** در این بزم این نظم کن در نثار 
در این بزم از این نظم پیرایه بند *** بآواز دلبند و صوت بلند 
چنان اندر این بزم بنواز نای *** که دلدار را دل بر آید ز جای 
صفحه (48) 
مغنی از این ره نوائی نواز *** از این پرده کن ساز بی پرده ساز 
که بی پرده بنمود رخسار یار *** ببزم حریفان در آمد نگار 
مغنی بزن نای و بنواز رود *** بدلدادگان زین نوا ده درود 
سرودی ز نظم بیاران بخوان *** نوائی بر دوستداران بخوان 
بمستان از این قصه آگاه ده *** از این بر دل دوستان راه ده 
ز نظمم نوای دری ساز کن *** فضای دو گیتی پر آواز کن 
خردمند را جان و دل تازه کن *** نشاط خرد را باندازه کن 
مغنی بیارا جهانی دگر *** نوائی دگر جوی و جانی دگر 
خرد را در آن محرم راز کن *** پس آنگه از این نظم آواز کن 
مغنی سر راز را بر گشا *** از این نظم راز نهانی نما 
ز نظم بخوان در نوای دری *** بزن بانک بر جام اسکندری 
مر او را بگو این نوا گوش کن *** ز اسکندر و جم فراموش کن 
مغنی بیارای از این پرده راز *** که شد پرده از چهرۀ یار باز 
در این پرده دارای اگر هوشمند *** از این رزم مزمار را پرده بند 
برندان میخانه آواز کن *** حریفان این پرده را ساز کن 
بر رازدان ذکر این راز گو *** بنزد حریفان بآواز گو 
سراید اگر نغمۀ هوشمند *** بجز هوشمند آنکه سازد پسند 
بدکان خر مهره بازان ده *** ز گوهر پسندیده خر مهره به 
خرد ورز کاین کار افسانه نیست *** کسی محرم راز رندانه نیست 
بجز پاکبازان در بار عشق *** که زیشان بود گرم بازار عشق 
حریفان دردیکش صاف نوش *** که جوهر شناسند و گوهر فروش 
ز راز نهان و عیان آگهند *** بسوی در دوست مرد رهند 
خدا را برندان از این راز گوی *** بآواز این داستان باز گوی 
مغنی نوائی بر این داستان *** بخوان از ره راست بر راستان 
بر راستان گوی این راز راست *** که از راستان راستی خوشنماست 
نوائی برندان حریفانه زن *** صلائی بعشاق مستانه زن 
مغنی از این نظم بر کش نوا *** بشور آز شعرم ترنم نما 
بهوش آراز اینداستان هوش گوش *** ابر گوش هوش آروحی سروش 
مغنی ز نظمم نوا ساز کن *** یعالم در خوشدلی باز کن 
دو گیتی ز نظمم پر آوازه کن *** از این نغمه جان جهان تازه کن 
بآواز این پرده بنواز رود *** از این رو بر رودکی ده درود 
از این پرده با نی نوائی نواز *** از این نغمه سازی عراق و حجاز 
بفردوس آید ز خلد برین *** ز فردوسیم صد هزار آفرین 
که عشاق را دل برآری ز جا *** از این داستان چون نمائی نوا

از صفت نادانی اهل روزگار و ناسازی زمانۀ غدار و دنیای بی اعتبار گوید

مغنی از این پرده کن راز باز *** خدا را از این پرده بنواز ساز 
دریغا دویدم بگیتی بسی *** چه حاصل که در وی ندیدم کسی 
چه گویم همانا که در روزگار *** تو گوئی نبد از ازل هوشیار 
و گر بود در دهر پیدا نبود *** بمردم بگیتی هویدا نبود 
در این خاکدان دهر ناپایدار *** اگر بنگرد دیدۀ هوشیار 
کسی را نبیند بجز خاک و گل *** چه گوید بر خاک و گل راز دل 
جهانرا چنین است آئین و ساز *** دنی پرور است و اراذل نواز 
ز صوت کلیم اند مردم بری *** پرستار گوسالۀ سامری 
چه بر صوت یزدان ندارند تاو *** چو گاوان نیوشند آواز گاز 
تفو باد بر گردش آسمان *** نبی زار و گوساله بر نردبان 
چه خوش گفت دانای با داد و دین *** بگفتار او باد صد آفرین 
که بفروش این گوش و گوشی بخر *** که نی نوشد این راز را گوش بخر 
بهوش آی از هوشیاران نیوش *** بآن گوش بر راز دل دار گوش 
ندانم چه گویم بتنها سخن *** من و کنج تنهائی خویشتن 
ز سعدی دو بیتی متین آورم *** سخنهای نغز و گزین آورم 
که او بد باهل سخن اوستاد *** باهل سخن در سخن داد داد 
چه اندر سخن در اسرار سفت *** ببا گوش بگشا و بنگر چه گفت 
فقیهی کهن جامۀ تنگدست *** بدیوان قاضی بصف بر نشست 
نگه کرد قاضی بر او تیز تیز *** معرف گرفت آستینش که خیز 
ندانی که برتر مقام تو نیست *** فروتر نشین یا برو یا بایست 
چو آتش بر آورد درویش دود *** فروتر نشست از مقامی که بود 
فقیهان طریق جدل ساختند *** لم و لا تسلم در انداختند 
فتادند در عقدۀ پیچ پیچ *** که در حل او ره نبردند هیچ 
فقیه فقیر از صف آخرین *** بغرش در آمد چو شیر عرین 
ز کلک فصاحت بیانیکه داشت *** بدلها چه نقش مگین بر گماشت 
سمند سخن تا بجائی براید *** که قاضی چو خر در وحل باز ماند 
فرود آمد از تخت دستار خویش *** با کرام و لطفش فرستاد پیش 
معرف بدلداری آمد برش *** که دستار قاضی نهد بر سرش 
ز دست و زبان منع کردش که دور *** مه بر سرم پای بند غرور 
خرد باید اندر سر مرد و مغز *** نباید مرا چون تو دستار نغز 
خرد پیشه لب بسته از نیک و بد *** بد اندیش در گفتگو بی خرد

ساقی نامه بجهت زینت دادن کتاب و طلب اعانت از ملک اعلام

ولی گشته در کنج عزلت نهان *** عدو آشکارا شده راز دان 
بنادان بود نام دانشوری *** ز دانشوران و ز دانش بری 
مغنی از این پرده کن ساز ساز *** بآئین رندان نوائی نواز 
نوائی بیاور اگر نیست گوش *** شناوا مرا بی گمان هوش و گوش 
دل و جان روحانیان تازه کن *** صف قدسیان را پر آوازه کن 
بدستان از این داستان یاد کن *** بجانان تو این نکته بنیاد کن 
کفی بر به نی زن که شد دل ز کار *** نوائی بر آرای از صوت تار 
که از عالم غیبم آمد بگوش *** دلارا نوائی ز وحی و سروش 
صفحه (49) 
که چون غم رساند بدلها گزند *** خروشیدن دف بود سودمند 
چه آید دل از بینوائی بجوش *** سزد گر بر آری تو از دل خروش 
براجی در این نی نوائی بزن *** در این پرده از نغمه رائی بزن 
نوائی که زو دل بر آید ز جای *** شود سوی دلدادگان دلگرای 
ز بیهوشیم دل بهوش آوری *** از آن پرده صوتم بگوش آوری 
نشانی ز دانشورانم دهی *** ز دانش سخن بر دهانم نهی 
مغنی دمی شو هم آواز من *** چه نائی شوی آگه از راز من 
رهی زن که دل را بهوش آوری *** دلم را نوای خروش آوری 
ز مضراب و مضمار ده کام دل *** ز چنگ و زنی جوی آرام دل 
دلم محرم راز دلدار کن *** در آن پرده ام محرم یار کن 
که گویم پیاپی چونی راز دل *** ز چنگ و زنی جویم آرام دل 
دلم محرم راز دلدار کن *** در آن پرده ام محرم یار کن 
بسی دیدم از راستان داستان *** چه حاصل ندیدم کس از راستان 
ز دانشوران نیست بر جای کس *** ز دانش بجا مانده نامی و بس 
مغنی کجائی دمی زن بنا *** که زین تنگنا دل بر آمد ز جا 
بهر بوم و هر بر پی هم نفس *** گذشتیم و جائی ندیدیم کس 
چو دل شد ز دیدار جان نا امید *** قضا گفت هجران بآخر رسید 
قضا را بسوئی کشیدم عنان *** که زانسو رسیدی بدل بوی جان 
که از نکهتش بوی جان آمدی *** تن ناتوان را توان آمدی 
از آنسو نمودار شد راه راست *** از آن راستی ترسم از کج و کاست 
در آن ره مرا گشت مقصد پدید *** ز گرداب زورق بآخر رسید 
چه بر سوی آن راه بشتافتم *** همه هر چه میخواستم یافتم 
ز دودم ز رخ تیره گرد ملال *** شب هجر من گشت روز وصال 
وصال آمد و شام هجران گذشت *** شب تیره ام روز رخشنده گشت

در وصف نواب مستطاب سپهر رکاب امیر زادۀ اعظم ابراهیم خان گوید

بر آمد مرا آنچه بد آرزو *** نمودم سوی داور پاک رو 
بخاک دری سر بر افراشتم *** نمودم سوی داور پاک رو 
در آن راه چون راه پیما شدم *** در آن بارگه عرش فرسا شدم 
مغنی کجائی بآواز راست *** نوائی که دل یافت کامی که خواست 
چنان زن نوائی بصوت دری *** که لرزد از آن کوس اسکندری 
خروشی بر آور چه مردان راه *** رسان نغمۀ جنگ بر مهر و ماه 
نی خامه را عنبر آمیز کن *** زبان قلم را گهر ریز کن 
بآب خضر لوح دفتر بشو *** ز نو خامه از آب کوثر بشو 
بمدحت سرائی زبان تیز کن *** از این مدح کلکم گهر ریز کن 
ز مدحش اگر مدح سازی دمم *** دم روح قدسی شود همدمم 
سخن زان نوا روح پرور شود *** دم قدسیم مدح گستر شود 
بده ساقیا بادۀ لعل فام *** خدا را بدو راز مینا و جام 
بمن ده می از جام کیخسروی *** که دارم سر مدحت خسروی 
که کیخسرو و جم در ایوان او *** بدربان اویند دربان او 
فریدون بدرگاه او بنده ئی *** تهمتن بکاخش پرستنده ئی 
خدیو خردمند فرخنده پی *** سزاوار اورنگ و دیهیم کی 
جهاندار و دین پرور تاجور *** که دارد دو گیت پر از زیب و فر 
ز گشتش زمین آسمانی کند *** ز بختش مکان لامکانی کند 
زمین و زمان روشن از بخت اوست *** سر چرخ بر پایۀ تخت اوست 
فریدون نهاد و منوچهر چهر *** ز چهر منیرش روان ماه و مهر 
جهاندار شهزادۀ کامران *** که زو تازه شد تخت نوشیروان 
چه بازوی نوشیروانی گشاد *** جهان را ز نوشیروان رفت یاد 
خداوند تاج و خداوند تخت *** که گیتی از او گشته فیروز بخت 
که چون دست بختش بگیتی گشاد ***جهانرا ز حاتم همی رفت یاد 
ز بازوی او دست تقدیر راست *** ز دستش قضا عاری از کنج و کاست 
نه در کشورش یافته ظلم راه *** بملکش ستم را نه حد نگاه 
ز دامان او آسمان سایه ئی *** ز تختش سپهر برین پایه ئی 
چه دیهیم بر ترک او کرد جای *** سرو تاج دیهیم شد عرش سای 
چه شد پای او زیب تخت نگین *** بر او خواند جان آفرین آفرین 
چه دست جهان آفرین بر فراشت *** چه بازوی کند آوری بر فراشت 
قضا دستش از کار بیکار شد *** قدر زور بازش و از کار شد 
زند رمح او طعنه بر آفتاب *** خورد ز آتش تیغ او ماه تاب 
بکشور چه کشور گشائی کند *** بکشور خدایان خدائی کند 
گشاد چو دست سخا گستری *** ببخشد بگردون مه و مشتری 
خدیوا فلک تختگاه تو باد *** جهان تا بود در پناه تو باد 
ز تو ملک گیتی پر از نور باد *** ز تو کشور عدل معمور باد 
در این کار لطف توام یار شد *** در این مدحتم گرم بازار شد 
سرم زان شرف ز آسمان بر گرفت *** که همراز با خاک پای تو گشت 
ز گفتار تو دانش آموختم *** ز رخسار تو رخ برافروختم 
چه از روی تو بر دلم نور تافت *** دلم نور دادار دادار یافت 
روانم ز گفتار تو تازه شد *** دو گیتی ز گفتم پر آوازه شد 
مغنی از این مدحت آغاز کن *** بعالم در خرمی باز کن 
خدا را باید آر از این داستان *** درودی ز یزدان بجانان بخوان 
درودی که آسایش جان بود *** درودیکه از نزد یزدان بود 
خدایا با عزاز آن پنج تن *** که هستند فخر زمین و زمن 
که او را بآفاق پاینده دار *** وجود جهانرا از او زنده دار 
مر او را خدای جهان یار باد *** جهاندار او را نگهدار باد 
ورا عمر در دهر جاوید باد *** درخشنده تیغش چو خورشید باد 
چه او بد بگیتی سر راستان *** بعهدش زدم طبل این داستان 
گشادم بگیتی سر نامه را *** نمودم چنین گرم هنگامه را

ذکر نزول نمودن سید المرسلین در یثرب زمین و اسلام آوردن صحرانشینان

که از شهر یثرب رسول امین *** برافراشت جون رایت داد و دین 
همه کفر کیشان آن بوم و بر *** گزیدند آئین خیر البشر صفحه (50) 
بسوی رسول امین آمدند *** سراسر بدین مبین آمدند 
ز عزی و ود روی بر تافتند *** بدین پیمبر سر افراشتند 
ز هر سوی مردم خداوند جو *** نمودند سوی خداوند رو 
پرستندۀ پاک داور شدند *** بآئین و دین پیمبر شدند 
بیثرب زمین لات و ود خوار شد *** شکوه پیمبر نمودار شد 
به گردش بهر سو گروها گروه *** رسیدی شب و روز از دشت و کوه 
گرفتند آئین و راه نبی *** ستودند از جان خدای نبی 
چه کار خدائی باو راست گشت *** زمانه بدانسو که میخواست گشت 
بدلها همه مهر او جا گرفت *** ورا دمبدم کار بالا گرفت 
که ناگه ز نزد خدای جلیل*** بیامد بنزدیک او جبرئیل 
ز دادار دادش درود و سلام *** پس آنگه بدین گونه دادش پیام 
که باید ترا گرز و تیغ آختن *** سوی کفر کیشان برون تاختن 
بکفار آتش بر انگیختن *** بگرز و بشمشیر خون ریختن 
مرا و ترا هر که داند بری *** ز امر خدائی بپیغمبری 
پر از کینه و خشم سویش بتاز *** پس آنگه سرش را ز تن دور ساز 
مگر سوی دین تو آرد پناه *** پس آنگاه با اومشو کینه خواه

ذکر پیام آوردن جبرئیل بسوی حضرت رسول و مامور شدن آنحضرت بجهاد باقریش

میندیش و سوی بد اندیش تاز *** که سازد ترا کارها کار ساز 
ز کفار بطحا یکی کاروان *** شد از شام بر سوی بطحا روان 
نشاید که اینجا درنگ آوری *** مگر کاروانرا بجنگ آوری 
بدستت نیاید گر آن کاروان *** بکفار آری شکستی گران 
برون آی و نیروی من را ببین *** که دستم برون آید از آستین 
علی را درین ره بهمراه بر *** که باشد بهمره ترا راه بر 
به گردون کراینده زان شصت تست *** که دست خدا نیروی دست تست 
در این رزم فیروز گردی بجنگ *** بکفار بطحا شود کار تنگ 
پیمبر چه بشنید گفتار او *** سوی خانۀ خویشتن کرد رو 
علی را طلب کرد اندر زمان *** سوی بیت خیر النسا شد روان 
ز راز نهان سوی دانای راز *** نهانی سر راز را کرد باز 
ز آن کار مشکل رسول خدا *** بر خویشتن خواند مشکل گشا 
با سرار آن در اسرار سفت *** پیام خدا با خداوند گفت 
که این همرهم در شب مار آی *** در آن خلوتم روی تو رهنمای 
در آن ره گذشتم چه از ما سوا *** چه پیمودم آنشب من آنراهرا 
ز بس دل پی آرزوی تو گشت *** مرا دیده روشن ز روی تو گشت 
بخلوتگه خاص جان آفرین *** تن خویشتن با تو دیدم قرین 
بمن چون در راز را بر گشاد *** کلیدش نخستین بدست تو داد 
چه کردی تو هر جا بمن همرهی *** در این وحی دادم خدا آگهی 
که سازم ترا همره خویشتن *** تو باشی در این راه همراه من 
در اینره خدا مرمرا رهبر است *** خداوند یار و خدا یاور است 
چه بشنید از سید المرسلین *** پیام خدا را خداوند دین 
ز خجلت برخ ریخت از خون گلاب *** ز آزرم شد پر ز ابر آفتاب 
زبنارا بمدحت سرائی گشاد *** که جان عضنفر فدای تو باد 
بخاک درت جانسپردن خوشست *** بفرمان و رای تو مردن خوشست 
خنک آنکه در پای تو جان دهد *** براه تو جان را بجانان دهد 
من اینک بدرگاه تو بنده ام *** بفرمان و رایت سر افکنده ام 
بود هر چه فرمان تو آن کنم *** دل و دین بمهرت گروگان کنم 
پیمبر چه گفتار او را شنید *** خدا را بخود یا و غمخوار دید 
بر افروخت رویش ز رخسار او *** شدش دیده روشن ز دیدار او

ذکر مشورت نمودن حضرت رسول «ص» با حضرت امیر «ع» در باب فرستادن عبدالله بر سر قافله

چه گسترد شب لاجوردی حجاب *** شد اندر شبستان رخ آفتاب 
چه خر گاه شد خالی از انجمن *** در آن کار شد با علی رای زن 
نبی شد بسوی شبستان راز *** سر راز بگشاد با بی نیاز 
بسی شد ز پیکار گفت و شنفت *** پسند نبی شد علی هر چه گفت 
پس آنگاه ابن حبش پیش خواند *** نوازید نزدیک خویشش نشاند 
که از نامداران فرخنده بود *** رسول خدا را بجان بنده بود 
بخلوت گه راز دمساز گشت *** براز نبی محرم راز گشت 
پیمبر یکی نامه دادش بدست *** باو گفت کی مرد یزدان پرست 
در این دم روانشو بفرمان من *** دلیران بهمراه بر چند تن 
یکایک همه نامشان بر شمرد *** سرانرا سراسر بدستش سپرد 
بفرمود در کار هشیار باش *** نه هنگام خوابست بیدار باش 
نهانی رانشو ببی گاه گاه *** سوی راه بطحا بپیرا راه 
زهر سو نگه کن پی کاروان *** پی کاروان شو بهر سو روان 
نشانی نیابی گر از قافله *** چرائی بسوی دو ره راحله 
بود منزل نخله آنجا بمان *** پس این نامۀ نامور را بخوان 
بخوان هر چه بینی ز این نامه پند *** پس آنگه تو این نامه را کار بند 
نبی را چو آمد بپایان سخن *** روانشد فرستاده با انجمن 
بسی از دلیران و مردان گرد *** بفرمان یزدان بهمراه برد 
ز رفتن نیاسود ببرید راه *** چنین تا که آمد سوی وعده گاه 
پی کاروان گشت هر سو روان *** نشانی ندید از پی کاروان 
نه بانک درا و نه صوت جرس *** گرفته زمین و زمانرا نفس 
زمانی ز فکرت فرو برد سرد *** بیاد آمدش گفت خیر البشر 
نوشته چنین بد که ای نیکبخت *** سوی نخله بر بندار آنجای رخت 
چه بگشاد آن نامۀ نامور *** سوی نخله اش نخل شد بارور 
از آن مه ابن حبش کرد یاد *** پس آنگه بباران خود مژده داد 
از آن سو سوی میمنه شد روان *** که یابد از آنره ره کاروان صفحه (51) 
ز این سو رسیدند لشگر روان *** بیامد ز سوی دگر کاروان 
دلیران در آن ره برون تاختند *** سواران همه گردن افراختند 
بیفتاد چون چشم آن کاروان *** بر آن نامداران روشن روان 
از آن نامداران هراسان شدند *** وز آن قوم یکباره ترسان شدند 
ذکر آگاه شدن عمرو خضرمی از آمدن دلیران یثرب
سر کاروان بد یکی نامجو *** که بد عمر و بن خضرمی نام او 
بترسید و خود را بسوئی کشید *** چو ابن حبش بیم او را بدید 
بدانست کو شد از او بدگمان *** که راند بسوی دگر کاروان 
در این کار زینگونه تدبیر جست *** بتقدیر تدبیر او شد درست 
بیاران بفرمود تا چند تن *** تراشند موی سر خویشتن 
بدینگونه نیرنگ و رنگ آورند *** پیاپی سوی کاروان بگذرند 
که تا کاروان اوفتد در گمان *** که هستند ایشان پی حج روان 
بدینگونه کردند شد کار راست *** سپه را بکام آمدش آنچه خواست 
چو بن خضر میدید دلشاد شد *** ز اندیشه و رنج آزاد شد 
فرود آمدند و گشادند بار *** که ناگاه گردان پی کار زار 
همه گرز و تیغ و سنان آختند *** بر آن کاروان گه فرو تاختند 
چه بن خضر می بود مرد دلیر *** بر آمد ز جا همچو در بیشه شیر 
بر آمیخت شمشیر و بگشاد جنگ *** سوی نامداران در آمد بجنگ 
چه ابن حبش آن دلیری بدید *** کمان را بزه کرد سویش کشید 
چه آن نامور بر کمان راند تیر *** شد از عمر خود عمر و یکباره سیر 
چه تیرش رها شد سپهبد ز شصت *** ابر سینه عمرو تا پر نشست 
چه بر سینه اش تیر او راه یافت *** تهیگاه تا پشت او را شکافت 
بغلطید بر خاک ره ناتوان *** روان از تنش شد بزاری روان 
وز آن پس دلیران یزدان پرست *** بغارت گشادند یکباره دست 
همه مال از کاروان هر چه بود *** ز دیبا و از گوهر نا بسود 
بر آن چار پایان نمودند بار *** گرفتند ره سوی یثرب دیار 
سوی یثرب از نخله کردند پا *** رسیدند نزد رسول خدا 
به پیشش همه در نماز آمدند *** بپابوس او سرفراز آمدند 
پیمبر از آن کاروان هر چه بود *** باصحاب خود جمله قسمت نمود 
چه از قسمت مال پرداختند *** ز هر قسمتی کار خود ساختند 
برهنه تنان درع پوش آمدند *** پی رزم جستن بهوش آمدند 
باستاد بر پای ابن حبش *** بنزد نبی دست کرده بکش 
زبانرا بمدحت سرائی گشاد *** وز آن پس نبی را یکی مژده داد 
که از اهل بطحا یکی کاروان *** سوی شام گشته ز بطحا روان 
ز مال بزرگان بطحا زمان *** در ودشت بینی چو بازار چین 
زر و سیم جنس تجارت بسی *** که وزن و شمارش نداند کسی 
زده خیمه بیرون ز بیت الحرام *** بعزم تجارت پی شهر شام 
امیر است سفیان بر آن کاروان *** بهمراه او نامداران روان 
گر آن کاروان را بدست آوریم *** بلات و بعزی شکست آوریم

ذکر رفتن ابوسفیان بشام و فرستادن لشگر بر سر راه و نرسیدن باو

پیمبر چو بشنید گفتار او *** بسوی بزرگان دین کرد رو 
بفرمود تا نامداران دین *** بتازند تا ملک بطحا زمین 
نمایند اگر مال بیرون نبرد *** بسفیان و آن کاروان دست برد 
در آن ره دلیران مهیا شدند *** بفرمان او دشت پیما شدند 
چو لشگر دو منزل بریدند راه *** بروز سیم در گه صبحگاه 
رسیدند نزدیک آن انجمن *** ز مردان بطحا زمین چند تن 
از ایشان بپرسید میر سپاه *** که زانسوی شد کاروان سوی راه 
بگفتند سفیان و هم کاروان *** سوی شام گشتند جمله روان 
ز بطحا از این سرزمین بر گذشت *** همانا کنون داخل شام گشت 
شنیدند لشگر چه زیشان خبر *** گرفتند ره سوی خیر البشر 
دل آسوده از کاروان آمدند *** سوی داور داوران آمدند 
پیمبر چه آن داستان را شنید *** ز لشگر تنی چند را بر گزید 
بفرمود گردند در دم روان *** ز هر سو نهانی چو کار آگهان 
بگیرند هر جا پی کاروان *** بهر راه سازند خود را نهان 
که چون کاروان باز گردد ز راه *** دهند آگهی در زمان سوی شام 
بفرمانش یاران برون تاختند *** نهانی بهر سو کمین ساختند 
یلان گرانمایه تیز هوش *** در آن ره سپرده دل و چشم و گوش 
که چون کاروان باز گردد خبر *** رسانند در دم به خیر البشر 
چنین گفت راوی شیرین کلام *** که چون رفت سفیان ز بطحا بشام 
چو در ملک شام او فتادش گذر *** ز ملک حجازش رسید این خبر 
که خیر البشر تاخت بر کاروان *** همه سود آن کاروان شد زیان

ذکر داخل شدن ابوسفیان بشام و آگاه شدن از آمدن لشگر اسلام بسر راه او و کشته شدن عمر و خضرمی

نیاسود از قتل و غارت دمی *** ز کین کشته شد عمر و بن خضرمی 
چه پرداخت از قتل آن کاروان *** پی کاروان تو آمد روان 
در این ره بکین تنگ بسته کمر *** که تازه سوی کاروان دگر 
چه بشنید کامد ز بطحا روان *** روان شد پی قتل آن کاروان 
چه بگذشت بد کاروان در گذشت *** سوی ملک یثرب زمین بازگشت 
براه و به بی ره بود در کمین *** کنون تا رسد وقت هنگام کین 
چو این کاروان باز گردد ز راه *** بتازد بناگه ببیگاه و گاه 
چه سفیان ز راوی شنید این خبر *** شد از جسمش آرام و هوشش ز سر 
ز دل رفتش آرام و از دیده خواب *** چو سیماب افتاد در اضطراب

ذکر خبر دار شدن ابوسفیان از غارت شدن کاروان و فرستادن زمزم را ببطحا و امداد خواستن

که در رهنوردی دلش شاد بود *** بهر راه همراهی باد بود 
طلب کرد او را بنزدیک خویش *** بگفتا کنون از پی دین و کیش 
روان شد سوی ملک بطحا ز شام *** رسان زود خود را به بیت الحرام صفحه (52) بگو با بزرگان بطحا زمان *** که خیر البشر شد زمان ز پر کین 
بهنگام رفتن پی ما شتاب *** ولی چون گذشتیم ما را نیافت 
نه تنها گرایان سوی کاروان *** که بر قتل ما بسته دارد میان 
در اینره نگردید اگر رهنمون *** نیاید ز ما زنده یک تن برون 
از آن پیش کان کاروان در رسد *** نمائید ما را در اینره مدد 
چه صمصم ز سفیان حکایت شنید *** روان شد شب و روز ره میبرید 
از آن پیش کوسوی بیت الحرام *** رسد در حرم بانوی محترم 
که بد عمۀ سید المرسلین *** کزین بزرگان بطحا زمین

ذکر خواب دیدن عاتکه بانو عمۀ حضرت سید المرسلین و رسول الله العالمین

نبی را گرامی چو جان داشتی *** بعزی و لاتش نبد آشتی 
بدش عاتکه نام و فرخنده بود *** نهانی خدا را بجان بنده بود 
بعباس بد خواهر نیک رای *** زرایش پدر گشته نیکی گرای 
قضا را شبی خفته بر روی تخت *** چنین دید در خواب آن نیکبخت 
که اشتر سواری پر از خشم و کین *** در آمد سوی شهر بطحا زمین 
درون و برون پر ز قهر و ز طیش *** بهیبت بغرید و گفت ای قریش 
بکشتن گه خویش تازید زود *** که اینک شما را زیان گشت سود 
بگفت این و سوی حرم رویتافت *** حرم جمله از نور او نور یافت 
در آمد سواره درون حرم *** مر او را حرم بوسه زد بر قدم 
چه بگذارد بیرون از آنجای گام *** سواره بر آمد ببالای بام 
ببام حرم شد بآواز گفت *** دگر باره آنراز را باز گفت 
سواره ببام حرم یافت بار *** دگر باره آن راز گفتا سه بار 
بغرید مانند رعد دمان *** که لرزید از بیم آن آسمان 
نمود ان سخن را دگر آشکار *** ببار سوم باز گفتا سه بار 
سوی بوقبیس آمد و پای کوه *** سواره روانشد ببالای کوه 
بگفت این و از کوه سنگی بکند *** پر از خشم بر شهر بطحا فکند 
ببطحا ز بطشش چنان تنگ شد *** همه شهر در زیر آن سنگ شد 
دو صد پاره آتش از او بر فروخت *** تو گفتی زمین و زمانرا بسوخت 
بهر خانۀ پارۀ اوفتاد *** بجز خانۀ قوم هاشم نژاد 
بلزید از آنخواب آن نیکبخت *** بخاک آندر آمد ز بالای تخت 
سحر گه که خورشید با مهد زر *** بر آمد ز خلوت گه باختر

