( بسم الله الرحمن الرحیم )
بنام خداوند دانای فرد *** که از خاک آدم پدیدار کرد
ز صلصال نا چیز آدم کند*** ببزم قبولش مکرم کند
یکی گوهر تابناک آورد *** که از نورا و آب و خاک آورد
وزان پس نکارد از آن آب خاک *** ز قدرت بسی گوهر تابناک
کند در رحم نقشی از آب و گل *** که خورشید از آن نقش گردد خجل
چنان در رحم نقش بندی کند *** که از نقش خود خود پسندیکند
دمادم از این خاک خاکستری ***پدید آورد صورتی چونپری
یکی قطره از ابر لطفش چکید *** از و شد دو صد ژرف دریا پدید
که از موج او دیدۀ روزگار *** نجوید کران و نبندد کنار
ز خاک آورد نقش سیمین بری*** نگارد ز گل نقش مه پیکری
که خورشید از آن نقش گردد خجل *** از آنسرو سور روان پارگل
کجا سرورا نرگس می پرست *** کجا ماه را چشم جادوی مست
یکیرا ز قدرت ز خاک آفرید *** یکی شد ز تابنده آتش پدید
یکی سجده ها کرد و مردود شد *** یکی سجده ناکرده مسجود شد
دمش چون بخاک سیه دم دمید *** ز خاک سه گشت آدم پدید
ندانم چه لطف اندرین خاکداشت *** که بر سیرت خویش او را نگاشت
بر آورد از این خاک خاکستری *** ز قدرت بسی جام اسکندری
بسی خلق از آتش و آب کرد *** از این آب و گل روی شادابکرد
بهر نقش نقش آفرین بنگرید *** در این آینه صورت خویش دید
چنان کرد آنخاک را صیقلی *** کز او شد نمودار ذات علی
چنان روح در جسم پنهان کند*** که زو دیدۀ عقل حیران کند
-----------------------------------
صفحه (4)
-----------------------------------
کند در رحم نقش از آب و گل *** که خوشید از آن نقش گردد خجل
چو در آفرینش تزلزل فکند *** از این بانگ بر خلق غلغل فکند
که اکنون نگارم بروی زمین *** نگاریکه باشد نگار آفرین
در وصف آفرینش موجودات
در او نقش بیم و امید آورید *** در او صورت خود پدید آورم
از آن بانگ شد آفرینش ز هوش *** بر آمد ز خیل ملایک خروش
که آیا دگرگونه نقشی کشی *** که دارد ز هر گوشۀ سر کشی
پر از کینه دل باشد و فتنه جوی *** کند در زمین بیگمان خون بجوی
ترا ما سپاس و ستایش کنیم *** شب و روز یکسر نیایش کنیم
چو گفتند زینسان ملائک جواب *** رسید از جهان آفرین اینخطاب
شما جمله نادان و دانا منم *** همه ناتوان و توانا منم
سوی آفرینش چو بشتافتم *** در این خاک گنج نهان یافتم
مرا آفرینش جز اینخاک نیست *** اگر پاک گردد چرا و پاک نیست
در او عکس رخسار دیو و بو بر *** در او صورت یار صورت پذیر
در گنج اسرار از او گشت باز *** از او آشکار است پوشیده راز
از او گشت گنج نهان آشکار *** نمایان از او گشت رخسار یار
زهی خاک فرخنده اینمشت خاک *** که ز و شد عیان روی یزدان پاک
رخ داور پاک از خاک خواست *** ز خاک سه داور پاک خواست
وزان پس یکی صورت از خاکساخت *** چو شایسته دیدش مر او را نواخت
پسندید و بگزیدش از ممکنات *** که شد از شرف اشرف کائنات
-----------------------------------
صفحه (4)
----------------------------------- وزان پس بیاموختن نام چند *** کزان نامها نام او شد بلند
همه بوالبشر آنچه او خواند خواند *** نکو خوانده ناخوانده چیزی نماند
ملک را نه یارای آموختن *** نه دلهایشان جای اندوختن
نتابد در ایوان پست آفتاب *** سبو را کجا جای دریای آّب
بلا به گشادند یکسر زبان *** که ای برتر از جایگاه و مکان
که غیر از تو دانا ندانیم کس *** توانا و دانا بغیر از تو کس
همه زان سخن شرمسار و خجل *** ز گفتار خود جمگی منفغل
کس از راز اینپرده آگاه نیست *** کسی را بپرده سرا راه نیست
نه بیناست بینائی از دیدنش *** نه کس راست یارای پرسیدنش
نه موسی شد از لن ترانی خجل *** خلیل از ارانی شده منفعل
نه اندیشه را راه در کار او *** خرد گشته حیران ز کردان او
برحمت زند چونکه بر خاک دم *** شود خاک از رحمتش محترم
به تنها نه از نور خاک آورد *** که از خاک هم نور پاک آورد
چه دم ایزد پاک بر خاک زد *** کف خاک دم از ایزد پاک زد
چنان خاک بالا نشینی کند *** که چون او یکی خویشبینی کند
ندانم چه در جام ما ریختند *** چه صاف اندرین درد آمیختند
که از بنک درویکش صافنوش *** رسد نالۀ نارسینا بگوش
مغنی بزن عود و بنواز چنک *** که شد نوش پیدا و پنهانشرنک
که زینخاکدارنده بنمود رو *** نمودار از آن خاک شد روی او
مغنی سراسیمه از جا برای *** بمیخانه با جان مینا بر آی
«در تعریف ساقی نامه »
که با جام ساقی می پر است *** در آمد بدیر خرابات مست
صفحه (5)
چه ساغر که از ساغر دست او *** می و ساغر و جام شد مست او
مغنی نوائی بصوت حجاز *** بدستان از این داستان ساز ساز
که ساقی برافکند از زخ نقاب *** شب تیره بنمود رخ آفتاب
کشد میگسار و کشد میپرست *** که جان مست گردید جانانه مست
مغنی ز رخ پرده برداشت یار *** عیان روی دلدار شد آشکار
بگیتی ز رویش چه نوری وزید *** از آن نور شد ملک هستی پدید
بده ساقی آن آتش تابناک *** که تا کش پدید آید از آب و خاک
نه از خاک تنها همی تاک خاست *** خم ساغر شیشه از خاک خواست
چه خوشگفت گنجور گنج سخن *** که در گنج شد در سخن رایزن
سفالینه جامیکه می جان اوست *** سفال زمین خاک ریحان اوست
مغنی نوائی نو آئین نواز *** بصوت عراق و نوای حجاز
که ساقی ببزم مغان پا نهاد *** صلائی بمستان عشاق داد
چه ساقیکه از عکس می دمبدم *** بر آرد دو صد جم ز کتم عدم
مغنی به می دم زن و دم مزن *** دیگر لاف جام جم و جم مزن
که جامیکه حکم جم از روی اوست *** شکسته سفال سک کوی اوست
سک کوی او زد بر آنجام دم *** از آن پایه انجام شد جام جم
بیا ساقیاه می بدوران بیار *** که عکس رخ یار شد آشکار
که دل گشت از دور ایام تنگ *** تو این شیشه از درد میزن سنگ
ز سنگین دلان جوی آرام دل *** چه جویی دلارام در آب و گل
دل از بیدل آنگه بیاید برید *** که عکس رخ یار در جام دید
بیا مطربا سوی میخانه رو *** چو رندان سرمست فرزانه رو
درون حرم محرم راز بین *** ز ساقی تو بر ما سوا ناز بین
صفحه (5)
ندانم که زد در خرابات گام *** که زو میرسد بوی جان بر مشام
چشد آنکه او از میش مست شد *** ز مستی بیکباره از دست شد
بده ساقی آن آب آتش فشان *** که گمشد ز سالوس نام و نشان
بر آتش نه اینخرقۀ زرق و شید *** که صاقی ببزم آمد و می رسید
فرو شوی این کهنه دفتر با آب *** بمیخانه بشتاب مست و خراب
ز تدبیر و تزویر دل بر به بند *** که تدبیر و تزویر شد ناپسند
بمیخانه آی و می ناب نوش *** ز جام مغان آتشین آب نوش
رموز کی و جم ز این جام بین *** سوی دلبر دردی آشام بین
بر آورد جو جمشید در جام دست *** که بینی در آن آینه هر چه هست
مغ مست طناز حوری سرشت *** بدست از سر خم چه برداشت خشت
چه عکس رخش در دل جم فتاد *** بر آورد خم صد خروش از نهاد
که از عکس روی تو خمها بجوش *** ز تو مست و سر خوش می و میفروش
چه شد روی تو جلوگر در دلم *** از آن روی دلها شده مایلم
تو و اینهمه نشئه ام در دل است *** که کون و مکان پر نشاط از منست
بدل عکس روی تو را دیده ام *** که بار غم از دهر برچیده ام
ز یکجرعه ام چرخ مستی کند *** قضا و قدر می پرستی کند
بده ساقی آن باده لعل رنگ *** که از زرق سالوس دلگشت تنگ
رخم زانمی سرخگون لاله گون *** که نیلیست از سیلی چرخ دون
روان مرا از آب خم شاده کن *** از آن آتشم خاک بر باد کن
بشو آنچنانم دل از آب خم *** که سازم ره توبه و زهد گم
دو صد توبه از پارسائی کنم *** ز تن دور دلق ریائی کنم
بتابم ز یاران دو روی رو *** من و ساده رویان و جام و سبو
صفحه (5)
ره خانه و خانقه گم کنم *** رخم سوی خمخانه و خم کنم
بدامان پیر خرابات دست *** بر آویزم و شویم از هر چه هست
نیوشم ز پیر خرابات پند *** که آن پند باشد را سودمند
مرا با خدا آشنائی دهد *** از این خود پرستی رهائی دهد
از آن آتشین میشوم جرعه نوش *** از آن آب آیم چو آتش بجوش
از آن آتش آتش زبانی کنم *** ز دریای دل در فشانی کنم
بساقی پرستان سراب آورم *** باتشدلان آب و تاب آورم
گشام بصاحبدلان راز دل *** زنم راه دلها بآواز دل
بر آرم بسی گوهر از گنج راز *** نمایم در گوهر و گنج باز
در آنگنج کردم چو گوهر فروش *** خریدار آنگوهر آمد سروش
برد سوی عرش برین راز من *** کند عرشرا پر ز آواز من
ملک بر ثنایم ثنا گر شود *** ز مدحم چه او مدح گستر شود
جهانگرم گردد ز بازار من *** جهاندار گردد خریدار من
زبان را کلید امید آورم *** بگنج نهانی کلید آورم
جهان را پر از در و گوهر کنم *** سخن را ز مه پایه برتر کنم
صفحه (5)
بتازی یکی داستان آورم *** نیازی بر راستان آورم
زبان را پر از آب کوثر کنم *** بگفتار دل را منور کنم
بر راستان خوانم این راز راست *** که از راستان راستی خوش نماست
برد رشک کوثر ز شعر ترم *** که مدحت گر ساقی کوثرم
چه با مدح او هر زمان همدمم *** ز مدحش بهر دم مسیحا دمم
بدستان زنم این ره داستان *** نوائی سرایم بر راستان
ز مولود شاهی نمایم بیان *** که زو شد پدیدار کون و مکان
نه او را جهان جای مولود بود *** که آنبود و آن هر دو نابود بود
مگو نور او در رحم بد جنین *** که بد در رحمها جنین آفرین
جهان آفریننده را بنده اوست *** ولی بنده آفریننده اوست
نه پیدا شده نور پاکش ز خاک *** که شد خاک پیدا از ان نور پاک
همه ماسوا نا پدیدار بود *** جهان را کجا نقش دیوار بود
کی از خاک آن پیکر پاک بود *** که بخششگر پیکر خاک بود
چنین گفت دانای راز نهفت *** برندان چنین در اسرار سفت
مکالمۀ رسول خدا (ص) با فاطمه بنت اسد
که عمران که بوطالبش بد لقب *** که بودی ز عبدالمنافش نسب
نبی را برادر پدر بود و یار *** ز پور برادر بد امید وار
پرستار پور برادر بد او *** پرستندۀ پاک داور بد او
جز او کس پرستار داور نبود *** نبی را جز او یار و یاور نبود
بزرگ عرب بود و فرزانه بود *** بخان خدا او خدا خانه بود
بقوم عرب بود او سر فراز *** بهر بوم و بر بود دستش دراز
چو او در عرب شهریاری نبود *** چو او پادشه در دیاری نبود
صفحه ( 6)
خدا را نهانی بجان بنده بود *** بجان بندۀ آفریننده بود
پرستارش بودند قوم عرب*** بهاشم رسیدی مر او را نسب
بجان با خداوند همخانه بود *** ز مهر و دولات بیگانه بود
ولی داشت زان باب با قوم و خویش *** مدارا ز هر گونه از کم و بیش
کلید حرم بود در دست او *** گراینده بر ماه بد شصت او
بقوم عرب بود فرمان روا *** بر آن بوم و بر کیهان خدا
بر او مر بزرگان مرز حجار *** بدرگاه او سود روی نیاز
همی خواند دیدیش رادو بزرگ *** دلیر و سپهدار و گرد و سترک
پیمبر ز آسیب قوم نژند *** ز یاری او گشت بختش بلند
بزرگی ز سیمای او بد پدید *** نبی را به خردی بجان پرورید
بدین پیمبر گراینده بود *** خدای نبی را بجان بنده بود
بدش از سنادید بازور و طیش*** زنی از بزرگان قوم قریش
بدش فاطمه نام و فرخنده بود *** بجان آفریننده را بنده بود
بدین نبی آن چنان داده دل *** که گردید روحانیش آب و گل
ز کبر و ریا دامنش پاک بود *** دلش مخزن نور ادراک بود
ثنایش بجز پاک داور نبود *** بجز داورش یار و یاور نبود
رسیده مر او را دمادم بگوش *** نهانی ز هر سو صدای سروش
بگرد حریمش ز هر مرحله *** دو صد حاجی از شوق در هر وله
چنان با خداوند خود ساخته *** بجز او بگیتی نپرداخته
خداوند را بندۀ خاص بود *** بدل با خداوندش اخلاص بود
نهانی همی با نبی در نماز *** همی گفت باداور پاک راز
خداوند را بانوی خانه بود *** چو مریم در آنجاش کاشانه بود
صفحه ( 6)
چه مریم که مریم کمین چا کرش *** شده شاد روح الامین از دمش
نه مریم از آنرخ رخ افروخته *** دم آموز مریم دم آموخته
که بر آستینش خدای جلیل *** دمد روح خود بیدم جبرئیل
نبی را چو مادر پرستار بود *** پرستندۀ پاک دادار بود
بنزدیک ایزد گرانمایه بود *** نبی را بجان مهربان دایه بود
نه مادر بد اما بخدمت گری *** از آن یافته رتبۀ مادری
نبی را در آغوش خود پرورید *** خداوند با خود هم آغوش دید
چه بگذشت سال محمد ز بیست *** جهان دار گفتا که مثل تو کیست
جهان روشن از نور سیمای او *** بگیتی نه کس بود همتای او
چه نور رخش در حرم تافته *** حرم نور از روی او یافته
ز نور رخش مهر بد پرتوی *** ز رخسار او ماه ماه نوی
نهاده بهر جای بر خاک پای *** شدی خاک از پای او عرش سای
بلند آسمان آمدی بر زمین *** که بر خاک آن پای ساید جبین
ز سرو قدش سرو آزاد خم *** زماه رخش مهر را قدر کم
ز گیسوی او یافته نور روز *** شبش گشت در روز عالم فروز
سواد دو گیسوش عنبر سرشت *** از و گشته روشن ریاض بهشت
چه نوری ز یک تار او تافته *** دو عالم از و روشنی یافته
زدی نزد حل حرم چون قدم *** پرستار او بود حل و حرم
یکی روز مادر بر او بنگرید *** ز شادی سر شگش برخ برچکید
نگاهش ببالای او اوفتاد *** دو صد چشمه از دیدۀ دل گشاد
«رفتن فاطمه بنت اسد به بیت المقدس »
فرو ریخت از دیده بر آفتاب *** دماد ز آزرم از چهره آب
صفحه (6)
پیمبر چه دیدش پر از شرم رو *** بدو گفت کی مادر نیک خود
ترا کردگار جهان یار باد *** جهان آفرینت نگهدار باد
چرا گشتی از دیدگان اشکبار *** ز بهرم در اشک کردی نثار
چنین پاسخ آورد دل پر ز مهر *** که ایخا کپای تو گردون سپهر
خوش آن مام کوچون تو دارد پسر *** فدای تو صد مادر و صد پدر
بمانند تو مادر روزگار *** نپرورده فرزند اندر کنار
ترا دیدم و یا دم از مادرت *** بیامد که شد نا امید از درت
دریغا که روی تو مادر روزگار *** از اینروی و اینموی شد ناامید
دریغا بدل ماندش این آرنو *** که اکنون گشاید بروی تو رو
ز دیدار تو شاد کامی کند *** ز رخسار تو نام نامی کند
ز روی تو آرایش جان کند *** تماشای دیدار جانان کند
خنک مادری کو بفرخندگی *** بفرزندی تو کند زندگی
پیمبر چه بشنید گفتار او *** برویش ز مهر اندر آورد رو
ز دیدار او تازه دیدار کرد *** بخندید و زینگونه گفتار کرد
که ای چون تو نادیده چشم سپهر *** کمین نقش از درگهت ماه و مهر
صفحه (6)
که در هر دو کون از همه مادران *** گزیده تو را داور داوران
مرا مادری کردی و یاوری *** مرا کی بغیر از تو بد مادری
هر آنمام کومام پیغمبر است *** ترا پایه از عرش از او برتر است
چو تو مادری در دو گیتی کمست *** کمین خادم در گهت مریمست
بفرزندیت سر فرازد رسول *** بفرو به بخت تو نازد رسول
چه بشنید مادر ز فرزند راز *** شد از هوش مادر زمانی دراز
بهوش آمد و خاک را بوسه داد *** دیگر ره زبانرا بپوزش گشاد
پی راز گفتن زبانی نداشت *** ژ پس شادی و شوق جانی نداشت
پیمبر دگر باره لب بر گشاد *** ز راه نهانش بسی مژده داد
همانا که تو داری این آرزو *** که بر پور چون من کنی تازه رو
ز بوطالب و از تو در روزگار *** نژادی پدید آورد کردگار
که تا ینجهان دیده را برگشاد *** چو او آفرینش ندارد بیاد
ز دست وی آید مرا یاوری *** شود زو مرا راست پیمبری
ز پیغمبران پایه اش برتر است *** پیغمبران ذات او در خور است
جهان را بگیرم ز نیروی او *** شود راست دستم ز بازوی او
ز روی خدا روی او رهنماست *** ز بازوی او راست دست خداست
بسی هوشمندان با داد و رای *** نخوانند جز او کسی را خدای
بسی سر فرازان با زور و زر *** ندانند جز او کسی دادگر
نعت حضرت امیر المؤمنین (ع)
ز بس کبریائی نمودار از اوست *** نمایان شکوه جهاندار از اوست
ستایند او را ملوک و ملث *** بنازد بخود زان ستایش فلک
نبی چون بمادر در راز سفت *** شد آگاه مادر ز راز نهفت
صفحه (7)
بسی بر نیامد از آن روزگار *** که آمد نهال امیدش ببار
چه شد نخل او زان ثمر بارور *** نهال وی آورد آنسان ثمر
درون دل آن زن پارسا *** جهاندار جان آفرین کرد جا
چه زانروی آرایش جان نمود *** ز جان دلش روی جانان نمود
دلش مخزن گنج اسرار شد *** نمودارش از دل رخ یار شد
چه از روی یزدان دلش نقش بست *** بدل گشت زان نقش یزدانپرست
حریم دلش گشت جای خدای *** در آن کعبه آمد خدا خود نمای
یکی روز بهتر ستایش در آن *** سوی کعبه شد بانوی بانوان
خدا گر سوی کعبه شد دلگرای *** نهان کرده در کعبه دل خدای
کلید در خانه را بر گرفت *** ره خانۀ پاک داور گرفت
