وضو

وضو

وضو را به چه روش باید ساخت؟

جواب

سنت است که اول دستها را به تفصیل مشهور بشوید، و مضمضه و استنشاق کند یک مرتبه، و احوط آن است که سه مرتبه مضمضه کند، و سه مرتبه استنشاق به روشی که آب به میان بینی در هر مرتبه برسد.
و واجب است که بعد از آن به خاطرش باشد که وضو می‌سازد به جهت آن که نماز کردن بر او مباح شود، به جهت رضای خدا و فرموده خدا به عمل آید، آب بر روی ریخته، اما باید بر پیشانی بر رستگاه موی سر ریزد و دست بکشد جمیع روی را به روشی که آب بر جمیع اعضای او جاری شود، و قدری مبالغه در دست مالیدن کند تا به گودی چشمها و اطراف بینی او جاری شود.
و بعد از آن که یک کف آب بر مرفق دست راست ریخته تا سر انگشتان بشوید به روشی که آب به جمیع محل غسل جاری شود. و

همچنین یک کف آب بر مرفق دست چپ ریخته تا سر انگشتان بشوید به روش مذکور.
و با تتمه آب وضویش سر را به قدر سه انگشت مضموم مسح کند، اگر چه ظاهر آن است که مسما کافی است.
و بعد از آن پشت پای راست را از سر انگشتان تا برآمدگی پشت پا به جمیع کف مسح کند، و همچنین پشت پای چپ را، اما مسح کردن تا مفصل که بند پا است احوط است، و ظاهر آن است که از سر انگشتان تا موضع مذکور اگر به یک انگشت مسح شود کافی است.

رساله فرق زنان و مردان در احکام طهارت و صلاة

اشاره

اما بعد: چنین گوید حقیر محمد باقر بن محمد تقی: حکم زنان در نماز و وضو مثل حکم مردان است مگر در چند چیز:

اول: آن که زن در شستن دستها در وضو آب را بر شکم دست می‌ریزد، و مرد بر پشت دست می‌ریزد،

و مشهور میان علما آن است که این حکم مستحب است.

دوم: در ستر عورت‌

که مردان را واجب است که در عورت پیش و پس را به پوشانند، و زنان را واجب است موافق مشهور که تمام بدن را و مویها را به پوشانند به غیر از روی و کف دست از بند دست، خواه روی دست و خواه پشت دست، و به غیر از قدمهای پا، خواه پشت پا و خواه شکم پا، و اگر بر پاها چیزی بکشد که شکم پاها نمایان شود احوط است.
و مستحب است زنان را پوشیدن سه جامه در نماز، پیراهن و جامه‌ای که بر بالای آن پوشند و روپاک. و جایز است کنیز و صبیه غیر بالغه را سر برهنه نماز کردن.

سوم: در پوشیدن جامه حریر و طلا

که مردان را جایز نیست و زنان را جایز است.

چهارم: اذان و اقامه زنان را آن قدر تأکید نیست که در مردان هست،

و ایشان اکتفاء به چهار مرتبه اللّه اکبر، و دو مرتبه أشهد أن لا اله الا اللّه، و دو مرتبه أشهد أن محمدا رسول اللّه می‌توانند کرد. و اگر همه را یک مرتبه بگویند نیز ظاهرا کافی باشد، و اگر به شهادتین تنها بی اللّه اکبر اکتفا کنند مجزی است، و اذان و اقامه را تمام هم می‌توانند گفت به شرطی که نامحرم صدای ایشان را نشنود.

پنجم: مردان را در مسجدها نماز کردن سنت است، و زنان را در خانه نماز کردن سنت است،

هر چند به ستر اقرب باشد بهتر است، حتی نماز ایشان در صندوق خانه، و خانه عقب بهتر است از خانه پیش، و در خانه پیش بهتر است از صحن خانه، و در صحن خانه بهتر است از بام خانه.

ششم: مردان را سنت است که در نمازها پاهای خود را به قدر یک شبر دور از یک‌دیگر بگذارند،

و زنان را سنت است که پاها را نزدیک به یک‌دیگر بگذارند.