ذکر گفتن عاتکه بانو خواب خود را بعباس برادر خود که عم حضرت خیر البشر بود

بسوی برادر دلی پر ملال *** بشد خواهر و گفت از خواب حال 
بترسید عباس از اینخواب سخت *** بدل گفت شد مشت بیدار بخت 
برون آمد از خانه عباس زود *** ولیدش بره دید و پرسش نمود 
چه عباس را بود باوی وداد *** بنزدش سر راز را بر گشاد 
سخن چون گذشت از میان دو تن *** پراکنده شد بر سر انجمن 
نشسته بهر بر زنی مرد و زن *** سخن بود از آن خواب در انجمن 
پر از درد و اندوه پیر و جوان *** که ما را سر آمد بزاری زمان 
چه بشنید ابوجهل شد پر زغم *** روان شد ز دهست بسوی حرم 
بنزدیک عباس رفت و نشست *** بخندید و یازید دستش بدست 
که زین کار دارم شگفتی همی *** که ز اولاد و از دودۀ هاشمی 
نه مردم به پیغمبر رهبرند *** زنان شما نیز پیغمبرند 
کنونست ما را سه روز آشکار *** نشد صدق این کار اگر آشکار 
ز هر سوی کشور فرستم پیام *** بهر ملک آگه کنم خاص و عام 
که جز مکر و افسون و کید و دروغ *** ز اولاد هاشم نگیرد فروغ 
بر آشفت عباس از آن گفت و گو *** بتندی باو گفت ای زشت خو 
ز مردان سخنها نباشد پسند *** نگوید مگر مرد ناهوشمند

ذکر تزلزل افتادن در میان قریش از خواب دیدن عاتکه بانو و رسیدن صمصم از نزد ابوسفیان

بگفت و روان گشت پر خشم و کین *** سوی خانۀ خویش اندوهگین 
ببطحا پر اندیشه شد شیخ و شاب *** بهر چشم خواری از آنخواب آب 
دو روز اینچنین در تزتزل گذشت *** بروز سوم گشت پیدا ز دشت 
سواری کز او دیدها خیره شد *** از او ملک بطحا زمین تیره شد 
بسر بر پراکند ز اندیشه خاک *** گریبان خود کرده از درد چاک 
بر آمده ببطحا دلی پر ز غم *** از آنجا روان شد بسوی حرم 
ز جمازه آمد خروشان فرود *** به لات و به ود داد اول درود 
پس آنگاه گریان زبان بر گشاد *** خروشان سوی شهر آواز داد 
که دارم من از نزد سفیان پیام *** بسوی بزرگان بطحا ز شام 
بود صمصم نام شامم مکین *** فرستاده سفیان ببطحا زمین 
که گویم به گردان قوم قریش *** که بر کاروان تنگ گردید عیش 
محمد بکین تاخت بر کاروان *** بر آورد بر عمرو یاران زیان 
بصد حیله از چنگ او رسته ایم *** در اینجای پر بیم بنشسته ایم 
بشامیم و داریم دیده براه *** که بیرون کی آید ز بطحا سپاه 
سراسر کنون ایسران قریش *** ز بطحا برآئید با کین و طیش 
نشاید شما را ببطحا غنود *** بسوی ره شام تازید زود 
ابا خنجر و تیغ زهر آب دار *** بررید از جان دشمن دمار 
چه صمصم همه راز را باز گفت *** مهم گشت بیداری و خواب جفت 
چه صمصم ببطحا رساند اینخبر *** در افتاد در ملک بطحا شرر 
همه شهر شد پر ز بیم و ستیز *** در آنملک بر پای شد رستخیز 
همه سوخت هر سوز بیم گزند *** بر آتش دل مشرکین چون سپند 
ز سر رفته هوش و ز رخ رفته رنگ *** نه جای شتاب و نه جای درنگ 
همه سوی یکدیگر آورده رو *** بد از خواب و از ان خبر گفت و گو 
بنی هاشم از بیم بودند دور *** دگر خانها بود هم پر ز شور

ذکر جمع شدن بزرگان در نزد ابوجهل نمودن با یکدیگر در این باب

چه روز دیگر زینسپهر دو رنگ *** بر آورد خورشید رخشنده چنگ 

صفحه ( 53) 
برفتند گردان بطحا زمین *** بسوی ابوجهل دل پر ز کین 
همه نزد او آمدند انجمن *** همه گشته بر رای او رای زن 
نخستین ابوجهل لب بر گشاد *** ز کار پیمبر بسی کرد یاد 
ز گردن کشان سوی عباس دید *** بدینگونه با او سخن گسترید 
که تا آسمان و زمین گسترید *** کسی در جهان این شگفتی ندید 
که از دورۀ خود یکی نامور *** پی کین بدینگونه بندد کمر 
ز خویشان خود کینه خواهی کند *** ز بیگانگان آشنایی کند 
بپیچد سر از دین و آئین خویش *** بدین نیاکان شود کینه کیش 
کند خوار دین نیاکان ما *** کند دشمن ما خدایان ما 
گشاید بنفرین ایشان دهان *** بزشتی برد نامشان بر زبان 
یتیمی که عمران ورا پرورید *** بجان و بدل مهر او را گزید 
درون یلان شد از او پر ز بیم *** بسی طفل از کار او شد یتیم 
کنون زد زهر سو ره کاروان *** از او گشت سود جهانی زیان 
دو ناپاک دین دیو وارونه رای *** گرفتار نفرین خلق خدای 
ابوبکر و بوحفص بیدین کیش *** نمودند ان کینه را دست پیش 
بمکر و بافسون باو ساختند *** بدینسان ره چاره پرداختند 
بیاید کنون از ره دین و کیش *** یکایک ز بهر خدایان خویش 
ببندیم بر کینه جستن میان *** نبندیم دلها بمال و بجان 
بیاید کنون پای بر جا فشرد *** نمائیم با او یکی دستبرد

ذکر متفق شدن قریش و قبول نمودن قول ابوجهل را و عازم شدن بامداد کاروان

بر آئیم یکجا بهم یار و پشت *** همه هر چه هستیم خورد و درشت 
چو بوجهل را شد بپایان سخن *** خروش و فغان خاست از انجمن 
بیکباره از جای برخاستند *** یکایک بگفتش دل آراستند 
که باید ترا جمله فرمانبریم *** جز اینره که گفتی رهی نسپریم 
در این کار جانرا گروگان کنیم *** بشمشیر آرایش جان کنیم 
بر روی نبی تیغ کین بر کشیم *** پر از کین نبی را زمنبر کشیم 
ابوجهل و بوحفص خوار آوریم *** ز بهر خدایان ثنا آوریم 
سرانشان بپای منات افکنیم *** تنانشان بدرگاه لات افکنیم 
علی گر در آید بخم کمند *** رسد بر خدای محمد گزند 
بدین عهد بستند پیرای بخت *** که سستی نجویند در کار سخت 
بگرز و بشمشیر گردند یار *** گشایند بر خود در کار زار 
چه زینگونه شد عهد پیمان تمام *** شدند انجمن سوی بیت الحرام 
یلات و بزرگان قوم قریش *** یکایک کمر بسته پر کین طیش 
چه عباس و فرزند دلبند او *** که شد در پی مال خود جنگجو 
چه شد مالش در کاروان بیشمار *** پی مال و دین گشت در جنگ یار 
چه بوبکر و سهل آندو دیو پلید *** که از هر یکی اژدها میرمید 
دگر تبه و شیبۀ پیل تن *** دلیران و گردان لشگر شکن 
شهاب ان پرستندۀ لات و ود *** ولید و دگر عمرو بن عبدود 
همه کرده شمشیر بیداد تیز *** بخون محمد همه پر ستیز 
ز بطحا پی کین برون آمدند *** یکا یک طلبکار خون آمدند 
چه گشتند لشگر ز بطحا برون *** برفتند سوی ره کاروان 
نوئی سر آیندۀ داستان *** سر آینده از نغمۀ راستان

ذکر بیرون آمدن اهل بطحا بمدد ابوسفیان و بیرون آمدن ابوسفیان از شهر شام

که سفیان که بار سفر بست زود *** چه از شام آهنگ بطحا نمود 
ز شامی یلان و دلیران گرد *** پی رزم جستن بهمراه برد 
روان شد سوی والی شام زود *** شکایت ز کار پیمبر نمود 
که از ما یتیمی پدید آمده *** که بند بلا را کلید آمده 
بهانه همی دید و آئین کند *** ز خویشان خود دل پر از کین کند 
کنون از ره شام و راه حجاز *** ز آسیب آن کاروان ماند باز 
سپاهی بهمراه آن شاه شام *** روان کرد بر سوی بیت الحرام 
که در راه بیره اگر بی گمان *** گراید پیمبر سوی سروران 
بگیرند و بندند او را دو دست *** پشامش نمایند جای نشست 
چه شد کار سفیان سراسر تمام *** بشادی برون آمد از شهر شام 
گرازان بهمراهی لشگری *** که هر یک بدی مهتر کشوری 
همه گرزۀ گاو پیکر بچنگ *** یکایک نوردیده آئین جنگ 
چه سفیان بر آن انجمن بنگرید *** جهانی همه دیو وارونه دید 
ولی با چنین لشگر انبار جنگ *** ز بیم پیمبر نمودش درنگ 
که آگه زهر گوشۀ بیگمان *** نهانی روند بر سر کاروان 
بدش کاروان بی صدای جرس *** همه دید یک منزلی پیش و پس 
چه آگاهی آمد بشاه جهان *** که از شام بیرون شد آن کاروان 
پیمبر بر آمد ز خلوتسرای *** شد از سطوتش بر جهان تنگ جای 
جلال خدائی نمودار شد *** خداوند گیتی پدیدار شد 
ز رویش بیثرب چنان نور تافت *** که بطحا فروغی از آن نور یافت 
چنان ملک یثرب پر از نور شد *** که از روی او تیره گی دور شد 
بفرمود آنانکه هستند یار *** ز انصار و یاران بطحا دیار 
سراسر ببطحا شتابند زود *** ندارد درنگ اندر این کار سود 
چه فرمان چنین آمد از شاه دین *** چه عثمان و چه طلحۀ پیش بین 
بزرگان لشگر همه سر بسر *** گشاده همه تنگ و بسته کمر 
چه بوبکر صدیق و فاروق دین *** سپه آمدند از یسار و یمین 
چه سلمان و چه بوذر نیکرای *** دگر نامداران نیکی گرای 
ز یثرب زمین هر که جز اهل دین *** رسیدند نزد رسول امین 
سراسر بنزدش کشیدند صف *** ز بهرش نهاده همه جان بکف 
سراسر بمدحش گشادند لب *** که ای روشن از روی تو تیره شب 
صفحه (54) 
ترا بخت فیروز و اختر بلند *** بمجمر ترا اختران چون سپند 
نداریم اگر گوهر شاهوار *** ز بهر تو داریم جانها نثار 
براهت ز جان دور ماندن خوش است *** برای تو جانرا فشاندن خوش است 
همه بندگانیم و فرمانبریم *** ترا از دل و جان ثنا گستریم 
پیمبر چو گفتار ایشان شنید *** بر ایشان تبسم کنان بنگرید 
بسی در اسرار هر گونه سفت *** ز روح الامین آنچه بشنید گفت 
که فرمود دادار داور چنین *** چنین داد فرمان جهان آفرین 
که گردیم از اینجا سراسر روان *** بتازیم یکسر سوی کاروان 
بگیریم از کاروان جمله مال *** بما مال کفار باشد حلال 
بیاید کنون تاختن سوی دشت *** نشاید ز فرمان یزدان گذشت 
چو لشگر شنیدند از شهریار *** یکی شاد دل شد یکی سوگوار 
یکی گفت او را فزون شد جنون *** یکی گفت باشد جنونش فنون 
گر آید یقین سوی شک و گمان *** ز پیغمبری کو زند کاروان 
ابوبکر را لب پر از خنده بود *** عمر را ز شادی دل آگنده بود 
پیمبر بسوی سپه بنگرید *** بدیدی یکی کودک نا رسید 
سوی شهر فرمود گردند باز *** نیایند جز گرد و گردن فراز 
بفرمود آنگه که لشکر شمار *** شمار دلیران و آلات کار 
بشد نیز لشگر شمار و شمرد *** شمارش بدینگونه شد نام برد 
سراسر سپه سیصد و سیزده *** سنان پنج اسپر شش و گرز ده 
سه اسب و شتر شصد خر ببست گشت *** زره هفت خفتان شش و تیغ هشت 
ولی جمله بودند مردان مرد *** همه در خور کار زار و نبرد 
چه از دشت یثرب رسول مجید *** سرانجام لشگر بدانگونه دید

ذکر منتخب نمودن سید المرسلین (ص) دلیران دین را و روانه شدن بعزم غارت نمودن کاروان

سوی ره بفرمود کارند رو *** بفرمان یزدان بهمراه او 
بآن راه خیر البشر شد روان *** که بودش خبر از ره کاروان 
بفرمود آنگه رسول کبار *** که گردند لشگر بنوبت سوار 
یکی زان دو اسب گرامی نژاد *** ببوحفض و بوبکر صدیق داد 
علی را و آنگه بخود کرد یار *** خدا یار شد با خداوند گار 
وز آن پس بفرمان جان آفرین *** بنوبت سواره دلیران دین 
در آن ره بدان باد پایان شدند *** چو باد وزنده شتابان شدند 
بزودی نور دیده شد راه بدر *** رسیدند نزدیکی چاه بدر 
کنون باز گردم سوی داستان *** سخن گویم از کار ناراستان

ذکر رسیدن ابوسفیان ببطحا و رسانیدن کاروان را بمکه و بیرون آمدن خود و رفتن بنزد یاران

شبانگه چو سفیان بد روزگار *** بعزم حرم کرد از شام بار 
سپاهی بهمراه آن شاه شام *** روان کرد بر سوی بیت الحرام 
بشام و سحر بود در تاب و تب *** بدش صبحگه تیره و روز شب 
شب و روز دل داشت پر درد و سوز*** که ناگه محمد بشب یا بروز 
کند روز او چون شب تیره تار *** بتازد بر آن کاروان بر گذار 
بشب داشت در کاروان پاس خویش *** دو منزل همیرفت یکروز پیش 
ز دهقان و سالار هر بوم و بر *** شب و روز جستی نهانی خبر 
که دیشب در این ره که بر میگذشت *** که امروز پیرای این دشت گشت 
نبودی شب و روزش آرام و خواب *** بروز و بشب بود در اضطراب 
شبی کامدی کاروان راه بدر *** بشد روز پیشش سوی چاه بدر 
بپرسید امشب که زین جا گذشت *** که امروز از راه بیراه گشت 
بگفتند روز اندر این رهگذر *** نیامد کسی لیک شب تا سحر 
دو اشتر سوار اندر این جایگاه *** شب و روز بودند تازان براه 
نه شب یکدمی دیده بر هم زدند *** نه روز اندر این جایگه دم زدند 
تن از راه دور و دل از صبر طاق *** بسان شب هجر و روز فراق 
چه بشنید سفیان از این سر گذشت *** بر او روز روشن شب تیره گشت 
روان شد همان روز بر سوی چاه *** که بینند در شب که پیموده راه 
چو شب در پی روز آنجا شتافت *** ز پشگلی برگرفت و شتافت 
چو در آن میان تخم خرما بدید *** شدش چون شب تیره روز سفید 
خروشی برآورد از دل بزار *** که بر ما چو شب تیره شد روزگار 
هماندم از آن جایگه بازگشت *** شب و روز با باد دمساز گشت 
سوی کاروان تیز بگشاد لب *** که شد روز ما تار چون تیره شب 
که ندهند جز شیر شیر عرب *** بجماز خرما بروز و بشب 
چه شب روز گردد محمد ز راه *** خروشان و جوشان رسد سوی چاه 
در آن جایگه روز گردد نهان *** که تازد بشب بر سر کاروان 
بپیچیم امشب ره کاروان *** که در روز از ما نیابد نشان 
همان شب از آن جایگه کرد بار *** تو گفتی سر آمد باو روزگار 
در آن نیمه شب دشت پیمای گشت *** چه شد روز از راه ساحل گذشت

ذکر بیرون رفتن ابوسفیان از راه و بیراه از شام و بیرون رفتن کاروان ببطحا و خبر شدن حضرت رسول از گذشتن ابوسفیان و گذارش

شب و روز بد در بیان دوان *** چنین تا برون برد آن کاروان 
بر آمد چه خورشید گیتی فروز *** چه زد کاروان شب تیره روز 
پیمبر بشب راه وادی برید *** چه شب روز شد بر سر چه رسید 
خبر یافت آن روز از کاروان *** که شب گشت از راه ساحل روان 
بفرمود کامروز تا شب درنگ *** در آنجای سازیم از بهر جنگ 
که دیشب بسوی من آمد خبر *** ز کفار بطحا دو روز دگر 
در اینجا گر آیند پی کار زار *** که چون شد شب تیره شان روزگار 
همه کیه ورز و همه کینه توز *** ندانند از کینه شب را ز روز 
پی کین نهاده بشبرنگ زین *** که فیروز گردند در دشت کین 
شب و روز هر گونه پند آورند *** که بر لشگر ما گزند آورند 
ولی تیره شبشان ندارد سحر *** در این روز مائیم فیروز گر صفحه (55) 
چه فردا شود مهر گیتی فروز *** شود از فروغش شب تیره روز 
بجائی گزینیم جا و مکان *** که باشیم روز و شب اندر امان 
که دشمن بما گر شبیخون زند *** و یا روز در رزم افسون کند 
نیایم در شب از ایشان ضرر *** نه در روز افسونشان کارگر 
بیزدان که باشد در این کار زار *** شب و روز ما را خداوند یار 
نداریم دلرا در اینره دژم *** بروز و بشب بر میارید دم 
خداوند از کار ما آگهست *** شب و روز با ما خدا همرهست 
بگفت این و آنروز آنجا غنود *** شبانگه فرا رفت از انجای زود 
چه شب روز شد اسپری گشت ماه *** بمنزل رسیدند شاه و سپاه 
بجستند پویان در آنسر زمین *** یکی چاه پر آب اصحاب دین

ذکر رسیدن حضرت خیر الانام بسر چاه و نزول اجلال فرمودن در آن سرزمین

پیمبر در آنجای آمد فرود *** ز دادار یزدانش آمد درود 
همه سر بسر گرد آن چاه سار *** گرفتند هر جا و هر سو قرار 
چه خورشید تابنده بالا گرفت *** ز تابیدنش دشت گرما گرفت 
ز گرما و از تابش آفتاب *** دل نامداران دین شد ز تاب 
نه خر گاه و نه خیمۀ سایبان *** زمین مفرش و بارگه آسمان 
نه بیغوله پیدا در او نه پناه *** نه همسایه پیدا و نه سایگاه 
بیابان بی آب و ریگ روان *** ببرج فلک مهر آتش نشان 
پیمبر بفرمود نزدیک چاه *** بکندند اصحاب دین پایگاه 
بفرموده سید المرسلین *** یکی برگه کندند اصحاب دین

ذکر رسیدن ابوسفیان ببطحا و رسانیدن کاروانرا بمکه و بیرون آمدن خود و رفتن بنزد یاران

همه سر بسر گرد آن چاه سار *** گرفتند اصحاب یکسر قرار 
از آن چاه لشگر کشیدند آب *** شدند آندر آن آبگه کامیاب 
چه سفیان شد از راه بیره روان ***رسانید سوی حرم کاروان 
شدند اهل بطحا از آن شادمان *** که نامد گزندی در آن کاروان 
چه یکروز در شهر بطحا بماند *** بروز دوم سوی پیکار راند 
بدنبال یاران روان گشت تیز *** دلی پر ز کین و سری پر ستیز 
دو منزل یکی کرد ره را برید *** چنین تا بنزدیک لشگر رسید 
چه بوجهل بد گوهر او را بدید *** بگریید او را ببر در کشید 
ز کار پیمبر بسی یاد کرد *** که بر کاروان او چه بیداد کرد 
بسفیان بسی آفرین بر فزود *** که این کاروان را رسانید زود 
وزان پس نشستند خونخواستند *** ز اندیشه دلرا بپرداختند 
بزرگان بطحا شدند انجمن *** ز کار پیمبر همه رای زن 
که درمان آن درد را چون کنند*** چگونه چنین مشکل آسان کنند 
نخستین ابوجهل لب بر گشاد *** ز رزم و ز پیکار و کین کرد یاد 
که تا در تن ما بود جانروان *** بکوشیم مردانه با بد گمان 
اگر مانده او بر سر چاه بدر *** و گر سوی یثرب شد از راه پدر 
در آنجا اگر ماند جنگ آوریم *** و گر شد نشاید درنگ آوریم 
بتازیم او را گر ازان ز پی *** ورا عمر سازیم یکبار طی 
گر او زنده ماند بفرخندگی *** حرامست بر ما دگر زندگی 
نژادی که باشد ز تخم پدر *** در اینرزم بندد پر از کین کمر 
کند جان فد در پی دین خویش *** مگر تازه گرداند آئین خویش 
هر آنکسکه گردد در اینرزم سست *** ز مادر نژادش بود نا درست 
ز گفتار او لشگر آمد بجوش *** ز کفار بر شد بگردون خروش 
ز هر گوشۀ بانک فریاد خاست *** که گفتار تو سر بسر بود راست 
همه هر چه گفتی تو در ما نبریم *** جز این ره که گفتی رهی نسپریم 
که آید بدین نیاکان خلل *** دگر خورد کردند لات و هبل 
نیاید کسیرا بتن جان بکار *** در این کار تن را ز جان نیست عار 
اگر بنده بعد از خدا زندگی *** کند کز خداوندی و بندگی 
چه بشنید بوجهل ناپاک دین *** بر آن نامداران نمود آفرین 
بفرمود پوشند خفتان کین *** بجنبش در آمد زمان و زمین 
زمین و زمان گشت فولاد سا *** سپهر و هوا گشت آهن زدا 
ز اسبان شامی و تازی سپاه *** شده بر فضای زمین تنگ راه 
بهر گوشۀ رایتی شد بپا *** سپاهی بهر گونه رزم آزما
چو دریا زمین اندر آمد بجوش *** ز مه تا بماهی بر آمد خروش 
ز بانک درا و غو کره نای *** دل کوه خارا بر آمد ز جای 
دم کاو دم بست بر چرخ راه *** ببام فلک راه گم کرد ماه 
همه روی دشت از کران تا کران *** سپر بود و خفتان کند آوران 
چو بوجهل آن انجمن را بدید *** بسوی سران سپه بنگرید 
که از بخت ود وصواع و منات *** بامداد عزی و لات و منات 
گر این بیکران لشگر آید ز جای *** که دارد سوی رزم و پیکار رای 
نه تنها محمد نسازد درنگ *** خدای محمد گریزد ز جنگ 
همانا که زین لشگر آگاه شد *** سوی یثرب از راه بیراه شد 
از آن مایه صیدی که آمد بدام *** برون رفت از دام شد کار خام 
اگر رفته باید شدن پر ز کین *** بدنبال او تا بیثرب زمین 
مر او را در آنجا بچنگ آوریم *** نشاید که اینجا درنگ آوریم 
شنیدند لشگر چه از وی سخن *** خروشیدن آمد از آن انجمن 
که رایت نیاید در اینکار سست *** همه هر چه گفتی بباشد درست 
روانشد چه لشگر سوی چاه بدر *** پر از شور و آشوب شد راه بدر 
چه زان جا و منزل بریدند راه *** رسیدند روز سوم نزد چاه 
سپه بر سر چه فرود آمدند *** دمی اندران جایگه دم زدند 
بهر سوی رفتند کار آگهان *** که جویند از جیش یثرب نشان 
نشانی ندیدند و باز آمدند *** ز اندوه و غم در گداز آمدند 
یکی گفت از رزم ما رو بتافت *** یکی گفت بر سوی یثرب شتافت 
یکی گفت دارد در اینره کمین *** که تازد بلشگر پر از خشم کین 
بفرمان بوجهل نا پاک رای *** سرا پرده ها را سراسر بپای 
نمودند بر گرد آن چاه سار *** که بینند آغاز و انجام کار 
فرستاد بوجهل از چار سو *** در آن کار بیچاره شد چاره جو صفحه (56) 
ندادش کسی ز پیمبر خبر *** که بگذشت یا ماند خیر البشر 
یکی مرد دهقان در آن جایگاه *** که بودی نشیمن گهش نزد چاه

ذکر روانه شدن لشگر ضلالت اثر بجانب چاه بدر و مستفسر شدن ایشان از احوال رسول خدا صلی الله علیه و آله

خردمند دانا و فرزانه بود *** ز دیو بد اندیش بیگانه بود 
هشی وار و برجیس بد نام او *** هنرمند و آزاده و نیک خو 
گزیده بدل مهر خیر البشر *** شده بندۀ داور دادگر 
ابوجهل او را بر خویش خواند *** بپرسید و نزدیک خویشش نشاند 
وزان پس سر راز را بر گشاد *** چنین گفت کی مرد نیکو نهاد 
سخن هر چه پرسم همه راستگو *** بجز راستی راه کج را مپوی 
به لات و منات و بعزی و ود *** که بخشم زر و سیمت از گنجخود 
پیمبر کجا رفت از اینجایگاه *** سوی دشت یثرب بپیمود راه 
شمار سپاهش چه بد بیش و کم *** دلش شاد بد زین سپه یا دژم 
گذشت از سر کینه و کار زار *** بیثرب بپیمود راه فرار 
و یا هست از راه و بیره روان *** که تازد دگر بر سر کاروان 
چو بوجهل را شد بپایان سخن *** بپاسخ بخندید پیر کهن