چو بر کعبه دل خداوند یافت *** چرا بر سوی کعبه گل شتافت
هوا در اینکعبه شد هر چه هست *** در آن کعبه نه جزبت و بتپرست
روانشد چه او سوی بیت الحرام *** بپایش سرافکند رکن و مقام
بلات و بعزا در افتاد بیم *** بلرزید بر خویش رکن حطیم
هبل شد نگونسار وود گشت پست *** بلات و منات اندر آمد شکست
بر آمد ز رکن یمانی خروش *** دیگر باره زمزم بر آورد جوش
بخاک رهش هاجر افکند سر *** بپایش فتادند حجر و حجر
چه شد راه پیمای آن مرحله *** پسندید یزدانش آن هر وله
نخستین چه اوباب مسجد گشود *** رسید از خدای جلیلش درود
بفرمان و رای خدای جلیل ***پذیره در آن ره چه شد جبرئیل
چه نزدیکی کعبه آمد فراز*** در کعبه بر روی او گشت باز
پی در گشودن ربودش کلید *** بنا گه در کعبه بگشوده دید
صفحه (7)
حریم حرم را پر از نور دید *** پر از جلوه آتش طور دید
بروی خدا شد در کعبه باز *** خدا خانه در خانه آمد فراز
چو او در درون حرم پا گذاشت *** حرم سرز عرش برین بر فراشت
بسی بت بطاق حرم چیده بود *** که زانها دل طاق رنجیده بود
صنم زا شده طاقهای حرم *** همه طاقها گشته جای صنم
ز طاق بلند او فتادند پست *** ز سیمای بت آفرین بت شکست
بزرگان و شاهان هر مرز و بوم *** چه دارای هندوچه سلطان روم
فرستاده هر یک بتی با نیاز *** ز بهر پرستش بشهر حجاز
همه گوهر آگین و زرینه تن *** چو خوبان طناز سیمین بدن
چنان کرده بر هر بتی ساحری *** که حیران شده دیده سامری
پر آزرم هر بت بت آذری *** زهر بت خجل آذر از بتگری
بزرگان و شاهان قوم عرب *** پرستار ایشان بروز و بشب
ز بهر خدا دل نپرداخته *** خدائی سزاوار خود ساخته
شب و روز نزدش پرستار وش *** نیایش کنان دست کرده بکش
بر ایشان چه تابید آن نور پاک *** ز بالا فتادند یک سر بخاک
ز بالا بروی او فتادند پست *** در آمد بعزای ایشان شکست
از آن داستان آسمان شد بجوش *** بر آمد ز هر گوشه بانک خروش
نوای نوائی زهر گوشه خاست *** ز هر گوشۀ نغمۀ گشت راست
پر آواز شد آسمان و زمین *** جهان شد پر از جان آفرین
حریم حرم پر ز آواز شد *** در عرض یزدان بر او باز شد
خدا خانه در خانه آمد فرود *** بر آنخانه آمد ز یزدان درود
ز روی خدا خانه فرخنده باشد *** خدا و خداوند را بنده باشد
صفحه (7)
بسی راز پنهانی کردگار *** عیان کرد بر فاطمه آشکار
بر او گشت راز نهانی پدید *** ز خود هر چه بد راز پنهان شنید
بسی دید اسرار و راز و نیاز *** که آن راز نتوان بکس گفت باز
نهانی بسی دید راز نهفت *** که آن راست ناید بگفت و شنفت
چه بانو ز بیهوشی آمد بهوش*** چنین گفت در گوش و هوشش سروش
ز بیگانه از دل بپرداز جا *** که دارای تو در کعبه دل خدا
به پیرای دل را زهر ناپسند *** چه در کعبۀ دل بود نقشبند
چه دارای بدل جان اسرار دان *** مگو هیچ از آشکار و نهان
چه بانو ز یزادن شنید این ندا *** در آمد بهوش و بر آمد ز جا
سوی خانه آمد دلی پر ز راز *** بیوطالب آن راز گفت باز
چه با جفت بر گفت راز نهفت *** شگفتی ز گفتش فروماند جفت
زن و مرد را در میان بود راز *** که آمد نبی سوی ایشان فراز
تبسم کنان کشف آن راز کرد *** بایشان در راز را باز کرد
در راز پنهان بایشان گشاد *** بایشان ز راز نهان مژده داد
که شد کفر پنهان و دین آشکار *** پدیدار گردید پروردگار
صفحه (7)
جهانرا جهانداری آمد پدید *** که کون و مکان و زمان آفرید
بروی جهان روی یزدان گشود *** نمود آشکار آنچه پنهان نمود
جهان آفرین پرده از رخ گشود *** نمود آنچه در پرده پندار بود
در این پرده گردید دستی بلند *** که بد دست او در ازل نقشبند
هویدا شود راست دست خدا *** شود خاکرا پای او عرش سا
شود روی یزدان از آن رو بپا *** هویدا ز بازوش دست خدا
ز تیغش هویدا شود دین من *** کند دست او تازه آئین من
بهر کار کار خدائی کند *** که گوئی خدا خود نمائی کند
ز جان و تنش زنده جان منست *** مرا جان ز دیدار او در تنست
شنیدند چون از رسول خدای *** ابوطالب و فاطمه دلگرای
از آن مژده سودند بر خاک سر *** که شد یار ما داور دادگر
از آن مژده بوطالب نامدار *** بسی کرد دینار و گوهر نثار
از آن مه چه بگذشت آن چار ماه *** ز پنجم بسی معجز آمد ز شاه
ز خورشید بس معجز آنماه دید *** که آنراست ناید بگفت و شنید
از آنخور بر آنمه چه تابید نور*** بر آمد ز مه نالۀ نار طور
چگویم که نایت بگفتار راست *** از آن مهر تابان و آنماه خواست
درون دلش عرش فرسایداشت *** بخلوتگه آن خدا جای داشت
بسی دید آن ماه راز نهان *** که آنرا نداند بجز راز دان
رسیدی چه بر ماه دست نیاز *** شنیدی بسی از دل خویش راز
بذکر رکوع و بذکر سجود *** درون دل او پر آواز بود
چه بانو بسوی مطاف آمدی *** ببانو حرم در طواف آمدی
رسیدی چه نزدیک رکن مقام *** ز رکس و مقامش رسیدی سلام
صفحه (8)
نمودی حجر را چه او استلام *** حجر بر وی از مهر کردی سلام
چه بر سوی بانو رسول خدا *** رسیدی دل او بجستی ز جا
ز بانو چه بر خواستن خواستی *** ازو بانو از جای برخاستی
بتعظیم بهر رسول گرام *** بدادی درود و نمودی سلام
دمادم رسیدی چه فوج ملک *** ببانو درود و سلام از فلک
سحر گه چه بهر تهجد بپای *** شدی بانوی بانوان دلگرای
شنیدی ز دل آنچه بد راز دل *** بدی راز دانش هم آواز دل
شنیدی بسی سورهای طویل *** بخلوتگه دل ز رب جلیل
شگفتی شدی بانوی بانوان *** فروماند حیران از آن داستان
بسوی رسول خدا آمدی *** از آن داستان داستانها زدی
نمودی تبسم رسول خدا *** که یزدان شما را بدل کرده جا
چنین گفت دانای راز نهان *** با سرداران سر اسرار دان
در وصف اعجاز امیر المؤمنین ( ع)
سرایندۀ داستان بلند *** ز اعجاز دیگر فراگیر پند
که روزی ابوطالب پا کرای *** بکاری برون رفته بد از سرای
در آن خانه بر جا نبد هیچکس *** بغیر از خداوند و بانو و بس
خم و مشک آن خانه خالی از آب *** دل بانوی بانوان شد کباب
چه در خانه او مشک آبی نیافت *** سراسیمه بر سوی زمزم شتافت
بر آورد بر دوش خود مشک آب *** روان شد پی آب دل پر ز تاب
چه شد راه پیمای آن مرحله *** دو صد حاجی افتاد در هر وله
که جریان زمزم بروز نخست *** از آن بد که آنجا مران آبجست
چه بانو روانشد بسوی حرم *** چه بنهاد نزدیک زمزم قدم
صفحه (8)
خروشیدی آمد ز رکن مقام *** ز بالا ببالای بیت الحرام
بر آمد ز رکن یمانی خروش *** بزمزم دیگر باره افتاد جوش
چه آنمشک زان آب شد پر ز آب *** از آن آب آن مشک شد کامیاب
بر آورد زمزم صدائی بلند *** که اکنون شدم در جهان ارجمند
چه بنمود آنمشک را پر ز آب *** ببر داشتن کرد بانو شتاب
به برداشتن سخت بی تاب بود *** که آن مشک سنگین پر از آب بود
فرو ماند از آن بانوی باتوان *** که از بردن آب شد ناتوان
زمانی در آن کار حیران بماند *** خداوند خود را در آن کار خواند
که ناگه ندائی ز سوی حرم *** بر آمد که ای مادر محترم
که زینکار بهر چه ئی دل گرای *** که یار تو گردید داور خدای
چه بشنید بانو ز یزدان ندا *** دلش زان ندا اندر آمد ز جا
سراسیمه بر هر سوئی بنگرید *** جهانرا سراسر پر از نور دید
جهانی دگر دید و جانی دگر *** بچشمش روا نشد روانی دگر
بهر سو که او دیده را بر گشود *** بر او روی یزدان رهرسونمود
همه روی یزدان پدیدار بود *** هویدا همه هر چه پندار بود
چه از دیدۀ خویش چیزی ندید *** دو چشم خدا بین زیزدان خرید
جوانی بدیدش چو سرو روان *** که از دیدنش پیر گشتی جوان
سوی دیدنش دیده در تاب بود *** که آنروح در دیده نایاب بود
دگر باره بیننده را باز کرد *** سوی دیدنش باز آغاز کرد
بدیدش یکی صورت بی مثال *** که از آفرینش نبودش همال
نمایان از او ذات جان آفرین *** روانش بتنها روان آفرین
نه یزدان وزو روی یزدان پدید *** نه پیغمبر و بر نبوت کلید
صفحه (8)
پر از مهر شد سوی بانو روان *** بپوشید رخ بانوی بانوان
چه نزدیک آن مه شد آن آفتاب *** نهانکرد آنماه رخ در نقاب
چه شد سوی مادر پسر رهگزین *** مه بانوان شد بیزدان قرین
خروشید کای مادر مهربان *** چرا رخ ز فرزند کردی نهان
بخلوتگه کبریا محرمم*** به بیت المقدس همدم مریمم
دم من بمریم چنان دم دمید *** که از مریم آمد مسیحا پدید
روان شد سوی مه چه آن آفتاب *** بخندید و برداشت آن مشک آب
سوی خانۀ خویشتن شد روان *** بهمراه او بانوی بانوان
چه آمد سوی خانۀ خویش شاه *** سوی مادر از مهر کردش نگاه
دل مادر از آن نگه بار یافت *** ز دیدار او روی دلدار یافت
فرو ماند حیران از آنروی و مو *** بسوی جهان آفرین کرد سو
که ای داور بی نظیر و مثال *** نظیر تو غیر از تو باشد محال
از این نقش شد پای دلها ببند *** که این نقش نقشست یا نقشبند
از اینروی و مو آن دل آگاه نیست *** کسیرا نظر سوی این راه نیست
چه بانو بدل گفت راز و نیاز *** سوی او دیگر دیده را کرد باز
صفحه (8)
از آنروی رای از سرش رفت هوش*** نهانی بر آورد از دلخروش
همانا که اینست داور خدا *** که گردد نبی سوی او رهنما
مر او را چه آن راز در دل گذشت *** شهنشاه از رازش آگاه گشت
خروشید کی مادر مهربان *** بزنهار بگذار زین بد گمان
نیم من جهاندار جان آفرین *** ولی خوانده منرا جهان آفرین
نه یزدانم و روی یزدان ز من *** نمایان بگیتی بهر انجمن
نه یزدانم و بندۀ داورم *** نه پیغمبرم یار پیغمبرم
ندارم من از آفرینش همال *** منم بر همه داور ذوالجلال
ز من کار یزدان نماید درست *** شود شرک دینرا ز من عهد سست
چه بشنید بانو از این گونه راز *** شد از هوش آنگه زمانی دراز
بهوش آمد و هر سوئی بنگرید *** کسیرا در آنخانه جز خود ندید
همی بود حیران ز دلرفته هوش *** ز راز خداوند دل پر ز جوش
گهی بود حیران و گه دلگرای *** فرو ماند حیران ز کار خدای
که از در در آمد رسول خدای *** چنین گفت که مادر نیک رای
چه دیدیکه از دیده ات آبشد *** ز روی که روی تو در تاب شد
چه بشنید مادر حدیث پسر *** رخ آورد سوی پسر دلنگر
ز پرده بر آورد راز نهفت *** بسی راز بنهفته در پرده گفت
که امروز در خانه کردگار *** همانا خدا خانه شد آشکار
مرا گر چه چشم خدا بین نبود *** خداوند خود را بچشم نمود
بمن شد عیان صورتی جلوه گر *** همانا که بد داور دادگر
از آن صورتم دل بر آمد ز جا*** که در خانه شد آشکارا خدا
ز وصفش زبان مرا یار نیست *** که چونروی او روی دیدار نیست
صفحه (9)
ز رویش دو گیتی پر از نور بود *** ز دیدار او دیده ها دور بود
از آن روی وانموی بودم گمان *** که باشد همون داور داوران
شنیدم ز تو آنچه وصف خدا *** از آنرای و آنروی شد خود نما
نهان هر چه بود آشکارا نمود *** چگویم تو گفتی خداوند بود
همانا که اینست داور خدا *** که آمد نبی سوی او رهنما
پیمبر چه بشنید راز نهان *** بخندید کی مادر مهربان
از اینکار اندیشه در دل میار *** که دیدی بدیده خداوند گار
مرا اینجهان و انجهان یاور است *** بهر آفرینش جهانداور است
ز رویش نمایان خدای منست *** مرا جان زروی وی اندر تنست
جهان را در آرد بزیر نگین *** از او تازه گردد مرا کیش دین
چه من راز پنهان گشادم بتو *** نهانی از و مژده دادم بتو
بمادر چه فرزند آن راز گفت *** فرو ماند مادر ز راز نهفت
نهائی بدل دیگر اینراز داشت *** از آنراز دل را پر آواز داشت
چنانبد که هر روز زان روزگار *** بر او بر شدی معجزی آشکار
بسی راز پنهان شب و روز دید *** که آنراست ناید بگفت و شنید
چه هنگامۀ زادن آمد فراز *** بگیتی در عرش گردید باز
نمودار شد آنچه پندار بود *** ولی روی خود را بمردم نمود
چنین گفت این راز دانای راز *** که بانو بشد ظهر بعد از نماز
ستایش نمودی بداور خدا *** که ناگه بگوشش رسیدی ندا
که ایمریمی کت مسیحا خداست *** تو آنمریمی که خداوند راست
مسیحای تو دم بمریم زند *** چه عیسی مریم دم از دم زند
وزد نفخۀ گر ترا ز آستین *** بود روح بخشای روح الامین
صفحه (9)
بزودی فرا شو بخان خدا *** بجای خدا شو خداوند را
اگر جای مولودت آنجا نبود *** جهان لایق خانه ما نبود
بخان خداوند عیسی در آی *** بمردم خداوند عیسی نمای
خدائی عیسی اگر نا رواست *** بنزدم خداوندی او بجاست
چه بشنید بنت اسد این خبر *** بیاد آمدش گفت خیر البشر
از آنداستان در شگفتی بماند *** خدا و رسول خدا را بخواند
بسی داشت زانراز بادل نیاز *** پر از افرین شد زمانی دراز
که ناگه دیگر باره آمد بگوش *** ز نزد خداوند وحی سروش
که ایخان تو عرش جان آفرین *** در آنعرش جای جهان آفرین
سوی خانۀ پاک یزدان گرای *** بروحانیان روی یزدان نمای
ز جان آفرین بر تو بادا نوید *** که جان آفرین از تو آمد پدید
چه بشنید بانو ندای خدا *** نگه کرد هر سو همی دلگرا
نگه کرد هر سو و چیزی ندید *** همی بانک جان آفرین میشنید
که هی هی از اینخانه پرداز جا *** سوی خانه پاک یزدان گرا
در این خانه روی خدا خانه بین *** خدا را در آن خانه کاشانه بین
چه آن وحی بشنید آن محترم *** روان شد شتابان بسوم حرم
شتابان چه شد سوی بیت الحرام *** بپایش فتادند رکن و مقام
بهر ذره کو نقش پایش رسید *** شد آنذره بر اوج عرش مجید
بگرد حرم گشت دل پر شتاب *** بقفل و بزنجیر شد بسته باب
چه آمد بنزدیک رکن و حیطم *** بپایش در افتاد عرش عظیم
بتعظیم آنر کن در هم شکافت *** در آن بانوی بانوان راه یافت
حطم چونگریبان دلکرده چاک *** در آغوش خود دید یزدانپاک
صفحه (9)
چه در مقدمش خاکره شد حطیم *** بلرزید رکن و بشد بر دو نیم
دلش چونز سیمای او بر شگفت *** بدارای جان آفرین گشت جفت
چه بانو درون حرم زد قدم *** شکاف حرم اندر آمد بهم
چه آن مه درون حرم باز یافت *** درون حرم روی دلدار یافت
همی بود آنجا سه روز و سه شب *** نه بتوان از اینراز بگشاد لب
از آن راه آگاه نی هیچکس *** خدا هست آگاه از آنراز و بس
زبان را نه یارای آنراز ماند *** زه فکر از ذکر او باز ماند
زبان سخن را در این راه نیست *** در اینداستان راه گفتار نیست
زبان این حکایت کی آراد بیاد *** که گوید ز راز نمیر و نزاد
زبانرا از اینداستان شرم باد *** دهانرا از این نکته آزرم باد
از این راز بهتر که بندیم لب *** که خورشید رخشان نتابد بشب
خدا خانه را شد در آنخانه جا*** سوی خانه آمد رسول خدا
که از روی او دیده روشن کند *** از آن روی آرایش تن کند
به بیند رخ داور دادگر *** کند دیده را کحل زاغ البصر صفحه (9)
« در ذکر تولد علی (ع) در بیت الحرام »
بجان خدا شد رسول خدا *** بر او گشت روح خدا خود نما
نهان آنچه در پردۀ روزگار *** بد انجاش پی پرده شد آشکار
پیمبر برخسار او بنگرید *** از آن روی روی خداوند دید
رخ آورد بر سوی دادار خود*** بشکرانه اش سجده شکر کرد
پس از شکر او سید انس و جان *** سوی عهد دست خدا شد روان
چه نزدیک شد سیده المرسلین *** برافروخت روی خداوند دین
خروشید و گفتا ببانک بلند*** که ای از تو کون و مکان ارجمند
بروئیکه شد بر دخت جلوه گر*** بچشمش که شد کحل زاغ البصر
گواهم که یزدان فرد مجید *** بگیتی مرا و ترا بر گزید
بر وی تو بادا ز یزدان سلام *** ز یزدان بسوی تو دارم پیام
سلامی که چون وحی رب جلیل *** فرود آمد از عرش بی جبرئیل
زما کرد پیدا همه هر چه هست *** سراسر همه نقش ما نقش بست
ترا یار شد داور دادگر *** نهال امید تو آمد به بر
ز دست خدا بازویت شد قوی *** دل آسوده شد چرخ از کجروی
ترا داور پاک گردید یار *** بکامت شود گردش روزگار
شود دین تو شهرۀ روزگار *** بگیتی شود کفر و پندار خوار
منم آنکه یزدان بروز است *** ز دست تو از دست من عهد بست
منم آنکه اندر شب تار آی ر ز من شد عیان بر تو نور خدای
زمانی در آنجای خاموش بود *** دیگر باره خندید و لب برگشود
باواز دلبند و صوت بلند *** بنه طاق گردون تزلزل فکند
فرو خواند آن جایگه بر رسول *** کلام خدا را نکرده نزول
صفحه (10)
همه وحی پروردگار جلیل *** ز بهر نبی خواند بی جبرئیل
ز راز خداوند دادار فرد *** بر او آشکارا همه یاد کرد
خدا آنچه سوی پیمبر رساند *** همه خواند ناخوانده چیزی نماند
پیمبر از و در شگفتی بماند *** جهان آفرین را نهانی بخواند