هفتم: مردان را سنت است که دستها را در ایستادن بیاویزند و بر رانها بگذارند برابر زانوها،

و زنان را سنت است که بر پستانهای خود بگذارند جدا از یک دیگر.

هشتم: مردان را سنت است که در رکوع بسیار خم شوند که پشت ایشان برابر شود،

و زنان را سنت است که بسیار خم نشوند، بلکه آن قدر خم شوند که دست ایشان به زانوها تواند رسید و
بیست و پنج رساله فارسی، متن، ص: 291
دستها را بر بالای زانوها بر ران بگذارند و بر زانوها نگذارند و دستها را به خود به چسبانند.

نهم: مردان را سنت است که چون به سجده روند اول دستها را بر زمین گذارند،

و زنان را سنت است که زانوها را پیش از دستها زمین گذارند.

دهم: مردان را سنت است که در سجود بال گشاده باشند و اعضای ایشان از یک دیگر جدا باشد،

و زنان را سنت است که اعضای خود را به یکدیگر به چسبانند و دستها را تا ذراع بر زمین بخوابانند.

یازدهم: در نشستن زنان را سنت است که رانها را به هم به چسبانند و زانوها را از زمین بردارند و بر الیتین خود بنشینند به روشی که بر سر پا نشینند،

و اگر زانوها بر زمین باشد گرد بنشینند که اعضاء و رانها به هم چسبیده باشد.

دوازدهم: چون برخیزند خود را بکشند و برخیزند بی‌آن که عقب ایشان بلند شود.

سیزدهم: بلند خواندن ایشان را در نماز صبح و شام و خفتن واجب نیست،

و در همه نمازها ایشان را آهسته خواندن بهتر است اگر نامحرم صدای ایشان را نشنود، و اگر بشنود البته باید آهسته خواند.

چهاردهم: زنان را جماعت کردن آن قدر تأکید ندارد که مردان را دارد،

و پیش نمازی زنان مردان را جایز نیست هر چند محرم باشند، اما پیش نمازی زن زنان را هر گاه متصف به صفات پیش نمازی باشد خلاف است، و اشهر کراهت است، و احوط ترک است.
و مرد پیش نمازی زنان می‌تواند کرد هر چند میان پیش نماز
بیست و پنج رساله فارسی، متن، ص: 292
و ایشان حائلی باشد که مأمومان او را نبینند هر گاه بر احوال نماز او مطلع باشند بنا بر مشهور، و مرد و زن اجنبی که محرم نباشند در خانه خلوت که دیگری نباشد نماز نکنند احتیاطا.
و اگر مردی و زنی با هم در یک خانه نماز کند که حائلی در میان ایشان نباشد مانند دیوار یا پرده، احوط آن است که زن عقب بایستد و مرد پیش بایستد آن قدر که در حال صلاة جزوی از زن محاذی جزوی از مرد نشود حتی در سجود، مگر آن که ده ذرع فاصله میان جای ایستادن مرد و جای ایستادن زن بوده باشد.
این مجملی است از احکام مختلفه مردان و زنان، و احکام دیگر هست در کتب مبسوطه مذکور است.
و الحمد للّه اولا و آخرا، و صلی اللّه علی محمد و آله الطاهرین
بیست و پنج رساله فارسی، متن، ص: 293
سلسله آثار علامه مجلسی قدس سره‌

اشاره

- هنگام مسح سر اگر دست به پیشانی برسد آیا وضوء اشکال دارد؟

ج

- با آن قسمت از دست که به آب صورت رسیده مسح پا را نکشد. و اللّه العالم.

س 90

اشاره

- شستن بار سوم در وضو حرام است آیا مبطل وضو نیز هست؟

ج

- اگر دست چپ را سه بار بشوید چون میخواهد بعد از شستن مسح سر و پاها را با دستها بکشد و آبی که در دستها مانده آب خارج از وضو محسوب می‌شود وضو هم باطل است.