ذکر روانه شدن لشگر و احوال حضر ترا پرسیدن

که هیهات ای سرفراز *** نگردد محمد ز پیکار باز 
بیثرب بپوشید خفتان بتن *** که پوشد بگردان بطحا کفن 
نسازد بدشمن بغیر از ستیز *** حرامست در مذهب او گریز 
سپاهی بهمراه او کینه ور *** برأی و بآئین خیر البشر 
چو انجم روان گشت بر گرد ماه *** سپهبد چو خور در میان سپاه 
همه چنگها تیز از بهر جنگ *** بخون عدو شسته چنگال و چنگ 
نه شان آهنین درع فولاد تن *** نه شان گرز فولاد و آهن شکن 
تن از جوشن و سر ز مغفر بری *** ولی عارش از تاج اسکندری 
نه شان زین و زرین و بر چرخ جا *** نه شان اسب خنک و فلک زیر پا 
برهنه تن از ترک و خود و کلاه *** کله چرخ و ترک کله مهر و ماه 
کمر بی کمر بند و سر بی کمند *** کشیده کمر بند خود را ببند 
نه شان تیغ در دست و از تیغ دست *** ببهرام و کیوان رسانده شکست 
چه بشنید بوجهل گفتار او *** شدش دیده پر خون و شد زرد رو 
به لات و بعزاش سوگند داد *** وران پس سر راز را بر گشاد 
بترسید و او را بر خویش خواند *** چو فرزانگانش بر خود نشاند 
که بر لشگر او سپهدار کیست *** باو یار در کار پیکار کیست 
که گر راست کوئی سراسر بمن *** ز کردان و مردان آن انجمن 
دگر هست از نامه داران کسی *** که نزدیک او پایه دارد بسی 
بغیر از ابوبکر و غیر از عمر *** که فرجاشجویند و فرخاشخر 
دگر هست از نام داران کسی *** که او را کند پشتیبانی بسی 
که دانند ره و رسم و آئین جنگ *** بمیدان گردان شتاب و درنگ 
از آن نام داران گردنکشان *** که دارد بدوران زمردی نشان 
بجز آن دو جادوگر نابکار *** کسی هست با او بپیکار یار 
کسی رو نماید سوی دین او *** بکسری مکن رای با من بگو 
کسانی که یاران پیغمبرند***مر او را بجان و بدل یاورند 
همین سر بسر نام ایشان بگو *** بجز راستی راه کجی مپوی 
اگر راست گوئی سراسر بمن *** سر افراز گردی بهر انجمن 
ببخشم تو را زیور خواسته *** سراسر شود کارت آراسته 
چو بشنید بر جیس لب بر گشاد *** بشادی بخندید و آواز داد 
بدو گفت کی نامور شهریار *** تو دلرا ببوبکر غمگین مدار 
مبر هیچ نام ابوبکر پیر *** ز بوبکر هرگز میاور بویر 
ندانند ایشان ره و رسم جنگ *** همه پر ز مکرند و نیرنگ و ننگ 
ابو حفض گر یار در دین اوست *** پی یار دینش جهان بین اوست 
یکی نوجوانست اندک بسال *** نباشد بدوران مر او را همال 
تو گوئی عیان گشت در روزگار *** خدا در لباس بشر آشکار 
کشیده است بس دلکش و ارجمند *** یکی نقش مانند خود خود پسند 
بمنش ببیند اگر چشم کس *** که یار پیمبر همانست و بس 
باو دیدۀ عقل را یار نیست *** خرد را باو داده دیدار نیست 
ز بازوش نازد جهان آفرین *** ستاید مر او را رسول امین 
گر آید بگرد حرم بی گزاف *** به گردش در آید حریم طواف 
شود از دل و جان باولات وود *** پرستنده اش چون پرستار خود 
نه تنها خدائیست زیبنده اش *** خدایان گیتی کمین بنده اش 
تن و جان گیتی بفرمان اوست *** روان بخش جانها روانبخش اوست 
جهان تا جهان آفرین کردراست *** چو او ز آفرینش کسی بر نخواست 
وی از آفرینش نماند بکس *** تو گوئی خداوند یکتاست بس 
ز بازوش دست خدائی پدید *** ز دستش ید کبریائی پدید 
ز دیدار او بوی جان آمدی *** ز مهرش بتنها روان آمدی 
پیمبر مر او را ستایش گراست *** ستایش گر دادگر داور است 
بود جنگ او هفتمین آسمان *** مه و مهر او را کمین ترجمان 
تن او بجان نبی جوشن است *** نبی را تن از جان او روشن است 
اگر دست یازد بگردون سپهر *** فرود آورد آسمان ماه و مهر 
اگر پا فشارد ز کین در زمین *** شود بر فلک ماه و ماهی قرین 
هژ برش بمیدان جنگست مور *** بچنگال او شیر مانند گور 
سپهر برین از نهیبش ستوه *** ز آسیب او لرزه بر دشت و کوه 
زین ناتوان از بر و بال او *** چو گویی دو گیتی بچنگال او 
وجودش نگنجد در این تنگ کاخ *** بود تنگ بر وی جهان فراخ 
زمین و زمان از نهیبش توان *** ز آسیب او لرزه بر آسمان 
چو بوجهل گفتار او را شنید *** به چشمش سیه گشت روز سفید 
ز گفتار او شد زمین پر ز بیم *** دل نامداران ز غم شد دو نیم 
همه سوی یکدیگر آورده رو *** ز کار نبی دل پر از گفتگو 
که گر اینچنین کرد فرخاشخرد *** نه بتوان نمودن باو دستبرد 
سوی او بکین تاختن مشکلست *** در اینکار پای خرد در گلست صفحه (57) 
همان به که زین جای گردیم باز *** نسازیم بر حود سخن را دراز 
پشیمان شد از آمدن بولهب *** در افتاد یکباره در تاب و تب 
بسوی ابوجهل لب بر گشاد *** ز رزم پیمبر بسی کرد یاد 
کزین گردش چرخ پر مکر و پند *** نشیب و فراز سپهر بلند 
شد از دوده ما یتیمی پدید *** که از دین و آئین ما سر کشید 
بخونریزی ما کمر بست تنگ *** سوی لات و ود خیره آمد بجنگ 
نه تنها ز آئین و دین سر کشید *** سوی عم خود تیغ و خنجر کشید 
ز مکرش بدو نیمه گردید ماه *** ز افسون او ماه گم کرده راه 
صفحه (57) 
همان به که زین جای گردیم باز *** نسازیم بر حود را دراز 
پشیمان شد از آمدن بولهب *** در افتاد یکباره در تاب و تب 
بسوی ابوجهل لب بر گشاد *** ز رزم پیمبر بسی کرد یاد 
کزین گردش چرخ پر مکر و پند *** نشیب و فراز سپهر بلند 
شد از دوده ما یتیمی پدید *** که از دین و آئین ما سر کشید 
بخونریزی ما کمر بست تنگ *** سوی لات و ود خیره آمد بجنگ 
نه تنها ز آئین و دین سر کشید *** سوی عم خود تیغ و خنجر کشید 
ز مکرش بدو نیمه گردید ماه *** ز افسون او ماه گم کرده راه 
بسحر و بافسون و پند و فریب *** ببرد از دل نامداران شکیب 
بافسون چنان چرب دستی کند *** که بوحفص یزدان پرستی کند 
ز مکرش ابوبکر شد سوی غار *** ز افسون او ناله زد سوسمار 
ندانیم از مکر او چون کنیم *** باین پر ز افسون چه افسون کنیم 
بگفت این و عبا را خواند پیش *** سخن راند از آن کار از کم و بیش 
که امشب روم سوی بطحا روان *** تو با سر کشان سوی او شوروان 
ولیکن تو در رزم هشیار باش *** تن خویشتن را نگهدار باش 
برفتن از اینره تن آگنده ام *** برو تا ببیند دو بیننده ام

ذکر مکالمات ابولهب بعباس در باب رسول خدا و برگشتن اخفش از راه و رفتن بمکۀ معظمه

گر آید بکین سوی مار ز مجوی *** بپیکار با ما شود رو بروی 
کشان شد چو بر روز دامان شب *** برون رفت دامن کشان بولهب 
سحر گه بر آمد ز لشگر خروش *** گوان جمله گشتند پولاد پوش 
دلیران همه غرق آهن شدند *** یلان جمله در زیر جوشن شدند 
همه کینه ورز و همه کینه جوی *** بسوی پیمبر نهادند روی 
ز گردان یکی مرد بد چاره جو *** که بد اخفش دیلمی نام او 
دلیر و خردمند و پر مایه بود *** ز گردنشان برترش پایه بود 
بترسید از آنخواب آن رزم سخت *** بدل گفت شد سست بیدار بخت 
سپه آنچه بودش بر خویش خواند *** دلیران خود را بر خود نشاند 
سرانرا همه محرم راز کرد *** وزان پس سر راز را باز کرد 
از انخواب و آن رزم لب بر گشاد *** ز کار پیمبر بسی یاد کرد 
که نتوان ببیهوده جان باختن *** تن خود باتش در انداختن 
چو دیوانگان از پی ننگ و عار *** کجا سوی آتش رود هوشیار 
نه در ژرف دریا خردمند پا *** نهد بهر دیوانه و آشنا 
چنان بهتر آید که زین جایگاه *** سوی کشور خویش جوئیم راه 
سپه را چه بر گفت این داستان *** همی جمله گشتند همداستان 
بگفت و بر آمد سراسر سپاه *** سوی باز گشتن گرفتند راه 
سپهبد برفتن بسی چاره جست *** سرانجام رایش باین شد درست 
که زانسر زمین چون بمنزل رسید *** در آنجای گوید که مارم گزید 
سپه را از این ورطه بیرون بریم *** از آنرومگه جان بافسون بریم 
سپه بر سپهبد نمود آفرین *** نمودند رأی سپهبد گزین 
بدین گونه کردند بگریختند*** بدام بلا دل نیاویختند 
نماندند لشکر در انسخت جای *** بکنده سراپرده ها را ز جای 
چو لشکر در آنمنزل آمد فرود *** سپهدار لشکر بفرمود زود 
بفرمان او سروران سپاه *** در آنجای جستند آرامگاه 
میان دو لشگر دو فرسنگ بود *** زمین و زمان بر سپه تنگ بود 
سپه جمله آنجا فرود آمدند *** بعزی و ود در درود آمدند 
ادیم زمین گشت آهن زدای *** رخ آسمان گشت فولاد سای 
بهر سو سرا پردۀ شد بپا *** دو صد آسمان بر زمین کرد جا 
ز بس خیمه و پرده بر پای شد *** بهر جا زمین آسمان سای شد

ذکر مطلع شدن حضرت خیر الانام از ورود آن جنود نامسعود از کین خواستن آنها

در آنسو خبر شد چه خیر البشر *** که آمد بسویش سپه بی خبر 
سپاهی که زو آسمان خیره شد *** زمین از سم اسبشان تیره شد 
همه چنگها تیز از بهر جنگ *** همه آهن آگین و فولاد چنگ 
چه بشنید سالار دین این خبر *** طلب کرد یاران دین سر بسر 
بایشان ز کار سپه باز گفت *** ز راز نهانی بآواز گفت 
که آمد سوی ما سپاه گرن *** همه نامداران و جوشن وران 
بزرگان و گردان بطحا زمین *** کمر بسته یکسر بپیکار و کین 
شما را در این کار تدبیر چیست *** که تقدیر را هیچ تدبیر نیست 
چه گفت اینسخن سید المرسلین *** خروشیدن آمد ز یاران دین 
که اندر رهت جان و دل خاک گل *** نثار تو دادیم ما جان و دل 
که ما را نیاید بتن جان بکار *** مگر آنکه سازیم بهرت نثار 
اگر تیغ بارد ز گردون سپهر *** نتابیم از خاک پای تو چهر 
ز نوک نی و نیزه نوشیم آب *** خوریم از سر تیغ دشمن شراب 
بتن تا روانها بود پای بست *** ز دامان تو بر نداریم دست 
اگر در دم اژدهای دژم *** فرستی تو ما را نداریم غم 
اگر کوه آتش بود بشکریم *** اگر ژرف دریا بود بسپریم 
پیمبر چه بشنید از اهل دین *** برایشان یکا یک نمود آفرین 
چنین مژدشان داد خیر البشر *** که یزدان از ینرزم داده خبر 
ذکر خبر دادن برگزیده رب و دود از احوال جنود نامسعود و مژدۀ فتح دادن بدلیران دین
که چون کاروان گشت بیرون ز دشت *** بکفار بطحا در آید شکست 
شما شاد باشید و به روزگار *** که فیروزی از ماست در کار زار 
چه شب گشت خورشید گیتی مدار *** فرو رفت در پردۀ زر نگار 
خور اندر شبستان شب جست راه *** بیک پرده شد جای خورشید ماه 
نبی شد روان سوی پرده سرا *** علی را بنزدیک خود داد جا 
نبی در سرا پرده با خویشتن *** بسی گشت از هر دری رای زن 
صفحه (58) 
بر راز دان راز خود باز گفت *** بدانندۀ راز آن باز گفت 
که ای از ازل مهر تو یار من *** ز کار تو شد کار بر کام من 
تن من توانا ز نیروی تست *** گشاده دو دستم ببازوی تست 
ز جانت توانا تن ناتوان *** ز مهرت روانها بتن ها روان 
ترا باید امشب از این جایگاه *** نهانی روی سوی بطحا بگاه 
ببینی که آن نامداران که اند *** دلیران خنجر گذاران که اند

ذکر فرستادن شیر خدا را بجستجوی کفار

نهانی بر آن لشگر آری گذار *** شماری شمار دلیران کار 
بفرمان جان آفرین شاه دین *** روان شد بلشگر گه کفر و دین 
بهر سوی و هر جایگه بنگرید *** سران سپه را سراسر بدید 
دو گرد از دلیران بطحا سپاه *** چه دیدند آنرا در آن جایگاه 
سوی او شتابان فرو تاختند *** چه او را بدیدند نشناختند 
بپرسش بر او بر گشادند لب *** که بر گو چه خواهی در این نیمه شب 
همانا تو از لشگر ما نئی *** تو از نامداران بطحا نئی 
در این تیره شب از کجائی بگو *** سوی روشنی آی و بنمای رو 
از ایشان چه بشنید شیر خدا *** بغرید تند و بر آمد ز جا 
به یک ره سوی هر دو یازید چنگ *** ببست آن دو تن را بهم بیدرنگ 
چنان بست آن هر دو تن را بهم *** کز ایشان یکی بر نیاورد دم 
بیک دست برداشت آن هر دو تن *** برون برد از لشگر و انجمن 
چه بیرون خرامند از آن جایگاه *** طلایه همی گشت گرد سپاه 
گر ازان و تازان سوی او رسید *** چه در دست او آن دو تن را بدید 
سه مرد دگر شد روان سوی او *** طلایه سه تن کرد در خاشجو 
نمودند پرسش ز کار شگفت *** شهنشه بخندید و چیزی بگفت 
سوی آن سه پر کین یکی دست راست *** بیک آختن کار آن هر سه ساخت 
بدستی گرفت آن سه تن را بمشت *** بدستی دگر آن سه تن را بکشت 
گلوی یکی را چنان بر فشرد *** که از چاه هفتم سقر آب خورد 
یکی را بر آورد و زد بر دگر *** فرستاد آن هر دو را در سقر 
کفن بر تن آن سه تن چاک کرد *** دل آن دو تن را ز غم خاک کرد 
شتابان از آن جایگه بر نشست *** بسوی رسول خدا بازگشت 
رسول خدا سوی او بنگرید *** دو تن را بخواری بهم بسته دید 
بخندید و شادان بآواز گفت *** که پیکار ما گشت بافتح جفت 
خنک آنکه دارد کسی چون تو یار *** بود ایمن از گردش روزگار 
خوشا آنکه لطف تواش یار شد *** باو یار دادار دادار شد 
ذکر گرفتن شیر خدا سه تن را از جنود نامسعود و آمدن بخدمت آن برگزیدۀ رب و دود
گشایندۀ کار روز الست *** نگار دو گیتی بدست تو بست 
چه بست و گشاد جهان هر چه بود *** نخستن ز دست تو بست و گشود 
ز دست تو این نه فلک پای بست *** تو بگشای این بستگانرا دو دست 
در این کار بوبکر از جا بجست *** که بگشاید این بستگارا دو دست 
بدان بستگان تیز بگشاد چنگ *** شتابش شد از آن گشادن درنگ 
بسی کرد افسون و دستان پند *** مر آن بستگانرا نه بگشاد بند 
پر از خشم از جا بر آمد عمر *** چنین گفت کای گرد فرخاشخر 
تو نتوانی این بستگانرا گشاد *** چگونه بمیدان روی بامداد 
بگفت این و زد دست بر سوی بند *** کز آن بستگان بر گشاید کمند 
از آن بستگان چارها سخت جست *** نه بگشاده گردید و نه گشت سست 
چه فاروق نگشاد آن بستگان *** بگردن بر آورد گرز گران 
که آن بستگان را گشاید جز او *** که بگشاید این بند جز دست او 
پیمبر بخندید و بگشاد لب *** که بر بستگان است کشتن عجب 
کجا بر گشائی تو ای مرد دین *** که دستی که بندد جهان آفرین 
بدستی که دست خدا بست بند *** گشایندگی بندگانش کمند 
کسی بستگانرا گشاید دو دست *** که به چرخ را پرده بگشاد بست 
از آن بستگان شد نبی دلگرای *** نگه کرد بر سوی مشگل گشای 
غضنفر در آن دم اجابت نمود *** بحکم نبی بستگان را گشود 
بر آن بند بسته دو انگشت خود *** بانگشت مشکل گشائی گشود 
گشاده چه آن نامداران شدند *** ستایشگر پاک یزدان شدند 
یکایک بپرسش گشادند لب *** بسوی پیمبر ز کار عجب 
که ای هدیه ات برتر از چون و چند *** ترا بخت فیروز و اختر بلند 
که او بندۀ خاص فرمانرواست *** اگر چه ستایش مر او را سزاست 
بپرسید از ایشان رسول امین *** ز کار بزرگان بطحا زمین 
که چندند و آن نامداران که اند *** یلان و دلیران و گردان که اند 
بپاسخ نهادند بر خاک رو ر که ای نه سپهرت بمانند کوه 
همه هر چه بودند دل پر ز کین *** دلیران و گردان بطحا زمین 
چه از دیلمی و چه از خضرمی *** بسی گرد از دودۀ هاشمی 
چه عباس و چه عتبه و بولهب *** ولید و دگر شیبه پرتاب و تب 
ز اندوه بسیار گرد و دلیر *** که از نامشان گشت گفتار سیر 
بسی نامدار و بسی نامجوی *** که زان سو بدین سو نهادند رو 
بخون تو شمشیر را داده رنگ *** بخون سپاه تو شستند چنگ 
دگر نامداران آل لوی *** کمر بسته در رزم تن کرده طی 
که گر نامشان آورم در شمار *** سیه میشود صفحۀ روزگار 
بزرگان و گردان آل قریش *** دلیران که هستند از ور طیش 
ابوجهل و سهل و حکیم و عمیر *** دلیران و گردان وادی و دیر 
که از نامشان ننگ دارد زبان *** بزه کرده سوی تو یک یک کمان 
سپاهی کشیده در این پهن دشت *** که شیران نیارند گردش گذشت 
کران و شمارش نداند کسی *** اگر چند دارد شمارش بسی 
دگر شیبه و عمرو بن عبدود *** کمر بسته از بهر عری و ودد
سراسر همه کرده جانها نثار *** بخود مرگ بگذاشته آشکار 
چه بشنید از ایشان رسول خدای *** ز گفتارشان گشت شادی گرای 
که ما را جهان آفرین یار و بس *** مرا یار دادار و دادار بس 
نترسم از این لشگر بی شمار*** که دارم خدا و خداوند یار صفحه (59) 
ز کفار بر ما نیاید گزند *** بدینگونه گردد سپهر بلند 
ولیکن در این کار دارم شگفت *** شگفتی که اندازه نتوان گرفت 
که عزی جگر گوشه ها را همه *** فرستاده نزدیک ما چون رمه 
اگر چند پر کین و شور آمدند *** بپای خود اکنون بگور آمدند 
چو خورشید از طارم لاجورد *** ز پرده سرا گشت هامون نورد 
فراشد ز نه طارم آبنوس *** بدرگاه پیغمبری داد بوس 
فرا شد ز چارم فلک آفتاب *** سراسر دو لشگر برآمد ز خواب 
وز آنسوی کفار پر پیچ و تاب *** سراسیمه جستند از جای خواب 
سر نامداران بر آمد ز جای *** غونای گردید گردون گرای 
طلایه روان شد سوی پاسگاه *** سه تن کشته دید از میان سپاه 
به بوجهل دادند لشگر خبر *** بر آمد ز گردنکشان الحذر 
همه گشته زان کار دل پر ز درد *** همه تن پر از بیم رخساره زرد 
که شیر اندر آمد میان رمه *** شبان و رمه آزموده همه 
سراسر سپه گشته پر گفتگو *** سران سپه را بپژمرد رو 
دل نامداران بدو نیم شد *** یلان را همه دل پر از بیم شد 
بیک ره در آن لشگر آمد شکست *** بخائید لشگر همه پشت دست 
بدلهای گردان در آمد نهیب *** یلانرا ز دل رفت صبر و شکیب 
که ما را برزم محمد چکار *** چو با او نه آسان بود کار زار 
ز مکرش زمانه هراسان بود *** ز سحرش دد و دیو ترسان بود 
سراسر سر آن سپه داد خواه *** گرفتند نزد ابوجهل راه 
بگفتند کای گرد گردن فراز *** از این راه بهتر که گردیم باز 
نه این کار دشوار آسان بود *** دل کوه از بیم ترسان بود 
بر آشفت بوجهل از آن گفتگو *** بسوی سران سپه کرد رو 
که ما از پی رزم و کین آمدیم *** ز بطحا به امداد دین آمدیم 
که دین نیاکان ما خوار شد *** نبی را از این گرم بازار شد 
اگر باز گردیم از این جایگاه *** نبی از پی ما شود کینه خواه 
نماند ز ما یکتن اندر جهان *** سر آید بلات و بعزی زمان 
در این جایگه چاره جز جنگ نیست *** بسوی دگر روی آهنگ نیست

ذکر دیدن عمر خطاب لشگر ضلالت اثر را و هراسان شدن او و آمدن او بخدمت حضرت

ابوحفض شد بر سر پاسگاه *** نگه کرد بر سوی بطحا سپاه 
سپه را همه سر بسر بنگرید *** سران سپه را سراسر بدید 
وز آن سان لشگر دلش بیم یافت *** سراسیمه سوی پیمبر شتافت 
ستایش نمود و ببوسید خاک *** که ای رهنمای تو یزدان پاک 
از آن جایگه تا سر چاه بدر *** همه کوه و هامون ببنگاه بدر 
سپاه است و آلات و گردان جنگ *** زمان را شتاب و زمین را درنگ 
ز بس خیمه و پرنیانی درفش *** در و دشت بینی کبود و بنفش 
سنان و سپر را خود اندازه نیست *** خود از گرد بر آسمان تازه نیست 
ز بانک دلیران و گرد سپاه *** بچارم فلک مهر گم کرده راه 
همی ترسم از کار چرخ بلند *** که آید از این رزم بر ما گزند 
من اینک گذاران از این دشت کین *** روم سوی گردان بطحا زمین 
بگفتار چرب و بآواز نرم *** کنم زود هنگامۀ صلح گرم 
یلان را از این کار خامش کنم *** مر این رزم را بزم رامش کنم 
پیمبر چو گفتار او را شنود *** زگفتار و رایش تبسم نمود 
که کرده هزاران دگر صد هزار *** بود یار ما داور کردگار 
خداوند دادار یار من است *** سر اختران در کنار من است 
دل من ز خواهش بپیراسته *** شود عاقبت آنچه او خواسته 
بد انسان که خواهی بدانسان شتاب *** سر انجام پاداش خود را بیاب 
چو بشنید بوحفض شد شادمان *** بپوشید جوشن شد اندر زمان 
بر وی سپر جای شمشیر کرد *** پس پشت تر کش پر از تیر کرد 
بتازید بر کف بتندی سنان *** بدست و ببالش رکاب و عنان 
ز دیدار او اهرمن خیره شد *** ز رخسار او آسمان تیره شد 
بتیزی سوی جیش کفار تاخت *** طلایه چو از دور دیدش شناخت 
ابوحفض گفتا که دارم پیام *** بگردان ز نزد رسول انام 
طلایه چو بشنید از آن مرد گرد *** مر او را بسوی ابوجهل برد 
ابوجهل چون روی بوحفض دید *** بدل شادمانی ز رویش گزید 
گرفتند مر یکدیگر را ببر *** بسی بوسه دادند بر چشم و سر 
نخستین ابوحفض لب بر گشاد *** ببوجهل کای مرد نیکو نهاد 
ببیهوده با سید المرسلین *** مکن جنگ و بیداد ای پر ز کین 
اگر نشنوی پند و اندرز من *** ستمکاره ئی بر تن خویشتن 
به پیما عنان سوی بطحا زمین *** ز بهر چه داری تو فرخاش و کین 
روی در دم اژدهای دژم *** گر آئی سوی آتش تیز دم 
چه بشنید بوجهل نا پاکرای *** خروشید تند و بر آمد ز جای 
بسوی ابوحفض بنمود رو *** که ای بی هنر پیر فرخاشجو 
ز بطلان دین نبی این بس است *** که در دین او چون تو ناکس کسست 
ز کفر تو اسلام را دل بتنگ *** ز اسلام تو کفر را عار و ننگ 
چنان گفت ای ناکس نابکار *** که زشتی بود از تو اش ننگ و عار 
بدوزخ کشی چون تن خویشتن *** گریزان ز دوزخ بود اهرمن 
نه ات دل ابر دین پیغمبر است *** نه ات دین و آئین او باور است 
خدائی که رای تو اش رهبر است *** پرستیدن لات و ود بهتر است 
نبودی بنزد نبی گر تو جا *** ندیده زمانه ز تو راستی 
اگر نه فرستاده بودت کنون *** سزای تو بد خنجر آبگون 
بجائیکه دارد ز تو کفر ننگ *** چگونه به اسلام داری درنگ 
پرستش خدای نبی را سزاست *** ولی چون توئی نزد او نارواست 
ز تسبیح تو بند زنار به *** جنان گر مکان تو شد نار به 
بترسید بوحفض از آن دیو دون *** فرو بست لب را ز چند و ز چون 
بتندی از آنجا بر آمد ز جای *** روان شد بسوی رسول خدای 
همه هر چه بشنیده بد باز گفت *** بیزدان از آن اهرمن راز گفت صفحه (60) 
از آن لشکر ورزم جویان کین *** بسی گفت با سید المرسلین 
که دیدم سپاهی برون از شمار *** ندیدم چنین لشگر بی شمار 
ندانم چه سازیم با این سپاه *** که تازند فردا در این جایگاه 
نبینم ز مردان یثرب زمین *** سواری که تازد سوی دشت کین 
چه خیر البشر گفت او را سنفت *** بپاسخ تبسم کنان گشت و گفت 
که در رزم مائیم فیرومند *** ز یزدان ما پاکدادار ماست 
یکی شیر آید برون از کنار *** که شیر خدایش خدا خوانده نام 
ببینی تو فردا بدشت نبرد *** که تازد بمیدان نامرد مرد 
بر آید یکی دست از آستین *** که دست خودش خوانده جان آفرین 
دلیری گر آید سوی کار زار *** که زوجیش نمرود شد خوار و زار 
بر این لشگر آید ز شاهی شکست *** که زوجیش فرعون شد خوار و پست 
چه دم زد بر ان راز خیر الامم *** ز پاسخ فرو بست بوحفص دم

ذکر آمدن ابوحفص از نزد قریش و گذارش را عرض کرده بخدمت حضرت رسول

چنین گفت دانای راز کهن *** که چون رفت بوبحفض زان انجمن 
بشگر گه کفر آتش فتاد *** یلانرا بر آمد خروش از نهاد 
دلیران لشگر بجوش آمدند *** سواران همه در خروش آمدند 
از آن نامداران یکی نامجو *** که خوانند عبد العزی نام او 
هنرمند و راد و گرانمایه بود *** ز گردنکشان بر ترش پایه بود 
قریشی نسب بود و نازی نهاد *** بعبد المنافش رسیده نژاد 
نژادش ز شاهان فرخنده بود *** ولی لات و ود را بجان بنده بود 
بتن ژنده پیل و بدل نره شیر *** بباز و هژبر و بکف شیر گیر 
نهان کرده در زیر فولاد تن *** نهان گشته در آهنین پیرهن 
تکاور در آورده در زیر ران *** بگردن در آورده گرز گران 
کمان و سپر زینت دوش کرد *** کمند و زره زیب آغوش کرد 
بپوشید تازی و رومی قبا *** خروشید تند و بر آمد ز جا 
پی کیش و دین گشت فرخاشجو *** بسوی ابوجهل دون کرد رو 
بلات و هبل کرد سوگند یاد *** که خفتان ز تن ز نخواهم گشاد 
نه بر گردم از رزم این رزمگاه *** مگر کم کنم این برهنه سپاه 
بتنها بر آرم سپه خوار و زار *** بر آرم ز گردان لشگر دما 
نه از پای خالی نمایم رکاب *** ز خون نبی تا بیاشامم آب 
نه لشگر کشان و نه لشگروشند *** گروهی کشاورز و هیزم کشند 
سپاه و سپهدار اسیر آورم *** برهنه تنان دستگیر آورم 
نمانم نشانی در این دشت کین *** ز کیش محمد بشویم زمین 
بتندی چه آب و چه آتش بتاب *** ز سم سمندش دل خلق آب 
چه تازید در دشت کین باد پا *** دل هر دو لشگر بر آمد زجا 
نشسته بر کوه پیکر سمند *** شده غرق فولاد دیو نژند 
خوراندر چهارم فلک خیره شد *** دو چشم دو لشگر از او تیره شد 
یکی آهنین کوه فولاد ون *** پلنگینه چنگال و پیلینه تن 
ابوحفض را شد دل از بیم آب *** تن پیر بوبکر شد پر ز تاب 
که ناگه بسوی سنان دست برد *** عنان را برخش تکاور سپرد 
خروشان سوی جیش اسلام تاخت *** دل لشگر کفر را شاد ساخت 
چه تنگ اندر آمد ز یثرب سپاه *** بر افلاک گم کرد خورشید راه 
نشد کس سوی او در آن دشت جنگ *** ز روی یلان و کوان رفت رنگ 
دل و دست کند آوران و گوان *** ز بیمش روان شد بتنها روان 
از آن سخت دل شد دل و دست سست *** همی هر کسی چارۀ خویش جست 
ابوبکر سوی نبی کرد رو *** که بیچاره گشتیم از کار او 
بپاسخ نبی در اسرار سفت *** جواب ابوبکر صدیق گفت 
که یزدان کند چارۀ کار او *** هم اکنون ببینی تو این چاره جو 
شود یار ما پاک پروردگار *** بود هم نبردش خداوندگار

ذکر روانه شدن شیر خدا بدشت دغا بعزم ستیز با عبدالعزی و مکالمات رسول خدا با ابوبکر