که آمد نهال امیدم ببار *** ز روی خدا گشتم امیدوار
ز شادی ببالا بر آورد دست *** بسوی خداوند نالا و پست
پس از ذکر پروردگار مجید *** دیگر باره بر سوی آنمهد دید
بپیراهن عهد دید آشکار *** همه قدرت قادر کردگار
بهر جای گویندۀ بد براز *** که اینست دارندۀ بی نیاز
ز هر گوشه صوتی پر آواز بود *** بهر پردۀ ذکر این راز بود
که دادار شد یار خیر البشر *** باو یار شد داور دادگر
جلال ازل پرده از رخ گشود *** جلال خداوند یکتا نمود
جهانی پر از ذکر تکبیر بود *** نبد غیر تکبیر گفت و شنود
نه گوینده پیدا و آواز راست *** زهر گوشۀ صوت آواز خواست
که بادا ترا مژده از کردگار *** که آمد ترا یار پروردگار
نگار پس پرده شد آشکار *** پدیدار گردید رخسار یار
ز پندار پوشیده دیدار بود *** پدیدار شد آنچه پندار بود
ذکر مکالمۀ خاتم الانبیاء با حضرت امیر (ع)
بر افکند برقع جمال ازل *** عیان شد رخ داور بی بدل
همه شوکت کبریا شد پدید *** همه کبریای خدا شد پدید
جهان تازه روی جهاندار یافت *** جهان آفرین را جهاندار یافت
عیان گشت پروردگار جهان *** پدیدار شد کردگار جهان
صفحه (10)
پدیدار شد کردگار جهان *** نظام از علی یافت کار جهان
بپروردگان شد خداوند یار *** عیان گشت سیمای پروردگار
جمال و جلال خداوند گار *** در این پرده بی پرده شد آشکار
پدیدار شد آنکه جانپرور است *** بتنها روانش روان پرور است
نبی را از آن صوف شد دل ز دست *** بهر پردۀ دل از آن نقش بست
دلش زان نوا پر ز آواز شد *** بهر پردۀ دل نوا ساز شد
ز شوق از دلش هر دم آواز خواست *** زهر پرده اش ذکر این راز خواست
چنان مهر او را بدل داد جا *** که همراز شد مهر او با خدا
ز بس مهر بر سوی او بنگرید *** زبانی ندارم که گویم چه دید
پی دیدنش چشم دیگر خرید *** از آنچشم در مهد دید آنچه دید
چنان گشت آن نقش بر او پسند*** که دیدی ز سیمای او نقش بند
بر او شد نگاه جهان آشکار *** بدیدش نگارندۀ هر نگار
چه رخسار پر نور او را بدید *** بسوی جهان آفرین بنگرید
که ایذات تو بی نظیر و مثال *** مثال تو غیر از تو باشد محال
از اینروی رویتو پیدا وراست *** جهان آفرین یا جهاندار راست
بگفت این و میکرد حیران نگاه *** بر آن مهد همواره بیگاه و گاه
بچشم خدا بین بر او بنگرید *** بدیدش ز سیمای او آنچه دید
دو چشمش چه بر روی او باز شد *** بدارای یکتا در آواز شد
کنون ذکر آن داستان آورم *** ز گفتار راوی بیان آورم
که چون در حرم ماند بانو سه روز *** چهارم چه شد مهر گیتی فروز
آوردن مهد امیر المؤمنین (ع) را از خانۀ کعبه
بزرگان و شاهان قوم قریش *** برایشان همه تلخ گردید عیش
صفحه(10)
که باب حرم بسته باشد سه روز *** بما زین اثر تیره گردید روز
ز خویشان نزدیک خیر الانام *** همه کرده دور حرم ازدحام
همه لب پر از ورد عزی و لات *** همه دشمن سید کائنات
همه گشته حیران ز کار سپهر *** بریده همه از تن خویش مهر
که ناگاه بر خلق در صبحدم *** خداوند بگشاد باب حرم
در کعبه بگشاده شد بی کلید *** کلید در کعبه آمد پدید
ندائی بر آمد بلند از حرم *** که زد پاک داور بگیتی قدم
نه تنها در کعبه گردید باز *** که از کعبه آمد برون کعبه ساز
دیگر باره بانگی بر آمد بلند *** که امروز آمد حرم ارجمند
جهان آفرین در جهان زد قدم *** عیان در جهان شد وجود عدم
رخ پاک داور نمودار شد *** هویدا همه راز پندار شد
همه راز پنهان هویدا نمود *** نمود آنچه در پرده پندار بود
بر آمد سه یار از حرم این خروش *** شنیدند مردم یکایک بگوش
از آن بانگ دلها همه بیم یافت *** از آن زهرۀ بت پرستان شکافت
همه مانده حیران ز کار سپهر *** ز ذکر و دولات ببریده مهر
صفحه (10)
همه سوی یکدیگر آورده رو *** از آن بانک و آن صوت در گفتگو
که بار دگر نعره ئی از حرم *** بر آمد که نه آسمان گشت خم
ز چرخ برین شد قرار و شکیب *** دل مرد و زن زان ندا پر نهیب
که پوشید چشم خود ای انجمن *** همه دیده پوشید ای مرد و زن
از اینجا بر آئید یک میل دور *** که اینجا شود چشم بیننده کور
ز دنبال آن بانک نوری فروخت *** که از پرتوش پاک ناپاک سوخت
همه مردم از بیم ان بانک و نور *** ستادند ز انجای یک میل دور
در کعبه از مرد و زن پاک شد *** ز مردم تهی دامن خاک شد
چه از مرد و زن کس در آنجا نماند *** پیمبر جهان آفرین را بخواند
سوی مهد او رفت خندان فراز *** بجان آفرین در حرم شد براز
پس آنگاه آن مهد را بر گرفت *** بکف عروۀ پاک داور گرفت
چه آمد خرامان بنزدیک باب *** ز نور خدا شد رخش نور یاب
چه آمد پیمبر برون از حرم *** بعرش برین زد ز شادی قدم
بکف عروۀ قادر ذوالمنن *** روان شد سوی خانۀ خویشتن
بزرگان و شاهان مر او را ز پی *** روان همه عیش خود دیده طی
همه حیرت اعزای آن روی و مو *** سوی یکدیگر درده از رشک رو
که از رؤیت و شوکت این نگار *** ندانم چه بازی کند روزگار
ز رفتار این گنبد دیر باز *** که گه بر نشیب است و گه بر فراز
گهی شاد بودند و گاهی دژم *** گهی لب پر از خنده و گه بغم
ز ایشان گهی بانک شادی بلند *** گهی دل ز غم سوگوار و نژند
همه خویش و اقوام عزی ستا *** سوی خان عمران نهادند پا
ز هر گوشه ئی بانک عشرت بلند *** زمین شد پر از پرنیان و پرند
صفحه ( 11)
ز بس هدیه و بدره بهر نثار *** پر از هدیه و بدره شد روزگار
بر آن مهد زرین درم ریختند *** بهم گوهر و زر بر آمیختند
بسی اشتر و گاو بس گوسفند *** که کشتند از بهر آن ارجمند
ز هر گوشه ئی گستریدند خوان *** فزونتر بد از میزبان میهمان
همه قوم و خویشان عزی پر است *** گرفتند آن مهد بر روی دست
بر ایشان ز روی خدا تافت نور *** نبد تاب آن نور را چشم کور
زنی از بزرگان آل لوی *** پی دیدن شاه بگذاشت پی
که بد خویش نزدیک خیر الانام *** جهاندیده و مهتر و نیک نام
چه بر روی آنمهد زر بنگرید *** دل او ز شادی ز جا بردمید
بروی خداوند حیران بماند *** نهانی بر اولات و عزی بخواند
بردن مهد علی (ع) بمکه و سرنگونی بتها
شد آنزن بسوی زنان دلگرای *** که از پشت بوطالب آمد خدای
پس آن مهد بگرفت بر روی ست *** بر آورد فریاد و از جای جست
شتابان بسوی حرم شد فراز *** که آرد بدرگاه عزی نیاز
چنین بود آئین آن روزگار *** بعزی پرستان بطحا دیار
که طفل بزرگان قوم قریش*** بیارند در کعبه هنگام عیش
ببارند از بهر عزی نیاز *** بعزی بمالند آن سرفراز
که آن طفل باشد مبارک نهاد *** که عزی نظر سوی او بر گشاد
میان بزرگان اهل تمیز *** بگیتی شود همچو عزی عزیز
چو آنزن که بد بانوی بانوان *** بکف مهد سوی جرم شد روان
زنان بزرگان قوم قریش*** همه دست افشان بهنگام عیش
همه گاه در رقص و گه در سماع *** چنین تا بنزدیک و دو سواع
صفحه ( 11)
پر آواز گردون از آن انبساط *** چنین تا بنزدیک و دور منات
همه سوی عزی فراز آمدند *** بنزدیک او در نماز آمدند
خروش نشاط از فلک در گذشت *** خم چرخ از ایشان پر آوز گشت
بناگه از آن مهد بگشاد بند *** بر آمد از آنمهد دستی بلند
چه دستی که بودی جهان زیر پا *** ببالا فرا رفت دست خدا
چو آندست زان عهد شد آشکار *** جهان شد پر از قدرت کردگار
خروشی بهیبت از آنمهد خواست *** که شد کفر ناچیز دین گشت راست
بر آمد دو صد نعره از آسمان*** زمان و زمان شد بهم توأمان
ببالا چه آن دست شد از زمین *** جهان دید دست جهان آفرین
چنان زد بعزی که از پا فتاد *** تو گفتی که کیوان ز بالا فتاد
به تکبیر آورد از دل خروش *** جهانی ز گفتارش آمد بجوش
زبانگش دل کفر از هوش شد *** همه صورت عشق خاموش شد
فتادند بت ها یکایک به رو *** درون حرم شد پر از های و هو
زنان جملگی او فتادند پست *** چو در طور سینا مسیحا پر است
وز آن بنک رفتند یکسر ز هوش *** بر وی او فتادند بی تاب و توش
ز بطحا بر آمد خروش و فغان *** که شد آشکارای راز نهان
از آن شور در شهر غوغا فتاد *** که عزاولات وود از پا فتاد
دل اهل بطحا از آن غم دژم *** نهادند رو سوی حل و حرم
همه مویه کردند از آن داستان *** که شد راست گفتار کار آگهان
همه دین و آئین ما شد بیاد *** زمانه در دیگری بر گشاد
بما از یتیمی چنین بد رسید *** ندانم چه زین کودک آید پدید
سوی کعبه گشتند یکسر روان *** همه دل پر از درد و تن ناتوان
همه سوی یکدیگر آورده رو *** از آن کودک خرد در گفتگو صفحه ( 11)
که ما را از ایندوده آید بسر *** هر آنچیز دل داشت از آن حذر
ندانیم در جام ما چون بود *** بقای که با دیو وارون بود
همه سوده بر دست دست اسف *** کف بیخودی بر زدندی بکف
که بر ما رسید آنچه دل میشنید *** حدیث نهانرا کنون دیده دید
که آم بآئین و دینمان زیان *** فتد کار دین بر کف دیگران
چه سوی ابوطالب آمد خبر *** روان شد بنزدیک خیر البشر
خبر داد او را ز راز نهان *** از آنراز آگاه بد رازدان
بخندید زینگونه دادش جواب *** که گشتیم از این ماجرا کامیاب
در بسته را دستش آمد کلید *** از آن دست یزدانی آمد پدید
بدین من ایندست مشگل گشاست *** از آنرو که ایندست دست خداست
از این مژده شادان و خندان شدند *** ستایشگر پاک یزدان شدند
چه بگذشت بر شاه دین چار سال *** ز همسالگان کس نبودش همال
در مدح حضرت امیر المؤمنین (ع)
نمودی دو ده سال در سال پنج *** بر او تنگ بد این سرای سپنج
نمایان از او فر فرماندهی *** که گیتی نمودیش کمتر رهی
چه سال شهنشاه آمد بهشت *** نه افلاک او را کمین بنده گشت
ز رویش پدیدار روی خدا *** بسوی خدا روی او رهنما
از آنروی یزدان پدیدار بود *** بدیدارش از رخ رخ یار بود
ز نوریکه از رویش افروختی *** از آن آسمان روشنی توختی
گذشتی چه بر سوی حل و حرم *** فتادیش حل و حرم در قدم
بدین محمد پرستار بود *** بگفتار با مصطفی یار بود
نبی را ازو کارو کردار راست *** پیمبر بکام آمدش آنچه خواست
صفحه (12)
هویدا جلال خدائی ز او *** فروزان فر کبریائی از او
گذشته شکوهش ز هفتم سپهر *** بچارم فلک بنده اش گشته مهر
فرو رفته از شرم اندر حجاب *** ز نور رخش بر زمین آفتاب
همه اهل بطحا ز دیدار او *** بحیرت فرو رفته از کار او
از او کار پروردگاری درست *** ز رفتار رایش ره کفرست
ز دیدار او جان بتنها روان *** توانا ز رویش دل ناتوان
از او در جهان کار یزدان نمود *** به گیتی از ان کار یزدان نمود
آمدن دیو خدمت نبی و شرح حال
ز سیمای او چرخ در تاب بود *** سپهر و ستاره چو سیماب بود
یکی روز پیمغبر دادگر *** بخلوت نشسته بر اورنک زر
علی ایستاده بنزدیک او *** بسوی خداوند بنمود رو
جلال جهان داور دادگر *** ز روی علی بر نبی جلوه گر
نبی محو دیدار رخسار او *** ز دیدار خود دید رخسار او
بر وی منیرش همی بنگرید *** از آنرو روی آفریننده دید
که ناگه بسوی رسول مجید *** بیامد یکی دیو زشت پلید
برو بازو و ساعدش هلوی *** دو دستش فرو بسته دست قوی
چه نزدیک او شد ببوسید خاک *** که ای نور تو نور یزدان پاک
چه دست تو مشگل گشائی کند *** بهر کار کار خدائی کند
ز یزدان بدست من آمد گزند *** ز دست خدا گشت دستم ببند
چه شد بسته دستم باین بند سخت *** بگیتی مرا شد نگونسار بخت
تنم گشت در روز و شب و پر ز تب *** شدم روز روشن چو تاریک شب
پیمبر چه گفتار او را شنید *** تبسم کنان سوی او بنگرید
صفحه (12)
یکی زشت پتیاره دید او نژند *** گذشته سرش از سپهر بلند
بالای و پهنای آنرشت دیو *** بد از رؤیت او جهان پر غریو
بافغان چنین گفت با مصطفی *** که ای سرور و مهتر انبیا
که سال مرا کس نداند شمار *** شمارد اگر تا ابد روزگار
که من پیش از آدم بسیصد هزار *** شمردم همی سال در روزگار
نه آب و نه آتش بدیدار بود *** جهانی نبود و جهاندار بود
بدم من کرایان درین تنک کاخ *** برو سینه و بال و بازو فراخ
تو گفتی بجز من جهانی نبود *** بغیر از مکان لا مکانی نبود
همه آفرینش ز من در هراس *** ز کارم جهان آفرین ناسپاس
نهنگان آب و پلنگان کوه *** ز آسیب و چنگال و چنگم ستوه
ز دریا نهنگی چه برداشتم *** بخورشید تابنده بفراشتم
چه از تف خورشید بریا نشدی *** مرا کمترین طعمۀ خوان شدی
ز مشرق بمغرب بجستم فراز *** بکون و مکان بود دستم دراز
یکی روز بنشسته در پای کوه *** بدندی دد و دام از من ستوه
که ناگه جوانی پدیدار شد *** ز هیبت دل و دستم از کار شد
ز دهشت بر او تیز کردم نگاه *** ز بس نور او دیده گم کرده راه
جهان محو دیدم ز رخسار او *** کجا بد مرا تاب دیدار او
پر از خشم سوی من آورد رو *** مرا راه شد بسته از چار سو
سرم شد تهی از نبرد و ستیز *** بمن بسته گردیده راه گریز
زمین را چه سوی من آورد تنگ *** بمن تنگ شد کار پیکار و جنگ
بسویم در آورد پر خشم دست *** تو گفتیکه یزدان دو دستم ببست
دو دستم بیکدست بگرفت تنگ *** برویم بدست دگر بیدرنگ
صفحه (12)
دو سیلی بزد بر بنا گوش من *** که یکباره از سر بشد هوش من
ز سر رفته هوش ز تن رفته توش *** در افتاد از پا و رفتم ز هوش
زمانی بر آمد بهوش آمدم *** از آنضرب بیتاب توش آمدم
ندیدم نشانی از آن نوجو آن *** فرو ماندم آنجا تن بی روان
همیخواستم بر گشایم دو دست *** فلک گفت بگشاید آنکسکه بست
بی چاره جستنشدم سختگوش *** که نگشایم آن بند بیتاب توش
گشاده نشد مرمرا بال و چنگ *** مرا سخت بر بسته شد پالهنگ
تنم شد از آن بند زار و نزار*** سیه شد بمن گردش روزگار صفحه (12)
بماندم از آن بند تن ناتوان *** پی چاره بر گرد گیتی دوان
چنین تا بر آمد بسی روزگار *** که دادار خلقی نمود آشکار
سوی شاه ایشان شدم چاره گر *** که شاید که زین بنده داند خبر
بسی چاره کرد و رهائی نجست *** ز دستش نیامد ر این بندسست
بماندم در این بند تا روزگار *** بر ایشان سر آورد لیل و نهار
بسی سال از دور ایشان گذشت *** بخلق دیگر دور این دور گشت
سوی شاه ایشان گذاران شدم *** بسویش شب و روز تازان شدم
چه او مر مرا دید پرسش نمود *** که دستی که بر دست تو پند سود
تو با اینهمه شوکت و یال و شاخ *** که شد تنک بر تو جهان فراخ
که یارای دست تو بستن کراست *** که دست تو بستن ز دست خداست
به گشتم ز گفتار او نا امید *** چه دوران ایشان تاخر رسید
ببگشادن این مشو دلگرا *** که بگشاید این بند دست خدا
ز هر گونه قومیکه آمد بدید *** شدم سویشان با دل پر امید
ولیکن مرا از تو دادش نوید *** دلم از نوید تو شد پر امید
چنین تا ز طوفان جانشد خراب *** جهان را سراسر چه بگرفت آب
بجز آب خوبی و زشتی نماند *** کسی زنده جز اهل کشتی نماند
جهان چون ز طوفان بر آمد زجا *** شدم من گذاران سوی ناخدا
چه بر مهر او دل بیاراستم *** گشایش از او دست خود خواستم
چه بشنید فرسوده گفتار من*** شد آگاه نا گفته در کار من
که دستی که دست خدا بست بند *** گشایندگی بندگانش کمند
بخندید و سوی توام ره نمود *** از آن مژده ام شادمانی فزود
بعهد کلیم و مسیح و خلیل *** بسوی توام گشت هر یک دلیل
کنون ای ترا بر گزیده خدا *** بسوی خدا مر مرا رهنما
صفحه (13)
از این بند دستم رهائی دهید *** مرا با خدا آشنائی دهید
پیمبر چه بشنید گفتار او *** بخندید سوی وی آورد رو
زمانی بآن دیو می بنگرید *** بحیرت بسی سوی آن دیو دید
همه آفرینش از او سهمگین *** چنین آفریدش جهان آفرین
دو دستش ابر پشت بر بسته سخت *** سیه گشته روز و سیه گشته بخت
پیمبر باو گفت کی تیره بخت *** که گردید خشم خدا بر نو سخت
اگر کردی امروز یزدان پر است *** نمایم تو را آنکه دست تو بست
شناسی گر او را ببینی همی *** ره و رسم او را گزینی همی
چنین پاسخ آورد دیو نژند *** که گردد سرم از سجودش بلند
پیمبر بسوی علی شد شیر *** چنین گفت با او بشیر و نذیر
همین بود کانجا دو دستت ببست *** که دستش بباشد ببالای دست
چه سوی غضنفر نگه کرد دیو *** خروشان بر آورد از دل غریو
همانست کو دست منرا ببست *** همین بود کو بند بستم بدست
خروشید و نالید خاموش شد *** بزد نعره و باز از هوش شد
بهوش آمد و گریه از سر گرفت *** بزد دست ذیل پیمبر گرفت
که اینست گوهر دو دستم ببست *** ز دستش باهریمن آمد شکست