س 91

اشاره

- آیا هنگام وضو گرفتن لب هم باید شسته شود و اگر لب چرب باشد اشکال دارد؟

ج

- بلی لب هم باید شسته شود ولی اگر چربی کم باشد بطوری که عرفاً مانع محسوب نشود اشکال ندارد.
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 34

س 92

اشاره

- نقّاشانی که امکان تفحص زیاد برای رفع حاجب از تمام اعضاء وضو ندارند و بعد از مدتی مشاهده رنگ روی عضوی می‌نمایند تکلیف امور عبادی آنها چیست؟

ج

- باید بر اعضای وضو و غسل چیزی که جرمیت دارد و مانع از رسیدن آب به اعضاء است نباشد و الّا وضو و غسل صحیح نیست. بلی اگر ازاله رنگ یا هر مانع دیگری ممکن نباشد مگر به مجروح شدن عضو در این صورت حکم جبیره دارد که در توضیح المسائل مذکور است. و اللّه العالم.

س 93

اشاره

- جوهر خودکار مانع از رسیدن آب به پوست بدن است یا نه؟

ج

- چنانچه جرمیّت داشته باشد مانع است.

س 94

اشاره

- بعضی‌ها می‌گویند اگر بیش از هفت قدم راه رفتید و بعد سر را مسح کشیدید این وضو باطل است آیا این سخن صحیح است یا نه؟

ج

- اگر انسان شستن وضوئی را تمام کرده باشد و قبل از مسح سر، راه برود چنانچه به مقداری که عرفاً پی‌درپی بودن وضو محفوظ باشد وضو صحیح است و اندازه معیّنی برای راه رفتن نیست. و اللّه العالم.

س 95

اشاره

- هنگام وضو گرفتن برای یکی از نمازهای پنج‌گانه مسح را فراموش کرده‌ام (نمی‌دانم کدامیک بوده) تکلیف چیست؟

ج

- در فرض سؤال، یک نماز صبح و یک نماز مغرب و یک نماز چهار رکعتی بدون تعیین ظهر یا عصر یا عشاء بخوانید و اگر نماز ظهر و عصر را با یک وضو میخوانید، دو نماز چهار رکعتی لازم است.

س 96

اشاره

- هنگام وضو اگر احیاناً و یا عمداً دست طوری قرار گرفت که آب وضو به طرف آرنج سرازیر شود اشکالی در وضو ایجاد می‌کند یا خیر؟

ج

- اشکال ندارد. و اللّه العالم.

س 97

اشاره

- هنگام وضو که باید صورت و دستها را از بالا به پایین شست اگر کسی سهواً دستش از پایین به بالا رفت و یا افقی شست آیا وضویش اشکال دارد؟

ج

- سهواً دست به طرف بالا برود اشکال ندارد و مجموعاً باید در نظر عرف 
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 35
شستن، از بالا به پایین صدق کند هرچند گاهی افقی دست بکشد. و اللّه العالم.

س 98

اشاره

- آیا در همه دست کشیدنها در وضو، باید از ابتدای بالا دست کشید و اگر کسی مثلًا از وسط دست کشید در عین حال که بالا را شسته است آیا اشکال دارد در حالی که از اسفل به اعلی را نشسته است؟

ج

- بعد از شستن هر قسمتی می‌تواند از بعد آن قسمت، وضو را ادامه دهد بنابراین در فرض سؤال دست کشیدن از وسط مانع ندارد. و اللّه العالم.

س 99

اشاره

- در اماکن عمومی مواجه می‌شویم با اشخاصی که موقع شستن دست و صورت چه به نیت وضو و چه غیر وضو، بارانی از آب بر اطرافیان خویش که در حال انجام وضو هستند (و مسلماً باید شستن اول و دوم را رعایت و مسلماً از آب خارج از وضو اجتناب کنند) می‌پاشند آیا وضوی این اطرافیان صحیح است؟

ج

- اگر اطرافیان وضوی خودشان را با نیت مجموع آبی که در دست آنها است چه آبی که خودشان می‌ریزند و چه آبی که از وضوی دیگری ترشح کرده ادامه دهند اشکال ندارد.