اگر بنده سویش نیارد درنگ *** خدا یار گردد در این دشت جنگ 
به پیرامن لشگر احمدی *** خدا یار گردد در این دشت جنگ 
نبی را چه آمد بپایان سخن *** بنا گه در آمد در آن انجمن 
ز سیمای او شد دو لشگر ز تاب *** چه خفاش از تابش آفتاب 
بدامان او نه فلک سایۀ *** بپیرامنش چرخ پیرایۀ 
ید داوری اندر آمد ز جا *** برون آمد از بیشه شیر خدا 
پیاده روان شد سوی آن سوار *** قرین شد بپرورده پروردگار 
خرامان روان شد سوی او دلیر *** خروشیدگی گشته از عمر سیر 
چه نازی بدینگونه گستاخ وار *** نگه کن که جوئی کنون زینهار 
چه عبدالعزی سوی او بنگرید *** بدل گفت روزم بآخر رسید 
از آن یال و بازو و کوپال و چنگ *** شد از چهره و از تنش آب ورنگ 
تن خویشتن دید خاران دلیر *** چه موری بپیراهن شرزه شیر 
ز رفتن بترسید و گردید سست *** پی باز گشتن همی چاره جست 
بنرمی بناچار گفتار کرد *** چه بیچارگان سوی دادار فرد 
که مانا نبودش رسول امین *** سواریکه تازد به میدان کین 
کز اینسان بمیدان تو ای نوجوان *** سوی دشت پیکار گشتی روان 
نه در تن سلاح و نه در دست تیغ *** ترا از تن خود نیامد دریغ 
که آئی بدینسان بدین انجمن *** پیاده بجنگ سواری چو من 
مرا با سواران بود عار جنگ *** نبرد پیاده مرا هست ننگ 
تو بر گرد کاید بجنگم سوار *** مرا با پیاده نبرد است عار 
اگر زانکه گردد در این انجمن *** ز خون تو آلوده شمشیر من 
میان دلیران بود سخت ننگ *** کشم من برهنه تنی را بجنگ 
سواری اگر نبست کاید بجنگ *** مرا باز گشتن بود بی درنگ 
چه لب بست او و سخن شد ببن *** شهنشاه بگشاد لب در سخن 
صفحه (61) 
بپاسخ بگفتا که ای بد نهاد *** ترا باز گشتن بدوزخ فتاد 
ترا زین پیاده کنون ایسوار *** بدوزخ فتد در گه کار زار 
گوزینکه از زندگی گشت سیر *** گرازان رود رو به بنگاه شیر 
چه بشنید از شاه آن بدسگال *** بپاسخ شد از بیم اندیشه لال 
زمانی همی بود و لب بر گشاد *** بلرزید و ترسید و آواز داد 
بپاسخ چنین گفت کی خورد سال *** دو شاخیم ما و تو از یک نهال 
بنی عم یکدیگر و یار خویش *** چرا کینه را دست آزیم پیش 
بمان تا خورم آب زین آبگاه *** تو بر گرد و من باز گردم ز راه 
بخندید از گفت او شهریار *** که آمد بآخر ترار روزگار 
ز راهی ترا ره بهبود نیست *** ترا دیگر از زندگی سود نیست 
مگر سوی دین آوری رویرا *** شوی سوی یزدان ستایشگرا 
نبی را شناسی به پیغمبری*** و گر نه روانت شد از تن بری 
ترا چاره کار این است و بس *** ز سوی دیگر نیست فریاد رس 
جز این با توام نیست روی وداد *** ز خویشان و خویشی میاور بیاد 
ترا گر کنون غیر این است راه *** شوی سوی یزدان ستایشگرا 
نبی را شناسی به پیغمبری*** و گرز روانت ز تن شد بری 
چه از شاه بشنید آن بد گمان *** روان از تنش شد بیک ره روان 
چنین گفت لرزان که ای بی همال *** قبولم در این کار باشد محال 
تنم گر ز جان باز ماند رواست *** نگردد بر او رخت اسلام راست 
بگفت این و از بیم شد سودمند *** سوی آبگه کرد روی سمند 
گرفتش کمر بند دست خدا *** کشیدش پر از خشم دست خدا 
میان دو انگشت او را فشرد *** ز پا تا کمر گاه او گشت خورد 
بزیر اندر آوردش از پشت بور *** چو شیری که چنگال آرد بگور 
بخواری فکندش بر وی زمین *** که اینست آئین مردان دین

ذکر آمدن عبد العزی بسر آب و کشته شدن او

چو عبدالعزی خوار و زار اوفتاد *** سوی آبگه دیده را بر گشاد 
دل نا توان و تن بیروان *** سوی آبگه سنه کش شد روان 
دل نا توان و تن بیروان *** سوی آبگه سینه کش شد روان 
ز کارش بخندید و پرسید شاه *** که بهر چه با سینه پیمای راه 
بگفتا که امروز سوگند سخت *** بعزی بخوردم چه بر گشت بخت 
که زین رزمگه بر نگردم ز راه *** گر آب نوشم از این آبگاه 
کنون چونگه روز من اندر گذشت *** زمانه بدینسان بنام تو گشت 
دمی ده امانم تو ای شرزه شیر *** که نوشم کفی آب از این آبگیر 
چه گردد مرا عهد و سوگند راست *** وز این پس ترا هر چه شاید رواست 
بسوگند زانسو دلیر آمدم *** که زینسان بچنگال شیر آمدم 
شهنشه بخندید کی زشت خو *** بری سوی دوزخ تواین گفتگو 
هم اکنون نسازی تو روئیه تن *** خوری آب از آبشخور اهرمن 
بگفت این و خندید و یازید چنگ *** گرفت آب بر و مال جنگی پلنگ 
سرشرا بپیچید و از تن فکند *** سوی لشگر کفر کیشان فکند 
سوی لشگر خویشتن باز گشت *** ز کارش دو لشگر پر آواز گشت

ذکر برگشتن سید اوصیا از دشت دغا و رسیدن بخدمت سید ابوالبشر و آوردن سر عبد العزی

ز اسلام تکبیر ها شد بلند *** دل لشگر کفر شد مستمند 
پیمبر مر او را فروان ستود *** خدای جهانرا ستایش نمود 
دلی کو ز مهر تو شد پر ز مهر *** بر آندل خداوند بگشاد چهر 
بلندی ز نام تو شد ارجمند *** ز ذات تو شد نام یزدان بلند 
بیاران دین یاریت آن کند *** که پایبنده دادار یزادانکند 
بساحت گه عرش جای تو باد *** سپهر برین خاکپای تو باد 
ابوبکر صدیق لب بر گشاد *** که بوبکر از جان فدای تو باد 
ز بس بیم اندوه ای نوجوان *** تو گفتی روان از تنم شد روان 
ز کار تو جان و تنم زنده شد *** تنم مر ترا تا ابد بنده شد 
ابوحفض مالید رخ را بخاک *** ستایشگر آمد بیزدان پاک 
که ای در جهان برتر از برتری *** سزاوار ذاتت ستایش گری 
ز بازوی تو اهرمن در و بال *** دهد دست تو چرخرا گوشمال 
تو دست خدائی و مشگل گشا *** بر آید ز دست تو کار خدا 
دلی کو بمهرت نیاز است تن *** از آن دل بود به تن اهرمن 
تنی کو بمهرت در آرایش است *** بمینو همیشه در آسایش است 
سری کو براه تو شد پر ز خاک *** تنش گشت بر خاک چون جان پاک 
ز ذات تو ذات خدائی پدید *** ز بازوی تو کبریائی پدید 
کشد اهرمن گر بمدحت خروش *** ز اهریمن آید ندای سروش 
چه باطل بمدحت شود ترجمان *** همه ذکر حق آیدش بر زبان

ذکر اندوهناک شدن لشگر ضلام از کشته شدن عبدالعزی

چه شد کشته آنگرد در رزمگاه *** غریو از دو لشگر بر آمد بماه 
همه لشگر کفر شد پر ز غم *** سراسر بزرگان لشگر دژم 
بماتم فشانده بسر خاک راه *** همه خاک بر سر بجای کلاه 
همه سینه کرده ز اندوه چاک *** همه ریخته بر سر خویش خاک 
نهادند سوی ابوجهل رو *** بتن دردناک و بدل چاره جو 
که ما را سر آید سراسر زمان *** در اینرزم تنها شود پیروان 
نه بینیم دیگر بروبوم خویش *** بد امد در اینرزم ما را بپیش 
کسی کو ز افسون او بیگمان *** بدو نیمه گردد مه آسمان 
برزم خدایان ما پر ز کین *** برون آمد از شهر یثرب زمین 
چنین با خدا کید و افسونکند *** ندانیم با بندگان چونکند 
ره کشور خویش باید سپرد *** نه بتوان نمودن باو دست برد 
چنین گفت دانشور پیش بین *** که آنروز کز شهر بطحا زمین

ذکر سخن گفتن کفار با یکدیگر در باب سید بشر

نخستین چه گشتند لشگر روان *** بخونخواهی عمرو از کاروان 
که در کاروان بیگنه کشته شد *** بخاک و بخون جانش آغشته شد 
صفحه (62) 
بپیکار راضی نبد هیچ کس *** وزان خون سخن در میان بود و بس 
یکی نامور بود نامش حکیم *** شد از کار پیکار دل پر ز بیم 
بسوی ابوجهل شد دلگرای *** که دیگر دهم عمرو را خونبهای 
همه آنچه بردند از آن کاروان *** تو ز ینجای شوسری بطحا روان 
هم اکنون روانشو از این انجمن *** ببخشای بر لشگر خویشتن 
چه بوجهل گفتار او را شنفت *** سر افکند در پیش پاسخ نگفت 
ز هر خیمه ای شد خروشی بلند *** بهر گوشۀ شد کوی مستمند 
یکی گفت در رزمگه نیست کار*** پشیمان یکی شد از آن کار زار 
یکی مویه گر گشت بر خویشتن *** یکی بر تن خود بریدی کفن 
یکی یاد کرد از بر و بوم خویش *** یکی داشت آرزم آئین و کیش 
همی بود لشگر پر از تاب و تب *** چنین تا که شد روز پنهان بشب 
ولید و دگر شیبۀ نامور *** دگر تبه آن گرد فرخاشخر 
بگوهر نسب شان ز آل لوی *** بزینت فراتر ز فغفور و کی 
گزین بزرگان ز فخر عرب *** قریشی نهادان هاشم نسب 
پر از درد از جای برخاستند *** بپاسخ چنین پاسخ آراستند 
که جز رزم و پیکار ما نیست کار *** نداریم کاری بجز کار زار 
که هر چند با ما نبی هست خویش *** باو کینه را دست سازیم پیش 
چه ما و نبی از بنی هاشمیم *** بنی عم و نزدیک و خویش همیم 
ولی از پی دین و آئین و کیش *** گرائیم کی سوی خویشی و خویش 
یکایک نمودند سوگند یاد *** بعزی و لات هبل از وداد 
که فردا بر آید چو تابنده مهر *** چو سیماب گردد زمین سپهر 
ز جوشن برهنه نسازیم تن *** نپوشیم جز آهنین پیرهن 
مگر آن پیاده بدست آوریم *** بدادار داور شکست آوریم 
سپاه نبی را اسیر آوریم *** دلیران او دستگیر آوریم 
نمائیم با خنجر و تیغ تیز *** ابوبکر و بوحفض را ریز ریز

ذکر رای زدن لشگر با یکدیگر و مستعد کین خواستن از حضرت خیر البشر و تحریک نمودن ابوجهل ایشان را

چه گفت یلان شد سراسر بین ***جوانگشت از آنگفته پیر کهن 
از ایشان دل لشگری زنده شد *** یلانرا از ماتم دل آگنده شد 
چه بوجهل دون از یلان این شنید *** ز شادی دل او ز جا بر دمید 
بیاراست پس مجلس شاهوار *** گوانرا در آن بزمگه کرد یار 
سپه را سراسر بر خویش خواند *** سزاوار خود هر کسی را نشاند 
وزان پس از آنرزم سرباز کرد *** از آنجنگ و پیکار آغاز کرد 
ز کار دلیران هاشم نژاد *** ز گفتار ایشان بسی کرد یاد 
که فردا در این دشت کاری کنید *** که اندر جهان یادگاری کنید 
شما نیز دلها پر از کین کنید *** نبرد از پی دین و آئین کنید 
برای خدایان خود جان بکف *** سراسر گذارید بهر شرف 
که این رزم و کین از پی دین بود *** در این رزم سستی نه آئین بود 
ز لات و هبل باید امداد جست *** مبادا که در کار گردید سست 
چه گفتار او را نمودند گوش *** بر آمد ز گردان لشگر خروش 
ثنا گوی او از دل و جانشدند *** بعزی وود آفرین خوان شدند

ذکر سخن گفتن ابوجهل با مشرکین بجهت جهان کردن ضرغام دین و جواب گفتن یکی از اهل مکه

وزان پس ابوجهل بگشاد لب *** بپرسید از آن دستان عجب 
که زین کار دارم شگفتی بسی *** چنین رزم جوئی ندیده کسی 
دلم زان پیاده بدو نیم شد *** کز او لشگر ما پر از بیم شد 
ندیدند او را ز نام آوران *** همانا که باشد ز گردنکشان 
ز نام آورانش ندانند کیست *** الندر بود یا که سحر نبی است 
که گردیده در رزم و کین یار او *** که زینگونه بر کام شد کار او 
چه بوجهل این داستان کرد باد *** کس از پرسشش هیچ پاسخ نداد 
زمانی نیامد در آن انجمن *** از آن نامداران یکی در سخن 
بنا گه دلیری در آمد ز جا *** ببوجهل گفتا که ای کد خدا 
بیثرب بدم من در آنروزگار *** که بودش پیمبر سر کار زار 
یلان و سپاهش همه دیده ام *** ز نام آورانش نه بشنیده ام 
به جیشش ندیدم زنام آوران *** دلیری بغیر از یکی نوجوان 
جوانی که همتای او نیست کس *** تو گوئی خداوند فرداست بس 
ندیده چو او چشم گردنکشان *** ندیده چو او کس بگیتی نشان 
خداوند شیر خدا خواندش *** فزون از همه ما سوی داندش 
مر او را خدای نبی بر گزید *** نبی زو خداوندیش شد پدید 
بخلوت گه راز چون شد براز *** ز دیدار او دیده اش گشت باز 
بدامادیش کس نیامد قبول *** باو داد ز هرای طهر بتول 
سراسر بزرگان بطحا زمین *** چه بوبکر صدیق و فاروق دین 
همه مهر زهرا بدل خواستند *** بسوی نبی خواهش آراستند 
نکرد از بزرگان کسی را پسند *** پسند نبی آمد آن ارجمند 
ز دستش نبی راست بازو و دست *** ز نیروی او بازوی کفر بست 
بلات و منات و هبل دشمنست *** ز نیروی او خوار اهریمن است 
چه سازد بمیدان بمردی نبرد *** نگیرد ز مردان کسی را بمرد 
همانا ز نیروی آن نامدار *** بعبد العزی تیره شد روزگار 
یلان چون شنیدند گفتار او *** دگر باره گشتند پژمرده رو 
ابوبکر برخاست از جای زود *** دلبران و نام آوران را ستود 
که فرداست هنگامۀ کار زار *** که گردد بکام شما روزگار 
برفتند یکسر از آن جایگاه *** سوی خیمۀ خویش شاه و سپاه 
سحر گه چه خورشید خنجر کشید *** سپاه شب تیره شد ناپدید 
ز مشرق چه شد شاه خاور سوار *** پراکنده شد لشگر زنگبار 
خروشیدن آمد از اسلام و کفر *** ز اسلام کم شد سرانجام کفر 
صفحه (63)

ذکر از جا برآمدن لشگر اسلام بعزم نبرد و ستیز با سپاه ضلام و گذارش آن

دو ریه سپاه اندر آمد ز جا *** بگردون در آمد غو کرنای
زمین آمد از بانگ لشگر بجوش *** ز نام آوران بر فلک شد خروش 
ز آواز شیپور و بانک درای *** دل ماه و ماهی بر آمد ز جای 
خم چرخ شد پر ز آواز کوس *** پر آواز شد گنبد آبنوس 
بگردش در آمد زمین و زمان ***ز بس گرد شد گردش آسمان 
ز آهن زمین بست بر رخ نقاب *** ز فولاد شد آسمان پر ز تاب 
سر نیزه شد زیور آفتاب *** پر تیر بر روی مه شد نقاب 
جهان شد پر از خنجر و گرز و تیر *** بلرزید کیوان و بهرام و تیر 
سر نیزه بدرید پهلوی مهر *** دم تیغ بدرید ناف سپهر 
فلک گشت پامال سم سمند *** زمین شد ببالای چرخ بلند 
ز بس از زمین بر هوا ریخت خاک *** نهان گشت هفت آسمان در مغاک 
ز گردان بگردون در آمد نفیر *** برگدون بلرزید بر جیس و تیر 
ز بیم سپه زرد شد ماه و مهر *** زویری شد از بیم نیلی سپهر 
به انجم فرو رفت نوک سنان *** ستاره فرو ریخت ز آسمان 
ز هر گوشه ئی شد نوائی بپا *** ز خورشید بگذشت گوی لوا 
ز بیم سواران پولاد پوش *** ز بهرام و کیوان بر آمد خروش 
بهر سو که میدید مد نگاه *** درخشنده بد خود و رومی کلاه 
بپوشید جوشن ولید دلیر*** بر آورد پر کینه از دل نفیر 
چه پوشید بر خویش خفتان و خود *** ز بیمش بلرزید چرخ کبود 
یکی آهنین کوه فولاد سا *** پر از کین چو آتش بر آمد زجا 
پر از کین چه بنشست بر روی زین *** پر آشوب گردید روی زمین 
ز بیمش بلرزید هامون و دشت *** سراسیمه سوی سپه بر گذشت 
بلات و بعزی قسم یاد کرد *** که من بر نگردم ز دشت نبرد 
بمیدان بنیروی لات و هبل *** نمایم نشانی ز قوم دغل 
ابوبکر را خار بالین کنم *** ز خون عمر دشت رنگین کنم 
بگردون فرازم سر تخت لات *** بکیوان برم پایگاه منات

ذکر سخن گفتن ولید و ستودن خود را و رجز خواندن آن مشرک و از جابر آمدن سپاه شقاوت اثر و مضطرب شدن ابوبکر

ز گفتش بلرزید یکسر سپاه *** خروشیدن آمد ز آوردگان 
زمانه چنان فتنه انگیز شد *** که سوی نبی تیغ خونریز شد 
خروش یلان از فلک در گذشت *** سنان و سپهر از ملک گذشت 
سواری بمیدان کین کینه جو *** بسوی نبی کرد پر خشم رو 
دلیران بطحا سنان ها بکف *** که ریزند خون شه من عرف 
یکایک بزرگان قوم قریش *** بخون نبی گشته پر کین و طیش 
ز آواز شیپور و بانک سپاه *** سراسیمه گشتند خورشید و ماه 
دلیران بطحا بجنگ آمدند *** سوی لشگر شاه تنگ آمدند 
گرازان بکف تیغ کین آختند *** بقتل نبی کار پرداختند 
خروشان سپاهی چو دریا بجوش *** زمین و زمان پر غریو و خروش 
رسیدند چون سوی اسلام تنگ *** ز اسلامیان کس نشد سوی جنگ 
همه جیش اسلام با آن سپاه *** چو موی سفیدی بگاو سیاه 
ابوبکر را شد دل از بیم خون *** پر از درد و غم شد ابوخفض دون 
بسوی پیمبر گشادند لب *** که ای سرور و فخر قوم عرب 
بگو تا چه سازیم با این سپاه *** چگونه گرائیم در رزمگاه 
هزاران از ایشان و از ما یکی *** تو نشمار این رزم را اندکی 
ندانیم درمان این چون کنیم *** از این رزم جستن چه افسون کنیم 
همه لشگر از بیم اندوهناک *** نیایش کنان نزد یزدان پاک 
بسودند از مهر بر خاک چهر *** که ای برفرازندۀ نه سپهر 
نبی را در این بزمگه یار باش *** تنش را ز دشمن نگهدار باش 
دلیران لشگر هراسان شدند *** ابوبکر و بوحفض ترسان شدند 
سپه را همه بر نبی دل بسوخت *** از او بر دل لشگر آتش فروخت 
بسی پند و تدبیر پرداختند *** عریشی ز بهر نبی ساختند 
بگفتند و سودند سرها بخاک *** که داریم بهرت فدا جان پاک 
تو خود جایگه گیر در این عریش*** چه تنگ اندر آید سپاه قریش 
اگر خصم شد سوی تو سختکوش *** تنی چند بیرون بر ندت بدوش 
چو بشنید از ایشان رسول خدا *** شد از گفت ایشان تبسم نما 
بر ایشان یکایک نمود آفرین *** چنین گفت کای نامداران دین 
شما دل ندارید پر درد و غم *** که بر لشگر ما نیاید ستم 
در این گفتگو بود لشگر بشاه *** که ناگاه از سوی آورد گاه 
ولید دلاور بر آورد جوش *** که ای در ره دین حق سختگوش 
سزد گر گرائی سوی کار زار *** ببینی سنان دلیران کار 
گر آئی بمیدان رزم آوری *** در این رزم کوته کنی داوری 
و گر خود نیائی مبارز کجاست *** ز خویشان ماهر که آید رواست 
بگفت این سخن را و تارید اسب *** سوی لشگر آمد چو آذر گشسب 
بلرزید دشت و بخندید کوه *** دل نامداران دین شد ستوه 
برون نامد از جیش اسلام کس *** سواری تنازید سویش فرس 
کسی را چه در پهن میدان ندید *** بگرد سپاه نبی صف کشید 
چنان گرم بر گرد لشگر گرفت *** که لشگر بماندند از او در شگفت 
سوی جیش اسلام آواز داد *** ز هل من مبارز زبان بر گشاد 
کسی را نبد سوی او دسترس *** گرفت ز نبردش یلان را نفس 
نه اسبی که تازد سوی او سپاه *** برزم عدو در صف رزمگاه 
نه تیغی که گیرد دلیری بدست *** در آرد بمیدان دشمن شکست 
نه لشگر گشائی نه لشگروشی *** به مرد دلیری نه لشگر کشی 
یلان سر بسر چوب خرما بدست *** دلیران سراسر سر افکنده پست 
نه کس را سوی رزمگه رای و رو *** نه بر روی میدان کسی رزمجو 
همه گشته حیران و زار و نزار *** که اینک بر آرند از ما دمار 
بیاد آمدم زین سپه آن سپاه *** از این شاه بی خیمه آن خیمه گاه 
ز ظلمی که در آنزمان روی داد *** بآل پیمبر ز آل زیاد صفحه(64)

در باب وقایع دشت کربلا گوید

چو این لشگر آن لشگر کینه ور *** چه کردند با سبط خیر البشر
بسوی خداوند خود تاختند *** بر او نیزه و تیغ کین آختند 
بمیدان چه یاران او کشته شد *** ز خون یلان دشت آغشته شد 
زهر سو که با چشم تر بنگرید *** کسیرا ز خویشان و یاران ندید 
یکی آه سرد از جگر بر کشید *** بحسرت بسوی سرا پرده دید 
درون سرا پرده شد پر ز وای *** جوانی بر آمد ز پرده سرای 
که این نه سرا پرده چرخ دون *** ز سیمای او گشت سیماب گون 
چه او در سرا پرده بنمود چهر *** خجل گشت خود از چهارم سپهر 
از او چشم جبریل خونبار گشت *** از او دیدۀ نه فلک تار گشت 
ملک را شد از شوکتش قدر کم *** شد از قامتش قامت چرخ خم 
کمانی ببازو و تیغی بدست *** ز تیغش بگردون گردان شکست 
خرامان سوی شاه بنهاد رو *** دو گیتی از او شد پر از گفتگو 
روانشد سوی دشت کین بیهراس *** بیزدان قرین گشت یزدانشناس 
تو گفتی چو او رفت نزدیک شاه *** پیمبر بر آمد بمعراج گاه 
زبان بسته و دیده بگشاد باز *** پر امید بر درگه بی نیاز 
دل از کار گردون گردان دژم *** بپژمرد روی و فرو بست دم 
ز دیده برخ خون دل بازراند *** سوی داو داوران باز راند 
پس راز گفتن زبانی نداشت *** ز بس حزن و اندوه جانی نداشت 
دم گرم او گشت دمساز دل *** ز دل گفت با دلربا راز دل 
نبد در میانشان بجز رنج و تاب*** جز از اشک خونین سؤال و جواب
نه دلبر ز دل گفت راز نهان *** شد آگاه از راز او راز دان

در وصف قاسم ابن حسن گوید

ز خون جگر دیده را رنگ داد *** بسویش ز رحمت نظر بر گشاد 
یکی سرو آزاد نو خیز درد *** که طوبی از او گشت لرزان چوبید 
دو گیسو پریشان و دل پر ز جو ش *** دهان و زبان پر ز راز و خموش 
مهی دید زیبندۀ سروری *** شهی دید زیبای پیغمبری 
ز برج رسالت مهی در و بال *** ز اوج نبوت خوری چون نهال 
ز چشمش وان گشته دریای خون *** رخ لاله گونش شده سیمگون 
بروزش شب قدر نا برده پی *** مه او شب قدر را کرده طی 
نهالی ز باغ نبی خاسته *** که طوبی از او دل بیاراسته 
هنوزش نبد سایه بر آفتاب *** هنوزش نه بر ماه مشگین نقاب 
ز روزش سواد شب قدر دور *** شب قدر از روی او پر ز نور 
همه عقد پروین فرو ریخته *** ستاره بخورشید آمیخته 
پی یاری عم بشوق و شعف *** دل آکنده و جان نهاده بکف 
شهنشه چو آنروی و آنموی دید *** زمانی بآنروی و مو بنگرید 
دو دیده برویش بحسرت نگاشت *** جوابی بجز اشک خونین نداشت 
بگفتار با او زبان بر گشود *** بدین گونه آن نوجوانرا ستود 
که ای نو گل بوستان نبی *** گل گلبن و گلستان علی 
ترا خیر مقدم در این رزمگاه *** که کردی در این دم سوی من نگاه 
خنک آنکه چون عزم رفتن کند *** جهان بین ز روی تو روشن کند 
خوشا آنکه در ساعت آخرین *** ببیند رخت در دم واپسین 
تماشای این قد قامت کند *** از آن برک روز قیامت کند 
بروی و برخسار تو جان دهد *** ترا بیند و جان بجانان دهد 
چرا آمدی سوی اینکار راز *** ندارد در این ره کسی با تو کار 
ز دلبر چه بشنید دلدار راز *** بگریید و پاسخ چنین داد باز 
ز خونابۀ دل برخ ریخت خون *** ز خوناب دل شد رخش لاله گون 
که ای ننگ میدان تو ما رای *** صف جلوه گاهت صف کبریا 
عنان تو در عرصۀ لا مکان *** بود با جهان آفرین هم عنان 
ز قوس کمان تو از بر تری *** گذشته ز معراج پیغمبری 
خمی از کمان تو چرخ فلک *** پدید از سنانت سما و سمک 
چه خنک تو آمد بجولان گری *** بجولان شد این جنگ نیلوفری 
ز تیغ تو برقی بگیتی وزید *** از آن برق شد آب و آتش پدید 
خدنگی ز برق کمان تو جست *** که نه چرخ بر شد ز بالا بپست 
نماید بمیدان چه عزم تو رو *** بمیدان برد از اولو العزم گو 
دمی از کرم سوی من دار گوش *** برم را بدرع پیمبر بپوش 
سلاح پدر ساز زیب تنم *** بدان جوشن آرا تن روشنم 
کله خود خود بر سرم تاج کن *** سر و پیکرم رشک معراج کن 
از اینگونه گردی اگر یار من *** ببینی در این دشت پیکار من 
نه من زادۀ سبط پیغمبرم *** نه م دودۀ گلشن حیدرم 
منم یار دلبند شیر خدا *** بیک حمله این لشگر آرم ز جا 
نگه کن برویال و کوپال من *** ببن نیروی بازو و یال من

اذن جهاد خواستن قاسم از حضرت سید الشهداء

نبی را گرامی نبیره منم *** بمیدان نه در بند جان و تنم 
ز خون دامن نینوا گل کنم *** همه کار کفار باطل کنم 
دهی گرمرا اذن این کار زار *** از این کفر کیشان بر آرم دمار 
کنون ای گرامی تو بدرود باش *** ز کار خداوند خشنود باش 
که چون آفریننده جان آفرین *** زمین و زمان و مکان آفرید 
کسیرا سزاوار اینکار خواست *** ببالای من گشت اینجامه راست 
پر از می در آن باده شد جام من *** زد این قرعۀ نغز بر نام من 
در این دشت این قوم بیداد کیش *** بریزند خون خداوند خویش 
بزاری ببرند از تن سرم *** ز شمشیر و خنجر کنند افسرم 
نه تابوت یابم نه غسل و کفن *** نه بر من بگرید کسی ز انجمن 
ولی از کنون تا بروز شمار *** بود زیر تابوت من روزگار 
بگیتی از امروز تا رستخیز *** بود چشم دوران بمن اشکریز 
ز خونم جهان اندر آید بجوش *** شود آسمان و زمین پر خروش 
دو بینندۀ مرد و زن پر نمست *** بهر خانه و بر زنی ماتم است 
صفحه (65) 
تو برگرد و دل هیچ غمگین مدار *** باهل سرا پرده شو غمگسار 
چو بر گفت اینراز را سر بسر *** بپور برادر برادر پدر 
نیوشنده بشنید چون گفت شاه *** فرا رفت آهش ز خر گاه ماه 
فرو ریخت اشک و فرو بست دم *** بسرو روان اندر آورد خم 
خروشید و بوسید پای سمند *** بخاک اندر افشاند چرخ بلند 
چه او بوسم اسب شه داد بوس *** به گریید نه گنبد آبنوس 
زمانه بمالید رخ را بخاک *** ستایش گر آمد بیزدان پاک 
که این پایه ات برتر از برتری *** ز راز دل من تو آگه تری 
مر اهست سوی تو روی نیاز *** تو از لطف خو ناامیدم مساز 
در اینرزم یابم اگر اذن جنگ *** پی جان فشاندن نسازم درنگ 
اگر کشته گردم در اینرزمگاه *** بخونم خداوند باشد گواه 
بنزدیک یزدان گرامی شوم *** بجولان گه عرش نامی شوم 
اگر بر نیاید ز تو کام من *** بزشتی گراید سر انجام من 
چو در محشر آیند روز شمار *** همالان من سوی پروردگار