نهانی بسویش دیگر باره دید *** دلش گشت پر بیم و دم در کشید
پیمبر بفرمود مشگل گشا *** گشاید ز هم دست آن تیره را
روان شد غضنفر سوی زشت دیو *** بترسید دیو و ز دل زد غریو
بان بند بسته دو انگشت سود *** بانگشت مشگل گشائی گشود
چه بگشاده شد دست دیو نژند *** خروشی بر آورد از دل بلند
چه آورد بر سوی بالا دو دست *** بجان و بدل گشت یزدان پرست
نبی و علی را فراوان ستود *** سوی داور پاک شد در سجود
صفحه (13)
بسوی پیمبر زبان بر گشاد *** ز وصف غضنفر بسی کرد یاد
که من اندرین روزگار دراز *** ز هر گونه دیدم بسی راز باز
ز کار مه و سان آگه شدم *** پس آگاه از مهر آن شه شدم
ز راز نهان و عیان هر چه بود *** ز پیرایه اش جمله بر من نمود
همی خواهم از تو کنون این نیاز *** که گوئی بمن سر این راز باز
که او را سر آغاز و انجام چیست *** مگر با خداوند یکتا یکی است
پیمبر بخندید و دادش جواب *** که ای دیو زین داستان سر بتاب
علی مر خداوند را بنده است *** علی بندۀ آفریننده است
به بن شد چه آن رازهای نهان *** ز اعجاز دیگر گشایم زبان
که سلمان که بودی سر راستان *** که دانش باو بود همداستان
« ذکر سخن گفتن حضرت امیر با سلمان »
چو بنشست بر تخت دانشوری*** بدانشوری همچو او سروری
ندیده دو بینندۀ روزگار *** چو او دانش اندوز و آموزگار
بکنج نهائی زبانش کلید *** ز سیماش راز نهانی پدید
بدانشوری همچو او کس نبود *** پیمبر مر او را بدانش ستود
چنین گفت کز اهل بیت منست *** چو ایشان بمن یکدل و یکتنست
زهی فارس فرخنده ایران زمین *** ز یزدان بر آن بوم و بر آفرین
زهی بوم و بر کش بر آمد زخاک *** درخشان چنین گوهر تابناک
خجسته بود خاک ایران زمین *** که خواند پیمبر بر او آفرین
تو ای فارس زین مژده بر خود بناز *** که پیدا شد از خاک پاک تو راز
یکی گوهر از خاکت آمد پدید *** که گوهر فروشش نخستین خرید
چه آن گوهر از خاک پاک تر است *** از آن جوهری هر چه میخواست هست
سزد گر کنی فخر بر روزگار *** که وصف تو خواند همی کردگار صفحه (13)
ترا پایه از آسمان برتر است *** که مدحت گر ساقی کوثر است
سزد گر بر آئی ببالای عرش *** شود خاکپای تو بر عرش فرش
بروح و ملک همنشینی کنی *** در انجا خداوند بینی کنی
که گنجی که او مخزن راز بود *** نهان بود و در خاک شیراز بود
گرانمایه دری از آن گنج خواست *** که بر تاج پیغمبری گشت راست
زهی آن گرانمایه در ثمین *** که گردد بتاج نبوت نگین
نگارندۀ این کهن داستان *** چنین گوید از گفت راستان
که روزی مران پیر روشن ضمیر *** ابری رهگذری شده راه گیر
نشسته بدان پیر نیکو نهاد *** همی دوخت پشمینه اش از وداد
که بگذشت بر وی خداوند کار *** بر او تافت سیمای پروردگار
بر او نور روی خداوند تافت *** از او نور در دل خداوند یافت
همی دید حیران بسیمای او *** بشد واله از روی و ز رای او
بخندید شاه و بر او بنگرید *** که ای پر بادت ز یزدان نوید
همه هر چه دیدی بعمری دراز *** یکایک بمن گوی بی پرده باز
چنین پاسخ آورد سلمان بشاه *** که ای مر پیرا بر فلک پایگاه
چه پرسیدی از من ز راز نهان *** نداند ز رازم بجز راز دان
مرا سال بسیار از سر گذشت *** سر و موی مشکین چو کافور گشت
بکفر و باسلام اندر جهان *** بسی دیده ام رازهای نهان
که آنرا گشادن بسی مشکلست *** از آن رازها پای دل در گلست
چه پرسی ز حال من بی همال *** بمن بر گذشت است بسیار سال
بگیتی کسی نیست همسال من *** فزون شد زده بارسی سال من
بسی رازهای نهان دیده ام *** بسی گرد آفاق گردیده ام
چه من سوی دین رسول آمدم *** بنزدیک یزدان قبول آمدم
ز سیصد فزونتر مرا بود سال *** که پردخته شد اخترم از وبال
چه بشنید گفتار آن پیر شاه *** بپاسخ بخندید کای نیکخواه
ز سال تو گر نیست آگه کسی *** خداوند تو هست آگه بسی
ندانی که سال و مه بی شمار *** نگوید بسال آفرین هوشیار
ز من پرس بسیاری سال و ماه *** که گویم ز سال تو ای نیکخواه
ز سال و ز دین نیاکان تو *** ز راه و ز رفتار شاهان تو
هم از سال شاهان تو بیش و کم *** ز کیخسر و وطوس و جمشید جم
ز دین کیومرث شاه بلند *** ز آئین طهمورث دیو بند
ز منهاج کیخسر و کیقباد *** ز چیزی که آن را نداری بیاد
ز زردشت واستا و پازند و زند *** ز یزدان پاک و ز دیو نژند
بگفت این وز آئین شان بر شمرد *** ز آئین و از دینشان نامبرد
همه هر چه در دین شان بود خواند *** نکو خواند ناخوانده چیزی نماند
خبر داد از کار و از رایشان *** ز انجام کار و ز آغازشان
همه هر چه اندر نهان داشتند *** ز دل آنچه یا بر زبان داشتند
چه بشنید سلمان از او خیره ماند *** خوی شرم ز آزرم بر رخ فشاند
فرو ماند بر جا تن بی روان *** زبانش نگردید اندر دهان
نهانی همی دید بر سوی شاه *** شکوهش بر اوبست راه نگاه
دو چشمش ز سیمای او خیره ماند *** بر او بر جهان آفرین را بخواند
بس آنگه بسویش نظر کرد و گفت *** شنیدم ز تو رازهای نهفت
بر آنم که هستی تو ای پاک دین *** در این عصر دارای ایران زمین
چو تو نیست اکنون در این روزگار *** بدانشوری در جهان کامکار
کسی کو پسندد مرا و رسول *** سزد گر شود نزد یزدان قبول
و لیکن ز رازم ندارد خبر *** نداند بجز داور داد گر
منم معنی اسم پروردگار *** ز من حسن پروردگار آشکار
منم آفرینندۀ هر چه هست *** ز نقش من این نقش بر آب بست
منم کشور آرای ملک وجود *** وجود همه از وجودم نمود
یگانه منم دست داور خدا *** شد از دست من هر دو گیتی بپا
نگاندۀ نقش زیبا و زشت *** ز دستم کل و خاک آدم سرشت
بجز دست من دست بالای دست *** نه دستی است ای مرد یزدانپرست
همه هر چه بینی بگیتی نگار *** از این دشت شد در جهان آشکار
گر از روی من رخ نیفروختی *** به سینا کلیم خدا سوختی
مسیحا نکردی مسیحا دمی *** نکردی دمم گر باو همدمی
نبودی اگر در جهان نام من *** نبد نام حق زینت انجمن
چه نام مرا پور آذر بخواند *** ز آذر مر او را بگل بر نشاند
بجبریل گشتم من آموزگار *** منم صورت و سیرت کردگار
ز رویم نمودار روی خدا *** بسوی خدا روی من رهنما
چه من بر گشودم نقاب از جبین *** جهان دیده روی جهان آفرین
بگیتی چه شد روی من جلوه گر *** عیان شد رخ داور دادگر
ز من کار پروردگاری درست *** ز من قدرت کردگاری درست
ز من نور پروردگار آشکار *** ز من سطوت کردگار آشکار
چه من بر گشودم نقاب از جبین *** عیان گشت رخسات جان آفرین
سپهر و ستاره زمن گشت راست *** ز سیمای من کرسی و عرش خواست
نگه کن چگوئی تو ای پارسا *** شماری بمن سال ده پارسا
چه نازی بعمر و چه نازی بسال *** ز سال آفرین گوی ای بی همال
بر آنم همانا که داری بیاد *** از آن دشت ارژن تو ای نیکزاد
چه گشتی ز آتش پرستی نژند *** ز آتش پرستانت آمد گزند
پدر مر ترا در جهان خوار کرد *** ز آتش پرستیت بیزار کرد
ترا کرد بیرون ز آئین و دین *** تو رفتی بسوی جهان آفرین
جزای تو زان دیو آتش پرست *** به هیزم ماه و سالت ببست
در ذکر نجات دادن حضرت امیر المؤمنین سلمان را از دست شیر
جز ای تو ای مؤبد هوشمند *** چنین آمد از مؤبد ناپسند
برهنه سر و پای زار و نزار *** بهیزم کشی رفتی ای هوشیار
سوی دشت ارژن فراز آمدی *** ز اندوه غم در گداز آمدی
همی هیمه کندی بروز و بشب *** دلی پر ز درد و تنی پر ز تب
تو بیتاب از تابش آفتاب *** دل آتش پرستان ز تو پرز تاب
در آن دشت ماندی چه چندی حزین *** بسوی تو آمد جهان آفرین
صفحه (14)
تو را راه بنمود در راه پاک *** بر آورد اختر ترا از مغاک
جهان آفرین مر ترا یار شد *** ز روی منت گرم بازار شد
در آندشت یک چشمه شد تابناک *** بظلمت چو آب خضر در مغاک
تو دین نیاکان خود گردیده گم *** بدین دگر بوده در اشتلم
نه روی و نه رائی بسوی خدا *** خدایت در آنجا شده رهنما
چه رخ سوی آن آبگه تافتی *** سکندر ندید آنچه تو یافتی
نهاده سوی چشمه بی تاب رو *** شدی در بیابان گری آب جو
ذکر داستان دشت ارژنه
سوی آب چون بر گشادی دو دست *** پرستار یزدان شد آتش پرست
همه بر سوی آب رفتی فراز *** بر وی تو بگشود رخ بی نیاز
چه شستی سر و تن در آب چشمه سار *** جهان آفرین مرمرا گشت یار
بنا گه عیان شد یکی شرزه شیر *** هراسان از آن شیر بد چرخ پیر
تو از بیم و در آب گشتی نهان *** در از جان تهی گشت تن از روان
زبانی پر از ذکر جان آفرین *** گشودی بسوی جهان آفرین
چو آن شیر بر رختهای تو خفت *** برخت تو جان آفرین گشت جفت
تو از بیم آن شیر در زیر آب *** بنزدیک تو این جهان چون سراب
در آندم تو را گشت بیدار دل *** گشودی سوی پاک دادر دل
گشادی زبان را در آن ابتلا *** تو بیخود بنام علی علا
چه خواندی خدا را بان پنج تن *** ترا یار شد داور ذوالمنن
سواری عیان شد چو یزدان پاک *** که شد روشن از روی او روی خاک
بر او تنک شد آسمان و زمین *** تو گفتی که او بد جهان آفرین
جهان را نه یاری دیدار او *** جهان آفرین محو رخسار او
شکوهش ز چرخ برین برده دست *** ز شمشیر او نه فلک گشت پست
ز تیغش بگردون گردان گزند *** ز بیم سنانش آسمانها نژند
شکوهش بروح ملک داده جان *** روانها ز رویش بتنها روان
نه خورشید آگه ز رخسار او *** نه بر جیس را تاب دیدار او
خروشان بر آورد شمشیر تیز *** بر آورد از آن شیر نر رستخیز
بیک ضرب زد شیر را بر دو نیم *** ترا کرد فارغ دل از درد و یم
خروشان بر آوردی از آب سر *** شدی جانب داور دادگر
که ای بهتر و مهتر از هر چه هست *** خداوند و دارای بالا و پست
سوی او نمودی چه روی نیاز *** شدی ز آفرینش همی بی نیاز
از او بر دل آمد ترا بی گمان *** که او هست دارای کون و مکان
بگیتی جز او کس خداوند نیست *** کسی را باو مثل و مانند نیست
چنین در دل آمد ترا این خیال *** که نبود جز او قادر ذوالجلال
ز آواز او ناشکیبا شدی *** ز دین نیاکان مبرا شدی
زبان بر گشادی بحمد و ثنای *** ثنای تو گردید یزدان گرای
ستایشگر پاک یزدان شوی *** ز دین نیاکان پشیمان شدی
دلت شد ز روی منیرش ز دست *** نهانی دلت عقد اسلام بست
فرومانده آنجا دل از وصل دور *** چو موسی بدامان سینای طور
ز تن رفته تاب و ز سر رفته هوش *** فرو بسته چشم و گشاده دو گوش
زبان و دهانت نه یارای آن *** که از مدح او بر گشاید زبان
چه کار ثنایش بتو گشت تنک *** روان گشتی آنجا همی بیدرنگ
سوی دشت گیتی روان پویه پو *** گلی چند چیدی تو از بهر او
چه رفتی دوم باره سوی خدای *** ز رویش ترا شد دگر گونه رای
باو دستۀ گل نمودی نثار *** بدیدی رخ داور کرد گار
چه گویم چه دیدی تو از روی او *** خداوند بنمود سوی تو رو
ز رویش روان شد ترا روی ورا *** دو بیننده ات دید روی خدا
از آن روی و آنرای رفتی ز هوش *** از آنروی و رای از سرت رفت هوش
چه از هوش رفتی زانی دراز *** چه آمد بتن باز هوشت فراز
نشانی ندیدی تو ای پاک دین *** در آنجا ز شیر و خداوند شیر
کنون گرد نمایم ترا آن سوار *** بدانسان که دیدی در آن رهگذار
ندانم بدین دیده خواهی تو دید *** و یا چشم حق بین بباید خرید
بگفت و برون آورید از بغل *** همان دستۀ گل بغیر از بدل
همان لاله بنمود بی بیم و پاک *** که جز دشت ارژن نروید ز خاک
بسلمان چه آن دستۀ گل نمود *** بدل پیر را نور ایمان فزود
از آنکار یکباره حیران بماند *** خداوند دید و خدا را بخواند
دگر باره حیران سوی شاه دید *** بچشم خدا بین بر او بنگرید
چه گویم که بر وی چه شد آشکار *** عیان دید روی خداوند گار
هویدا نمود آنچه پندار بود *** بر او ذات یزدان هویدا نمود
تو گفتی بر افکند از رخ نقاب *** نگار پس پردۀ احتجاب
ز نورش دو چشم خدا بین خرید *** نهان آنچه در دیده اش بد بدید
از آن داوری در جهان گشت مات *** روان شد سوی سرور کاینات
ز تن رفته هوش و ز رخ رفته رنک *** دل آسان شده از شتاب و درنک
بتن ناتوان و بدل بی قرار *** بیک دیدن او شده دل ز کار
دو چشمش فرو مانده حیران براه *** بسوی پیمبر ز معراج گاه
بدینسان چه سوی پیمبر رسید *** پیمبر چه او را بدانگونه دید
رخ آورد بر سوی پیر گزین *** تبسم کنان گفت کای پاک دین
ذکر داستان رفتن خواجۀ کاینات و خلاصه موجودات بمعراج و خاتم دادن بحضرت امیر المؤمنین(ع)
چه دیدی که آشفته شد کار تو *** ز روی که افروخت رخسار تو
مگر دیدی اکنون تو ای پاک تن *** بچشم آنچه دیدم بمعراج من
چنین داد پاسخ ز سر رفته هوش *** که ای عقل از رای تو در خروش
نگشتی اگر نور تو نور تاب *** کجا اینهمه نقش بستی بر آب
نخستین چه نقش تو شد آشکار *** پر از نقش شد دامن روزگار
ببزم عدم چون نهادی قدم *** بر آمد وجود وجود از عدم صفحه (15)
چه عکس تو در روزگار اوفتاد *** در آن نقش لیل و نهار اوفتاد
تو هر چه هستند پیدا و بود *** هویدا ز نقش هویدا نمود
ز رأی تو سر نهان آشکار *** پر از نقش شد دامن روزگار
ببزم عدم چون نهادی قدم *** بر آمد وجود وجود از عدم
نیازم ز اسرار او زد نفس *** خدا و خداوند دانند و بس
پیمبر چو بشنید از آن راز جو *** بخندید و گفتا بمن باز گو
چه بشنید سلمان از او این سخن *** در آمد بگفتار پیر کهن
بسوی رسول خدا لب گشود *** یکا یک همه یاد کرد آنچه بود
ز کفر و ز دین و ز اسلام خویش *** سخن گفت هر گونه از کم و بیش
که من را باسلام دستی نبود *** چه من فرد آتش پرستی نبود
باتش پرستی ز اهل شباب *** شب و روز بودم چو آتش بتاب
نیاکان من جمله برنا و پیر *** از آتش پرستی همه بی نظیر
از آتش دل خویشتن سوخته *** ز آتش جز آتش نیندوخته
بدوران فرومایه پیر کهن *** جز آتش نبودش سخن در دهن
مرا بود در آتش آموزگار *** باتش پرستی بسی روزگار
قضا را ابر کیش آتش پرست *** مرا از خطا شد خطائی بدست
خطا کار کان ز انخطا سر گران *** زد تدم بمثل خطا کاران
بفرمود پس مؤید هوشیار *** که بیرون کنندم ز شهر و دیار
بر آنجمله گشتند همداستان *** که باید از آنجای پردازد آن
که باید از آنجای پرداختن *** ز ایوان بهامونش انداختن
پدر مرمرا زانخطا خوار کرد *** بمن انتقام خطا کار کرد
مرا کرد بیرون زا شهر و وطن *** سوی دشت ارژن از آن انجمن
که تا تن بسختی بفرسایدم *** پشیمانی از آن خطا آیدم
در آن دشت تنها تنی پر ز تب *** همی هیمه کندم بروز و بشب
تن ناز پرورگران را برنج *** مرا بهره شد زین سرای سپنج
شب و روز بودم در آندشت زار *** بسختی بسر بردم این روزگار
بسر مرمرا روز چندی گذشت *** مرا اختر خفته بیدار گشت
در آندشت دیدم یکی چشمه آب *** زدی آب آن طعنه بر آفتاب
قضا را شدم سوی آن چشمه سار *** که شویم در آن چشمه جان نزار
چه رفتم در آنچشمه روشنفراز *** مرا یار شد داور کارساز
قضا را عیان شد یکی شر زه شیر *** گذاران بسوی من آمد دلیر
من از بیم گشتم نهان زیر آب*** اسد کرد بر جای من رختخواب
من از بیم و اندیشه لرزان شدم *** از آن جانور سخت ترسان شدم
پر از بیم برداشتم هر دو دست *** بسوی نگارندۀ هر چه هست
که ای برتر از جایگاه و مکان ***برون از شک و ظن و هم و گمان
فرازندۀ هر نشیب و فراز *** فروزندۀ نار آتش نواز
نمایندۀ راه آزادگان *** گشانیدۀ کار بیچارگان
ز نقش تو نقش دو گیتی بر آب *** دو گیتی ز نقش تو نقشی پر آب
بان روی کو روشن از روی تست *** باندل که مادام بر سوی تست
ببوئی که آید ز ملک قرن *** بخلق خلیق و بحسن حسن
بشیری که اندر شب مار آی *** برد خاتم او از کف مصطفی
بشاهی که در عرصۀ لامکان *** گراید بسوی پیمبر عنان
بدانشوری کو بگاه دلیل *** نماند ره راست بر جبرئیل
بمهری که چون شد رخش نور یاب *** فروزان شد از مهر او آفتاب
بماهی که مه سوی او جست راه *** عیان شد از آن ماه خورشید ماه
که من را از این ره رهائی دهی *** ز بیگانگی آشنائی دهی
هنوزم باب بود گریان دعا *** که شد رهنما داور رهنما
صدای سم اسب آمد بگوش *** دلم گشت از آن صدا پر ز جوش
بیابان پر آب و پر جا نور *** که هر گونه نکرده کس آنجا گذر
از ان کار بس حیرتم بر فزود *** که صوت سم اسب بهر چه بود
من از آن صدا ناشکیبا شدم *** از آن صوت یکباره از پا شدم
که ناگه سواری پدیدار شد *** که از دیدنش دیده از کار شد