س 100

اشاره

- اگر در هنگام وضو گرفتن برای جلوگیری از اسراف در وضو در ظرف آب ریخته و با آن آب وضو بگیریم. در حالی که اطراف ظرف را قبل از وضو بشوییم آیا تری (خیسی) آب دور ظرف وضو را باطل می‌کند با توجه به اینکه هنگام وضو گرفتن ظرف آب را با دست راست یا چپ بلند می‌کنیم.

ج

- تری مذکور وضو را باطل نمی‌کند. و اللّه العالم.

س 101

اشاره

- معلولینی که دست یا پای آنان مصنوعی است هنگام وضو گرفتن و غسل کردن و مواضع سجده بر زمین گذاشتن چه تکلیفی دارند؟

ج

- شستن دست و پای مصنوعی در وضو و غسل لازم نیست و همچنین گذاشتن انگشت پای مصنوعی و یا کف دست مصنوعی بر زمین در حال سجده لازم نیست.
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 36

س 102

اشاره

- با کفش یا نعلین مغصوب وضو گرفتن اشکال دارد یا خیر؟

ج

- اشکال ندارد.

س 103

اشاره

- اگر انسان منزلی را خریداری کرده باشد و تقاضای وصل آب و برق را داده باشد ولی برای او وصل نکرده باشند و او با انشعاب از آب و برق همسایه استفاده کند آیا این آب و برق مشکلاتی برای نماز و روزه او ایجاد نمی‌کند؟

ج

- اگر مسئولین امر اجازه دهند اشکال ندارد.

س 104

اشاره

- استفاده از آب قنات و آبی که صاحبانش مجهول میباشند برای گرفتن وضو و شستن فرش و غیره چگونه است؟

ج

- وضو گرفتن از قناتهای بزرگ اگر چه انسان نداند که صاحبان آنها راضی هستند، اشکال ندارد، ولی شستن فرش و استفاده‌هائی نظیر آن مشکل است مگر آنکه بحسب مرسوم محلّ اینگونه استفاده‌ها معمول باشد و منعی هم از مالک نرسیده باشد.

س 105

اشاره

- اگر شخصی که موی سرش ریخته بخواهد باصطلاح امروزه موی سرش را ترمیم کند و بعبارت دیگر روی سرش مو بکارد در این صورت حکم وضوء و غسلش چگونه خواهد بود؟

ج

- اگر کاشتن مو بنحوی باشد که مو به بدن متّصل میشود و رشد میکند مانند موی طبیعی در این صورت غسل و وضو هر دو صحیح است ولی چنانچه مو، روی حاجبی بافته شده باشد و یا آن را بوسیله چسب و غیر ذلک بسر بچسبانند جایز نیست و در صورت چسباندن اگر قابل کندن نباشد باید علاوه بر وضو و غسل جبیره‌ای تیمم بدل از غسل یا وضو نیز بنماید.

س 106

اشاره

- آیا زدن مقداری کرم به صورت و دست برای وضو اشکال دارد؟ از کجا می‌توان فهمید که این کرم مانع از رسیدن آب به پوست است یا نه؟

ج

- اگر مانع رسیدن آب به بشره نباشد اشکال ندارد و تشخیص آن با عرف است.

س 107

اشاره

- اگر قبل از دخول وقت نماز برای نماز وضوء بگیرد، صحیح است؟
جامع الاحکام، ج‌1، ص: 37
در صورتی که صحیح باشد فرقی بین اینکه وقت نزدیک باشد یا نه هست یا خیر؟

ج

- اگر وقت نماز نزدیک است میتواند بعنوان تهیّؤ برای نماز وضو بگیرد و اگر خیلی قبل از وقت است وضو را بعنوان بودن بر حال طهارت بگیرد و در هر دو صورت میتواند با آن وضو نماز واجب یا مستحب را بخواند. و اللّه العالم.

آیت‌الله العظمی حاج شیخ علی صافی گلپایگانی