لا به والحاح نمودن حضرت قاسم در نزد عم بزرگوار خود و اذن رزم خواستن از آنجناب

پر از خون لباس شهادت ببر *** بخون غرقه دست و تن پا و سر 
در آن عرصه گه خود نمائی کنند *** ز یزدان بخود عذر خواهی کنند 
همه در رکاب تو پر خون جبین *** گراینده سوی جهان آفرین 
شود بیکمان عرش پیرایشان *** بود نزد جان آفرین جایشان 
نخواهی مرا اندر آن انجمن *** قرین شهیدان خونین کفن 
چو بینم در این دشت این کشتگان *** دریغ آیدم بر تن خویش جان 
بحسرت نمایم بیک یک نگاه *** که رفتند و من و دور ماندم ز راه 
سلاح پدر بر تنم ساز کن *** مرا اندر این ره سرافراز کن 
بگیسوی من بین که شد وقت تنگ *** سزد گر گذاری بمن کار جنگ 
که زین رزمگه کامرانی کنم *** ز خون زینت نوجوانی کنم 
ز گفتش شهنشاه را دل بسوخت *** ز دل بر دل چرخ آتش فروخت 
بپاسخ بسویش زبان بر گشاد *** از آنرزم جستن بسی کرد یاد 
که ای کام نادیده از زندگی *** که جوئی از اینرزم فرخندگی 
چه گردی بپیرای این کار زار *** مرو سوی اینرزمگه زینهار 
ترا چون شهیدان این کشته زار *** برزو شمار آورد در شمار 
بخون غرقه دستار و خونین کفن *** ردا پر ز خون و قبله پیرهن 
تن و جان پر از نوک تیر و سنان *** بر آئی بمحشر بمن هم عنان 
پر از خون لباس شهادت ببر *** شفاعت کنی نزد خیر البشر 
مرو سوی پیکار این انجمن *** بمن بر ببخشای و بر خویشتن 
بتن جامۀ طاقت و صبر دوز *** دلمرا بهنگام رفتن مسوز 
چه دیدم سوی رزمگه سوی تو *** چه دیدم برفتار دلجوی تو 
نگاهم بسوی تو چون ره گشاد *** دو چشمم بروی برادر فتاد 
بدیدم ز دیدار تو روی او *** ز بالای تو قد دلجوی او 
در آندم که او شد ز جا دلگسل *** در آندم که غلطید در خون دل 
دو دیده بحسرت سوی من نکاشت *** نهانی بمن گفت گوی تو داشت 
که او را بمن باش آموزگار *** گرامیست او را گرامی بدار 
نگه کن ببزمم در این داستان *** که اینست امروز پاداش آن 
دهم گر ترا اذن جنگ آوری *** مرا شرم با داور این داوری 
که امروز خویشان و یاران من *** هر آنکس که تازد در آن انجمن 
بمیدان کین چو نشود کینه خواه *** شود اندر این دم بآوردگاه 
کفن بی کمان جوشن و مغفرش *** بخنجر ز تن دور گردد سرش 
بخون هر که جوید بپیکار راه *** تن ببسر او زند دست و پا 
بود نزد جان آفرین این پسند *** بدین گونه گرید چرخ بلند 
چگونه بخون غرقه بینم سرت *** چه سان دور بینم سر از پیکرت 
همانا بخواهی تو روز شمار *** بنزد برادر مرا شرمسار

ذکر مکالمات حضرت قاسم با عموی خود

چو بشنید شهزاده گفتار شاه *** زمه شد بخورشید تا بنده آه 
خروشان بر آورد از جان شرر *** بیالود رخ را بخون جگر 
که باشی مرا چون گرامی پدر *** در این داوری داور دادگر 
بگویم ترا سر بسر راز او *** به گوشم هنوز است آواز او 
نخستین سرایم بتو راز خویش *** کنم گرم اینگونه بازار خویش 
بپای تو سربازیم آرزوست *** در اینره سرافرازیم آرزوست 
چو خونم بخون تو گردد قرین *** چه جویم دگر قرب جان آفرین 
فدای رهت گر تن و جان کنم *** تماشای رخسار جانان کنم 
بپایت در این دست جانباختن *** براه تو جانرا فدا ساختن 
همینست آرای آمال من *** در این راه فرخ بود فال من 
بکوی وفای تو مردن خوشست *** بخاک درت جانسپردن خوشست 
تن از جان براهت تهی ساختن *** بپایت تن بی سر انداختن 
خریدن بجان نوک تیر و سنان *** نمودن فدای رهت نقد جان 
گر این آرزو آیدم در کنار *** بروز شمار و شمارم چکار 
که ساقی بزم ازل از الست *** از این نشأام تا ابد کرده مست 
پدر گفتی و آتش افروختی *** پدر گفتی و جان من سوختی 
در آندم که از دیدگان خون گشاد *** از این جیش لشگر بسی کرد یاد 
که بندد امت چو از کین کمر *** پی قتل اولاد خیر البشر 
ببینم چه تنها در ایندشت جنگ *** ترا من زمانی نسازم درنگ 
بخاک درت جانفشانی کنم *** باو و بخود مهربانی کنم 
بپایت در این رزم گه سر دهم *** ز خون بر سر چرخ افسر نهم 
که هر کس فدایت تن و جان کند *** بجانبازی پاک یزدان کند 
به گفت این و بر خون بیالود چهر *** سوی شه نگه کرد از روی مهر 
ز بازوی خود نامه ای بر گشاد *** خروشان بدست شهنشاه داد 
که این از پدر یادگار منست *** در این دشت کین غمگسار منست صفحه (66)
بمن هر چه این نامه فرمان بود *** تو دانی که فرمان یزدان بود 
بدان نامه چون شاه دین بنگرید *** از او هر چه بشنید در نامه دید 
ببوسید و بر دیدۀ تر نهاد *** ببوئید و نالید و بر سر نهاد 
برادر چو خط برادر بدید *** دل از جان پور برادر برید 
فرود آمد از بارگی با خروش *** بخاک اندر افتاد رفت او زهوش 
بهوش آمد و ناله از سر گرفت *** دلارام را تنگ در بر گرفت 
فرو ریخت از دیده خوناب دل *** ز خوناب دل خاک ره کرد گل 
که این نو گل باغ پیغمبری ***گل گلبن گلشن حیدری 
در این نامه ات مهرت آرام دل *** ز خون تو اکنون نویسم سجل 
چو دامن در آن عرصگه بر زنم *** مر این نامور نامه بر سر زنم 
پدر را بدن نامه گریم گواه *** بنزدیک یزدان شوم عذر خواه 
ترا گر بدینسان وصیت نمود *** مرا کرد زینگونه گفت و شنود 
از آنگه که از خون دل آب خورد *** در آندم که میگفت جان میسپرد 
رخی پر ز خون و دلی پر امید *** بمن بنگرید و بسوی تو دید 
لب نیم خند و رخ پز ز شرم *** چنین گفت با من بآواز گرم 
گر این پور من شاد داری رواست *** بدختی که همنام خیر النساست 
دریغا ز بی مهری روزگار *** نهال امیدم نیامد ببار 
دریغا بدل ماند این آرزو *** نشد مر مرا زین نوا تازه رو 
هنوز از غمش دیده امن پرنم است *** در این بزمگه تازه ام ماتم است 
هنوزم بگوش است آواز او *** هنوزم بگوش است این راز او 
کنون من بآن عهد فرمان برم *** در آرم بتزویج تو دخترم 
بگفت این و نالید و دستش گرفت *** جهان ماند از کار او در شگفت 
چه با او روان شد سوی خیمگاه *** ز خر گه فتادند خورشید و ماه 
خرامان همیرفت دستش بدست *** چنین تا که آمد بجای نشست 
بگردش همه بانوان پر ز آه *** ستادند چون هاله بر گرد ماه 
همه دیده پر خون و دل سوگوار *** همه اشک ریزان و زار و نزار 
یکایک نهادند با آه لب *** بپای شهنشه ز کار عجب 
شهنشه چه گفتار ایشان شنید *** خروشان سوی خواهر خویش دید 
چه خون دل از دیدۀ تر گشاد *** پس آن نامه هر برادر بدید 
بمالید بر مهرش از مهر چهر *** پر آواز بگریست نیلی سپهر 
وز آن پس بخواهر چنین گفت شاه *** که آرای بزمی در این رزمگاه 
در اشک را نفل آن بزم کن *** سرودش ز شور و شر رزم کمن 
در آنجا کسی مجلس آرا نبود *** نوا خوان آن بزم پیدا نبود 
بیاراست مجلس خدای جلیل *** نوا خوان آن بزم شد جبرئیل 
در آن دشت گریان چون آن عقد بست *** بعقد دو گیتی بر آمد شکست 
بر آن عقد جان آفرین شد گواه *** چه آندم گواهی نبد نزد شاه 
ذکر عقد نمودن حضرت فاطمه را بجهت حضرت قاسم
نویسندۀ عهد روز الست *** بر آن عهد از خون دل نقش بست 
چه شد ختم با خاتم المرسلین *** بپیشش بمهر نبوت نگین 
وز آن پس درونی پر از مهر شاه *** سوی خواهر خویش کردی نگاه 
که این جشن ماند ز من یادگار *** ندیده است جشنی چنین روزگار 
از این جشن چشم جهان پر غمم است *** از این سو ز گیتی پر از ماتم است 
جهانی از این عیش از بیش و کم *** درون پر ز شادی برون پر ز غم 
دو گیتی از آن بزم گریان شدند *** ز مه تا بماهی نواخاون شدند

کر شهدای دشت کربلا گوید

مکائیل از این غم فرو ریخت پر *** بر آمد خروش از قضا و قدر 
سرودش سفیر سر تیر شد *** همه شربتش ز آب شمشیر شد 
چه آن بزم شد زیب آن بارگاه *** خروشید خورشید و موئید ماه 
بهر سوی و هر بزمگه دل گرای *** تن بی سری زد بخون دست و پای 
ز هر سو سر سروری بر سنان *** دو دیده گشاده تماشا کنان 
بهر جا سری بر سنان سر فراشت *** پی رقص آن بزم دستی بداشت 
ز رخسار عباس شد شعله زن *** سنان سنان شمع آن انجمن 
چه آن رزم با بزمگه شد قرین *** خروش آمد از نزد جان آفرین 
ز طوبی از ان بزم آمد فغان *** بآواز آن رزم شد نغمه خوان 
زهر نغمه ئی نوحه ئی کرد ساز *** بصوت عراق و نوای حجاز 
ز هر شاخ او نغمۀ زار خاست *** زهر برگ او نغمه ئی گشت راست 
بآئین ان بزم بنهاد رود *** بآن نغمه هر دم سرودی سرود 
بپوشید بر خویش مشگین حریر *** ز هر برگ او ریخت خونین عبیر 
زهر شاخ از آن نغمه آتش فروخت *** که از آتشش نخل طوبی بسوخت 
ز هر دوحه اش شد نوائی بلند *** که آتش ببزم دو گیتی فکند 
مغنی کجائی کفی زن بکف *** بآواز این بزم بنواز دف 
بیک نغمه زین بزم آتش فروز *** از آن نغمه بزم دو گیتی بسوز

ساقی نامه بجهت نظم و آرایش کتاب گوید

از این بزمگه بزم را ساز کن *** بآئین آن بزم آواز کن 
تن ماهرویان پر از خو ببن *** بتان را ز خون چهره گلگون ببین 
بیاران ز یزم جم و رزم کن *** در این رزم و این بزم بنواز نی 
نوائی بر ندان حریفانه زن *** صلائی در این بزم مستانه زن 
دو صد ناله بر طاق مینا فکن *** بیا سقف مینائی از پا فکن 
فضای دو گیتی پر از ناله کن *** ز خون چشم این دهر پر ژاله کن 
بگو زهره آید برامشگری *** در این پرده رائی زند مشتری 
در این بزم با آسمان کن ستیز *** که تا حشر از اختران اشک ریز 
خدا را از این بزم این رزمگاه *** فروزان کنی مشعل مهر و ماه 
ز خون سرخ کن خسروانی علم *** از آن باده لبریز کن جام جم 
از این بزم کن زینت روزگار *** از این بزم ده زیب روز شمار صفحه(67) 
برندان از این بزم رودی سرا *** در این رزمگه شو تو رزم آزما 
از این مجلس این بزم پر شور کن *** جهان را بدل رشک این سور کن 
تو ای دیده زین ماجرا چشم دوز *** تو ایدل زبان خرد را بدوز 
وز آن پس زبان دگر باز کن *** از این بزم و آن رزم آغاز کن

ذکر مبارز خواستن گروه اشقیا از حضرت ابی عبدالله

که یکدم ز هر سو برون تاختند *** کمانها پر از کین بزه آختند 
ز بانک دلیران و گرد سپاه *** نهان گشت در ابر خورشید و ماه 
زهر سوی دیوی بر آورد جوش *** به رزم شهنشه شده سختگوش 
ز بس تیر کرد از کمانها گذر *** بر آورد نه گنبد چرخ پر 
ز پیکان تیر و ز نوک خدنگ *** سرا پرده ها شد همه رنگ رنگ 
سنانها چه شد سوی آن خیمه راست *** ز نه پردۀ چرخ آواز خاست 
بر آورد بیداد دست ستیز *** در آن دشت بر پای شد رستخیز 
بهر سو ددی تاخت در کار زار *** که از خون داماد بندد نگاه 
فکنده ز هر سو عدوئی کمند *** که دست عروس آورد زیر بند 
کشیدی بهر سوی دیوی کمان *** که بر شاه دوران سر آورد زمان 
نموده بهر سو نژندی کمین *** که تازد سوی خیمه پر خشم و کین 
سراسیمه شد پردۀ نه حجاب *** فرو رفت ماه و گرفت آفتاب 
باهل حجاز اندر آمد هراس *** پذیرفت چرخ برین اندراس 
در افتاد در جمله آفاق شور *** عیان در جهان گشت شور نشور 
ز گردش در افتاد چرخ اسیر *** سرشک از دو دیده ببارید تیر 
ز هر سو برون کرده روحانیان *** خروشان سر از غرفهای جنان 
نموده یکایک بحسرت نگاه *** تماشای آن بزم و آن رزمگاه 
یکی بهر داماد رخ سندروس *** یکی گفت گردد اسیر آن عروس 
یکی زد دمادم بسر دست غم *** یکی زار و گریان فرو بست دم 
یکی را ز دل نالۀ زار خاست *** یکی نغمه اش گشت با ناله راست 
یکی بهر ماتم دو گیسو گشود *** یکی هر دو گیسو پریشان نمود 
یکی روی بر خاک این بزم سود *** یکی داشت زان رزم گفت و شنود 
کواژه ز ملک و ملک در گذشت *** خروش سپه از فلک در گذشت 
سراسر سواران برون تاختند *** سوی خیمۀ شاه تیغ آختند 
پلنگان و گردان قوم عرب *** ز هل من مبارز گشادند لب 
که این پاک فرزند شیر خدا *** اگر نیست کس خود بمیدان بیا 
خروشان که ای سبط خیر البشر *** چرا سوی میدان نداری گذر 
چه آن دید قاسم بر آمد ز جا *** بکش کرد دست و بیفشرد پا

آمدن حضرت قاسم بنزد عم بزرگوار و اذن خواست

زمانی باستاد و بگشاد لب *** شهنشه سوی خویش کردش طلب 
چنین گفت گریان که این کامجو *** همانا بر آمد تر آرزو 
چه بشنید داماد بوسید خاک *** که بادا فدای تنت جان پاک 
از این رزم بر ما شده کار تنگ *** بمن فرض گردیده یکباره جنگ 
کنون هست هنگامۀ کار زار *** که زین بیکران لشگر آرم دمار 
زمانی تماشای این رزم کن *** در این بزمگه زینت بزم کن 
نگه کن که با این سپه چون کنم *** ز خون عدو دشت گلگلون کنم 
سر نامداران به بند آورم *** بآن دیو خوبان گزند آورم 
ز نوک سنان و ز شمشیر تیز *** بر انگیز از این سپه رستخیز 
شهنشه چه گفتار او را شنید *** فرو ریخت اشک و بر او بنگرید 
چنین گفت کای از پدر یادگار *** که گرید بتو تا ابد روزگار 
ترا زین سپه این هوا بر سر است *** جهان آفرین را سر دیگر است 
بگفت این و پوشید بر وی زره *** بهر دو جهان آفرین کرده زه 
تنش را بدرع رسول خدای *** بیاراست با دیدۀ خونگرای 
کله خود خود بر سرش بر نهاد *** نثار سرش زیور عرش داد 
مر او را جهان ترک شد تاج سر *** بگفتا سزد گر کنم ترک سر 
سلاحش چو بر اسب کرد استوار *** بر او بنگرید و بنگرئید زار

بیرون آمدن عروس از خیمه بمشایعت

چه در رزمگه جست داماد راه *** فغان عروس آمد از بزمگاه 
بر آمد چه از حجله گه آن عروس *** عروسان نه حجلۀ آبنوس 
فتادند از غرفها سوک ناک *** پر از درد و اندیشه بر روی خاک 
زمین و زمان گشت پر سوگ و آه *** خروش و فغان خاست از مهر و ماه 
چو بر سوی داماد آمد عروس *** رخ مهر و مه گشت چون سندروس 
بنزدیک داماد گریان دوید *** دو گیسو گشود و بر او بنگرید 
که ای تازه ام از تو پیوند دل *** چرائی ز پیوند من دل گسل 
مرا آرزو با تو بد همدمی *** چرا سوی من ننگریدی دمی 
در این پرده چشم تو روی که دید *** که پوشید چشم و بمن ننگرید 
خدا را سوی من دمی کن تو رو *** که دارم بسویت بسی آرزو 
مرا با تو اینک سر همدمی است *** مرو سوی من بین که فرصت دمی است 
کسی زیر این پردۀ اّبنوس *** بگیتی ندیده چو من نو عروس 
ندانم که زانسو که را یافتی *** که از من چنین روی بر تافتی 
در این رزمگه بی تو گردم اسیر *** بدست ستمکارگان دستگیر 
نگه کن خدا را به تنهائیم *** بسوی دل زار شیدائیم 
بدوران دوران چه این چرخ پیر *** که دیده عروسی که گردد اسیر 
مرا با تو عهدی که باب تو بست *** ندانم چه دیدی که خواهی شکست 
سرافراز گشتم بپیوند تو *** دلم شد بپیوند خورسند تو 
خدا را تو ای مرمرا راهبر *** در این ره که دارای بهمراه بر 
سنانی که سازد بسویت گذر *** تن خویش را من نمایم سپر 
بسم سمند تو ساید سرم *** شود زیب فتراک تو پیکرم 
صفحه (68)
بسویت گر از کینه تیری پرد *** نخستین جگر گاه من را درد 
بگفت این و در پای او سر نهاد *** خروشید و در خاک راه اوفتاد 
زمانی چه بر خاک ره سود رو *** بزد دست و بگرفت دامان او 
که بر سوی اینره مرو زینهار *** باین یار غمدیده شو غمگسار 
بتنهائیم باش فریاد رس *** در این بیکسی مرمرا باش کس 
چه داماد گفتار او را شنید *** خروشید او را ببر در کشید 
که دانای یزدان دهد کام تو *** بنیکی بر آید سر انجام تو 
ترا سازم اکنون از این مژده شاد *** که دامادیم در قیامت فتاد 
بنزدیک جان آفرین جای تست *** جهان آفرین حجله آرای تست 
در آنجای جویم ز تو کام دل *** در آنجا ز من بینی آرا دل 
که از بهر این بزم روز ازل *** بیاراست بزم جهان لم یزل 
تو این بزم را در جهان کم مدان *** کز این بزم پیداست بزم جهان 
ملایک در این بزمگه سر نهند *** خلایق همه دیده ها بر نهند 
از امروز تا وقت روز شمار *** بود تازه این بزم در روزگار 
بسی تازه داماد و بس نو عروس *** نمایند این بزم را خاکبوس 
نبودی گر اینروز در روزگار *** جهانرا نبودی سکون و قرار 
شود زیب خلد برین شادیم *** جهان شاد گردد ز دامادیم 
در این پرده گر این عروسی نبود *** سرا پردۀ آبنوسی نبود 
بسا پر گناهان که در روزگار *** از این حجل گردند امیدوار 
شود حجل گاهت بسی سال و ماه *** بخلق جهان تا ابد سجدگاه 
ملوک و ملایک ز روی نیاز *** باین خاک سایند روی نیاز 
گرایان و گریان در این حجله گاه *** ز دادار خواهند عذر و گناه 
بنیکی گرایند از کار زشت *** ز دوزخ گرایند سوی بهشت 
بپیرای این حجل گه بیگزاف *** دو صد کعبه هر روز سازد طواف 
باین حجله گه دم زند جبرئیل *** دمادم باین خاک جوید دلیل 
فرود آید از بام گردون فلک *** بر این حجله گه روی ساید ملک 
از این بزم بزم جهان گلشن است *** دل قدسیان زین نوا روشن است 
در این حجله گه گو غم و شادیست *** جهان سر بسر بزم دامادیست 
کند حجله گاهم خداوند ساز *** کشد پردۀ حجله ام بی نیاز 
چه آئی خرامان باین حجله گاه *** نمائی چه آنجا برویم نگاه 
خدا روی خود رو نما آورد *** ز رحمت خدا رو بما آورد 
کند دست خیر النسا زیورت *** نهد تاج عزت نبی بر سرت

ذکر وصیت حضرت قاسم با فاطمه نو عروس

ید داوری مشک تیزی کند *** هزاران چو مریم کنیزی کند 
تو دلرا ز اندیشه آزاد دار *** از اینرزم و این بزم دلشاد دار 
یکی راز دارم بتو آشکار *** که دانم من و پاک پروردگار 
بدان تا پس از من ببینی جهان *** نگوئی که بر من چرا بد نهان 
چو من کشته گردم تو گردی اسیر *** بدین گونه گردید اینچرخ پیر 
نهد دست خولی بدست تو بند *** کشد عمه را با تو دریک کمند 
تو از سیلی شمر بندی نگار *** کند دشمن از گوش تو گوشوار 
گراید سوی حجله گاهت سپاه *** بباد حوادث رود حجله گاه 
نبینی ز خویشان خویشی نشان *** کشان خواهر و عمه چون بیهشان 
رباید سنان عدو زیورت *** برد دشمن دین ز سر افسرت 
سنان سنان زینت دوش تست *** کمند حصین زیب آغوش تست 
در آرندت از حجله گه بیدرنگ *** بسان اسیران روم و فرنگ 
تو با اهل بیت رسول انام *** بسان اسیران روی سوی شام 
تو در راه گردی بمن هم عنان *** ببینی سرم بر فراز سنان 
بود جشن ما زینت روزگار *** شود عیش ما زیب روز شمار 
بنزدیک یزدان در این داوری *** بهمراه زهرا شفاعت گری 
تو در حجله گه باش در انتظار *** ز میدان کنون آیمت در کنار 
سر بی تنم زیب آغوش کن *** تن بیسرم زینت دوش کن 
شود مرحم زخم من روی تو *** ز خونم شود سرخ گیسوی تو 
کند چشم من اندر این حجله گاه *** بروی تو با چشم حسرت نگاه 
چه گیری تنم را در آغوش تنگ *** کشی از تنم نوک تیر و خدنگ 
در آندم بنه بر رخم روی خویش *** که دارم من این آرزو از تو بیش 
بخونم سر و روی گلگون نما *** ببین خون داماد کلگون قبا 
ز هجرم گریبان دل چاک کن *** ز رخسار خون از رخم پاک کن 
در آغوش من دست خود را گرا *** ز خون من آغوش خونین نما 
چه آید برت کشته از دلبری *** بسوی تو بایست پرسش گری 
برویش مکن بانک ماتم بلند *** که افغان ز تو هست بس ناپسند

پیام دادن قاسم بعروس از جهت عم خود

پریشان مکن موی مخراش رو *** پیامم بباب گرامی بگو 
زبانم شو و از زبانت سخن *** باو گوی خندان بآواز من 
ه این جان و دل از تو امیدوار *** بپای تو جان دو گیتی نثار 
هزاران اگر در تنم جان بدی *** کمین هدیۀ تو مرا آن بدی 
خوش آنتن که جانرا براه تو داد *** خوش آنسر که بر پای تو سر نهاد 
اگر گر دمی تا بروز شمار *** چو امروز هر روز جانی نثار 
در آندم از آن هدیه بودم خجل *** شده روی من زانسبب منفعل 
خوشآنخون که در خاکپای تو ریخت *** خوش آنتن که از بهر تو جانگسیخت 
چه گوئی سراسر پیامم بشاه *** تبسم کنان سوی او کن نگاه 
ز روی پدر دیده پر نور کن *** در این بزمگه ماتمم سور کن 
پریشان مکن موی و مخراش رو *** چه بینی بخون غرقه ام روی و مو 
در آندم ابر سوی او کن تو رو *** دگر باره دلشاد با او بگو 
که بنگر که این کشته داماد تست *** تنش غرقه خون و دلش شاد تست 
در آندم که بنهاد جان را بکف *** در آندم که بدرید در پیشصف 
بجر روی تو رو بسوئی نداشت *** جز از ره بتو ره بکوئی نداشت 
مرا سوی خود خواند و آواز کرد *** سر راز پنهان بمن باز کرد 
خروشید و نالید بگشاد چهر *** بسی راز دل گفت با من ز مهر صفحه (69)
که چون کشته بر گردم از کار زار *** سرم را بپای تو سازم نثار 
تنم را کنم هدیۀ پای تو *** کشم پیکرم را بپیرای تو 
که این کمترین هدیۀ پای تست *** بمحشر کمین نقش زیبای تست 
نبودم بگیتی جز این آرزو *** که غلطد بپایت سرم همچو گو 
کنون آمدم آرزو در کنار *** همه کام من داده پروردگار 
چه گوئی پیامم بعم گزین *** بسوی تو بیند جهان آفرین 
ز خونم چه رخساره خونین کند *** پر از اشک خونین جهان بین کند 
چه بینی رخش را پر از خون من *** بزاری بگریی بگوئی سخن 
بمن چون شود دیده اش خونگرای *** خدا را تو او را تسلی نمای 
چنین گوی با چشم گریان بخند *** که این بود نزد تو یزدان پسند

مبارز خواستن اشقیاء و زاری عروس

بجانان ز جان در میان بود راز *** در این بزمگه روی نیاز 
بآواز داماد گوش عروس *** که بر خاست از رزمگه بانک کوس 
نوای مخالب بآواز راست *** بهل من مبارز زهر گوشه خاست 
از آن ناله داماد را بود ننگ *** ز جا جست و بنمود آهنگ جنگ 
چه از بزمگه شد سوی رزمگاه *** پر از آه شد بزم خورشید و ماه 
چه داماد رفت از کنار عروس *** خروشید شیپور و نالید کوس 
ز چشم عروس اشک غم شد روان *** بدنبال داماد آمد روان 
دگر دیده بر روی او باز کرد *** بنوعی دگر گریه آغاز کرد 
که ای جان دل از تو امیدوار *** چرا از تو ام گشت خالی کنار 
غم هجر امروز بر دل نهی *** مرا وعدۀ وصل فردا دهی 
نه آسان بود تا بروز شمار *** شمردن شب هجر در روزگار 
ز هجران تو امروز سوزی دلم *** که فردا بشادی فروزی دلم 
چگونه در آن روز بینم ترا *** کجا زان جهان بر گزینم ترا 
تو امروز رفتی مرا از کنار *** مرا وعده دادی بروز شمار 
بمن چارۀ این دل ناصبور *** که هجر است نزدیک و وصل است دور 
چه بشنید داماد گفت عروس *** از آن غم رخش گشت چون سدروس 
سرشک غم از دیدۀ تر فشاند *** بتسکین او آستین بر فشاند 
خروشان چه آن آستین بر گشود *** بروحانیان دست بیضا نمود 
کلیم آنچه از نار سینا شنید *** از آن آستین چشم بیننده دید 
ز هر رشته ئی دست بیضا نمود *** پس آنگه دو لب را بگفتن گشود 
که من را بنزد جهان آفرین *** شناسی از این دست و این آستین 
فرازم بمحشر چه این آستین *** فرازد از او آسمان و زمین 
عروس اندر آن آستین بنگرید *** بگفتن نیاید که گویم چه دید 
همه راز پنهانی کردگار *** از آن آستین شد بر او آشکار 
ز روز ازل تا بروز پسین *** همه هر چه بد دید از آن آستین 
زهر تارش آواز نه پرده خاست *** ز هر پود او نغمه ئی گشت راست 
ز هر رشته سر رشتۀ جان پدید *** ز هر پرده اش نقش جانان پدید 
ز هر رشته اش شد در آنروز بیم *** پدیدار اعجاز دست کلیم 
بسر گنج اسرار جان آفرین *** پدیدار گردید از آن آستین 
ندانم در این پرده دل هر چه دید *** که بیخود ز دل رشته جان برید 
دل از رفتن یار خورسند کرد *** در آگه ز گفتار دلبند کرد 
زبان رشتۀ گفتن از کف گسیخت *** دهان عقد گفتار بر خاک ریخت 
گسست از کف دل عنان سخن *** کره گره زد بر زبان سخن 
کسست ای فلک کاش سر رشته بود *** ترا رشته ای چرخ نارشته بود 
بهم تار و پودت نمیخورده آب *** ترا کار گه کاش بودی خراب 
نه سر رشته را یافته هوشمند *** نه آگاه از این رشته جز رشته بند 
سر رشته افتد بدست خرد *** چه خواهد بسر رشته اش پی برد 
در گنج گفتار چون کرد باز *** چه خوش گفت در گنجه گنجور راز 
ز سر رشته را میتوان یافتن *** نه زین رشته سر میتوان تافتن