خروشان بر آورد رخشنده تیغ *** بزد بر کار گاه او بیدریغ
چه شد برق شمشیر تیزش بلند *** شد آن شیر از برق تیغش سپند
از آن شیر آنجا نشانی نماند *** ز بهر ستمگر انانی نماند
شدم زنده آندم در آن چشمه سار *** از آن چشمه رفتم سوی آن سوار
یکی روی دیدم چه روی خدا *** نه پیدا و بر روی ها رهنما
نه پیدا و گیتی از او پر فشان *** هویدا از اویست کون و مکان
نه چشمی باو روی دیدار داشت *** که دیدارش از دیده ها عار داشت
بر او آفرین خوان زمان و زمین *** تو گفتی که او بد جهان آفرین
جهان تنگ بد بر بر و بال او *** زمین را نه یارای کوپال او
بدل گفتی اینست و دل شد ز دست *** خدائیکه میخواند یزدان پرست
من از روی او ناشکیبا شدم *** پرستار دارای یکتا شدم
دلم محو رخسار او شد چنان *** که رفت از تن و از توانم روان
که ناگاه خندان مرا خواند پیش *** به اکرام جا داد نزدیک خویش
چه رفتم بپیراهن آن سوار *** بدیدم همه هر چه در روزگار
گذشت است و هست و بخواند گذشت *** بر آندیده حالم دگر گونه گشت
بسی راز دیدم که از سر آن *** نیازم همی بر گشایم زبان
دلم شد ز دست و تنم شد ز کار *** به دیده بدیدم رخ کردگار
که ناگه مرا کرد خندان ندا *** دلم زان ندا اندر آمد ز جا
خروشان بسوی من از مهر دید *** چه گویم که بر من چنان بنگرید
ز روی و ز رایش دلم شد ز دست *** ز مهرش دلم عقد اسلام بست
چه گوش دلم صوت او را شنود *** بمن آشکارا نمود آنچه بود
تو گفتی بمن وی رب جلیل *** فرو آمد از عرش بی جبرئیل
ز یک بانک بر من نمود آشکار *** نهان آنچه در پرده بد پرده دار
دلم از رخش روی دلدار دید *** ز دیدار او چهرۀ یار دید
هویدا بمن شد هر آنچیز بود *** ز رویش بمن روی یزدان نمود
ز راه و ز بیراه اگه شدم *** ز نیک و ز بد دست کوته شدم
بیزدان پرستی چه بشتافتم بخود روی یزدان از آن یافت
از آنجا کشیدم بسوی وطن *** پسندیده ات هست اسلام من
از آنروی من یافتم راه راست *** از آنروی رستم ز کژ و ز کاست
بسوی تو زانروی بشتافتم *** که از هر چه بد روی او تافتم صفحه (16)
کنون سال سیصد از این بر گذشت *** که این سر پنهان هویدا نگشت
من این راز پنهان نگفتم بکس *** جهان آفرین بود دانا و بس
کنون آنکه او هست دانای راز *** همه راز پنهان بمن گفت باز
جوانی که خوانی تو او را علی *** بود راز او راز رب جلی
بمن هر چه بگذشته بد باز گفت *** ز سر نهانی بمن راز گفت
ز گفتار او محو و حیران شدم *** ز دیدار او محو جانان شدم
چه گویم برویش چه کردم نگاه *** بدیدم رخ داور داد خواه
رخ یار بی پرده از روی او *** بدیدم چه کردم نظر سوی او
ز روی و رخش ناشکیبا شدم *** بسوی خداوند یکتا شدم
مرا هست سوی تو روی نیاز *** که گوئی بمن سر این راز باز
پیمبر چو بشنید خندید و گفت *** بان پیر حیران در راز مفت
که این پیر از این داستان لب ببند *** که این راز بگذشته از چون و چند
بسر علی عقل را راه نیست *** بغیر از خداوند آگاه نیست
بگو هر چه دیدی نهانی بکس *** فزون گوی و دل را بشوی از هوس
ز سر علی دیده ئی اندکی *** ندیدی تو از صد هزاران یکی
بدیدار او عقل را راه نیست *** کسی را باو روی دیدار نیست
چو من از ثری بر ثریا شدم *** ببالای بالای والا شدم
فروماند روح و فرا شد براق *** بجائی که شد طاقت و صبر طاق
گذشتم ز امکان و از لامکان *** قرین شد بمن از تن و از روان
رسیدم بجائی که جائی نبود *** بسوی دگر روی و رائی نبود
شنیدم در آنجا ندای علی *** در آنجا عیان گشت جای علی
یکی عرش دیدم چو عرش خدا *** علی اندر آن تختگه کرده جا
ز دیدار و رخسارش حیران شدم *** نهانی بر او آفرین خوان شدم
که ناگه تبسم کنان لب گشود *** همه راز یزدان هویدا نمود
از آن لب سخن از لب یار گفت *** باین بنده راز جهاندار گفت
از آنروی و آن موی حیران شدم *** بیزدان پاک آفرین خوان شدم
از آن لب شنیدم کلام خدا *** شد آواز یزدان مرا رهنما
از آواز او کام دل یافتم *** رخ از نقش کون و مکان تافتم
از آن صوت اندر دل من گشود *** همه هر چه بد سر رب ودود
چو آواز او شد در گوش من *** دگر باره آمد بتن توش من
دل و جان من زان ندا زنده شد *** دو گیتی مرا سر بسر بنده شد
از آن صوت دانائی آموختم *** از آن نغمه دانشوری توختم
چو گوش من آواز او را شنود *** دو صد عقده اندر دل من گشود
چو من باز گشتم از آن جایگاه *** گرفتم سوی منزل خاک راه
نهادم بزیر از ثریا چو پای *** رسیدم چو نزدیک عرش خدای
خروشی بهیبت رسیدم بگوش *** بر آمد دل من ز جانزا خروش
یکی شیر دیدم در آن جایگاه *** خروشان و جوشان بمن بست راه
دل من شد از دیدنش ناشکیب *** بر آمد دل من ز جا زان نهیب
دو گیتی ببال و برش تنک بود *** جهان نزد او نقش ارژنگ بود
من از روی آن شیر حیران شدم *** ثنا خوان دارای یزدان شدم
ز رویش هویدا جلال خدا *** نمایان از او سطوت کبریا
دو گیتی بزیر بر و یال او *** جهان همچو گوئی بچنگال او
دمادم ز هر موی نوری فروخت *** که از تاب آن آتش طور سوخت
چو بگرفت ره بر رسول خدای *** تو گفتی بر او بست ره رهنمای
بهستی بجز شیر رائی ندید *** بجز شیر رائی و جائی ندید
ز هر موی او خواستی پر ز شور *** دمادم دو صد نور چون نارطور
بخواهش دل خود بیاراستی *** ز دارای دین حفته ئی خواست
رسول خدا ره بجائی ندید *** سراسیمه بر سوی او بنگرید
جهان سر بسر نقش تدبیر بود *** همه عکس رخسارۀ شیر بود
پیمبر از او در شگفتی بماند *** فروماند و نام جهانبان بخواند
که ناگاه آمد ز یزدان خطاب *** که ای از تو یزدانیان کامیاب
نیازیده او را که او شیر ما است *** نه او را بند است یل رهنما است
پیمبر چو بشنید وحی خدای *** دل او از اندیشه آمد بجای
در آنشب جاندار رب و دود *** یکی خاتم او را ببخشید زود
که چیزی بجز خاتم آنجا نداشت *** بانگشت اندر دهانش گذاشت
چو خاتم ز دست نبی در ربود *** دهان را بمدح نبی بر گشود
چنان مدح دارای دین را بخواند *** کز آن مدح دارای دین خیره ماند
چو آن خاتم از خاتم الرمسلین *** ستد زان مکان سوی ره گزین
روان شد از آن جایگه دلگرای *** بسوی زمین ز آسمان کرد جای
چو بشنید آمد در آنجا رسول *** در آمد در آنجای زوج بتول
بسوی نبی دیده را بر گشاد *** نبی را ز معراج او مژده داد
زهی گفت او را رسول امین *** بر آمد زهی از جهان آفرین
یکایک همه رازها باز گفت *** ز راه نهانی باواز گفت
هه راز پنهانی کردگار *** شد از روی او بر نبی آشکار
ز گفتار و رخسارش بشنید و دید *** نبی هر چه در عرش گفت و شنید
نبی ماند حیران ز گفتار او *** دگر باره سوی نبی کرد رو
ز انگشت خود کرد خاتم برون *** بانگشت او کرد بی چند و چون
دگر ره ز سر پنجۀ داوری *** سلیمان دین یافت انگشتری
همی دید بر چهرۀ شاه دور *** ز رخسار شه شد دلش پر زنور
بسی راز پنهان از آن نور دید *** که آن راست ناید بگفت و شنید
چو بر روی او دیده را باز کرد *** دگر سوی معراج پرواز کرد
بشب آنچه بشنید پنهان ز یار *** در آن روز با یار کرد آشکار
همه آنچه آنجا نهانی شنفت *** شگفتی که اندازه نتوان گرفت
پیمبر چو آن رازهای نهفت *** یکایک بسلمان همه باز گفت
ز اندیشه او را ز دل هوش شد *** همه راز خویشش فراموش شد
پیمبر چو او را بدانگونه دید *** بخندید و با او سخن گسترید
که نتوان ز راز خداوند راز *** بر بندگان گفت آن راز باز
کسی نیست آگه ز راز خدای *** بغیر از خداوند ای نیکرای
نداند ز راژ خدا هیچ کس *** بغیر از خداوند دانا و بس
چو بشنید سلمان نیوشید راز *** بسوی نبی دیده اش گشت باز
بمالید بر خاک راهش جبین *** کرایان ز راز جهان آفرین
روان شد سوی جای خود دلگرا *** فرو مانده حیران ز کار خدا صفحه (17)
کنون داستانی ز نور سر کنم *** حکایت ز کار غضنفر کنم
که چون سالش از پنج و شش در گذشت *** جهاندار را یک شش پنج گشت
ز آسیب او شیر اندر هراس *** ز رخسار او خلق یزدان شناس
گفتار در بیان احوالات یر رب و دود در سن هشت سالگی و گذارش آن
ز چنگال او سست چنگ پلنگ *** هژیرانش ترسان ز بازو و چنگ
نبی را از او گشت بازو قوی *** بر و بازو و ساعدش پهلوی
از او بود راز نهان آشکار *** نمودار از او رایت کردگار
چو سال جهاندار بر شد ز هشت *** دو گیتی ز رویش پر آواز گشت
از او گشت کار پیمبر درست *** پیمبر ز نیروش امداد جست
کسی با نبی غیر او در نماز *** نمیگفت با داور پاک راز
نبی را بهر کار همراه بود *** بهر کار با او هوا خواه بود
نبی دل ز رخسار او شاد داشت *** ز رویش خداوند را یاد داشت
ندیدی ز هر سوی جز روی او *** نه رویش بسوئی بجز سوی او
هر آنکو لقای خدا خواستی *** ز دیدار او دل بیاراستی
بجز دیدنش آرزوئی نداشت *** بجز رو با رو بسوئی نداشت
نمودار از او عکس دلدار بود *** هویدا از او آنچه پندار بود
همه قوم کفار را دل بتاب *** بد از رشک آنشه روانشان خراب
در افتاد بر بت پرستان شکست *** ز غیرت بر آمد بهم بت پرست
بتنک اندر افتاد عزی ستای *** ستایشگر آمد بداور خدای
ز آئین و دین رسول خدای *** دل کفر کیشان بر آمد ز جای
بکون و مکان روی یزدان فروخت *** ز نور خدا ظلمت و کفر سوخت
علی با نبی چونکه دمساز گشت *** لوای نبی از ثریا گذشت
ز یم فرستادۀ کردگار *** پرستیدن لات و ود گشت خوار
زنی از بزرگان قوم قریش *** بر او نوش نیش و بر او تلخ عیش
شده در جوانی ز خود نا امید *** بهنگام شادی باو غم رسید
می زندگی چون شد او را بجام *** خدیجه ورا مام بنهاد نام
ز خورشید او ماه در تاب بود *** ز همسایگانش مثالی نبود
گفتار در بیان احوال حیدر حیه در و ذکر حالات علیا مکرمه خدیجه خاتون (ع)
والدۀ ماجدۀ فاطمۀ زهرا (ع)
ز خورشید او ماه در احتراق *** ز مهر رخش ماه اندر محاق
خویلد بدش باب و فرخنده بود *** بعزی و لات و بود بنده بود
اگر داشت بالات همخانگی *** نبودش ز دادار بیگانگی
خداوند را میستودی بجان *** دلش بود در شرک توحید خوان
زر و سیم او را شماری نبود *** بگیتی چو او مالداری نبود
بدرگاه او آمده رایگان *** بسی مایه ور مرد آزادگان
بزرگان و شاهان قوم عرب *** پی سیم در در گهش در طلب
هزاران چو قارون گدای درش *** سلیمان و کسری کمین چا کرش
همه شهر یاران مصر و یمن *** پی سیم و زر در رهش انجمن
خریدی ز سیم و زرش شاه مصر *** گهی ماه کنعان گهی ماه مصر
همه شهر یاران بدندش اجیر *** جوان از زر و سیم او چرخ پیر
ببازار بازار گانان او *** خور و ماه بودی گروگان او
هر آنکس ز سیمش شدی سیم سنج *** سپردی بگنجورش بی رنج گنج
ببازار او در پی سیم و زر *** مه و خور نهان گشته چون پیله ور
متاع دو گیتی شده مشتری *** همه مشتری گاه سواد گری
خریده دو گیتی بسودار گری *** ز سیمش به بیع سلف مشتری
مه و خور از او سیم و زر توخته *** که از کان معدن زر اندوخته
بزرگان و شاهان بطحا دیار *** مر او را بخوبی شده خواستار
چه عباس و بوجهل و چه بولهب *** دگر سروران و سران عرب
یکایک بتزویج او راه جو *** ولی او از آن راه پیچیده رو
نگشتی ز گفتارشان کامیاب *** پر از خشم دادی برایشان جواب
بسی شهریاران با جاه و آب *** نگشتند از وصل او کامیاب
بسی نامداران درم خواستند *** بخوبی و با خواهش آراستند
بسی سروران مجلس آراستند *** نشستند و گفتند و برخاستند
ز جان و تن خود شدی ناسپاس *** دل او شدی زان سخن پر هراس
بلرزید او را همه بند بند *** رسیدین از آن راز وی را گزند
نبی را چو در این سرای سپنج *** ز عمرش بیفزود بر بیست پنج
جهان آفرین تا جهان ساخته *** بر آن سایه زان سایه انداخته
در این باغ سروی بر آمد بلند *** کز آن سرو شد باغبان خود پسند
مه و مهر روشن ز دیدار او *** جهان روشن از عکس رخسار او
ذکر رفتن ابوطالب نزد خدیجه از جهت وام گرفتن
ز نقشش هویدا نگار قدم *** ز نقشش وجود دو گیتی عدم
چه نقشی که نقاش عهد الست *** پسندیده خود را چون آن نقش بست
از این نقش آواز او شد بلند *** هویدا از آن نقش شد نقشبند
در این پرده هر چیز پنهان نمود *** از او آشکارا نمود آنچه بود
جوانی که اندر جهان کهن *** ندیده چو او قادر ذوالمنن
دم او جبرئیل آموزگار *** ز روی و زاریش جوان روزگار
از او در شگفتی همی قوم او *** که چون او ندیده کسی رای ورو
مکائیل از او دانش آموختی *** سپهر برین قدرت اندوختی
همی خواندندش رسول امین *** همه دل ز گفتارش اندوهگین
همه دیده ها خیره از روی او *** از آن روی و آن رای در گفتگو
که چون او دو چشم زمانه ندید *** نه از کاردانان پیشین شنید
یکی روز بوطالب سرفراز *** بدیدار او دیده را کرد باز
دو چشمش برخسار او باز ماند *** نهانی بر او نام یزدان بخواند
چه لختی ز رویش بدل راز کرد *** زبان را و دل را پر آواز کرد
مر او را چه یزدان پرستان ستود *** که ایکاش او را پدر زنده بود
که میدید پر نور رخسار او *** دلش زنده گشتی بدیدار او صفحه (18)
چو از روی و رایش در راز سفت *** پس آنگه سوی او باواز گفت
که ای از رخت مهر و مه پر ز نور *** ز روی تو چشم بدان باد دور
ز روی تو چون گشت نوری پدید *** دو گیتی جهان آفرین آفرید
ز روی تو عکسی بدیدار شد *** که نقش دو گیتی نمودار شد
چه جنس ترا نقد سرمایه دید *** ببیع سلف هر دو گیتی خرید
یکی راز دارم بتو آشکار *** نهانست بر مردم روزگار
ترا هنک فرهنگ و نیروی رای *** چو ذات جهاندار داور خدای
کنون وقت شد کاشکارا کنم *** چو یزدان بمردم مدارا کنم
خجسته از او هست آزادگان *** غنی از زر و سیم او بحر و کان
بزرگان و شاهان قوم قریش *** ز سیم و زرش یافته زور و طش
پسند تو باشد اگر رای من *** بخواهش رو سوی آن نیک زن
ز بهر تو آرم زر بی شمار *** ز بهر تجارت در این روزگار
چو بشنید شه گفت آن هوشمند *** پسندید گفتار آن ارجمند
که این عم بود کار رایت درست *** نباشد تو را رای و پیکار سست
زمین و زمان مر ترا بنده باد *** بهر کار رای تو فرخنده باد
شهنشه چو شد روی رایش پسند *** پسندید دارای پست و بلند
روان گشت دانشور راز دان *** سوی خانه بانوی بانوان
چو آمد خرامان سوی آن سرا *** سزاوارش گردید پرداخت جا
نهادند بهرش یکی تخت زر *** مکلل بیاقوت و در و گهر
چو عمران بر آن تخت زرین نشست *** در افتاد در کفر کیشان شکست
بفرمود پس بانو بانوان *** که از بهرش آرند هر گونه خوان
دو دراعه فرمود آن نیکزن *** که مانند او کم بود در یمن
ندیده کسی جامه مثل آن *** اگر چند گردید اندر جهان
ردای یمانی برسم نثار *** بگسترد بر پای آن شهریار
پس پرده آمد خرامان روان *** پی دیدنش بانوی بانوان
که این یاورت داور داد خواه *** ترا بر فراز فلک پایگاه
مشرف شد از مقدمت خانه ام *** سر عرش شد فرش کاشانه ام
که شد کلبه ام مر ترا پایگاه *** گذر کرد از مهر و پروین و ماه
چه سازند یاران و خویشان تو *** بنزدیک تو پاک کیشان تو
ز پور برادر دلت شاد باد *** ز دارای یزدان ترا یاد باد
شنیدم که چشم زمین و زمان *** بگیتی ندیده چو او نوجوان
بمانند او مادر روزگار *** نپرورده فرزندی اندر کنار
ترا رخ فروزان ز بخت و یست *** فراز سر چرخ بخت وی است
چو بشنید بوطالب نیک رای *** باو گفت کی بانوی دلکرای
ترا بخت همواره فیروز باد *** ترا روز هر روز نوروز باد
چنین است رازی گفتی درست *** سخنهای تو نیست زین باره سست
کنون من از او بر تو دارم پیام *** مرا گفت رو سوی آن نیکنام
سلامی ز من سوی بانو رسان *** که گوید چنین سید انس و جان
اگر هست نزد شما سیم و زر *** برای تجارت باین پر هنر
سپارید کوهست راد و امین *** پسندیده او را جهان آفرین
چو بشنید بانو ز عمران نوید *** بخاطر رسید از نویدش امید
متاع دو گیتی همه هر چه هست *** بیک ذره خاکپای تو پست
مرا جان شیرین و مال و منال *** بزیر سم اسب او پایمال
بگنجور فرمود تا سیم و زر *** بیاورد از بهر آن نامور
پسی کیسۀ بدره های درم *** نهادند نزدش ز بیش و ز کم
چو عمران بر آن سیم و زر بنگرید *** شگفت آمدش لب بد ندان گزید
چنین گفت پس بانوی بانوان *** بعمران گه ای از تو گیتی جوان