بیرون آمدن حضرت قاسم از خیمه و روانه شدن بمیدان جهاد با اعداء

پس آنگاه آن ماه از خیمگاه *** خرامان بیامد بآوردگان 
تو گفتی بیامد پی داوری *** پیمبر ز خرگاه پیغمبری 
ز نور رخش تیره شد آفتاب *** ز سیمای او آسمان شد زتاب 
فلک دست اندیشه بر سر گرفت *** فلک افسر از غم ز سر بر گرفت 
نمودار از آن خیمه شد رایتی *** که بد ماه و خورشید از او آتی 
بر آمد چه زان خیمه آن آفتاب *** نور دیده شد پردۀ نه حجاب 
بتن زینت از درع پیغمبری *** نمایان ز درعش تن حیدری 
محمد نهادی علی صورتی *** حسن اعتقادی حسین شوکتی 
چه بیرون خرامید از خیمگاه *** تو گفتی بر آمد ز خر گاه ماه 
همه لشگر کوفه حیران شدند *** بآن روی و آن مو ثنا خوان شدند 
یکی گشت حیران یکی لب گزید *** یک اشکش از غم بزخم بر چکید 
لبشگر بیفتاد شور و غریو *** خروشید ابلیس و موئید دیو 
بزرگان بسوی عمر تاختند *** ز کف گرز و شمشیر انداختند 
یکایک بگفتند کای بد سرشت *** ترا شرم ناید از این کار زشت 
نگه کن بدیلدر این نوجوان *** که از دیدن او شود تازه جان 
ز دیدار او آسمان روشن است *** سپهر برینش کمین جوشن است 
ز رخسار او دشت شد نوریاب *** چو روی شب تیره از آفتاب 
خوری سر زد از شرق پیغمبری *** که زو خیره شد خسرو خاوری 
مهی تافت از آسمان جلال *** که زو شد سراسیمه خیل خیال 
از آن سو کنون سوی لشگر دلیر *** چه از بیشه آمد یکی نره شیر 
که را تاب دیدار رخسار اوست *** که را نیروی رزم و پیکار اوست 
نیرزد دو گیتی بیک موی او *** مه و خور بود عکسی از روی او 
توئی با جهان آفرین کینه ور *** نداری مگر چشم بینش بسر 
بچشم خرد دیده را بر گشای *** خداوند را بین سوی او گرای 
که یارد سوی او بکین تاختن *** بسویش که آرد خدنگ آختن 
خدنگ افکنش یار نمرود باد *** ز مهر خداوند بدرود باد 
صفحه(70)
بریده بود دست آن ناپسند *** کر گردد بر او دست و تیغش بلند 
که راهست یارا که نمرودسان *** کشد بر خداوند از کین کمان 
عمر چونکه گفتار لشگر شنفت *** سر افکند در پیش و پاسخ نگفت 
زمانی همی بود رخساره زد *** دو دیده پر از خون و لپر زدرد 
چه شهرزاده آمد سوی رزمگاه *** عیانشد در آندشت بی پرده ماه 
بزرگان از آنروی بر کاشتند *** سوی شهر خود روی برداشتند 
چه از خیمه گه سوی لشگر گذشت *** همه لشگر از خیمه گه دور گشت 
بر آورد چون تیغ و بر گفت نام *** روان دلیران فرو شد بکام 
چو بگشاد بر نام یزدان زبان *** ز یزدان رمیدند اهریمنان 
چو بر دشت از نور او نور تافت *** جهان نور دادار دادار یافت 
چه دیدند لشگر بدیدار او *** همه دیدهاشان ز رخسار او 
چه بیننده شد پر تو آفتاب *** همه دیدها شد از او نور یاب

سرزنش و نکوهش کردن لشگر ابن سعد را

گشودند لب را نکوهش کنان *** سوی زادۀ سعد کی بد نشان 
ترا بخت نیک ای بد اختر مباد *** کسی چون تو سالار لشگر مباد 
نکرده کسی در سرای دو رنگ *** بفرزند پیغمبر خویش جنگ 
زهر گونه گردی نکوهش نمود *** نکوهش بآن دیو کی داشت سود 
بلرزید از آنکار و پس خواند پیش *** جوانیکه او را بجان بود خویش 
دلیر و هنرمند و فرزانه بود *** برزم و بپیکار مردانه بود 
باو گفت رو سوی این نوجوان *** ز نام و نژادش یقین کن گمان 
ز گفتش جوان اندر آمد ز جای *** بر آمد پر آسیب و بفشرد پای 
روان گشت تازان سوی دشتجنگ *** چو نزدیک شهزاده گردید تنگ 
بدیدش ابر زین یکی آفتاب *** کز آن آفتاب فلک یافت تاب 
هویدا از او شوکت احمدی *** نمایان از او سطوت حیدری 
جلال جهان داور دادگر *** شده از رخ پاک او جلوه گر 
از آن شأن و شوکت دلش شد ز کار *** تن خویش را نزد او دید خوار 
مر او را از آن در آمد هراس *** دو دیده از او گشت یزدان شناس 
هراسان پر از بیم لب بر گشاد *** که ای نوجوان گرامی نژاد 
که دلها ز مهر تو لرزد همی *** ز مهر تو جان بر فرزود همی 
جلال جهان داور دادگر *** شد از چهرۀ پاک او جلوه گر 
نه پیغمبری پور پیغمبری *** نه ای حیدر و سطوت حیدری 
مر او را از آن درد آمد هراس *** دو دیده از او گشت یزدانشناس 
از آن شأن و شوکت دلش شد ز کار *** تن خویش را نزد او دید خوار 
که دلها ز مهر تو لرزد همی *** ز مهر تو جان بر فرازد همی 
هراسان پر از بیم لب بر گشاد *** که ای نوجوان گرامی نژاد 
نه پیغمبر و نور پیغمبری *** نه ای حیدر و سطوت حیدری 
چرا سوی اینرزمگه آمدی *** سوی دشت کین بی سپه آمدی 
نه ای نوح و در بحر جور و ستم *** شده کشتیت غرق طوفان غم 
ز رأی و ز روی تو اعیان بود *** ز بازو و دستت نمایان بود 
خدا را بمن باز گو نام خود *** ز نام و ز آغاز و انجام خود 
نه هستی خلیل و ز رویت عیان *** شده نار نمرودیان گلستان

شمردن قاسم اوصاف خود را بر لشگر شقاوت اثر

چو بشنید شهزاده گفتار او *** بپاسخ بسوی وی آورد رو 
پیمبر نه ام سبط پیغمبرم *** نه ام حیدر و زادۀ حیدرم 
منم نو گل گلشن ذوالمنن*** منم سرو نوخیز باغ حسن 
ز باغ نبوت منم نو نهال *** بدینسان ز حیر ندارم همان 
شنیدم همانا که خیر البشر *** چنین گفت در شان عم و پدر 
که چشم مرا هست از ایشان فروغ *** حدیث پیمبر نباشد دروغ 
بنزد خدا و رسول خدای *** ندارد کسی همچو ما روی ورای 
پسندیده ما را خدای جلیل *** پرستار گشته بما جبرئیل 
بما آیۀ نور کرده نزول *** نه مائیم از اهل بیت رسول 
بود نور ما زیور آسمان *** شده روشن از ما زمین و زمان 
منم گوهر درج پیغمبری *** منم گلبن گلشن حیدری 
بود ذکر ما ورد کروبیان *** عیان شد بما آشکار و عیان 
بگفت این از دیده شد اشکریز *** که نبود به سبط پیمبر ستیز 
منم نخبۀ سید المرسلین *** ز مهر نبوت منم نو نگین 
چه بر مهر ما عقل دلشاد ساخت *** بروز نخستین خدا را شناخت 
در ایندشت این لشگر تیره رای *** گرازان و تازان برزم خدای 
دلی پر ز امید و کین آمدند *** بجنگ جهان آفرین آمدند 
ز شهزاده بشنید چون نوجوان *** ز گفتار او شد تنش ناتوان 
فرود آمد از اسب و بوسید خاک *** که بادا فدای تنت جان پاک 
بگیتی عدوی شما خوار باد *** بنفرین یزدان گرفتار باد 
نکرده کسی با گرفتار خویش *** چنین کینه و ظلم را دست پیش 
گزیده جهان تا جهان آفرین *** ندیده جهان بین گروهی چنین 
مرا هست از حضرتت التماس *** از اینرزم و این بزم دارم هراس 
بمحشر در آیم چو من رو سیاه *** تو شونزد یزدان مرا عذر خواه 
بگفت این و بر خاک راه اوفتاد *** سم اسب شهزاده را بوسه داد 
ز دیده چو او بهاران گریست *** خروشان سوی شاه دین بنگریست 
که ببریده بادا بشمشیر تیز *** دو دستی که سزد بسویت ستیز 
دلی کوز کین تو شد پر ز کین *** بود خالی از مهر جان آفرین 
کسی کوپر از کین بسوی تو تاخت *** بود نزد جان آفرین نا شناخت 
من اینک بفرمان تو بنده ام *** بفرمان و رایت سر افکنده ام 
کنون هر چه فرمائیم آن کنم *** بفرمان تو جان گروگان کنم 
پذیرفت شهزاده گفتار او *** که گردد بروز جزا یار او 
بفرمود بر گرد از این رزمگاه *** سوی لشگر کفر پیمای راه 
از آنجا سوی شهر خود شوروان *** زمانی بنزدیک ایشان بمان 
که هر کسکه نزدیک این لشگر ست *** روانش همیشه بدوزخ درست 
ز گفتار شهزاده آن نوجوان *** بفرمان او شد از آنجا روان

ذکر آمدن فرستادۀ ابن سعد نزد قاسم و مکالمات او با قاسم و نادم شدن او و بر گشتن بنزد پسر سعد

بنزد عمر شد بدل سوگ دار *** خروشید کی بدرک نابکار صفحه(71)
خرامید ماهی سوی کار زار *** که زو ماه و خورشید شد آشکار 
بجنگ آسمانی کمر بست تنگ *** که زو شد پدید آسمان دو رنگ 
هویدا جلال خدائی از او *** نبی در صف بدر بنمود رو 
ببر کرده خفتان پیغمبری *** نهاده بسر مغفر حیدری 
ز تیغش در و دشت فولاد سا *** ز گرزش جهان جمله آهن زدا 
زره کرده زیر وز بر گستران *** بجوشن شده نور یزدان نهان 
تو گوئی که آمد پی کار زار *** محمد بر فرف بمیدان سوار 
و یا آنکه شیر خدا زنده شد *** فلک پیش شمشیر او بنده شد 
دلیران لشگر ز گفتار او *** ز دیده برخ بر نهادند جو 
همانا ترا تیره شد روزگار *** که با او بخیره کنی کار زار 
بگفت این وزان رزمگه رو یتافت *** سوی شهر و بوم بر خود شتافت 
سرانرا سراسر ز دل شد شکیب *** بتنشان از آن غم در آمد نهیب 
ز گفتار او جمله جوشان شدند *** از آن غم سراسر خروشان شدند 
ز لشگر کسی رو بمیدان نداشت *** زمانه بجز چشم گریان نداشت

مبارز خواستن حضرت قاسم

همه سوی یکدیگر آورده رو *** سراسر سپه شد پر از گفتگو 
پر از بیم گشتند نام آوران *** هراسان شدند از نبردش سران 
کمند از کف نامداران گسیخت *** عنانها ز چنگ سواران گسیخت 
دلیران و گردان کوفی زمین *** پراکنده گشتند در دشت کین 
به سالا لشگر در آمد نهیب *** سپه را سراسر زدل شد شکیب 
شده دیده ها خیره از روی او *** نگه را نبد راه بر سوی او 
سواران زهر سو کشیدند صف *** بیک تیر پرتابش از هر طرف 
چو فرزند شه بیم ایشان بدید *** خروشید تند و عنان را کشید 
بزد بانک کی قوم بد روزگار *** که بد راز کار شما هست عار 
ندارید شرم از خدای جهان *** که سوی خداوند تیغ و سنان 
کشیدند با سینۀ پر ز کین *** چو گوئید نزد جهان آفرین 
کسی کو شما را کنون رهبرست *** بخلق خدا همچو پیغمبر است 
سوی او همه تیغ بیداد تیز *** نمودید با سینۀ پر ستیز 
شما را بغیر از نژندی مباد *** ز جان و خرد سودمندی مباد 
کنون هر چه پر سم از این انجمن *** همه راست گوئید با من سخن 
نبی را بمعراج همدم که بود *** بخلوت گه قرب محرم که بود 
ز دست که بر کیفر آمد شکست *** همه عقد اسلام دست که بست 
که بر دوش خیر البشر پا نهاد *** ز دست که لات و ود از پا فتاد 
خدا مر کرا خواند دست خدا *** که بر جای دست خدا داد جا 
که را خانه کعبه مولود بود *** بفوج ملایک که مسجود بود 
ببدر و احد در صف کار زار *** که بر قوم کفار شد کامکار 
که از پا در آورد جسم ولید *** که رزمگه شیبه در خون کشید 
در شهر علم از که شد ارجمند *** در کفر از حصن خیبر که کند 
ببدر و احد در صف کار زار *** ز تیغ که شد کفر و کفار خوار 
سران بزرگان بطحا زمین *** که افکند شان بی سر از پشت زین 
شما را ز کردار خود شرم باد *** فلک را از این گردش آزرم باد 
دلیری و گردی و مردانگی *** هنرمندی و زور و فرزانگی 
ز جد و پدر یادگار منست *** از این کار بر کام کار منست 
مرا دایۀ دهر تا شیر داد *** بدستم بگهواره شمشیر داد 
نبی را گرامی نبیره منم *** ز جان و تن اوست جان و تنم 
منم آنکه چون نیزه یازم بدست *** بر آید بگردون گردان شکن 
منم سبط پیغمبر ذوالمنن *** منم شبل شیر خدای زمن 
که تازد سوی من بآورد گاه *** بمیدان من کیست ناورد خواه 
که جانش بخواری بر آمد ز تن *** بدوزخ شود یار با اهرمن 
ز گفتار او لشگر کفر و کین *** سراسیمه گشتند و اندوهگین

رجز خواندن قاسم در برابر لشگر و از جابر آمدن ازرق

ز غم شد دل نامداران ز تاب *** فرو ریخت از دیدۀ دیو آب 
که آن نوجوان اندر آن انجمن *** نبودش بجز راستی در سخن 
همانا که ما را نگو نگشت بخت *** بما گشت قهر خداوند سخت 
کسیرا سوی رزم او رای روی *** نبود و سپه شد پر از گفتگو 
دل سرکشان و گوان شد ز کار *** درون دد و دیو شد سوگوار 
کسی را نه یارای گفتار بود *** نه با جنگ جستن کسی یار بود 
یکی دیو خوئی بد از اهل شام *** پر از کینه و حیله ازرق بنام 
چو اهریمنش بود نیروی و فن *** هراسان بد از رزم او اهرمن 
بر آمد دل پر ز کینه ز جای *** بسوی عمر گشت پر خشم رای 
ببد خوئی و تیزی آن دیو زاد *** بتندی و تیزی زبان بر گشاد 
چنین گفت پر کینه آن بد گهر *** دگر نامداران فرخاش خر 
پر اندیشه گشتند از این خرد سال *** سرانرا چنین در دل آمد خیال 
که فردا بنزد رسول کبار *** در آیند روز جرا شرمسار 
همه بازو و دستشان گشت سست *** که ناورد با او نباشد درست 
بگفتند اولاد پیغمبر است *** باو کینه جستن نه اندر خورست 
دل من بکینش کمر بسته تنگ *** ز خونش سر تیغ من شسته رنگ 
بخون نیاکان خود کینه خواه *** کشم من مر او را در اینرزمگاه 
بسبط نبی و علی دشمنم *** بیزدان پر از کین چو اهریمنم 
بدامان دشت احد جد من *** جدا گشته از جد او سر ز تن 
ز تیغ علی اندر آن کار زار *** بر آمد ز عزی پرستان دمار 
ز خون نیاکان ما روز کین *** هنوز است در بدر خونین زمین 
بود مر مرا اندر این پیر سر *** که بر خونشان تنگ بندم کمر 
پدر کشته را رزم کین در خورست *** اگر چه ز اولاد پیغمبر است 
پسر چونکه خون پدر را نخواست *** نهانی نژادش ز ما در خطاست 
ز تیغ علی اندر این کار زار *** بسی گشته اجداد ما خوار زار 
مریزاد از این کینه دست یزید *** که از خون خویشان خود کین کشید 
بخواهم اگر خون او را رواست *** کشنده اگر کشته گردد سزاست 
نخواهد پسر چونکه خون پدر *** تو بیگانه خوانش مخوانش پسر صفحه (72) 
بر آمد چه آواز از آن بد سرشت *** ز هر سو بر آمد یکی دیو زشت 
سواران بجوشن تن آراستند *** ز نو کینه و رزم پیراستند 
ز هر سوی دیوی بر آمد بجوش *** پر از کین بر آمد زهر سو خروش 
دل کفر کیشان از او شاد شد *** روانشان ز اندیشه آزاد شد

سخن گفتن ارزق بعمر سعد

بر آمد ز هر گوشه اهریمنی *** ز هر سو روا شد خدنک افکنی 
دلیران گردنکش نامور *** همه کینه جوی و همه کینه ور 
تو گفتی ز دوزخ بر آمد غریو *** زمین و زمان شد پر از بانک دیو 
ز هر سوی نمرود کیشی کشید *** کمانی سوی کردگار مجید 
ز هر گوشه شد دیو خوئی عیان *** برزم خدا کرده برزه کمان 
ز هر جا بر آمد ددی پر ز کین *** پر از کین بسوی جهان آفرین 
جهان شرم و آزرمش از یاد رفت *** زمان از پی جور و بیداد رفت 
بیزدان شده چرخ بیداد گوش *** پر از کینه شد دیو سوی سروش 
ز هر گوشه ئی بانک و فریاد خاست *** زمین گشت با چرخ گردنده راست 
زمانه از این داستان خون گریست *** از این داستان دیو وارون گریست 
زمین را بتن تاب و توشی نماند *** ز بس بر سر آسمان خون فشاند 
زمانه از این داستان باز ماند *** دل چرخ گردون از این راز ماند 
سبک شد عنان و گران شد رکیب *** فراز زمان شد زمین چون نشیب 
سنان بر سر آسمان سر فراشت *** سر گرز سر بر فلک بر فراشت 
زمانه بخورشید خنجر کشید *** زمین سوی مه تیغ کین بر کشید 
جهان شد پر از کین بداور خدا *** زمان در پس آسمان کرد جا 
ز خجلت ز گردش زمین باز ماند *** ز غم آسمان اشک خونین فشاند 
بپوشید ارزق چو خفتان جنگ *** سوی قتلگه شد روان بی درنگ 
تو گفتی ز دوزخ یکی اهرمن *** بر آمد بپوشید خفتان کفن 
ز رخسار او چرخ بی آب و رنگ *** بد از روی و دستش زمان بتنگ 
ز گرز و ز دستش زمانه نزار *** ز رخسار او اهرمن بیقرار 
ندیده زمانه چون آن زشت دیو *** ز کارش بدیوان دوزخ غریو 
ز خویش دد و دیو فریاد خواه *** ز کردار او اهرمن داد خواه 
بنفرین گشاده زمین و زمان *** بر آن اهرمن خود دمادم زبان 
که ای بد دل و بد رخ و بد سیر *** ز کردار تو دیو در الحذر 
ز خوی تو ابلیس ملعون خجل *** ز روی تو دیو زمان منفعل 
تو دارای برزم خدا کار زار *** نداری ز کردار و از کار عار 
تو داری بدارای دین کشی *** که هرگز نبینی تو روز خوشی 
ز کردار تو گشته دیو پلید *** خروشان و لرزان بمانند بید 
شگفتی ز کار تو ای روزگار *** ز کارت نه افلاک گر پند زار 
ز دیدار تو شرم و آزرم نیست *** ز دارای دارنده ات شرم نیست 
که بر سوی یزدان تو لشگر کشی *** بیزدان و یزدانیان سر کشی 
چو ارزق بیامد بناوردگاه *** به ابر اندر آمد خروش سپاه 
ز بس بر فلک رفت آواز کوس *** توان گشت نه پردۀ آبنوس 
خروشید شیپور و نالید نای *** دل نه سپهر اندر آمد ز جای 
درون سرا پردۀ شاه دین *** از آن ناله شد پر ز آه حزین 
درون سرا پرده شد پر خروش *** شد اهل سرا پرده را دل ز هوش 
یکی زان نوا ناله از دل کشید *** یکی زان صدا پردۀ دل کشید 
یکی افسر خویش بر خاک زد *** گریبان دل را یکی چاک زد 
یکی دست حاجت بسوی امام *** بر آورد کای سبط خیر الانام 
یکی شد خروشان بسوی عروس *** که از چیست این بانک و آواز کوس

ذکر خروش اهلبیت حسین و پرسیدن فاطمه سبب ناله و افغان لشگر از زینب خاتون و جواب او

یکی روی او دید رخساره خست *** یکی از غم او شدش دل ز دست 
بپرسید از عمه گریان عروس *** که از چیست این بانک و آواز کوس 
بپاسخ چنین عمه دادش جواب *** فرو ریخت خونابه از جای آب 
که این شادی عشرت قاسم است*** که از کوس کین بانک زیر و بمست 
که در روز عهد ازل نقش بند *** باین عشرتم این نوا شد پسند 
تو از قسمت خویشتن شاد باش*** ز اندوه داماد دلشاد باشد 
در آمد بمیدان چو آن اهرمن *** بگردش شد از اهرمن انجمن 
بدش چار فرزند آن بد نژاد *** بگیتی چو ایشان ز مادر نزاد 
بزشتی و تندی و ناراستی *** ببد خوئی و کجی و کاستی 
چو از اهرمن زایدی اهرمن *** از اهرینی آیدی اهرمن 
ببازو و نیروی هر یک چو دیو *** ز هر یک دو صد اهرمن در غریو 
از آن چار بد گوهر بد سگال *** از ایشان یکی بود مهتر بسال 
پدر را چه آمادۀ رزم دید *** سراسیمه پر بیم سویش دوید 
بگفتا بمیدان این خورد سال *** نزیبد که گردی تو او را همال 
میان بزرگان بود سخت ننگ *** که با خورد سالی در آئی بجنگ 
میان بزرگان شام و حلب *** توئی شهرۀ پهلوی در عرب 
بمن رزم این نوجوان واگذار *** مرا زید این رزم و پیکار دار 
باو جنگ جستن مرا در خور است *** نزو نیروی و بازویم کمتر است 
چه بشنید آن بد رگ تند خو*** بخندید و شد شاد از گفت او 
ببخشید پر کینه آن زشت کیش *** حسام گرا نرا بفرزند خویش 
باو گفت در رزم هشیار باش *** تن خویشتن را نگهدار باش 
که در رزم پیکار چون او کم است *** همانا که از دودۀ هاشم است 
بگردی و مردی چو او کمتر است *** همانا که از دودۀ حیدر است 
باو رزم جستن نه آسان بود *** سپه را از او دل هراسان بود 
تو گوئی درخشنده شد بی حجاب *** در این دشت کین بر زمین آفتاب 
ندارد بگیتی ز مردم همال *** نیرزد جهانش بکوپال و یال 
ز نیرو و بازوش لرزان زمین *** ببال و برش کوه کین پر ز کین 
کنون دل پر از کین سوی او گرای *** بآورد او چرب دستی نمای 
چه بینی ترا تاب پیکار نیست *** بآورد گاهش زمانی مایست 
که دارد بمیراث مردانگی *** مکن با تن خویش بیگانگی 
پدر را چه شد راز گفتن تمام *** پسر زد بتوسن پس آنگه لگام 
برزم خدا تاخت در کار زار *** هم آورد شد با خداوند گار 
صفحه(73)

ذکر محاربۀ حضرت قاسم با پسر ارزق

سوی شه چو تازید در پیش صف *** قرین شد بپیرامن مه کلف 
چه رخسار شهزاده دید آشکار *** ز بس کبریائی دلش شد ز کار 
تنش گشت از آن جلال و شکوه *** که بوده دلیران ز رزمش ستوه 
ز پیکار او شد دلش پر هراس *** شد از کار خویش و پدر ناسپاس 
نه روئی که بر گردد از کار زار *** نه نیرو که گردد بپیکار یار 
بدل گفت دل باید از جان برید *** اجل سوی این کار زارم کشید 
ره چارۀ هیچ سوئی ندید *** چو بیچارگان سوی او بنگرید 
که ای نوجوان گرامی نهاد *** که دارای از آل پیمبر نژاد 
چرا خیره خواهی تو جان باختن *** بتنها در این رزمگه تاختن 
همه دل پر از قهر و کین شما *** گسسته ز دل مهر و دین شما 
از آنسو روان شو از این رزمگاه *** سوی لشگر ما بپیمای راه 
که تا زنده مانی بفرخندگی *** و گر نه سر آید بتو زندگی 
چه بشنید شهزاده زان دیو زاد *** بپاسخ بخندید و لب بر گشاد 
چنین گفت کای بدرک بد گهر *** ندانی که روز تو آمد بسر 
به نیرنگ افسون چه گوئی سخن *** روان تو شد یار با اهرمن 
چه آن اهرمن گفت شه کرد گوش *** بیکبارگی از سرش رفت هوش 
بترسید و شمشیر کین بر کشید *** خروشان و تازان سوی شه رسید 
بنزد هم آورد چون راه جست *** ز آورد بازوی او گشت سست 
ز سیمای او شد تن او ز تاب *** بماننده ذره و آفتاب 
بر آورد شهرزاده شمشیر تیز *** قرین شد هم آورد با رستخیز 
سر تیغ چون بر سرش سر گذاشت *** تو گفتی که روز ازل سر نداشت 
بیفتاد بر خاک ره پیروان *** تن بی سرش گشت خالی ز جان 
تن بی سر افکند از پشت زین *** شد از خون او سرخ روی زمین 
بر او آفرین گفت روح و ملک *** ملک گفت تکبیر در نه فلک 
چه تکبیر گوئی در آنجا نبود *** زبانی با نزار گویا نبود 
خروش آمد از بارگاه جلیل *** بجان گفت تکبیر او جبرئیل 
ز تکبیر شد آسمان پر سروش *** ز فوج ملایک بر آمد خروش 
دل ارزق شوم ناپاک زاد *** که مانند آن سگ ز مادر نزاد 
دل لشگر کوفه آمد بجوش *** ز هامون بگردون بر آمد خروش 
دل کفر کیشان ز غم شد نژند*** درون دد و دیو شد مستمند 
بیامد پی کینه و کار زار *** برابر بدی با هزاران سوار 
یکی زان سه پر کین بر آمد ز جا *** بر آمد پر آسیب و بفشرد پا 
بخون برادر کمر بسته تنگ *** بمیدان روان شد پر از کین جنگ 
خروشید کی نوجوان دلیر *** همانا که گشتی تو از عمر سیر 
بخون برادر کمر بسته ام *** بخون تو شمشیر خود شسته ام 
بگفت این و افراشت شمشیر کین *** روان شد خروشان سوی شاه دین 
چه شهزاده آن تیز دستی بدید *** تبسم کنان سوی او بنگرید 
که بخت بدت گشت آموزگار *** بر آمد ترا همچو او روزگار 
چه آن بد گهر گفت شه کرد گوش *** ز گفتار او گشت بی تاب و توش

ذکر محاربه نمودن حضرت قاسم با پسران ارزق

بترسید از بیم و شد سوگوار *** همی خواست بر گردد از کار زار 
چه شهزاده او را پر از بیم دید *** سوی او رسید و باو بنگرید 
فرو در کمربند او برد دست *** بر آوردش از جایگاه نشست 
همه لشگر کفر را دل شکست *** شد از کار او کفر را دل ز دست 
بر آمد ز گردان لشگر خروش *** دل کفر کیشان بر آمد بجوش 
سوی پور از نسل آن دیو زاد *** بسوی پدر رفت و آواز داد 
دو یار مرا کشت آن خورد سال *** که هر یک نبدشان بگیتی همال 
کنون از پی کینۀ آن دو تن *** بپوشم کفن بر تن خویشتن 
بگفت این و زان جایگه بیدرنگ *** روان شد پر از کین او سوی جنگ 
چو شهزاده او را بمیدان بدید *** بر آورد تیغ و بر او بنگرید 
بر افراشت چون دست و بازو گشود *** بآن اهرمن دست یزدان نمود 
سر تیغ او چونکه شد آشکار *** سر از پیکر دشمن افتاد خوار 
همه لشگر کوفه شد پر ز جوش *** بر آمد ز دوزخ بزاری خروش 
دل و دست اهریمنان شد ز کار *** که از کار این نوجوان زینهار 
چو بر آن سه تن سوخت جان پدر *** بمیدان بر آمد چهارم پسر 
بیک ضرب شمشیر فرزند شاه *** سوی آن سه تن چارمین جست راه 
همه لشگر کفر را دل شکست *** شد از کار او کفر یکباره پست 
بر آمد پر از خشم ارزق ز جا *** بسر زد دو دست و بیفشرد پا 
کز آن نوجوانان بر آمد گزند *** دلم گشت از کار او مستمند 
بمیدان مرا چار پور گزین *** سر از تن جدا کرده پر خشم کین 
کنونم در این رزمگه رزمجوی *** که ریزم ابر خون خویشان او 
بیاراست تن را بخفتان جنگ *** دل از کار پیکار گردید تنگ 
چو پوشید تن را بخفتان جنگ *** یکی اهرمن شد عیان بیدرنگ 
تو گفتی بر آمد یکی تیره میغ *** که بارد از او گرز و شمشیر و تیغ 
قرین شد بخورشید رخشان کسوف *** در افتاد در دامن مه خسوف 
تو گفتی بر آمد یکی ابرو شد *** بسوی علی عمر و بن عبدود 
بلرزید گیتی ز آواز او *** دل اهرمن بود دمساز اوی 
ز غم کرسی و عرش از پا فتاد *** چنان در فلک شور و غوغا فتاد 
که روح الامین سبحه از کف فکند *** مکائیل زان درد شد مستمند 
فضای دو گیتی پر از ناله شد *** رخ آفرینش ز غم ژاله شد 
عزازیل ز اندیشه اش شد دژم *** سرافیل را از دم افتاد دم 
درون سرا پرده پر آه شد *** پر از آه این هفت خرگاه شد 
خروشان همه بانوان حجاز *** همه زار و گریان سوی بی نیاز 
خراشیده روی و پراکنده مو *** سوی داور دادگر کرده رو 
بسوی امام از پی التماس *** سر راز بگشاد با حق شناس 
که ای مهربان داور دادگر *** در این داوری آگهی سر بسر 
بآن خون که خواندیش خون خدا *** بآن کشته ئی کش توئی خونبها 
بآن سر جدائی که در روزگار *** بگرید دو گیتی شب و روز زار 
بآن تن که خونرا براه تو ریخت *** بآن سر که بهر تو از جان گسیخت صفحه(74) 
بآن دل که جانرا براه تو داد *** بآن تن که دلرا بکشتن نهاد 
بآن خون که شوید بمحشر گناه *** بآن کشتۀ کش توئی خونبها 
بآن دل که جانرا نسوزد دلم *** از اینرزمگه بر فروزد دلم 
بیزدان چو بر گفت راز نهفت *** پذیرفت یزدان از او هر چه گفت 
دگر باره بر خاست آواز کوس *** زمین شد کبود و سپهر آبنوس 
خروشید ارزق که ای خردسال *** ترا اختر سعد شد در و بال 
هنوز از لبت آیدی بوی شیر *** نگشتی ز جنگ و ز پیکار سیر 
بسان نیاکان خود کینه چو *** نهاده در اینرزم پر کینه رو 
هم اکنون ز تن دور گردید سرت *** بزاری گراید بخون پیکرت 
چه تو چار فرزند من کینه جواه *** کشیدی بخون اندر اینرزمگاه 
که هر یک بگیتی نظیری نداشت *** زمانه چو ایشان دلیری نداشت 
هم اکنون ترا اندر این انجمن *** کشم خوار بر خون آن چار تن 
علی را از این غم بسوزم جگر *** بگرید بمرگ تو خیر البشر 
زنان حرم دستگیر آورم *** ز اولاد زهرا اسیر آورم 
سر ترا کنون ای گرامی نژاد *** برم هدیه در نزد ابن زیاد 
بگفت این و پر کینه شمشیر آخت *** خروشید بر سوی شهزاده تاخت 
چه بشنید شهزاده آنگفت سست *** نبودی نبرد آزمون درست 
بر اندام او لرزه آمد پدید *** بچشمش سیه گشت روز سفید 
بشهزاده تیغش چه شد سر گرای *** چه پیکان نمرود سوی خدای 
نیامد بشه تیغ او کارگر *** فروماند بر جای آن بد سیر 
سوی او بر افراشت شهزاده دست *** ز یزدان با هریمن آمد شکست 
چه شهزاده تیغ از میان بر کشید *** بدست علی چرخ شمشیر دید 
چه برقی از آن تیغ شد آشکار *** رسید آنچه بر مرحب از ذوالفقار 
بیک ضربش ارزق در آمد ز پا *** چو مرحب بشمشیر شیر خدا 
تو گفتی که شد دست یزدان بلند *** بدو نیمه گردید دیو نژند 
سمند و سواره بدو نیم شد *** دل لشگر کفر پر بیم شد 
چه افتاد آن دیو بر روی دشت *** خروش ملک از فلک در گذشت 
بتکبیر ا زکرسی آمد نوا *** پر از ناله گردید عرش خدا 
شهنشاه چونگفت او را شنید *** سوی آسمان دید و یکره دوید 
بر آمد خروش از درون حرم *** بهم توامان گشت شادی و غم 
در افتاد غلغل بکروبیان *** ز درگاه یزدان بر آمد فغان 
خروش و فغان خاست از چار سو *** زمین و زمان گشت از کار او 
بمیدان چو شد کشته آن بد نهاد *** ابر لشگر کوفه آتش فتاد 
بدان جیش بیداد آمد شکست *** دل اهرمن را از آن درد خست

مبارز طلبیدن قاسم و نیامدن لشگر و مراجعه بنزد امام

در این دشت شهزاده ناورد خواه *** همی گفت بر گرد آوردگاه 
نه مردی بمیدان او اسب تاخت *** نکردی بپیکار او دست آخت 
همه گشته در رزم از دل دژم *** یکی زان سپه در نیاورد دم 
تو گفتی که در دشت کین حیدر است *** پراکنده از او همه لشگر است 
چه گردید لختی در آندشت کین *** روان شد خروشان سوی شاه دین 
چو شیریکه بر گردد از کار زار *** پرو بال او پر ز خون آشکار 
ز بس ز خم پیکان تنش ناتوان *** زهر حلقۀ جوشنش خونروان 
فرود آمد از اسب دادش درود *** خروشان رخ خویش بر خاکسود 
بغلطید پر درد بر روی خاک *** ستایشگر آمد بیزدان پاک 
چو بار دیگر روی جانان بدید *** سنایش چنین گفت جان آفرید 
بعمری دل آرایش جان کند *** که ایندم بپای تو قربان کند 
گشودی برویم اگر روزگار *** مرا آب بد آب بر روی کار 
چو بشنید گفتار او شاهدین *** ز دل زد بخورشید آه حزین 
چنان ریخت از دیده بر چهره آب *** که از تاب شد چهرۀ آفتاب 
روان کرد از چشمۀ چشم آب *** بچشم پر از آب دادش جواب 
که نوشی ز دست خدای جلیل *** کنون آب از چشمۀ سلسبیل 
علی رخ نهد بر رخ روشنت *** نبی خون فروشوید از جوشنت 
درود تو گفتی خدای جلیل *** دهد بوسه بر دست تو جبرئیل 
خداوند داور ز روی نیاز *** کند روی خود را بروی تو باز 
کشد دست زهرا خدنگ از تنت *** ز مژگان بشوید تن روشنت 
شدی گر جدا از کنار عروس *** عروس جنانت کند دستبوس 
اگر گشتی از مادر خود بری *** ترا مادر من کند مادری 
بنزدیکی کردگار جلیل *** شفاعت گری بر کلیم و خلیل 
نبی دست یازد در آغوش تو *** شود زیب دوش نبی دوش تو 
ز مهر نبوت ز بس برتری *** کند زخمهای تنت مفخری 
چه بشنید شهزاده گفتار شاه *** سر برتی بر گذشتن ز ماه 
بمالید بر خاک روی جبین *** ز روی زمین جست بر روی زین 
چه او شاد دل سوی پیکار شد *** بیکره دل شادی از کار شد 
بر آمد خروشان سوی دشت جنگ *** ز رخسار جنگ آوران رفته رنگ 
تو گفتی به پیرایۀ رزمگاه *** فرود آمد از چرخ رخشنده ماه 
چه شمشیر کین از میان بر کشید *** کنار فلک بر زمین بر کشید 
چه تازید در دست کین باد پا *** دل کاو بر چرخ شد چاک چاک 
ز بس کشته افکند بر پشت زین *** پر از پا و سر گشت روی زمین 
ز آب اندر افتاد ماهی بخاک *** زمین چون زمان اندر آمد ز جا 
بهر تاختن بریسار و یمین *** ز تیغش شدی ارغوانی زمین 
بدان حمله آن لشگر اندر شکست *** سران سپه را دل از درد خست 
شد از دستش اعجازپیغمبری *** ز سر پنجه اش پنجۀ حیدری 
نمایان در آندشت و آنکار زار *** که ناگاه از درگه کردگار 
ندائی رسیدش در آندم بگوش *** که ای در ره ما بجان سخت کوش 
بود در ره دوست سر باختن *** به از سر رتنها جدا ساختن 
پسندد مر آنچیز بر دست دوست *** پسندد اگر دوست آنرا نکوست

ذکر کار زار حضرت قاسم و گذارش

چنین است رسم و ره دین یار *** در اینره جز آئین او نیست کار 
چه دلداده آوازش آمد بگوش *** ز دل زد خروش و بدل شد خموش 
صفحه(75) 
فرو برد دست شجاعت بجیب *** جدا کرده پای یلی از رکیب 
رها کرده از دست خندان عنان *** فکند از کف خویش گریان سنان 
نهان کرد شمشیر را در غلاف *** فراموش او گشت رزم و مصاف 
نشست از بر بارکی بی قرار *** بتن شادمان و بدل سوگوار 
شده سرو بالای او چنبری *** ز رفتار او چرخ نیلوفری 
گهی بر سپه کرد گریان نگاه *** گهی دید سوی شه بی پناه 
گهی چشم سوی سرا پرده داشت *** گهی دیده بر آسمان میگماشت 
نه اسبی که تازد بسوی سپاه *** نه روئی که آید بنزدیک شاه 
نگه کرد با دیدۀ خون گرای *** گهی بر خداوند و گه بر خدای 
چه شد کار او بسته از چار سو *** بسوی خداوند خود کرد رو 
بسوی خداوند چون رخ نمود *** خداوند بر روی او رخ بسود 
ز پندار بس پرده ها را درید *** نگار پس پرده پی پرده دید 
چه بر سوی یزدان فکندش نظر *** نگه کرد بر سوی خیر البشر 
ستاده بسوی دگر بوتراب *** گرفته خروشان بکف جام آب 
که اکنون کنی کار بر کام ما *** از آن پس خوری باده از جام ما 
بجامم در این بزمگه می خوری *** ندانم که این باده تا کی خوری 
مرا دیده روشن ز دیدار تست *** تو بشتاب کایندم دم کار تست 
چگویم در آندم چه دید و شنید *** که یکره دل از جان شیرین برید 
چه از کار پیکار بیکار ماند *** نه سوی سپه نه سوی شاه راند 
همی کرد با آه گریان نگاه *** بحسرت دمادم سوی خیمه گاه 
ز سر رفته هوش و ز تن رفته توش *** که ناگه بر آمد ز لشگر خروش 
به تندی عمر بانک زد بر سپاه *** که تازید سویش بآوردگاه

ذکر حمله آوردن لشگر بر حضرت قاسم

که دست و دلش بازمانده ز کار *** مر او را دگر گون شده روزگار 
بیکباره لشگر همه هم عنان *** گرفتند شمشیر و گرز و سنان 
سوی او پر از کین فرو تاختند *** بر او گر ز تیغ و سنان آختند 
سنانها چه بر سوی او گشت راست *** خروش و فغان از سرا پرده خاست 
ز چرخ کمان سوی او شد چو تیر *** خروشید تیر از خم چرخ پیر 
چه شمشیر بر سوی او جست راه *** بر آمد خروشیدن از خیمگاه 
بخورشید رخشان در آمد حجاب *** ز نوک سنانها گرفت آفتاب 
پر از تیر و شمشیر شد روی ماه *** بخورشید تیغ و سنان جست راه 
سر تیغ بر عرش یزدان رسید *** سنان پردۀ کبریائی درید 
فلک را ز نوک سنان دل گسیخت *** ملک را ز پیکان پر و بال ریخت 
رسیدی چه نوک سنانش بسر *** جناح مکائیل گشتی سپر 
چه گشتی هم آغوش او تیغ کین *** بریدی پر و بال روح الامین 
سر نیزه انگسیخت حبل المتین *** دم تیغ ببرید عرش برین 
پر تبر بال ملک را درید *** سر تیغ عرش برین را برید 
ملک را بدامن ز دل خونچکید *** ز چشم ملک اشک گلگون چکید 
چه شمشیر کین بر تنش کار کرد *** دل عرش از کار بیکار کرد 
چه تیر و سنانش بجان میرسید *** یکایک ز شادی بجان میخرید 
نوان شد ز پیکار کین پیکرش *** پر تیر شد زیور افسرش 
بپهلوی او خنجر کین نشست *** سر تیغ بردش در آغوش دست 
تنش شد ز سوفار پیکان ز کار *** دلش شد ز نوک سنان بیقرار 
چو پیکان کینه تنش دوختی *** نبی را ز دل آتش افروختی 
نمودی چه خون از رخ خویش پاک *** شدی روی زهرا پر از خون و خاک 
چو چشمش پر از اشک خونین نمود *** نبی را پر از خون جهان بین نمود 
چه بستی ز خون بر رخ خود نگار *** حسن را روان گشت خون در کنار 
بروی زمین جست از پشت زین *** بخاک اندر افتاد چرخ برین 
خروشان سوی شاه دین بنگریست *** بگفت و زهر زخم خون میگریست 
برزمین افتادن قاسم از پشت زین
که شد نخل امید من بار ور *** سزد گر نمائی بسویم گذر 
چه آواز او شد در گوش شاه *** خروشان بسویش بپیمود راه 
برافراز زین شاه دین شد سوار *** روان شد بمیدان بکف ذوالفقار 
پر از خشم و کین اندر آمد زجا *** بگیتی عیان گشت قهر خدا 
باو دست زور آزمائی گشود *** ابر خلق دست خدائی نمود 
بیکره سراسیمه شد نه رواق *** شکست اندر آمد باین هفت طاق 
بمیدان کین گشت چون جلوه گر *** عیان گشت سیمای خیر البشر 
چو شد تیغ او بر زمین خونفشان *** بخون سرخ شد دامن آسمان 
کسی را نبد سوی او روی راه *** سراسیمه گشتند یکسر سپاه 
بمیدان چو آن شاه جلوه نمود *** تو گفتی سپاهی به گردش نبود 
تهی شد چو میدان کین از سپاه *** روان شد سوی کشتۀ خویش شاه 
خروشان و گریان باو بنگرید *** تو گفتی سپاهی به گردش نبود
بر آن کشته چون شاه دین بنگریست *** سوی داور پاک دید و گریست 
تنش را در آغوش خود داد جا *** بهر زخم پیراهن ما سوا 
بچاک تنش چاک جان کرد چاک *** خروشان بسر بر پراکند خاک 
چو آن کشته را تنگ در بر گرفت *** نبی در جهان افسر از سر گرفت 
برویش چو مالید از مهر رو *** زنو گشت عرش برین سرخ رو 
چو از خون او کرد برخ نگار *** خروش آمد از درگه کردگار 
چو بر روی او دیدۀ تر نهاد *** برویش چو او دیدۀ تر گشاد 
ز روی خداوند خورسند شد *** خدا دید و سوی خداوند شد 
چو بر چشم پر خون او بنگرید *** چگویم چه گویم که روی که دید 
ز دیدار جانان ز جان در گذشت *** رخ یار را دید و از سر گذشت

ذکر آمدن حضرت ابی عبدالله بر سر نعش قاسم

ز خوناب چشم از رخش جا گرفت *** ز خوناب خاک رهش رفت گفت 
خوش آنکشته ای کو در آنکشته زار *** تو آری مر او را ببالین گذار 
از آن بگذرد تن ببالین و سر *** که آری تو او را ببالین گذر 
ببالین او گردمی بگذری *** ز خونش روان جاودان آوری 
مرا آنچه بد آرزو یافتم *** چه گویم که سوی که بشتافتم 
یکی آرزوئی دگر هست و بس *** که او بر نیارد بغیر از تو کس 
صفحه (76) 
از این رزمگه زود بیرون برم *** که خولی نبرد سر از پیکرم 
ببیند رخ پر ز خونم عروس *** بچشم پر از خون کند دیده بوس 
ز خون رخم رخ نگارین کند *** ز دامادیم تازه آئین کند 
شود زینت روی من روی یار *** نگارم کند رو ز رویم نگار 
تو این جسم بیجان بجانان رسان *** ز نو جان باین جسم بیجان رسان 
که از جسم آرایش جان کند *** ز جان رشک آغوش جانان کند 
بگفت این و آندم همی جان سپرد *** بجانان همه راز دل گفت و مرد 
چه آواز جانان ز جان در گذشت *** جهان را سرشک غم از سر گذشت 
گرفت او جهان آفرین در کنار *** تو گفتی جهانبان بگریید زار 
برخ بر نهادش رخ خویش شاه *** سوی آسمان کرد یکسر نگاه 
بچشم پر از خون سوی یار دید *** همه ساحت یار خونبار دید 
زبان بسته و دل پر از راز داشت *** نهانی زبان را پر آواز داشت 
ندای جهان آفرین را شنید *** پیاپی خروشش بگوشش رسید 
ز درگاه دارندۀ نشأتین *** ندائی که اصبر لک یا حسین

آوردن نعش قاسم بخیمۀ حرم

ز راز نهان پرده ها گشت باز *** بآن شه چوراز آفرین گفت راز 
ز هر پرده ئی ذکر این راز بود *** همه پرده ها پر ز آواز بود 
پس آن کشته از خاک و خون بر گرفت *** ز غم دست اندیشه بر سر گرفت 
پس آن کشتۀ گشته بیخود ز خویش *** نشست از بر زین و بگرفت پیش 
چه آن کشته را زیب فتراک کرد *** گریبان دل را ز غم چاک کرد 
چه شد پیکرش زیب فتراک او *** فغان خاست از پیکر پاک او 
چه از پیکرش نالۀ زار خاست *** ز هر زخم او ناله ئی گشت راست 
پی راز گفتن زبان بر گشاد *** بشیرین زبانی زبان بر گشاد 
چه غم گر جدا شد ز پیکر زم *** که شد زیب فتراک تو پیکرم 
خوش آن تن که بر پیکرش خاک تست *** خوش آن تن که جانش بفتراک تست 
خوش آن تن که از جان ز بهر تو رست *** خوش آندل که از تیغ تو جانش خست 
چه آن شه سوی خیمه گه کرد رو *** خروش و فغان خاست از چار سو 
نه روئی که آید سوی خیمه گاه *** نه رائی که خود باز گردد ز راه 
بر او شش ره و هفت خر گه گریست *** زماهی خروش آمد و مه گریست 
چه اهل حرم آگهی یافتند *** خروشان سوی شاه بشتافتند 
بر آورد گریان ز دل آه شاه *** روان برد او را سوی خیمه گاه 
بیفکند او را ز بالای تخت *** بر او بنگرید و خروشید سخت 
چو بالای والای او را بدید *** ز بالای جان جامه از تن درید 
خروشان ز تن جوشنش باز کرد *** به اهل سرا پرده آواز کرد 
چو آن کشته را جوشن از تن گشود *** بآن خستگان روی جانان نمود 
که این کشته شد کشته در راه دوست *** بآن زاری و گریه کردن نکوست 
خدا را برخسار او بنگرید *** خدا را بآن روی و مو بنگرید 
بگفت این و گریان بر آورد دست *** بسوی خداوند بالا و پست 
خروشان چو او دست بر سر گرفت *** بعرش برین زاری از سر گرفت 
فغان خاست از ذروۀ لامکان *** بهم ریخت بقش زمین و زمان 
بر او هر بلندی و پستی گریست *** همه هر چه بد نقش هستی گریست 
دگر باره بر روی آن کشته دید *** چو او را بر آن تختگه بنگرید 
عنان شکیبائیش شد ز دست *** تو گفتی بصبرش در آمد شکست 
سوی خواهر آورد با گریه روی *** که بر مرگ پور برادر بموی 
که آن مویه آرایش جان بود *** پسندیده نزدیک جانان بود 
هر آنکس که گردد باو مویه گرد *** شفا عتگرش هست خیر البشر 
چو خواهر ندای برادر شنید *** خروشید و بر سوی داماد دید 
یکی سرو با خسروانی قبا *** فتاده ز بیداد گردون ز پا 
زنان بر کشیدند با او خروش *** بگردون گردان در افتاد جوش 
یکی مویه بر روی او باز کرد *** برویش یکی نوحه آغاز کرد 
خروشان بسویش یکی سود رو *** یکی داشت پنهان باو گفتگو 
یکی دید بر سرو بالای او *** یکی سر بیفکند در پای او 
یکی روی بنهاده بر پیکرش *** ستردی یکی خون ز یال و برش صفحه (77)
بغلطید بر خاک گریان عروس *** خروشید و برپایش آورد بوس 
پس آن کشته را تنگ در بر گرفت *** زمین و زمان زاری از سر گرفت 
گهی دست بردی در آغوش او *** گهی سود رخساره بر دوش او 
گهی سوی زخم تنش بنگرید *** گهی نوک پیکانش از تن کشید 
ز خونش گهی بست بر رخ نگار *** گهی مویه کردی بر او زار زار 
گهی دستش از خاک و خون بر گرفت *** گهی از غمش دست بر سر گرفت 
نهادی گهی روی بر روی او *** گهی خون استردی ز گیسوی او 
گهی کند مو و گهی خست رو *** گهی کرد گریان بر او گفتگو 
که آندم که بر هم شکستی سپاه *** چرا بر نگشتی سوی خیمگاه 
چه دیدی که افکندی از دست تیغ *** ترا از تن خود نیامد دریغ 
بفرق تو تیغ که شد کارگر *** سنان که آورد سویت گذر 
نشان خدنک که شد دوش تو *** که زد خنجر کین در آغوش تو 
بگفت این و رخ بر رخش بر نهاد *** بهر زخم او دیدۀ تر نهاد 
سترد از رخ او ز خونین سرشک *** بزخم تنش اشک او شد پزشک 
همی خواست بوسد لبش را عروس *** ز بس زخم کاری نبد جای بوس 
بیفتاد با ناله و شد ز هوش *** از آن کشته این رازش آمد بگوش 
که گر آسمان نوک پیکان شدی *** تن من خریدارش از جان شدی 
بجان تیر دشمن خریدن نکوست *** که پیکان کشد از تنم دست دوست 
تن از تیر کین پا بدامن کشید *** که دست تو پیکانش از تن کشید 
چو دلداده این رازش آمد بگوش *** ز دل زد خروش و دل شد خموش 
بمالید بر خون او روی و مو *** خروشان بسوی پدر کرد رو 
که ای بر دو گیتی تو فریاد رس ر باین بیکس از لطف فریاد رس 
ز ختر پدر چونکه بشنید راز *** ببر در گرفتش زمانی دراز 
برویش پر از مهر بنهاد رو *** چنین کرد با آن حزین گفتگو 
که ای روی تو زیب عرش برین *** بسور تو فردوس ماتم نشین 
نباشد کسی بر تو زین کار زار *** بغیر از جهان آفرین غمگسار 
ز دیده برخ اشک خونین گشود *** چنین گفت او را تسلی نمود 
کنون ماتمی خواهدت روی داد *** که یان ماتمت رفت خواهد زیاد 
کنون بینی ای مهرت آرام جان *** سر من بنوک سنان سنان 
گر او کشته شد از میان سپاه *** من آوردم او را ز آوردگاه
برویش نه کس تیغ کین بر کشید *** نه خولی ز پیکر سرش را برید 
شدی بر تنش چون توئی مویه گر *** کسی همچو من کرد سویش گذر 
چو خولی ببرد ز پیکر سرم *** کسی بر نگیرد ز خون پیکرم 
نه خواهر ز مر گم شود مویه گر *** نه دختر نماید بسویم گذر 
ز هم بگسلانند پیوند من *** ز دل دور سازند دلبند من 
کنند اندر این دشت بی بیم و باک *** بسم ستوران تنم چاک چاک 
نموید بجز تیغ شمرم بسر *** بود خنجر خولیم مویه گر 
نه بینی نشانی تو از پیکرم *** بنوک نی و نیزه بینی سرم 
بر این پیکر گشته زار و نزار *** سم اسب لشگر شود غمگسار 
کسی نیست جز تیغ غمخوار من *** نگردد بغیر از سنان یار من 
کسیرا که پرسش نماید *** مر ورا نکردند پرسش چرا 
تو بر کشتۀ خویش دل شاد دار *** دلت را ز اندیشه آزاد دار 
ز گیسویش دست من افشاند خاک *** سترد از رخش گرد یزدان پاک 
برهنه ز خفتان چو شد پیکرش *** بمیدان بغلطید بی تن سرش 
جدا از تنش دست شمشیر ساخت *** نه خولی ابر پیکرش دست آخت 
تو دل را از این کشته غمگین مدار *** که بودش کسی همچو من غمگسار 
دو گیسو نمودی ز خونش خضاب *** بگیسوی او مادرش داده تاب 
کسی همچو من بد به او مویه گر *** تو گشتی ابر ماتمش نوحه گر

تمام شدن مجلس شهادت قاسم

دریغا که بر من نموید کسی *** مرا هست چون مویه گر هم بسی 
بمن از کنون تا گه رستخیز *** بود دیدۀ ما سوا اشک ریز 
ز خونم کنون تا بروز شمار *** پر از خون بود دامن روزگار 
بود تا زمین زیور آسمان *** بگریند بر من کهان و مهان 
بآن خسته دل چونکه بگشاد راز *** شد از هوش آنگه زمانی دراز 
ز گفتار او شد جهان پر ز شور *** ز نه پرده بر خاست شور نشور 
چه از آن سرا پرده آن ناله خاست *** بسی ناله زین نه سرا پرده خاست 
چه گویم که دل را دگر تاب نیست *** مر او را دگر ره در این باب نیست 
نی خامه تا حشر در خون نشست *** رقم شد کبود و قلم سر شکست 
دگر بر نیائی تو ای آفتاب *** تو ای ماه باشی همیشه بتاب 
چر شب باد روز تو ای روزگار *** ترا واژگون باد لیل و نهار 
فلک تا بتن جامۀ جان درد *** بدامن زمین تا که جان پرورد 
ترا جامه بادا فلک نیلگون *** ترا دامن ای آسمان پر ز خون 
کنون باز گردم بسوی سخن *** کنم تازه این داستان کهن 
چه زین داستان دل پر از درد گشت *** کنم سوی آن داستان باز گشت 
که کفار ملک عراق و حجاز *** ز آن کینه گردند این کینه ساز 
بگشتند اولاد خیر البشر *** ابر خون این کشتگان کینه ور 
از این کینه این کینه آراستند *** بخشم از خدا خون خود خواستند 
از آن نامداران سه گرد دلیر *** که بودند هر یک هم آورد شیر 
بمیدان یکا یک چو شیر آمدند *** برزم نبی شیر گیر آمدند 
بایشان بدی عتبه مهتر بسال *** بگردان و مردی نبودش همال 
دگر نامور بود نامش ولید *** که او چون کس از نامداران ندید 
جواهریمنش بود نیرو و تن *** از آن بود ترسان تن اهرمن 
دگر شیبه کوبد به اصل و نسب *** گزین بزرگان و قوم عرب 
زدی چهره اش طعنه بر آفتاب *** ز رخسار او ماه بودی بتاب 
میان بزرگان ما زور و طیش *** چو خورشید بد شهره اندر قریش 
بمیدان پر از خشم و کین آن سه تن *** فرو تاختند اندر آن انجمن 
بمیدان شیران دلیر آمدند *** گرازان بپیکار شیر آمدند 
نخستین ولید اندر آمد ز جا *** بزد بانگ سوی رسول خدا 
که گر رزم جوئی بمیدان در آ *** بمن شو در این رزم رمز آزما

بمیدان آمدن عتبه و شیبه و ولید و مبارز خواستن

چرا می نیائی بمیدان جنگ *** مگر داری از رزم ما عار و ننگ 
صفحه (78)
سه گرد دگر از دلیران دین*** ز گردان و مردان یثرب زمین 
بآورد ایشان بجنگ آمدند *** بپیکارشان تیز چنگ آمدند 
چو گشتند با یکدیگر روبرو *** بآورد که بیگمان رزم جو 
ز کردارشان عتبه حیران بماند *** از ایشان یکیرا بر خویش خواند 
بپرسید شان از نژاد و نسب *** بپاسخ هم آورد بگشاد لب 
بیان کرد یکسر زنان و نشان *** چه بشنید شد تند آن بد گمان 
بتازید تازان بمیدان جنگ *** چنین تا بجیش نبی گشت تنگ 
خروشید کی نامداران دین *** نداند نبی رسم آئین و کین 
بزرگان و گردان آل لوی *** که بودند هر یک هم آوردوی 
ز نسل و نسب از بنی هاشمند *** بگردی و مردی چو ایشان کمند 
ورا شرم ناید که در رزمگاه *** گدائی فرستند بآورد شاه 
بجز او مرا کس هم آورد نیست *** بپیکار من غیر او مرد نیست 
و یا حمزه آن نامدار دلیر *** که در رزم نندیشد از پیل شیر