بخاک قدوم تو دارد نثار *** زر مهر و سیم مه روزگار
چو بشنید عمران ثنایش بخواند *** بر او گوهر وصف او بر فشاند
بفرمود گنجورش آمد بپیش *** شمارد شمار زر سیم خویش
چو بشمرد گنجور آن سیم و زر *** بنزد ابو طالب نامور
چو برداشت قدریکه بودش نیاز *** زیاده همه هر چه پس برد باز
ببیع سلف بست عقدی درست *** که هرگز نگردد مرا عهد سست
چو برداشت زر را بر آمد ز جای *** روانگشت شادان بسوی سرای
بنزد پیمبر ز راز نهفت *** همه هر چه بگذشته بد باز گشت
پیمبر ز گفتش تبسم نمود *** ابوطالب نامور را ستود
سوی کشور شام بر بست بار *** بعزم تجارت ز بطحا دیار
سوی مصر چون کاروا نشد روان *** جرس گشت یوسف بان کاروان
ببازار گانی چه شد رایگان *** ید ایزدی گشت بازارگان
چه شد شهر مصرش مکان و مکین *** همه خاک او گشت عرش آفرین
چه آنخاک شد جای آن نور پاک *** همه یوسف پاک گردید خاک
بسودا گردی چون فرا کرد دست *** یکی مایه آورد و شد سود شصت
گفتار در بیان روانه شدن حضرت رسول (ص) بعزم تجارت بجانب شام و رسیدن بشهر مصر
ز کارش جهان گشت پرهای هو *** که کار تجارت کسی مثل او
ندید ونبیند بگیتی دیگر *** نپرورده دوران چو او پر هنر
چون آنکاروان شد بسوی حجاز *** از آن کاروان ملک شد پر ز راز
پر آوازه شد کشور و بوم و بر *** ز سرمایه و سود خیر البشر
سوی شهر چون آمد آنکاروان *** بالید آن شهر بر آسمان
ز بهر متاعش روانشد چه نیز *** خریدارش آمد هزاران عزیز
سر هر متاعی که بر میگشود *** در آن نور یوسف نمودار بود
خریدار بازار گانان کوی *** یکایک سوی او نمودند روی
همه شهر مکه پر آوازه شد *** دل بانوی بانوان تازه شد
بر افروخت رخسارش از مهر او *** ز سوداش شد گرم بازار او
بیاورد بو طالب نامور *** که او بد نبی را برادر پدر
بر بانوی بانوان سیم و زر *** که آورده بود آن یگانه گهر
چو بوطالب آن سیم زر برفشاند *** از آن بانوی بانوان خیره ماند
که هرگز ندیده در آن داوری *** چو آن سود هرگز ز سودا گری
صفحه ( 19)
ز اعجاز انکار شد در شگفت *** تبسم کنان پر ز اندیشه گفت
بغیر از خداوند پاینده بس *** ندارد باین هیچکس دسترس
ز عمران بپرسید کی شهریار *** ز پور برادر تو در روزگار
چه دیدی ز اعجاز و راز نهان *** که رازش نداند بجز راز دان
بخندید عمران ز گفتار او *** سوی بانو از مهر بنهاد رو
که کارش همه غیر اعجاز نیست *** کسش هیچگه آگه از راز نیست
بسی داستان دارم از کار او *** که آن راست ناید بهر گفتگو
بهر کار گردد چه او دلگرای *** بود کار او کار داور خدای
از او راز پنهان بسی دیده ام *** که از هفت ملت نه بشنیده ام
نهان بود هر راز در روزگار *** شد از کار و کردار او آشکار
ز رویش کند کسب نور آفتاب *** برد آب از خاکپایش سحاب
ز گفتار عمران دلش گشت نرم *** بمهر پیمبر دلش گشت گرم
ز مهرش چنان شد دلش پر امید *** تو گفتی روانش ز تن بر پرید
از آن روز تا شب پر اندیشه بود ***چو شب گشت اندیشه اش بیش بود
از آن داستان دل پر آواز داشت *** نهانی بدل ذکر آن راز داشت
سوی خوابگه رفت دل پر ز تاب *** چنین دید روشن روانش بخواب
که از عرش اعلی یکی آفتاب *** بر آمد که شد عرش از او نور یاب
پر از نور شد از سما تا سمک *** چو خفاش شد آفتاب فلک
چو پر نور از آن مهر شد روزگار *** بیفتاد این ماه را در کنار
باین ماه آن مهر چون یار شد *** سر ماه از خواب بیدار شد
دل آن ز آن خواب شد پر امید *** خداوند آن خواب دادش نوید
بمسکین ببخشید بسیار چیز *** دو دستش بدرویش شد سیم ریز
بهر کس از آنخواب بر زد نفس *** ندانست تعبیر آن خواب کس
چو بانو از آن خواب شد دلگرای *** طلب کرد بوطالب پاک رای
سراسر همه خواب را باز گفت *** با سرار آن گوهر راز سفت
چو بوطالب آنخواب را گوش کرد *** همه رنج گیتی فراموش کرد
از آن خواب شادان تبسم نمود *** پس آنکه لب در فشان بر گشود
که آمد ترا بخت بیدار یار *** بکام تو شد گردش روزگار
ترا آفتابی فتد در کنار *** که زان مهر روشن شود روزگار
بر آید بچرخ نهم نام تو *** شود کار ایام بر کام تو
جهان از نژاد تو روشن شود *** زمین و زمان از تو گلشن شود
یکی سید آید ترا در کنار *** که بر خلق باشد خداوند گار
دو گیتی ز رویش فروزان شود *** هویدا از آن نور یزدان شود
چو بشنید بانو از او این نوید *** دلش شاد گردید و دم در کشید
دگر باره عمران زبان بر گشاد *** از آن خواب نوشین بسی کرد یاد
که گویم اگر سراین راز باز *** تو ای یار دارندۀ بی نیاز
تو آن آفتابی که دیدی بخواب *** بود نور پیغمبر آن آفتاب
نهال امید تو آمد ببر *** که از نخل طوبی شود بارور
نصیب تو پیوند پیغمبر است *** که از نخل طوبی برت برتر است
بدهر از تو آید نژادی پدید *** کسانیکه شد دهر از یشان پدید
ترا خواب میمون و فرخ بود *** ترا سوی جان آفرین رخ بود
چون بشنید از او بانو بانوان *** ز گفتارش گردید روشن روان
روانش از آن گفته پر نور شد *** از او کفر و بیگانگی دور شد
دلش شد پر از مهر داور خدای *** در آن مهر دادار دین کرد جای
چنان شرک کفر از دلش دور شد *** که آن غیرت بیت معموره شد
چو آن داستان را ز عمران شنید *** پر آزرم بر سوی او بنگرید
که ایشان ملک عراق و حجاز *** حجاز از تراب درت سرفراز
ندای تو چون زد بگیتی نوا *** جهان از مخالف تهی دید جا
زنای تو گردید صوتی چه راست *** زنه پردۀ چرخ آواز خاست
جهان جمله در زیر فرمان تست *** تن و جان ما جملگی آن تست
بمردم توئی داور کار ساز *** سزاوار من هر چه دانی بساز
چو بشنید عمران از واین نوید *** ز شادی رخش همچو گل بشگفید
از آنجا روان شد بسوی سرای *** ز شادی دلش گشت یزدان گرای
سوی سید المرسلین باز گفت *** همه هر چه بشنید راز نهفت
پیمبر ز گفتار او گشت شاد *** جهان داور پاکرا کرد یاد
باو گفت کی عم نیکو نهاد *** ترا داور داوران یار باد
در اینکار یارت شود کار ساز *** سزاوار من آنچه دانی بساز
ابوطالب از گفت او شاد گشت *** ز اندیشه و رنج آزاد گشت
بدل گفت بر کام شد کارها *** خداوند ما شد کنون یار ما
سوی بانوی بانوان شد فراز *** بر او کرد بانو در راز باز
که این برگزیده تر روزگار *** همه روزگار تو امیدوار
همه خر عیش نبی با منست *** مرا جان ز سیمای او در تنست
تو دل هیچ زین باره غمگین مدار *** که گردد بکام تو در روزگار
دگر هر چه خواهی تو از سیم زر *** ز گنجم ز بهر پیمبر ببر
از این سیم و زر کار او را بساز *** بخویشان او هیچ نگشای راز
چو عمران نیوشید گفتار او *** دلش شاد گردید از کار او
پی کار او ساز ره ساز کرد *** در عیش بر روی خود باز کرد
پر آوازه گردیده ملک حجاز *** ز عیش نبی شد جهان پر ز راز
نوای مخالب ز هر گوشه خاست *** ز هر گوشۀ نالۀ گشت راست
یکایک بزرگان قوم عرب *** فتادند زان عیش در تاب و تب
بر آمد ز قوم مخالب نوای *** عدو را پر آوازه گردید جای
ببطحا زمین اندر آمد بجوش *** بر آمد ز قوم قریشی خروش
همه نامداران قوم عرب *** پر از خشم کین بر گشادند لب
بسوی خویلد که ای پر هنر *** که سوزد ز گفتار تو بوم و بر
ز کردار نا فرخ دخترت *** بخاک اندر آید سر و اخترت
دلیران و گردان قوم قریش *** بر او تلخ سازند یکباره عیش
سر آرند ناگه بر او روزگار *** شود روز او چون شب تیره تار
نخستین چو او را ابوجهل خاست *** بگفتار با او نگردید راست
همه سرفرازان شهر و دیار *** مر او را بخوبی شده خواستار
زگفتار ایشان نپذیرفت پند *** بر او گشت گفت نبی سودمند
بافسون مر او را چنان زد فریب *** کز افسون او شد دلش بیشکیب
ولیکن ندانی تو ای چاره جو *** کز این داستان خون در آید بجو صفحه (20)
بر آید بسی تیغ کین از نیام *** شود روز او چون شب تیره فام
بسا سر که آن دور گردد ز تن *** بسا تن که از خاک پوشد کفن
یکی فتنه خیزد میان گروه *** که گردد همه کوه هامون ستوه
خویلد چو آنرا از را گوش کرد *** همه زندگی را فراموش کرد
از آن داستان دست غم زد بسر *** که هرگز بعزی ندارم خبر
سوی خانۀ دختر آمد روان *** بتن ناتوان و بدل بی روان
چو چشمش برخسار دختر فتاد *** خروشان بر آورد آه از نهاد
که ای عصمت از عصمتت محترم *** حرم مر ترا پرده دار حرم
بنزد بزرگان اهل تمیز *** بگیتی توئی همچو عزی عزیز
که عزی پرستان همه یار تو *** پرستار عزی پرستار تو
چرا از دلت شد بافسون شکیب *** فسون یتیمی تو را زد فریب
کنون با یتیمی چرا آشتی *** نمودی همه خار بگذاشتی
جهان و جهانی پرستار تو *** یتیمی چنین شد چرا یار تو
چو دختر نیوشید راز پدر *** بپاسخ چنین گفت کای نامور
در این کار خود را چه داری نژند *** نداند کسی راز چرخ بلند
نخستین قضا هر چه بر زد رقم *** نگردد بتدبیر کس بیش و کمم
سزاوار هر کس بروز الست *** همه هر چه نقش آفرین نقش بست
سرانجام گردد بگیتی پدید *** نگاری که آنروز پنهان کشید
تو ز اندیشۀ این دل آزاد دار *** مر این پند نیکو زمن یاد دار
خویلد ز گفتش فرو بست دم *** چه دم زد بگفتا چنین آن صنم
بگفتار دختر نبودش جواب *** مروریخت از دیده بر چهره آب
بر او از سر قهر و کین بنگرید *** ز گفتار او راه گفتن ندید
بر آمد پر از خشم از جابجای *** بسوی برادرش پیمود راه
برادر یکی بود او را چو شیر *** جوان و سپهدار و گرد و دلیر
بزرگ عرب بود و فرزانه بود *** برزم و به پیکار مردانه بود
بدی عم آن دخترک پاک نژاد *** رسیدی به عبدالمنافش نژاد
سوی او روان شد دلی پر ز درد *** ز راز نهانی بر او یاد کرد
چو بشنید از دل بر آورد جوش *** بر آورد پر کینه از دل خروش
گفتار در قصۀ خویلد با برادر خود و خشمناک شدنش بر خدیجه
ز جام شراب آنزمان بود مست *** خروشید و پر خشم از جای جست
کشید از کمر خنجر آبگون *** که اکنون کشم هر دو در خاک و خون
یتیمی که باشد ورا پیشکار *** بگیتی بر او چون شود شهریار
همیخواست از خانه آید برون *** پر از خون کند گنبد نیلگون
همه قومش از جای برخاستند *** پی کشتنش خواهش آراستند
سرانجام بر گشت بی تاب و توش *** خروشید و نالید پس شد ز هوش
جهان شد از آن راز پر گفتگوی *** پر آواز از آن راز شد چار سوی
ابوجهل را دل بر آمد بجوش *** پر از خشم شد با نبی کینه کوش
که او را ببندم ببند گران *** سر آرم جهان را بجادو گران
بسوی ابوطالب آمد خبر *** ز گفتار آن مرد پر خاش خر
ز گفت خویلد ز بیداد و داد *** ز کار برادرش آن بد نهاد
پر از کین بر آمد ز جای نشست *** خروشید و بگرفت خنجر بدست
که آن بد سیر را در آرم ز پای *** نمایم ز گیتیش پردخته جای
سوی خانۀ او روان گشت زود *** قضا را خویلد در آن خانه بود
یکی بانک زد بر خویلد بخشم *** بسویش نگه کرد پر خشم چشم
که چون شد برادرت آن نابکار *** کجا رفت آن مرد ناهوشیار
همانا بچشم شما نور نیست *** شما را بجر دیدۀ کور نیست
شما را دل و دین ببرد اهرمن *** که شد اهرمن با شما رای زن
در آن گفتگو بود آن نامور *** که ناگه برادرش آمد و در
چه دیدش ابوطالب از جای جست *** بزد دست و بگرفت ریشش بدست
بدست دگر خنجر آب گون *** بیفکند بر خاک او را نگون
خویلد شد از کار او در هراس *** ببوسید دستش پی التماس
برادرش از دست او چون بجست *** خروشید و او را ببوسید دست
ز تن رفته تاب و ز رخ رفته رنک *** دل آسان شده از شتاب و درنک
بزاری بپوزش زبان بر گشاد *** سر عجز بر خاک راهش نهاد
که ای از تو آزادگان ارجمند *** بدرگاه تو پست چرخ بلند
ز نیروی تو شوکت دهر پست *** پرستار در گاه تو هر چه هست
ز دست تو پست آسمان بلند *** بپایت سر آسمان پای بند
هم از آب تیغ تو گیتی سراب *** بدم گر سخن گفته ام ناصواب
ز تیغ تو کون و مکان خورده آب *** که من دوش از باده مست و خراب
اگر بد سخن رانده ام بر زبان *** ببخشای ای داور داوران
که ما را توئی داور کارساز *** سزاوار ما هر چه دانی بساز
روان و توا زیر فرمان تست *** توانها و جانها گروگان تست
چو عمران بگفتار شان بنگرید *** ز ناراستی گفتشان دور دید
بایشان ببخشود از روی مهر *** تبسم کنان گشت و بنمود چهر
برون آمد و کار را ساز کرد *** نبی را ز کارش خبردار کرد
اساس عروسی ملوکانه چید *** جهان شد از او پر ز بیم و امید
شنیدند چون این سخن قوم او *** همه سوی یکدیگر آورده رو
پر اندیشه گشتند از آن داستان *** که شد راست آن گفتۀ باستان
بر آمد زهر گوشه ئی شور و شر *** جهان دل پر از کین خیر البشر
چو بوجهل این داستان کرد گوش *** پر از خشم و پر کین ز دل زد خروش
که اکنون بر آرم ز عمران دمار *** کنم بر خویلد سیه روزگار
پر از خشم آن دیو بد روزگار *** بسی گفت بیهودۀ بی شمار
که گردیده آن بد گهر چند بار *** بر آن قدوۀ راستان خواستار
بپیچید بانو ز گفتارش سر *** پر از خشم و کین بود آن بد گهر
چو آمد از این داستانش بگوش *** دلش همچو دریا بر آورد جوش
بلات و بعزی قسم کرد یاد *** که بر او در کینه خواهم گشاد
بخنجر ببرم سر آن سران *** بخاک اندر آرم سر سروران
ببندم دو دست محمد به بند *** سر چرخ بندم بخم کمند
دلیران و گردان قوم قریش *** همه دل پر از کین و سپر ز طیش
چه عباس و چه خالد و بولهب *** فتادند یکباره در تاب و تب
که ایشان ببانو دل آراستند *** مر آن قدوۀ راستان خواستند
صفحه (21)
نبد گفتشان نزد بانو پسند *** نبی را پسندید آن ارجمند
همه دل از آن پر از رنج و تاب *** همه دل پر از خون و دیده پر آب
همه شهر بطحا پر از گفتگوی *** بروی اندر آورده کفار روی
بنزد ابوطالب آمد خبر *** ز گفتار و کردار آن بد گهر
چو بشنید عمران بر آورد خشم *** بسوی فرستاده بگشاد چشم
که بوجهل اگر نگذرد زین سخن *** یکی کینه خیزد در این انجمن
که گردون گردان ندارد بیاد *** در کینه گردون بخواهد گشاد
ز خود دامن چرخ گلگون کنند *** ملک را از این قصه دلخون کنند
چو من نیزۀ سر کرای آورم *** سرانرا همه زیر پای آورم
چون من بر گشایم در کار زار *** گشاید در رزم و کین روزگار
چو شمشیر هندی کشم از نیام *** خورد تیغ من خون رومی بدام
فرارم چو من گرز گردون نورد *** سر چرخ گردون بر آرم بگرد
نباشد بر زمم کسی پایدار *** سراید بگردن کشان روزگار
چو من بر کشم تیغ زهر آبدار *** دلیران در آیند در زینهار
بنام آوری نام نام من است *** سر چرخ گردون بکام من است
چو گفتار بوطالب آمد به بن *** ز بیمش بلرزید چرخ کهن
چو بوجهل بشنید آن آگهی *** از آن غم تنش از روان شد تهی
ز بیم ابوطالب نامجوی *** همه شهر ری گشت پر گفتگوی
همه قوم کفار ترسان شدند *** دلیران ز بیمش هراسان شدند
هم او پهلوان بود و فرزانه بود *** برزم و به پیکار مردانه بود
مر او را زمین و زمان بنده بود *** رخش همچو خورشید تابنده بود
ابوجهل و سفیان و هم بولهب *** ز گفتار و پیکار بستند لب
همه فتنه یکبار خاموش شد *** ز بیمش دل کفر از هوش شد
ولی باز دلها پر اندیشه بود *** همه روز اندیشه شان پیشه بود
پس آنگاه بوطالب پاکزاد *** بگیتی در خرمی بر گشاد
چو آن بزم شاهانه را ساز کرد *** بگیتی در عیش را باز کرد
یکی جسن شاهانه بنیاد کرد *** ز آئین در عیش را باز کرد
چو آگاه شد بانوی بانوان *** که آن جشن گسترده شد در جهان
در گنج دینار را باز کرد *** همه برک آن عیش را ساز کرد
ذکر مجلس آراستن ابوطالب و گفتگوی خدیجه با او
بیاورد گنجور او سیم و زر *** ز دینار و از بدرهای گهر
پس آنگه در راز را بر گشاد *** چنین گفت پر شرم کای نیکزاد
ره و رسم فرزانگی ساز کن *** از این جشن گیتی پر آواز کن
پذیرفت عمران همه هر چه گفت *** عیان بد همه رازهای نهفت
بگیتی یکی جشن شاهانه چید *** که شد دیدۀ چرخ مبنا سفید
از آن راز بطحا پر آوازه شد *** ابوجهل را کید و کین تازه شد
همه قوم کفار دل پر ز غم *** همه کفر کیشان ز غم دل دژم
چنین گفت بوجهل دل پر ز درد *** بعزی و برلات سوگند خورد
که از ملک و از کشور و بوم و بر *** ز گنج و ز دینار و از سیم و زر
بسی سیم و زر هر دم آرم فراز *** ز ملک و ز کشور شوم بی نیاز
که این عهد هرگز نگردد درست *** کنم رسم و آئین ابن عهد سست
بگفت این و شد در شبستان خویش *** خویلد پر از خشم و کین خواند پیش
در کینه و مهر را باز کرد *** گه او سست و گه سخت آغاز کرد
که آرم هزار اشتر سرخ موی *** بسی اسب و بس استر از چارسو
همه کشور و ملک بطحا زمین *** سراسر مرا هست زیر نگین
بسی مرمرا هست پر مایه گنج *** که گنجور هست از کشیدن برنج
همه برفشانم به پیرای تو *** نمایم کمین خاکی از پای تو
بسحر یتیمی دلت شد ز دست *** ز افسون او آمدی پای بست
یتیمی شده مر ترا خواستار *** از این خواستن مرترا نیست عار
ز مال و منال جهان یک درم *** نباشد بدستش ز بیش و ز کم
ندانم تو با او چرا ساختی *** ز بهر چه دل مهر او باختی
خویلد چو گفتار او را شنفت *** بر دختر آمد همه باز گفت
چو بانو سخنهای او را شنید *** دو ابرو از آن گفته در هم کشید
شد از گفت آن بد گهر پر ز خشم *** بسوی پدر کرد پر شرم چشم
که ای باب گفتار آن نابکار *** نیاید بر راز دانان بکار
تو زین راز دلرا میاور بتنگ *** شود آنچه خواهد خدا بیدرنگ
که بسیار دل خواهش آراسته *** شود عاقبت آنچه او خواسته
تو دل را از این کار غمگین مدار *** که به داند اینکار را کردگار
ندانی مدار این سخن سرسری *** مرا نیست غیر از نبی همسری
خویلد چو بشنید از او این سخن *** پر اندیشه شد مغز پیر کهن
بدل گفت شد دین ما خوار و زار *** ز هر سو گشوده شود کاو زار
در توصیف مجلس عروسی و جسن و گزارش آن گوید
چو عمران ببار است آن بزمگاه *** در آن بزم شد شمع خورشید ماه
فرود آمد از آسمان مشتری *** در آن بزم از بهر رامشگری
چه آن بزم بزمی بروی زمین *** بگیتی ندیده است بزم آفرین
ز حل بد کمین نقش در گاه او *** سپهر برین عکس خرگاه او
مه و مهر خنیاگر بزم او *** سر چرخ مینا پر آزرم او
چه در خانۀ بانوی بانوان *** یکی بزم آراست اندر جهان
که در دهر دو دیدۀ روزگار *** ندیده است بزمی چنین شاهوار
بفرمود پس بانوی بانوان *** که در ساحت بزم از هر گران
نهادند پس کرسی زر نگار *** در آن بزمگه از یمین و یسار
بگسترد فرشی بهر تخت گاه *** بر هر کسی در خور پایگاه
همه پایۀ کرسی از سیم و زر *** مکلل بیاقوت و در و گهر
که هر گوهری بسکه تابنده بود *** چه خورشید رخشنده رخشنده بود
یکی تخت بر صدر بنمود جا *** فروزان و رخشان چه عرش خدا
از آن پایۀ تخت نوری بتافت *** کز آن تخت عرش برین نور یافت
بر او گسترانید فرشی ز نور *** که بد تار و پودش ز گیسوی حور
صفحه (22)
از آن فرش نوری که برخاستی *** بعرش برین کرسی آراستی
چه کرسی در آن جایگه جا گرفت *** بعرش برین دست بالا گرفت
چه شد ساز آن بزم یکسر تمام *** سلامش رسانید دار السلام
شد از رشک آن بزم مینو سرشت *** پر آزرم و پر شرم بزم بهشت
غلامان شکر لب می پرست *** بهر گوشه جامی چو گوهر بدست
ظریفان شکر لب دل نواز *** یکی عود سوز و یکی عود ساز
تو گفتی که غلمان حوری سرشت *** رسیده در آن بزمگه چون بهشت
هزاران غلام قریشی نسب *** که کم بود مانند شان در عرب
کمر بند پر گوهر شاهوار *** بخدمت کمر بسته خدمتگذار
مغنی دف و چنگ را ساز کن *** باواز این بزم آغاز کن
جهانرا از این بزم پر شور کن *** دل اهل گیتی پر از نور کن
نوائی بگیتی حریفانه زن *** بروحانیان بانگ مستانه زن
جهانرا از این بزم پر راز کن *** بنه برده چرخ آواز کن
پر آواز کن سقف این هفت طاق *** پر آواز کن پردۀ نه رواق
برقص آی مانندۀ ماه و مهر *** که رقصد در این بزم مینو سپهر
سرودی بخوان از لب جبرئیل *** مبارک ز قول خدای جلیل
ببلقیس دوران پیامی گذار *** که گردد در این بزم خدمتگذار
بجبریل گو تا کند هدهدی *** به پیرامن خلوت سرمدی
چه عمران که شد زو جهان پر زنور *** بگسترد بزمی چه سینای طور
بفرمود پس بانوی بانوان *** طلب کرد در بزم آن سروران
چه عباس و بوجهل و چه بولهب *** که بودند زان بزم تاب و تب
دلیران گردان قوم قریش *** که بودند از این بزم در تاب و طیش
چه آنمردمان را در آنبزم خواند *** در آن بزمگه در و گوهر فشاند
بناچار کردند گفتش قبول *** که آیند در بزم عیش رسول
دل و جانشان از تب و تاب سوخت *** بدیشان از آن غیرت آتش فروخت
زهر گوشۀ بد در آن انجمن *** از ان عیش و آن بزم لب در سخن
ابوجهل گفتا به سیم و به زر *** بریزم در آن بزم گنج گهر
دل بانو از سیم پیچم ز راه *** که در بزم او بر نشیم بگاه
بجز من کرا هست یارای آن *** که در عقد او بر گشاید زبان
ببطحا نباشند چو من سر فراز *** سزد مر مرا دولت دیر باز
بگنجور فرمود تا هر چه بود *** بیارد برش گوهر ناب سود
بیاورد گنجور و در بر گرفت *** ز گنجور بس کیهۀ زر گرفت
که سازد در آن بزم عشرت نثار *** کند خویش را شهرۀ روزگار
دیگر نامداران همه زین نشان *** همه دامن رختشان زر فشان
نموده همه زیور دست و پای *** بخلخال و زرین و سیم درای
چه نزدیک آن خانه بس با نیاز *** رسیدند گردان گردن فراز
چه نزدیک آن در فراز آمدند *** زهر گوشه دل پر ز راز آمدند
بدر گه ستاره فزون از شمار *** غلامان رومی هزاران هزار
بیاراسته تن بدر و گهر *** مرصع قبا و مکلل گهر
که از نور رخسارشان آفتاب *** ز خجلت نهادند رخ در نقاب
گرفته بکف هر یکی جام زر *** پر از در و یاقوت و لعل و گهر
که هر یک از آن گوهر شاهوار *** نه در گنج گنجور بطحا دیار
همه مشکموی و همه ماهروی *** همه نکته دان و همه بذل گوی
بزرگان بطحا فرود آمدند *** برایشان بدل آفرین خوابدند
ز حریت همه گشته زار و نژند *** ز رفتار و کردار چرخ بلند
سوی بزم چون دیده کردند باز *** کجا چشم کور و کجا بزم راز
یکی بزم دیدند مینو سرشت *** تو گفتی که رضوان گل و لاله کشت
شده خازن خلد مجمر فراز *** ز گیسوی حوران شده عود ساز
فروزان در آن بزم نور خدا *** خداوند جان آفرین خود نما
چو خلوت گه کبریائی براز *** صف قدسیان هر طرف در نماز
نه کس را در آن بزمگه جای خود *** جهان آفرین مجلس آرای بود
بدامانش کروبیان در نماز *** بر او سوده نه چرخ روی نیاز
ز هر گوشۀ صوت یزدان بلند *** ز هر سو سر سروری پای بند
ملایک ز هر سو باواز راست *** نو آئین نوای زهر گوشه خاست
تو گفتی فرود آمده ماه و مهر *** در آن بزم از بام مینا سپهر
نه کسرا در آنروی دیدار داشت *** که دیدارش از دیدها عار داشت
فرود آمد از آسمان از فراز *** مه و تیر و ناهید و بربط نوز
رسیدند چون قوم بد روزگار *** بدرگاه آن مجلس شاهوار
بدلهای هر یک بر آمد نهیب *** زتنشان شد آرام و صبر و شکیب
بلرزید بر خود بمانند بید *** چو بوجهل آن بزم را بنگرید
نسق کار پنهان و پیدا نسق *** ز بیم نقس جان و دل بی رمق
بگوش خرد نوش بشنید فاش *** ز روح الامین نعرۀ دور باش
در آن بزم بنگر که آید فراز *** چه باشد جهان آفرین بزم ساز
چو گشتند داخل در آن بزمگاه *** نه یارای بد دیده راه نگاه
ز هر گوشۀ چیده بیحد و مر *** طبق های زرین پر از سیم و زر
بسی جامها چیده از هر کنار *** همه پر در و گوهر شاهوار
تو گفتی ملایک برسم نثار *** فرو ریخته گوهر شاهوار
پی هدیه از نزد رب جلیل *** طبقها گرفته بکف جبرئیل
ز روی خدا بزم پر نور بود *** از او چشم بد بین او کور بود
دل بد دل از دیدنش در هراس *** نمیدید کس غیر یزدان شناس
یکی بزم چون بزمگاه حضور *** نمودار از او روح غلمان و حور
در آن چیده بس گوهر زرنگار *** بسی بر یمین و بسی بر یسار
یکی نغز کرسی چو عرش برین *** تو گفتی که بد عرش جان آفرین
بر آن صدر مجلس نهاده فراز *** آز آن عرش فرش چنان گشته ساز
چو بوجهل آمد در آن بزمگاه *** همه سوی آن تخت کرده نگاه
ولی چم از دیدنش کور بود *** که آن تخت نور علی نور بود
کسی می ندانست آن جای کیست *** سزاوار آن تختگه پای کیست
بدل گفت بوجهل جای منست *** که لختی چنین زیب پای مست
همی خواست کاید سوی تختگاه *** فروماند پایش از آن پای گاه
بلرزید پاش و بلرزید دست *** شد او زرد روی و فروتر نشست
که او را در آن تختگه ره نبود *** کس از راز آن تخت آگه نبود
چو بوجهل باز آنجا فراتر نشست *** نشستند گردان عزی پرست صفحه (23)
یکا یک بیک کرسی زر نگار *** تن ناتوان و دل بیقرار
دل هر یک از درد خون میگریست *** که بر صدر آن تختگه جای کیست
چه عباس و بوجهل و چه بولهب *** فرومانده زان درد و در تاب و تب
که ناگاه آن بزم پر نور شد *** هویدا از آن آتش طور شد
نمودار شد رایت سر مدی *** پدیدار شد شوکت احمدی
بر افروخت رخ داور داوران *** همه خیره گشتند کند آوران
ز سیماش تنشان چو سیماب شد *** ز رخسارش دلشان پر از تابشد
در آمد بمجلس چو آن نوجوان *** جوان گشت از دیدن او جهان
گرو برده دیدارش از ماه و مهر *** فروزان ز رخسار او نه سپهر
درخشان ز نور رخش آفتاب *** ز دیدار او ماه گردون بتاب
چو بر فرش آن عرش بنهاد پای *** بجستند بیخود بزرگان ز جای
بتعظیمش از جای برخاستند*** بمدحش زبانرا بیاراستند
در آمد ببالای بوجهل خم *** بزرگان بدم در کشیدند دم
پیمبر بر آن تخت زر کرد جای *** شد آن تختگه رشک عرش خدا
تبسم کنان سوی اعمام دید *** از او رنک اعمام از رخ پرید
نه بر سوی او دیده را بار داشت *** زبانی نه یارای گفتار داشت
روان شد تو گفتی ز تنشان روان *** زبان از سخن گستری ناتوان
بغیر از ابوطالب نامدار *** که او با نبی بد بگفتار یار
بدل شاد و با او هم آواز بود *** بدارای دارنده دمساز بود
بفرمود بوطالب نامور *** که آید ز در مؤبد پر هنر
یکی خطبه خواند بائین کیش *** که بندد پیمبر بدان عقد خویش
چه در مجلس آمد بخواندن خطیب *** شد از خواندن او بدلها شکیب
یکی خطبۀ بس بلیغ و بلند *** که زان خیره شد دیدۀ هوشمند
چنان بر پیمبر ستایش نمود *** که او را خدای پیمبر ستود
پیمبر بخواندن زبان بر گشاد *** بسی کرد نام خداوند یاد
بفرمان پروردگار جلیل *** ببستند عقدش بکیش خلیل
چو با نواز آن عقد شد سرفراز *** ز عرش برین گشت بختش فراز
بزرگان کفار دل پر زغم *** فرو بسته از بیم اندیشه دم
کسیرا گشودن نه یارای لب *** همه دل پر از درد و تن بر ز تب
همه قوم کفار دل پر ز درد *** که با ما فریب زمانه چه کرد
ندانیم فرجام این کار چیست *** زمانه بکفار خواهد گریست
محمد نه ز آئین نه از دین ماست *** بنزدیک او خوار آئین ماست
بدین نیاکان ما یار نیست *** بجز سحر و افسون ورا کار نیست
ندانیم از گردش ماه و مهر *** بکام و بنام که گردد سپهر
کرا بخت فیروز یاری دهد *** گر ابر عدو کامکاری دهد
زرشک و ز غیرت همه سر کشان *** ز دل گشته بر سینه آتش فشان
ابوجهل را چشم و دل پر ز خون *** که بخت تو فیروز و ما واژگون
یکی مجلس آراستن پیشه کرد *** ز کار محمد بس اندیشه کرد
همه سروران گرامی بخواند *** از آن داستان داستانها براند
کزین بودنی کاهنان کهن *** خبر داده بودند زین انجمن
که آید ببطحا کسی در وجود *** که برلات و عزی نسازد سجود
بگردون ز دین نیاکان خویش *** کند خوار آئین خویشان خویش
بلات و بعزی شکست آورد *** شکوه و دولات پست آورد
ز خویشان خود کینه خواهی کند *** بخال و بعم ژاژ خوائی کند
کند رسم پیشینیان جمله خار *** بکامش شود گردش روزگار
بافسون و سحر و بپند و فریب *** برد از دل نامداران شکیب
دل من زگفتار آن شد دو نیم *** که آنست آن نو رسیده یتیم
که مثل خدیجه بگرد جهان *** نباشد کسی بانوی بانوان
بسحر و بافسون چنان زد فریب *** که از ه او شد دلش ناشکیب
ز پیوند شاهان همه روی تافت *** بپیوند و عهد گدائی شتافت
همی گفت و دیده پر از آب داشت *** دل وتن در تب و تابداشت
ستاره شناسان طلب کرد پیش *** باکرام جا داد نزدیک خویش
بایشان ز راز کهن بار گفت *** ستاره شناسان ز راز نهفت
مر او را چنین پاسخ آراستند *** از آن گفته ز نهار از او خواستند
که گوئیم اگر سر این راز راست *** پدید آید از هر طرف کح و کاست
کنون گشت هنگام نزدیک آن *** که آید بعزی پرستان زیان
نه تنها شود خوار عزی پرست *** که آید بلات و بعزی شکست
یکی تازه دینی شود آشکار *** رسولی پدید آورد روزگار
که بر ملت مادر آرد شکست *** کند خوار توریه و انجیل پست
پذیرد ز یزدان داور سپاس *** بلات و بعزی شود ناسپاس
ابوجهل چون گفت ایشان شنید *** شد از آب دیده رخش ناپدید
چو آن کار را چاره جوئی ندید *** پی چاره بر هر سوئی بنگرید
رخ نامداران پر از آب دید *** جهانرا دل اندر تب و تاب دید
نهان جملگی رو فکنده بزیر *** که از واژگون گردش چرخ پیر
نداند کس آغاز و انجام کار *** که فردا چه بازی کند روزگار
کرا بخت فیروز یاری دهد *** کرا در جهان کامکاری دهد
کس از راز این پرده آگاه نیست *** سوی راز پنهان بکس راه نیست
توزین راز دل هیچ غمگین مدار *** بیندیش از گردش روزگار
نگه کن که دانای پیشین چه گفت *** که گفتار او با خرد بود جفت
زبان ستاره شمر چاک باد *** دهانش پر از خاک و خاشاک باد
که گفتار ایشان ندارد فروغ *** نگویند هرگز سخن جز دروغ
تو از گفت ایشان نیندیش هیچ *** بژرفی بگفتار ایشان مپیچ
که گفتار ایشان بود سخت سست *** نگویند جز گفتۀ نادرست
چو بوجهل گفتار ایشان شنید *** ز گفتار ایشان دلش بر دمید
دل از کار نابوده خرسند کرد *** بگوش دل اسغای آن پند کرد
چو چندی بر آمد بدین روزگار *** نبی را بشد بخت فیروز یار
در بیان حد بردن قوم قریش بر حضرت رسول و تولد شدن فرزند از خدیجه
چو بگذشت چندی ابر سال و ماه *** دو فرزندش آمد چو تابنده ماه
که هر یک نبدشان بگیتی نظیر *** ندیده چو آنماه گردون پیر
صفحه (24)
نبی بود در دین و آئین خویش *** بزرگان بطحا بائین خویش
عزی و هبل را نبرده سجود *** سجودش بر پاک دادار بود
خرامان چو سوی مطاف آمدی *** حرم گرد او در طواف آمدی
گرفتی ز رخسارش خورشید نور *** ز دیدار او سوختی نار طور
گذشتی چه بر سوی حل حرم *** سر سرکشان بد بتعظیم خم
رسیدی چو بر سوی رکن مقام *** ز رکن و مقامش رسیدی سلام
چو بگذاشتی بر سوی حجر پای *** سر حجر ز آن پا شدی عرش سای
چو او مر حجر را کشیدی ببر *** بپایش سر خود کشیدی حجر
بهرسنگ و خاریکه او پای سود *** از او میشنیدی سلام و درود
ز گفتار کفار دل تنگ داشت *** نهانی بایشان سر جنگ داشت
بسوی خدا داشتی رای و روی *** ز دین خدا دل پر از گفتگوی
بهر کوچه ئی بر گذشتی چو شاه *** شدی خیره از دیدنش مهر و ماه
شده خیره کفار از روی او *** بتسخر گشوده نظر سوی او
که مانا فرود آمده از سپهر *** سوی شهر بطحا فروزنده مهر
همه شهر اندر تماشای او *** فرو مانده از روی واز رای او
دل هر یکی همچو آتش بتاب *** که آمد ز چرخ برین آفتاب
زمین و زمان شد تماشا گرش *** فراتر ز چشم ملک افسرش
از او ملک بطحا پر آوازه شد *** کز و راه و رسم جهان تازه شد
ز هر کوچه ئی کو بیرون آمدی *** بسیرش تماشاگران آمدی
همه محو بالای والای او *** تن بی روان در تماشای او
زن و مرد حیران نشسته براه *** که او کی برون آید از خانقاه
که از دیدنش چشم روشن کنند*** ز نور رخش زینت تن کنند
زبانها و دلها پر از نام او *** زمین و زمان گردی از کام او
هر آن رو که گشتی ز رویش منیر *** وزیدی از آن راه بوی عبیر
ندیده کس از او بجز راستی *** از او دور بود کجی و کاستی
فروزندۀ اختر ماه و مهر *** ز درویش مه و مهر بنمود چهر
همه قوم کفار حیران او *** از آن روی و آن موی در گفتگو
که چون او زمانه جوانی ندید *** نه از کاردانان پیشین شنید
زبان بزرگان پر از گفتگو *** جهان تا جهان پر ز اوصاف او
همه خواندندش رسول امین *** دو گیتی بر او خواندند آفرین
همه قوم و خویشان عزی پرست *** ز دیدار او رفته دلشان ز دست
یکایک نموده باو مفخری *** ز خویشی او یافته برتری
ولی بد از ایشان رسول کبار *** بهر گوشه از کارشان در کنار
دل از کار و کردارشان داشت تنک *** بایشان هم از گفتگو داشت ننگ
ببطحا بهامون برون آمدی *** سوی غار حرا دوان آمدی
در آن غار هر روز بردی بسر *** پرستندۀ داور دادگر
بر او بر شدی رازها آشکار *** نهانی شب و روز از آن تیره غار
رسیدی ز جان آفرینش پیام *** شنیدی ز هر سو درود و سلام