رفتن سه تن از انصار و بر گردانیدن ولید ایشانرا

دگر خورد سالیکه داماد اوست *** که با او بیاری چو مغزند و پوست 
منم سبط دلبند عبد المناف *** هم آورد من روز رزم و مصاف 
هم آورد من نیست در دشت کین *** بجز حمزه یا سید المرسلین 
سر تیغ من چون شود سر گرای *** سپهر برین اندر آید ز جای 
فرازم اگر گرز بر خاره کوه *** شود کوه از حرب گرز ستوه 
فرا سازم از آسمان چون سنان *** فرود آورم بر زمین آسمان 
بر آرم چو در روز پیکار دست *** در آرم بگردون گردان شکست 
گریزند شیران ز پیکار من *** یلان خیره گردند از کار من 
چو شمشیر من خونفشانی کند *** زمین چهره را ارغوانی کند 
ز گفتش بلرزید پشت زمین *** بروی سپهر اندر افتاد چین 
یلان و گوانرا ز رخ رفت رنگ *** بیثرب سپه تنگ شد کار جنگ 
بجیش پیمبر در آمد نهیب *** یلان و گوانرا ز دل شد شکیب 
ز گردان کسی رزم با او نبست *** دل دست نام آوران گشت پست 
دگر باره پر کین زبان بر گشاد *** بسی کرد گفتار بیهوده یاد 
که دیوانه دیدست گیتی بسی *** ولیکن بدینسان ندیده کسی 
کسی را که اینرزم این لشگرست *** چگونه توان گفت پیغمبر است 
شمارد ببازی اگر کار جنگ *** بمیدان نداند شتاب و درنگ 
بدیوانگی گردن افراخته *** بهامون چو دیوانگان تاخته 
بافسون زده راه فرزانگی *** ز دین باز گشته بدیوانگی 
ز خویشان جدا گشته و بوم بر *** که شاید فسونش شود کارگر 
ز سحر خود افتاده اندر کمان *** که بر خویش خویشان رساند زیان 
ولیکن نداند که شمشیر تیز *** بر آرد ز دیوانگان رستخیز 
بر آرند چون تیغ مردان کار *** نه دیوانه بینند و نه هوشیار 
کنون اندر این دشت کین بیگمان *** سر آرم مر او را بزاری زمان 
بگفت این و گفتا بعزی ولات *** به ود و سواع و به لات و منات 
که هم کفو من اندر این کار زار *** بغیر از علی نیست در روزگار 
ندارد بر اسبی اگر دسترس *** فرستم بمیدان برایش فرس 
پیاده گر آید پیاده شوم *** پیاده برزم ایستاده شوم 
مرا از نبرد علی عار نیست *** بغیر از ویم روی پیکار نیست 
که او پور عمران نام آورست *** میان عرب چون مه خاور است 
که از مکر سر خدا خواندش *** بافسون خداوند خود داندش 
چو او کینه جو با خدایان ماست *** کشم گر خداوندی او را سزاست
علی را بمیدان گر آرم بدست *** رسد بر خدای محمد شکست 
منم با خداوند او رزمخواه *** علی را فرستد بآورد گاه 
از آن با پیمبر نبرد آوریم *** که دشمن خدایان بگرد آوریم 
ببیند بمیدان که شیر خدا *** ز چنگ پلنگان در آید ز جا

ذکر بمیدان فرستادن رسول حمزه و عبیده و عی را بجنگ عتبه و شیبه و ولید و گذارش

شنیدند چون نامداران از او *** ز گفتارش گشتند پژمرده رو 
بسوی رسول امین آمدند ر از آن گفته اندوهگین آمدند 
یکایک همه هر چه گوینده گف *** نیوشنده از گفت ایشان شنفت 
پیمبر چو بشنید گفتار او *** سوی نامداران دین کرد رو 
که هم کفو ما عیر او نیست کس *** برزمش هم آورد مائیم و بس 
هنرمند از دودۀ هاشم است *** چو او نامداری بگیتی کم است 
بفرمود تا حمزۀ نامدار *** گراید برزمش گه کار زار 
عبیده دیگر نامدار دلیر *** بمیدان رود همچو غرنده شیر 
که بود از دلیران هاشم نژاد *** گزین یلان قریشی نهاد 
چه شد کام آن رزم جویان تمام *** سوی خویشتن دید خیر الانام 
بسوی علی دیده را بر گشاد *** ز دیده دو رخساره را آبداد 
برویش همیدید و خاموش شد *** تو گفتی که یکباره از هوش شد 
دلش شد بدلبر هم آواز دل *** بدل گفت با دلبرش راز دل 
ز بس مهرش از یاد آمد دریغ *** که او را فرستد سوی گر ز تیغ 
ز اسرار او یار آگاه شد *** سوی رزم جستن هوا خواه شد 
ببوسید خاک و زبان بر گشاد *** بسی کرد از کار پیکار یاد 
خروشید و بر پای او سود چهر *** که ای خاکپای توزیب سپهر 
مرا اندر این پهن میدان ولید *** بهم کفوی خویشتن بر گزید 
چنین کار پیکار آراسته *** بهم کفوی خود مرا خواسته 
ز لطف تو دارم من این آرزو *** که با او بمیدان شوم رزمجو 
پیمبر چنین داد او را جواب *** که ای هر دو گیتی بتو کامیاب 
بدیدم بسوی دو گیتی بسی *** ز بهر تو کفوی ندیدم کسی 
چه کفوی ز بهر تو ناید پدید *** نه بتوان ز بهر تو کفوی گزید 
بگیتی اگر بنده کفو خداست *** ز بهر تو کفوی گزیدن رواست 
روا هست اگر کفو بهر تو کس *** جهاندار جان آفرینست و بس 
فرستاده بر من خدای صمد *** بشان تو آیات کفوا احد 
عیان دست یزدان ز بازوی تست *** بگیتی کرا تاب نیروی تست صفحه ( 79) 
تو دست خدائی و شیر خدا *** گرازان برزمت ندارند پا 
که از دست تو راست دست منست *** ز کار تو بر مه نشست منست

ذکر دعا نمودن اشرف انبیا بدرگاه دارندۀ بینیاز و قادر کار ساز و در خواست نمودن اسب

توانا دو دستم ز بازوی تست *** توانا تن من ز نیروی تست 
ز جانان چه بشنید جانانه راز *** زمین را ببوسید و بردش نماز 
که ای خنگ تو هفتمین آسمان *** صف جلو گاهت صف لا مکان 
دو گیتی است گردی ز میدان نو *** بود عرش خنگی بفرمان تو 
خنک آنکه خنگ فلک از تو خاست *** تو کز خنگ عرشش ببخشی رواست 
یکی رخش رخشندۀ رخش بین *** بمیدان نبرد دلیران کین 
ز گفتار دانشور راز دان *** نبد هیچ اسبی سزاوار آن 
که آراد بتن تاب نیروی او *** کشد نیروی یال و بازوی او 
هر آن بارۀ کو توانا بای *** توانا به نیرو و برنا بدی 
چه بر پشت او دست بردی بزور *** شکم بر زمین بر نهادی ستور 
بگیتی نبد بارۀ راهوار *** که باشد پسند خداوند گار 
چه آنراز را گفت شیر خدا *** نبی شد بسوی خدا دل کرا 
ببالا بر آورد دست نیاز *** همه هر چه بشنیده بد گفت باز 
که یار گرام تو از من چه خواست *** تو گر حاجتش را بر آری رواست 
بسی گفت از آنراز با بینیاز *** شد از هوش آنگه زمانی دراز 
چه برداشت از خاک روی نیاز *** بسوی یمین دیده را کرد باز 
دو دیده چه بگشاد خیر البشر *** بدیدش یکی اسب با زین زر 
گرفته لجامش بکف جبرئیل *** بفرمان و رای خدای جلیل 
ملوک و ملایک ز نه آسمان *** دو دیده گشاده تماشا کنان 
ز کوی دمش پر توی ماه و مهر *** ز خاک سمش ذرۀ نه سپهر 
شب قدر از سوی او آیتی *** مه و مهر از روی او رایتی 
ز گردیکه از نعلش انگیختی *** قضا نقش این نه فلک ریختی 
دو گیتی بیک گام او گشته طی *** نشانی نه افلاک از نقش پی 
چه در لامکان گرم کرده عنان *** نور دیده از لامکان تا مکان 
دو قوسین کوشش ز بس برتری *** گذشته ز معراج پیغمبری 
منور نه افلاکش از یال و دم *** مشرف دو گیتیش از نعل و سم 
سبک در مکان چون نموده عنان *** ز پی باز مانده زمان و مکان 
ز کرسی و اسبش شده نعل سم *** بزیر سمش کرسی و عرش گم 
مجرد تن و جانش چون جانپاک *** بد از آتش و آب چون باد و خاک 
کشیده ز قرب خدای جهان *** بر او دست قدرت ز بر کستوان 
ید قدرت کردگار مجید *** بر او زین نهاده ز عرش مجید

آوردن جبرئیل اسب را بجهت علی و اوصاف آن

نموده جهان داور کردگار *** ز حبل المتینش لجام و فسار 
سر راز بگشاد روح الامین *** چنین گفت با سید المرسلین 
که ای جای جولا نگهت لا مکان *** سر اسب تو زینت لا مکان 
ز سم ستور تو در مار آی *** مشرف شده عرصۀ کبریا 
تو چون بر نشستی بر افراز زین *** سر افراز گردید عرش برین 
چه بر چرخ خنک تو جولان نمود *** بیک چرخ او نه فلک گشت بود 
بدیدار روز از شب آهنگ تو *** شب و روز شبرنگ نیرنگ تو 
فرستاده این باره راهوار *** برای علی داور کردگار 
نسود و نساید کسی دست و پا *** ببال و برش غیر دست خدا 
کسیرا نباشد باو دسترس*** بجر دست و نیروی دادار و بس 
ثریا نوردیگه گاه فراق *** گرو برده از رفرت و از براق 
پیمبر چو بشنید راز خدای *** ز راز خدا گشت شادی گرای 
بنزدیکی خویشتن خواند خویش *** بنی عم و داماد خود خواند پیش 
پیمبر زبان ستایش گشاد *** مر او را از آن بارگی مژده داد 
که ای نخل هستی ز تو بارور *** نهال وجود تو آورده بر 
ز دست تو شد خنک نیلوفری *** در این پهن میدان بجولانگری 
نشد تا بجولان در این عرصه گاه *** سمند تو گم بود خورشید و ماه 
نکردی اگر گرم عزمت عنان *** نبودی نشان از زمان و مکان 
بگیتی چه تو تاختی باره گی *** دو گیتی عیان شد بیکبارگی 
سمند تو تا در زمین تاخته *** دو گیتی ز بهر تو آراسته 
ز بهر تو نه آسمان ساخته *** هر آنچیز خواهی خدا خواسته 
بسوی من این باره باد پا *** ز بهر خداوند داده خدا 
چه بر فرش زین شاهرا جای شد *** ز شادی فرس عرش پیمای شد 
فرس زان شرف از ملک در گذشت *** تکاور ز ملک و ملک در گذشت 
در افتاد در آفرینش فتور *** دو گیتی بیکره در آمد بشور 
سما و سمک تو امان شد بهم *** سرافیل را از دم افتاد دم 
فرس بر گذشت از زمان و مکان *** براق دیگر رفت بر آسمان 
نبد عرش را جای جولان او *** بمیدان او عرش کرسی چه گو 
بپیچید طومار این نه روان *** بیکره نور دیده شد هفت طاق 
شکوه خدائی پدیدار شد *** جلال جهانبان نمودار شد

سوار شدن بر اسب و ندا رسیدن بپیغمبر

چنان گرم در ساحت عرش تاخت *** که جان آفرین قدر خود را شناخت 
بیامد ز درگاه جان آفرین *** ندائی بگوش رسول امین 
که بر سوی ما دیده را بر گرای *** سوی ما دو چشم خدا بین گشای 
سوی داور آفریننده بین *** خدا را خداوندی و بنده بین 
پیمبر بسوی خداوند دید *** خداوند بی مثل و مانند دید 
بساحت گه کبریا بنگرید *** همه شوکت و کبریائی پدید 
فروزان شده آیت کردگار *** نمایان شده قدر پروردگار 
بدیدش بساحت گه دادگر *** خدا در لباس علی جلوه گر 
شد از شوکتش کرسی و عرش آب *** شد از سطوتش کبریائی ز تاب 
نهان گشته زیر زره قدسیان *** ملایک گرفته کمند و کمان 
مکائیل و جبریل جولان کنان *** بکف تیغ تیز و ببازو کمان 
همه گرد بر گرد اوصف کرای *** ستاده چه بر پیشگاه خدای صفحه(80) 
چه گویم که گفتار را تاب نیست *** که اندیشه را ره در این باب نیست 
درونم فرو شوید از آب تاک *** ز آلایش آتش و باد و خاک 
مگر ساقی بزم جامم دهد *** رهائی ز تزویر و دامم دهد 
بیک جرعه می هستیم طی کند *** دلم چون درون خم می کند 
ره آشتی را نشانم دهد *** نشانی ز دیر مغانم دهد 
بکوی خرابات مستی کنم *** بدیر مغان می پرستی کنم 
لبم از لب یار نوشد شراب *** دهانم از آن لب شود نشاه یاب 
اگر سینه زان نشاه آرم بشوز *** شود سینه ام رشک سینای طور 
از آن ناله گردد دلم پر ز شور *** شود غیرت نالۀ نخل طور 
ز مدحش زبان را منور کنم *** حدیثی ز ساقی کوثر کنم

ذکر سوار شدن امیر و روانه شدن بمیدان و محاربه با ولید

که چون شد خداوند گیتی سوار *** جلال خداوند شد آشکار 
از آسیب او اهرمن شد نژند *** بدوزخ دد و دیو شد مستمند 
چه از دامن جیش پیغمبری *** نمودار شد رایت داوری 
ز سیمای او گشت تار آفتاب *** فتادند بهرام و کیوان بتاب 
چه او سوی میدان تکاور دو اند ر شه چرخ چارم ز پی باز ماند 
چه بر چرخ از نور او نور تافت*** فلک نور دادار دادار یافت 
چه بر زد پر از کینه از دل خروش *** ملک صوت یزدانش آمد بگوش 
چه خنگش بر آن خنگ جولان نمود *** سراسیمه شد خنگ چرخ کبود 
چه شد شوکتش در زمین آشکار *** ز نیروش از آسمان شد قرار 
بچرخ اندر آمد زمین و زمان *** زمین توأمان گشت با آسمان 
ز سم سمندش بر آمد بگرد *** بیکباره آنهنگ بد لاجورد 
چه گردید در دشت کین جلوه گر *** عیان شد ید قدرت دادگر 
چه میدان ز رخسار او نور یافت *** ولید دلاور بمیدان شتافت 
چه آن بازو و نیرو و یال دید *** دل از جان و از تن بیک ره برید 
همی گشت بر گرد آوردگار*** نهانی دلش دید بر سوی شاه 
دلش شد ز دیدار او ناتوان *** نکرده نبرد از تنش رفت جان 
هراسان بدیش اندر آمد نهیب *** ز جان و تنش رفت جان و شکیب 
تنش سست گردید و دل شد ز کار *** چو پرورده در نزد پروردگار 
ز رفتن ز تک باره اش باز ماند *** خرامان خرامان سوی شاه راند 
چو ابلیس در دامن کردگار *** چو پرورده در نزد پروردگار 
ز بس بیم و اندیشه آمد ز پا *** چو ابلیس از قهر داور خدا 
همانا که داری ز هاشم نژاد *** بکن نزد من گوهر خویش یاد 
مرا این گمان است ای نامور *** که ما و تو خویشیم با یکدیگر 
کنون گر بگوئی بمن نام خویش *** سرائی بمن نام و انجام خویش

رجز خواندن شیر خدا در دشت دغا در برابر ولید

دل خود ز نام تو روشن کنم *** ز نام تو آرایش تن کنم 
شهنشه چه بشنید شد تند خو *** بپاسخ بخندید و گفتا به او 
همانا سر آمد ترا روزگار *** که جوئی ز نام و نشان زینهار 
اگر بشنوی نامم ای بد گمان *** بزاری بر آید ز جانت روان 
به روز ازل از نخستین سخن *** فرود آمد از نام من امر کن 
بنای زمان و مکان هر چه هست *** بنامم دبیر از ازل نقش بست 
نبد نام من گر جهانی نبود *** ز نقش دو گیتی نشانی نبود 
نبی چون بمعراج بگذارد پا *** قرین دید نامم بنام خدا 
خداوند چون عرش را ساز کرد *** بنامم در عرش را باز کرد 
بهمتائی خود خدای جلی *** نهاده است نام کرامم علی 
چه بشنید از شاه آن بد گمان *** بیک ره روان از تنش شد روان 
زمانی بلرزید در تاب و تب *** شدش روز رخشنده چون تیره شب 
همیخواست جان را بافسون برد *** ز پیکار تن زنده بیرون برد 
خروشید و خندید کای نیکبخت *** که از تو نبی یافته تاج و تخت 
ز روی تو رخشنده بهرام و تیر *** ز بخت جوانت جوان بخت پیر 
بدست تو جوید چه دستی پناه *** کند دست او بر فلک شق ماه 
کند یاری ات گر بکس یاوری *** یتیمی کشد دست پیغمبری 
بر غم عدو ای ای نیکبخت *** در دوستی را بکوبیم سخت 
بیندیم بر خود در کار زار *** نمائیم بر خویش خوش روزگار 
ترا برده سحر محمد ز راه *** بخویشان ر مکرش شد ژاژ خواه 
شماریم افسون او را فریب *** ز دل شد ترا از فسونش شکیب 
بیا تا ز دل کینه بیرون کنیم *** بافسون پیغمبر افسون کنم 
همه بندگانیم یکره رهی *** که هستی تو زیبای پیغمبری 
خدائی که بیننده او را ندید *** چرا بر خدایان بباید گزند 
شهنشه چه گفتار او را شنفت *** بپاسخ خروشی برآورد و گفت 
که چندی چه گوئی تو ای نابکار *** نداری ز گفتار خود هیچ عار 
اگر زنده خواهی که مانی بجا *** خدای نبی را پرستش نما 
و گر نه از این دست و این تیغ تیز *** ببنی هم اکنون بخود رستخیز 
ز دست قسیم جحیم و بهشت *** بدوزخ شوی یار با دیو زشت 
اسیر آرم این لشگر بیکران *** ببوجهل و یاران سر آرم زمان 
سران را سراسر ببند آورم *** گوانرا بخم کمند آورم 
فروز چنان آتش کار زار *** که از لات و عزی بر آرم دمار 
ز گردان بطحا نمانم یکی *** تو مشمار این رزم را اندکی 
ره دین اسلام را پیش گیر *** و گر نه کنون ماتم خویش گیر 
چه فرمان رسد بر نبی از خدا *** دگر خویش و خویشی نماند بجا 
هر آنکس که در دین نهد پای خویش *** اگر هست بیگانه باشد ز خویش 
بجز دین ترا نیست فریاد رس *** بجز دین ندارد کسی دادرس 
چنین داد پاسخ که باشد محال *** زبانم در این گفتگو باد لال 
کز افسون افسونگری پر ز کین *** شود خیره و باز گردد ز دین 
بخویشان و یاران کند کار سست *** همه گفتۀ او بود نادرست 
شهنشه ز گفتش بر آمد بخشم *** بر او بر پر از کینه بگشاد چشم 
بتازید بر گرد میدان سمند *** بچرخ اندر افتاد چرخ بلند 
ببین تا چه آمد بکون و مکان *** چه اسب خدا گرم سازد عنان 
فرو ریخت بس خاک خنگش ز تک *** فرو ریخت در خاک خنک فلک صفحه(81)
چه در گردش آمد ز اسبش زمین *** ز گردش در افتاد چدخ برین 
زمین از ازل چو نزمان بیقرار *** دل آسمان چون زمین شد زکار 
ز لاهوت و ناسوت بر شد خروش *** بعرش و بکرسی در افتاد جوش 
خرد بیخبر گشت بیتاب و توش *** هوس عقل شد از سر عقل هوش 
در افتاد غلغل بکروبیان *** بزیر مکان شد مکان لامکان 
قضا رحت هستی بدریا فکند *** قدر طاق مینائی از پا فکند 
چه سیمای او شد بدهر آشکار *** چه سیماب شد چهرۀ روزگار 
چه بوجهل او را بمیدان بدید *** بشد خیره چون سوی او بنگرید 
بترسید و لرزید و خاموش شد *** ز لشگر بپرسید و از هوش شد 
که از کیست این نو رسیده سوار *** که تازد بدینگونه در کار زار 
ز نام و نژادش بگوئید کیست *** همانا ز خویشان خویش نبی است 
چه لشگر شنیدند گفتار او *** بپاسخ سوی او نهادند رو 
که این نوجوان پور عمران بود *** که رویش چو خورشید تابان بود 
کشید است تا نقش او روزگار *** شده نقش پروردگار آشکار 
جهاندیده از نامداران بسی *** چو او نامداری ندیده کسی 
چه تیغش بیکسر گراید همی *** بسی سر ز تن ها رباید همی 
ز بازوی او شد جهانی ستوه *** چو موم است در دست او خار کوه 
از او آشکار است دین نبی *** بهر جا بود پیش بین نبی 
نبی شد چه از شهر بطحا فرار *** شد از بیم کفار بر سوی غار 
بجایش بخوابید بی بیم و تاب *** بتنها سوی لشگری کرد خواب 
پلنگان و شیران بطحا زمین *** کشیدند بر وی همه تیغ کین 
چو شیر اندر آمد خروشان ز جای *** بتنها سوی لشگری کرد رای 
گرازان ز بیمش گریزان شدند *** ز بیمش همه اشک ریزان شدند 
در این دشت پیکار یار نبی است *** ز بازوی او راست کار نبی است 
ندانیم فرجام ما چون شود *** ز خون که این دشت گلگلون شود 
چه بشنید بوجهل شد جفت غم *** دمی بر نیاورد ز اندیشه دم 
که ناگه ز پیرامن رزمگاه *** خروش دلیران بر آمد ز ماه 
شهنشه چه شد تنگ سوی ولید *** چگویم ولید دلاور چه دید 
چه پر خشم و قهر اندر آمد ز جا *** نموار شد قهر و خشم خدا 
چه بر سوی او دست باز و گشود *** بآن اهرمن دست یزدان نمود 
بر آمد چه شمشیر او از نیام *** فکند از کف خویش خورشید جام 
تزلزل بنه طاق مینا فتاد *** طلاطم بهر هفت دریا فتاد 
فرو رفت در آب کوی زمین *** فرا رفت خاک از سپهر برین 
فلک دست حیرت بدندان گرفت *** ملک جای در کنج ایوان گرفت 
عیان شد چه بی پرده آندست تیغ *** جهاندار گفت از دو گیتی دریغ 
ز دستش در آمد ز پا هر چه هست *** پدیدار شد دست بالای دست 
چه زد دست تیغش بگیتی شرار *** پر آتش شد از تیغ او روزگار 
ز شمشیر او گشت برقی پدید *** بسوی ولید دلاور وزید 
بدو نیمه شد از بر باره کی *** ولید دلاور بیک بارگی 
چه افتاد آن دیو در خاک راه *** بعرش برین رفت تکبیر شاه 
جهان پر از آواز تکبیر شد *** خروش یلان تا مه و تیر شد 
ابوبکر بیخود ز دل زد خروش ***عمر را دل آمد خروشان بجوش 
پیمبر زبان ستایش گشود *** علی را بدید و علی را ستود 
ز شادی خروشان دلیران دین *** فرا شد دما دم بعرش برین 
دل کفر کیشان ز غم چاک شد *** دل کفر از آن کار غمناک شد 
چه غلطید در خاک میدان ولید *** دل عتبه زان درد در خون طپید 
سوی حمزه آمد بآوردگاه *** بآورد او گشت ناورد خواه 
چه تنگ اندر آمد سوی هم نبرد *** ز میدان بگردان در آورد گرد 
خروشیدن نای و آواز کوس *** گذشت از سر گنبد آبنوس 
بمیدان در آمد چه آن پیل تن *** تو گفتی بر آمد یکی اهرمن 
ز دوزخ که پر بیم از او شد بهشت *** بلرزید گیتی از آن دیو زشت 
پر از خشم شمشیر کین از میان *** کشید و سوی حمزه آمد روان 
که این گشته از دین و آئین کیش *** بخویشان شده بی سبب کینه کیش 
بسحر محمد دلت شد ز راه *** نکردی بخویشان و یاران نگاه 
کنون خوودنت نوک رو بین بود *** بر ترا کفن چنگ شاهین بود 
بشمشیر و گرزت پر آرم ز پا *** روانت گراید گراید بدیگر سزا 
بگفت و بر آورد رخشنده تیغ *** سوی حمزه آمد چو غرنده میغ 
همی خواست کورا بشمشیر تیز *** نماید در آن دشت کین ریز ریز 
بفرقش بر آمیتخت رخشنده تیغ *** نیامد از آن بار و برزش دریغ 
چه شمشیر او سوی او شد بلند *** بسرزد سپر حمزه بهر گزند 
کشید و شد از کار او خشم کین *** خروش اندر آمد در آندشت کین 
ز نیرو و بازوی آن گاو مرد *** سپر گشت با مغفر و خود خورد 
نیامد زیانی از او بر سرش *** بهم خورد شد خود با مغفرش 
بر او چون نیامد ز تیغش گزند *** بسویش بزد حمزه بانگی بلند 
خروشید شمشیر کین بر کشید *** پر از کین چو پیل دمان بر دمید 
سوی هم نبرد اندر مد دلیر *** چو روباه بر سوی غرنده شیر 
سر تیغ سوی هم آورد آخت *** هم آورد را سر ز تن دور ساخت 
بیک ضرب او را بدو نیم کرد *** سپه را سراسر پر از بیم کرد 
چو افتاد در دشت کین عتبه خار *** سر آمد بنام آوران روزگار 
ز اسلامیان بانک تکبیر خاست *** که شد کفر ناچیز اسلام راست 
دل نامداران بطحا شکست *** یلانرا همه دل از آن درد خست 
چه آن نامدار اندر آمد زپای *** دل شیبه پر کین بر آمد ز جا 
بمیدان در آورد پر کینه رو *** به لشگر در افتاد ازهای هو 
چو او پهلوانی به لشگر نبود *** کسی زو بآورد برتر نبود 
ببالا پسندید و افکن کمند *** فکندی سپهر برین را ببند 
اگر او بخورشید تیغ آختی *** ز هامون بگردونش انداختی 
دلیر و پسندیده و نامجو *** بمردی ربودی ز خورشید گو 
رخش همچو خورشید تابنده بود *** بتخت و باورنگ زیبنده بود 
بجز لات و عزی خدائی نداشت *** بجز دیو و دد آشنائی نداشت 
بمیدان در آمد چو شیر ژیان *** خروشید مانند پیل دمان 
سوی فوج اسلام آواز داد *** بصورت رجز نغمه را ساز داد 
که گر چرخ با من شود هم نبرد *** ز بالا به پستی در آید بگرد 
صفحه(82)
چه من را ببینند ابر پشت زین *** دلیران و مردان روی زمین 
به بیغوله گردند هر سو نهان *** چو رو به ز پیکار شیر ژیان 
ز جنگم گریزد گه در و گیر *** به بیغوله ببر و به بنگاه شیر 
کسی نیست در رزم هم جنگ من *** بمیدان که باشد هم آهنگ من 
نه تنها گرایم بسوی هزار *** نمایم بگردنکشان کار زار 
هم اکنون من از کینۀ آن دو تن *** در این ره بپوشم بتنها کفن 
نبی و علی را کشم خوار و زار *** کشم از خدا و پیمبر دمار 
ابوبکر را دل کنم پر غریو *** کنم ریو در کار وارونه دیو 
منم آنکه هستم ز نام و نسب *** گزین بزرگان و فخر عرب 
بگیتی کسی نیست همتای من *** که دارد گه رزم و کین پای من 
علی را بمیدان در آرم بگرد *** درون پیمبر کنم پر ز درد 
به نیروی لات و ببخت هبل *** رسد بر خدای پیمبر خلل 
بگفت این و شد سوی میدان روان *** بگردون بر آورد گرز گران 
فرو تاخت در رزم چون سر کرا *** فرا رفت از نه فلک بانک نا 
از آن سو عبیده بپیکار او *** در آن دشت پیکار بنهاد رو 
بمیدان چه با شیبه شد هم نبرد *** بر آورد از دل نبی آه سرد 
ز نرگس بگلبرگ تر آب داد *** ز دیده برخ آب خوناب داد 
خروشان بیاران دین لب گشاد *** ز کار عبیده بسی کرد یاد 
که او شهیدی که در دشت کین *** کشد رخت سوی بهشت برین 
در این دشت کین باشد این نوجوان *** که اکنون سر آید مر او را زمان

بعدی                      قبلی.