ز سر جهان جمله آگاه شد *** فراتر سرش ز افسر شاه شد
یکی روز از غار حرابگاه *** نشسته سرش بر گذشته ز ماه
همی دید از قدرت کردگار *** بر او قدرت کردگار آشکار
دل از کار کونین پرداخته *** بکون و مکان آفرین ساخته
بر او هستی و نیستی گشته پست ***نمودار گشته بار هر چه هست
از امروز و فردار ز دانش تهی *** بهستی شده هستیش همرهی
دلش مخزن راز و دو دیده باز *** بسوی جهان داور بی نیاز
خداوند خوان و خداوند بود *** خداوند سوی وی آورده روی
رها کرده در دهر و نهر هر چه هست *** شده روی دهر آفرین پایبست
گهی داشت زین تنگنا دل بتنگ *** گهی تکیه بنموده بر خاره سنگ
اگر سنگ خاراش بد تکیه گاه *** بدی سوی سنگ آفرینش نگاه
دلش خلوت راز جان آفرین *** در آن گشته جای جهان آفرین
فرو شسته جان و تن از ما و من *** تهی کرده از خویشتن خویشتن
بهر سوی جویندۀ راه جوی *** بهر ره طلبکار دیدار بود
ز هر سو که بادی بسویش وزید *** از او بوی جان آفرین میشنید
چه یاری که گردد بدیدار یار *** سوی دیدن یار امیدوار
فرو ماند حیران دو چشمش براه *** فرا رفته بر سوی یارش نگاه
دمادم ز هر سو رسیدش بگوش *** پیام جهان آفرین بی سروش
اگر چند در پرده ها راز بود *** ولی پرده بر روی او باز بود
در آن غار محو خداوند گار *** همه راز پنهان بر او آشکار
که ناگه ز رخ پرده برداشت یار *** بر او روی دلدار شد آشکار
پیام آور جان بجانان رسید *** ز جانان بر او مژدۀ جان رسید
عیان شد بر او دهر و شد در خیال *** بدیدش یکی صورت بی مثال
تن او همه هوش و ادراک بود *** از آلایش آب و گل پاک بود
تو گفتی بر افکند از رخ نقاب *** نگار پس پردۀ احتجاب
پیمبر چنان محو دیدار شد *** چنان محو از دیدن یار شد
دلش شد ز دیدار او پر ز راز *** که این پرده دار است یا پرده ساز
ولی گفت با خود که این یار نیست *** که آنروی بر ما پدیدار نیست
دگر سوی او بر گشودش نظر *** بچشمش چه شد روی او جلوه گر
یکی روی دیدش منزه ز عیب *** لبش در نهان راز پر راز غیب
بدیدش جوانی چو سرو روان *** ز جان و تنش تازه جان جهان
بدیبای ابریشمین خود نمای *** چو خوبان طناز گلگون قبای
لبش را بد از آب کوثر نشان *** میان لبش گشته کوثر نهان
چو خوبان سرمست طناز بود *** ز طنازیش بر فلک ناز بود
نبد سبزه اش بر لب جویبار *** از آن سبزۀ جویباران ببار
عیان کرده اندر سر سرو ماه *** نهان کرده مه را بزیر کلاه
ز چش فسونساز بابل فریب *** ربوده ز جادوی بابل فریب
مرصع بر و ساعدش سیمتن *** چو خوبان طناز سیمین بدن
بشیرین زبانی زبان بر گشاد *** ز درج گهر عقد گوهر گشاد
نوای حجاز عرب ساز کرد *** باواز عشاق آواز کرد
که یا احمد از کردگارت سلام *** که پروردگارت رساند پیام
صفحه (25)
سلام کسی کو ترا پرورید *** سما برکشید و زمین گسترید
نخستین ز قدرت ترا آفرید *** ز نور تو کرد آفرینش پدید
در آفرینش ز تو باز کرد *** ز بهر تو کار جهان ساز کرد
نبودی اگر تو جهانی نبود *** نشان از زمان و مکانی نبود
ز جان تو آمد بتنها روان *** روان از تو آمد بتن ها روان
در آفرینش ز تو باز شد *** ز تو هر دو گیتی پر آواز شد
اولوالعزم عزم ترا کار بند *** اولوالعزم از عزم تو ارجمند
ندارد چو تو بنده ئی کردگار *** تو بر بندگانی خداوندگار
چو رخسار و گفتارش دید و شنید *** نهانی نبی لب بدندان گزید
بدیدی همه دیده بر روی او *** همی بود یار آمد از بوی او
بخلق و بخلقت مهی چون بشر *** بحسن و بصورت یکی خوش پسر
نه او آدمیزاد و آدم صفت *** گشادی در دفتر معرفت
نه بر گرد ماهش ز عنبر نگار *** نه خورشیدش از مشک پر هاله دار
پیمبر همی دید دیدار او *** دلش شاد و خندان ز رخسار او
که ناگه دگر ره زبان بر گشاد *** ز آغاز و انجام او کرد یار
بصوت حجازی سخن ساز کرد *** در پردۀ راز را باز کرد
که ای از تو آزاد خلق خدای *** بخلق خدا ذات تو رهنمای
پرستندگان تو میکال و روح *** ز ردیای تو قطره طوفان نوح
ز تو آفرینش سر افراشته *** بدل تخم مهر تو را کاشته
منت از کمین بندگان کمترم *** ز یزدان بسویت پیام آورم
منم محرم راز جان آفرین *** بود نام من جبرئیل امین
ز هر نیک و بد در پناه توام *** کمین چاکر بارگاه توام
بفرمودۀ داور داوران *** کنون هر چه خوانم تو آنرا بخوان
پیمبر فروماند از روی او *** همی دید همواره بر سوی او
چنان پاسخ آورد دانای راز *** که از سر خواندن بمن گوی باز
دگر باره جبریل لب بر گشود *** نخستن بخواندن خدا را ستود
بگفتا بخوان نام دانای فرد *** که از خاک آدم پدیدار کرد
چو در خلقت خلق گیرد سبق *** کند خلقت آدمی از علق
پیمبر همه آنچه او گفت خواند *** که خواننده از خواندنش خیره ماند
وز آن پس بروی زمین پای سود *** بحکم خداوند رب و دود
چو کوثر یکی چشمۀ آشکار *** روان شد یکی چشمۀ خوشگوار
از آن لب جبریل کردی وضو *** تمام وضو کرد تعلیم او
وز آن پس ادا کرد با او نماز *** بفرمان دارندۀ بی نیاز
ز تعلیم او یافت تعلیم گر *** که او از معلم بود بیشتر
چنان شد بر آموزگار آشکار *** که داناتر است او ز آموزگار
ز تعلیم تعلیم گر هر چه گفت *** نگفته از او بیشتر می شنفت
چو بر سوی تعلیم او میشتافت *** معلم از او حق تعلیم یافت
معلم یکی نغز استاد دید *** که تعلیم خود جمله بر باد دید
هر آن علم او را بیاموختی *** بسی علم از علمش اندوختی
معلم ز علمش کجا داشت تاب *** کجا قطرع و موج دریای آب
چو فارغ شدند از وضو و نماز *** ز رویش بجبریل شد کشف راز
بجبریل شد رای و رویش قرین *** بسی دید راز جهان آفرین
نبی گشت حیران ز راز و نیاز *** بروح الامین دیده را کرد باز
که ناگاه شد قامت او بلند *** بلندیش بگذشته از چون و چند
گذشت از فراز فلک افسرش *** فراتر ز نه آسمان شد سرش
دو بالش کشیده ز هر سو دراز *** بمشرق یکی یک بمغرب فراز
نهاده بهر سو دو پا بر زمین *** یکی باختر یک بخاور زمین
جهان تا جهان قد و بالای او *** در این تنگنا تنگ بد جای او
میان دو بالش بخط جلی *** شده نقش نام نبی و علی
پیمبر بسیمای او بنگرید *** مر او را ز سیمای او دل طپید
سری پر ز شور و دلی بیقرار *** چو مستان عشاق دیدار یار
روان شد سوی خانۀ خویشتن *** تهی ماند یکباره از جان و تن
بهر سنگ و خاکی چو بنهاد پای *** ورا خواندندی رسول خدای
چو در خانۀ خویش آمد روان *** از او شد شگفتی مه بانوان
چو بانو نبی را بر آشفته دید *** پر از مهر با و سخن گسترید
که ای از تو آشفتگیها درست *** بر آشفته بهر چه رخسار تست
ز دیدار که اینچنین تفه ئی *** ندانم چه دیدی که آشفته ئی
ز روی که شد مر ترا دل ز دست *** ز مهر که گشتی چنین پای بست
دو چشمت کرا یا نحرا بر در است *** بچشم تو چشم که افسونگر است
بدام که مرغ دلت گشت رام *** که افکند زینگونه صیدی بدام
که این دام بر خاکپایت نهاد *** همائی چو تو چون بدامش فتاد
شکار افکنی را مریزاد دست *** که زینگونه آرد شکاری بدست
که بود آنکه او مر ترا دل ربود *** خدا را بگو دلربایت که بود
کمان که زد بر دلت نوک تیر *** بخم کمند که گشتی اسیر
پیمبر چو بشنید از آن ماه راز *** بانماه پاسخ چنین داد باز
که ای آنکه صید تو در صید گاه *** فرو مایه صیدی است خورشید ماه
چه گویم که من صید دام که ام *** چنین مست و شیدا ز جام که ام
شکار افکنی کرد بر من کمین *** که دام آفرین است و صید آفرین
دلم شد بعشق بتی پای بست *** که او آفریند بت و بت پرست
مرا ناگهان دلبری دل ربود *** که او جان و دل آفریننده بود
در بیان خبر دادن رسول خدا خدیجه را از نزول جبرئیل «ع» و مسرور بانو و خبر دادن بورقه عموی خود
وز آن پس ببانو همه راز گفت *** همه هر چه بشنیده بد باز گفت
ز روح الامین و پیام خدای *** ز خشنودی داور رهنمای
دل بانوی بانوان شاد شد *** ز اندیشه و رنج آزاد شد
نبی چون بخوابید زیر گلیم *** دل آسا چو در طور سینا کلیم
دو چشمش نه در خواب بیدار بود *** دو بیننده اش در ره یار بود
چو یاری که از وعدۀ وصل یار *** بود دیده اش در ره انتظار
ز شب تا سحر گه دو چشمش نخفت *** همی با دل خویشتن راز گفت
چو پاسی از آنشب بر او بر گذشت *** هویدا بر او روی دلدار گشت صفحه (26)
که ناگه ندای خدای جلیل *** فرود آمد از عرش بر جبرئیل
که سوی نبی کن برفتن شتاب *** بر آور حبیب مرا در ز تاب
بر او یار در نزد هر کار باش*** مر او را بهر جا نگهدار باش
چو بشنید وحی خدای و دود *** بشکرانه او نمودش سجود
رو انگشت شادان بروی زمین *** بیامد بنزد رسول امین
بزیباترین روی و خوشتر کلام *** ز یزدان رسانید او را سلام
بشیرین زبانی چه گفتار کرد *** لب شکرین را شکر بار کرد
که ای رای وروی نویزد نگرای *** ز تو کار یزدان سراسر بپای
جهان از تراب درت ارجمند *** ز پای تو کون و مکان سر بلند
ز نور تو دارندۀ خوب و زشت *** ز قدرت گل پاک آدم سرشت
ز قدرت نگارندۀ هر چه هست *** ز بهر تو آن نقش بر آب بست
تو ای رهنمای خلیل و کلیم *** برون آر سر را ز زیر گلیم
سحر گه که گردد در دوست باز *** چه خسبی چنین در شبان دراز
جهان آفرین مر ترا یار گشت *** سر بختت از خواب بیدار گشت
تو در خواب و بخت تو بیدار شد *** جهان آفرین مر ترا یار شد
یکی نصف یا کمتر از شب بایست *** همه شب ترا خواب از بهر چیست
تو پیغمبری بر کلیم و خلیل *** ولای تو باشد بر ایشان دلیل
تو گشتی مرا از ازل رهنمای *** امین گشتم از تو بسوی خدای
ز تو نور رخسار من نور یافت *** جهان شد هویدا چو نور تو تافت
توئی بر همه خلق عالم رسول *** خداوند دارد ثنایت قبول
نبی راز گفتش دل آمد ز جای *** دلش شاد گردید زانرو رای
ز پیغام جان آفرین شاد شد *** همه هستی خویشش از یاد شد
ورا بخق آنروز فیروز شد *** ابراهلش آنروز نوروز شد
چنان شاد شد بانو بانوان *** که گفتی بر افشاند خواهدروان
در گنج بگشاد وزر برفشاند *** بمسکین بسی در و گوهر فشاند
مر او را یکی خویش فرزانه بود *** ز مهر ود ولات بیگانه بود
خردمند و دانا و پرهیز کار *** بدانشور جهانرا بجان بنده بود
خبر داد بانو مر او را ز کار *** بشد شاد آن مرد با روزگار
ببانور در راز بگشاده بود *** از آن پیش او را خبر داده بود
کز آنگونه آید رسولی پدید *** پدید آورد بند ها را کلید
چو بشنید این داستان شاد شد *** ز بند غم و غصه آزاد شد
که شد در جهانراست گفتار ما *** که بر کام از اینکار شد کار ما
چو بگذشت از این داستان چند روز *** نبی بود چون مهر گیتی فروز
پیمبر زده تکیه بر خوابگاه *** ز نور رخش تافته نور ماه
وحی رسیدن برسول خدا و دعوت قوم را بکلمه توحید
بسوی خداوند بگشاد گوش *** که بارد گر سویش آمد خروش
که ای مر ترا بخت فیروز یاد *** ز بخت تو فیروز گر روزگار
جهان آفریننده یار تو شد *** سر بخت اندر کنار تو شد
ز تن دور کن کهنه آئین دثار *** دثار نو آئین بتن کن شعار
بمردم کنون بانک تکبیر گوی *** جهانرا از این شرک این کفر شوی
زمین را پر از بانک اسلام کن *** بنامم جهانرا پر از نام کن
همه خلق را سوی من رهنمای *** ز لات و ز عزی بپرداز جای
چو جبریل گفت و پیمبر شنفت *** پیمبر بپذیرفت او هر چه گفت
بسوی خداوند افروخت روی *** سوی دعوت خلق شد چاره جوی
ره و رسم کفار را خوار کرد *** زنو راه و رسمی نمودار کرد
ز صیتش تزلزل بکوه اوفتاد *** جهان کرد از رسم اسلام یاد
پر آوازه شد شهر از روی او *** بهر گوشۀ شد پر از گفتگو
بطعنش گشادند یکباره لب *** که او گشته شیدای کار عجب
ز دین نیاکانش پیچیده سر *** شده چاره گر سوی دین دگر
که زان بودنی کاهنان کهن *** خبر داده بودند زی انجمن
هر آن آید کان از جهان آفرین *** رساندی باو جبرئیل امین
فروخواندی آنرا رسول امین *** بان قوم بد کیش ناپاک دین
شدندی یکاکی از او در شگفت *** برایشان شدی رازهای نهفت
فرو مانده دانشوران زمان *** یکایک ز تعریف و توصیف آن
همه گشته عاجز از این داستان *** که یک آیه آرند مانند آن
فتاده بدانشوران قیل و قال *** که شعرست این یا که سحر حلال
یکی گفت مانا که این کاهنست *** یکی گفت افسون سحرش فنست
یکی گفت مانا که دیوانه است *** که از دانش و علم بیگانه ست
یکی گفت در کار افسونگری *** گرو برده از موسی سامری
بلیغان عدنان ز کارش خجل *** فصیحان ز گفتار او منفعل
همه اوفتادند قوم عرب *** ز گفتار و کردارش در تاب و تب
یکی از بزرگان قوم قریش *** خردمند و دانا و با زور و طیش
ولید مغیره بدی نام او *** زمان و زمین بود بر کام او
بگیتی چو او نامداری نبود *** از او پیل تن تر سواری نبود
هشیوار و دانا و فرزانه بود *** ز مهر خداوند بیگانه بود
بزرگی نبد همچو او در عرب *** بزرگان بدرگاه او در طلب
به سیم و زر او شماری نبود *** بملک و ز مالش کناری نبود
ز مردم چو بشنید راز رسول *** نکردش از او آن بلاغت قبول
بپرسید سازد کی آنرا بیاد *** بگفتند خواند بهر بامداد
همه بر گشادند مردم زبان *** پی شکوه او بان مرزبان
که دین نیاکان ما خوار کرد *** دل از عزی ولات بیزار کرد
بر آید ز دست تو اینکار و بس *** دگر نیست این کار یارای کس
بر آرد ز لات و ز عزی دمار *** گر او را نسازی کنون خوار و زار
چو بشنید پاسخ چنین باز داد *** که آیم بنزدیک او بامداد
ببینم چه خواند ز افسون کلام *** چه جوید ز افسون و سحر کلام
چو شد صبح روشن بر آمد ز جا *** روان شد بسوی رسول خدا
شتابان سوی حجره شد سرفراز *** که شد عرشرا در از آنحجره باز
چو دزدان پس پرده پنهان نشست *** فرا داشت گوش زبانرا ببست
که تا بشنود هر چه خواند رسول *** قبول افتد او را و یا نا قبول
صفحه ( 27)
نبی شد چو فارغ ز راز و نیاز *** بخواند آنچه از یار بشنید باز
ذوالنجم لب را بخواندن گشاد *** سراسر همه سوره را کرد یاد
بلفظ بلیغ و بصوت بلند *** بعزی پرستان تزلزل فکند
چو بشنید گفتار یزدان ولید *** بلرزید برخود بمانند بید
ردا را پر از خشم بر سر کشید *** سر از حکم جان آفرین در کشید
سوی خانه رفت و نهان کرد رو *** بمردم در افتاد از آن گفتگو
از آنجای نامد برون تا سه روز *** همه قوم او تن پر از درد و سوز
یکا یک بسویش فراز آمدند *** بنزدیک او در نماز آمدند
که از کار این داستان باز گوی *** هویدا بما سر آن باز گوی
که زین کار ما نیز آگه شویم *** ز نیک وز بد دست کوته شویم
چنین داد پاسخ که این سحر نیست *** همانا که این معجز ایزدیست
نه شعر و نه سحر و نه افسونگرست *** کلامیست کز ایزد داور است
ولیکن بماند اگر کامیاب *** بر آید بسی دل ز رازش بتاب
همه دین و آئین شود خوار و زار *** بکامش شود گردش روزگار
همان به که یکسر همه کین گرای *** از آنغار پردخته سازیم جای
ز کارش یکایک دل آسان کنیم *** مر این درد را نیک درمان کنیم
بسویش همه تیغ کین بر کشید *** مر او را بخاک و بخون در کشید
چو بوطالب آید بکین خواستن *** زر و سیم باید بیاراستن
مر او را دهم آنچه خواهد خدای *** در اینکار عزی بود رهنمای
شنیدند چون گفت او قوم او *** ز گفتار او شان بر افروخت رو
که اینکار دشوار آسان مگیر *** بخانه است بوطالب شیر گیر
بگفتند و یک یک پریشان شدند *** بنزدیک کفار کیشان شدند
به مناسبت آغاز امامت ولیعصر (عج) والپیپر 
شهادت امام عسکری (ع) 
فرخنده پیام ( ترجمه ای بسیار کهن از رساله ذهبیه یا طب الرضا (ع)) 
اربعين 
غدیریان و زیارت اربعین حسینی 
اربعینیان: تجربیات مربوط به پیاده روی اربعین 
فیلم تشکیل جنین/مراحل لقاح تا رشد جنین
شکارچی که شکار شد
عصاره گوشت..
حمله ببر به یک مرد
تفسیر المیزان_جلد_1(استنباط پاسخ آنها از آيه كريمه )
اشعار استاد شهریار
پنج گنج نظامی گنجوی4
بانك جامع اشعار حضرت رقيه (ع).jpg "زندگینامه امام حسین علیه السلام")
زندگینامه امام حسین علیه السلام
تعیین جنسیت جنین با جوش شیرین!
دربارۀ صفات ذات
فاطمه زهراء شادمانی دل پیامبر (ص)3
شاهنامه فردوسی ب6_داستان نوشزاد با کسری
استیکر های Google Allo
کوکوي کالباس
کلیات عبید زاکانی_قصیده ها